장음표시 사용
221쪽
ss E VER s. SING. CERTA M. non potest esse passio: Z cum sit inter bonos, uidetur esse cli iusticia, quia boniam1t
illos qui amari sunt digni cupiunt illis ea bona quae sunt ex rati one, quod pro lici scitur a uirtute, quae eli iusticia. Sed afferamus uerba Ari stotelis quae uidentur ostea .rthio dere id quod diximus. ipse enim s. Et hic. . haec scripta reliquit: Sed dilectio passionix uel affectui, amicitia aut habitui similis est. Dilectito enim nihil minus di erga inani mala: redamat enim cum electione, di electio ab habitu est: ec bona uolunt tus quos amant, illorum causa, non ex affectu, sed ex habitu: 5c amantes amicis, quod tibi; psis bonum amant. Etenim bonus amicus factus .fit bonum cui est amicus. Quare perspicuu est,amicitia esse habitu cu uirtute morali, nepe iusticia, licet ipsa no sit uirtus moralis. rod cu ita sit meritd Aristoteles non comemorauit ea inter uirtutes morales,necp posuit ante uirtutes intelle 'tuas ua oportebat statim post uirtutes morales uerba iacere de recta ratione, qus erat posita in definitione uirtutis: nem ante continen lia,spterea quod cotinentia ec uirtus heroica sequebant sine aliquo medio uirtutes:& 65tinentia costituebat ex illis: 5c uidebatur esse aliqua illam. no igitur diuisio Aristotelis uirtutis animi existimada est manca ne mutilata,quia non coplexa sit a mi citia, quae proprie loquendo non est uirtus moralis, nem intellectiva, sed est habitus animi, n5 p assio qui habitus sequitur uirtutes morales. nam qui sunt uirtutib. moralibus praediti, coguntur ex ipsis uirtutib. amicitiam inire, cum possunt cum illis quire ipsi sunt uirtutib. moralib. ornati. alioquin no saceret id quod debent: quado qui dem boni coguntur ex uirtutib. bonos diligere, ais in eos quoties datur iacultas beneficia conferte. quod nisi essiciat, officio suo plane desunt, di cotra uirtutes peccanto Sed urgeret quispiam, dicens: Si amicitia est habitus, ct non passio uel affectus, quare duo b. locis citans Aristoteles posuit ipsam inter assectus, re postea inter illas tres mediocritates quae sunt laudabiles. Licet sortasse respondere, Aristotelem in cap. z. Rhet. posuisse inter aliae us,non ipsam amicitia, sed amare di diligere.etenim loco paulo ante citato dilectitone inquit esse similem passioni di asse qui, amicitiam uero habitui. Qitibus uerbis aperte ostendit, interesse inter amare di amicitiam. ecquidem amamus inanimata quae non possunt redamare: ipsa uero amicitia requirit redamationem. Videtur igitur hoc modo esse respondendum: quod etiam uidetur Mart. ostedere ipse Aristoteles in a. Rhet. cu loqui uellet de hac re. sic em incepiti tros aut , , amat uel odiunt, Bc propter quid, amicitiam N amare definientes dicamus. Quibus
uerbis significat se loqui de ipsa dilectione, non de amicitia quam dilectionem dixit esse asseetu. de si interpretemur hoe modo, nihil absurdi sequi ex uerbis Aristotelis mihi uidetur. inrod item amare sit cum passione ec assediu uidentur ostendere ira
.Rhei cod. r. Rhet. t. illa uerba: Non enim eadem apparent amantib.&odio prosequenti
s r bus,ne 7 iratis necd se habentib. malae te, uel ualde diuersa, uel secundu magnitudiis, , nem diuersa amanti enim de quo secit iudicium, uel non iniuriata esse uel para uide, , tur iniuriatu esse: ei aut e qui odio prosequitur,cotrarium. Cum igitur qui amant, aequi odio prosequuntur aliter iudicent, iudicarent si non amarent, aut odio proseo qtierentur,ut sint in assectu necesse est sunt ei passiones, ut in eo de cap. inquit Ar stoteles, per quas mutati differenter se habent homines ad iudicia. Ad locum uero istos a.Ethie.s, ubi posuit Aristotelis amicitiam inter affectus, di non amare: dicerem, Aristotelem ibi loquutum esse de amicitia quadam naturali, qua homines ex natura ain mant quasi n* res: non de amicitia quae est habitus qui oritur ex uirtutibus. Ad septimum autem cap. r.Et hic.dicimus Aristotelem non accepisse amicitiam ibi pro 4 zihi orie sed per similitudinem quandam,ut uisus est ipse declarare Et hic. i3. ijs uerbis:
,, Post nonnulla di quod medium illorum laudabilis est, secundum que accipiunt quς,, Oportet,ic ut oportet. Similiter autem aegre serant. nomen autem non est redditum
. , , ipsi: uidetur enim similis maximae amicitiae. talis aute est, qui est secundum medium, , habitum,ut uolumus dicere modestum, & amicum assumentem amare. differt aute, , ab amicitia, quia est sine passione di sine amare illos cum qui b. couersatur. no enim, i quia amat,uel quia odio prosequitur,suscipit singula ut oportet, sed quia talis est. Perspicuum igitur est, Aristotele nominasse illam mediocritate amicitiam, no quod sit uere amicitia,sed per quanda similitudine. quod plane est id quod nos asseruimus.
Ed statim instaret aliquis,dicens: Si uerba Aristotelis qus attulisti ostendut me elocutatem
222쪽
diocritat E illam non dici proprie amicitiam,sed per similitudinem quandam: at eadein alia parte euert ut sentetiam tuam, propterea quod Ostendunt amicitiam esse paD sionem quod tu negasti. cum diceres amicos uelle amicis bona no ex affectu, sed ex habitu. quo posito, sequitur illam mediocritate non differre ab amicitia. ut dicit Aristoteles propterea quod sit sine passione di sine amare. hoc enim aperte innuit, amicitiam esse cum passione di cum amare. Dicerem, amicitiam dici non esse sine pasisione ec sine amare: quia cum non sit sine amare, di amare non sit sine passione, ipsa uidetur aliquo modo non esse sine passione. attamen in se no est pastio sed habitus, et ii aliquo modo non est sine passione, ut dictu est differt enim, dicere hanc re esie passionem, & non esse sine passione siquidem uirtutes non sunt prudentia, ut uidi,
mus: non sunt tamen sine prudentia. nihil ergo contra sententiam no stram faciunt uerba Aristotelis allata. FINII LIBRI NON i EvERsIONIS
sECTIO PRIMA.j Is ita in stiperiore libro explicatis, cui,nc nimium excresceret. fine hoelooco imponendustatuimus: ad id iam reuertemur unde digressi sumus instii tuti nostri seruandi causa: ut scilicet interpretemur his libris quaecuo Aril stotelis loca interpretandi occasio datur, qualiscun* ea sit. propter instrismitatem ualetudinis nostrae, ut supra diximus. no enim videmur sperare posse, suturum ut possimus interpretari singulos Aristotelis libros, quemadmodum in animo habemus, si per ualetudinem liceret. Revertetes igitur ad dissoluendas quaestio nes magis principales quς restabant. dicimus ad illam quae arguebat salsum esse. uirtutes morales non indigere experientia & tempore. quia ex definitione ipsarum in digebant prudentia, quae prudelia manifeste ex uerbis Aristotelis indiget experientia 'c per id quod necessario sequitur, longo tepore. Ad hanc inqua quaestionem dicimus uirtutem moralem indigere experientia ec longo tempore, quatenus indiget prudentia arod uero ad natura suam attinet non indigere illa experientia oc illo logo tepore. 8c hoc aliquo modo perinde esse a tu illud cu dicitur. Is sceles habe
re tres angulos aequales duobus rectis,at non quatenus iso sceles,sed quatenus triandulus. Ad confirmationem uero quae sumebatur ext. Et hic. . quo in loco negauit istoteles puer u esse idoneum auditorem Politice, propterea quod esset expers
'ionii de qui b. agebat Politica: ex quo efiiciebas ipsam Politica indigere experien tia. Dico Aristotelem dixiste pueru esse experte actionu, quia nulla ipsaru haberet cognitione, qus cognitio requirebat ad audienda Politica sed no negalle. pol se puerti ai Defieri a stionib. quia multis in locis quom nonullos in superiorib. in mediu atis tulimus, uoluit, pueros no solu posse assuefieri bonis actioni b. uerum etia oportere,
si fide debet habere iis quae tradatur in Politica. Aliud igit uidetur esse, quὀd aliquis puer sit idoneus ad audienda Politica: aliud, quod assuetiat actioni b. quς sunt ex uirtute. primu illud negat Aristoteles ineme pueris, at tera omnino ipsis attribuit. quare nihil cotra nor facit cap. illud s. allat d. Q iod uero subiungebat, ea quς fierent eo sue ludine, indigere logo tepore: quonia no Possumus assuefieri us quae nature nostrae repugnet. niti logo tepore, di reliqua quae sequebant in argumeto: dscerem uaria aediuersia esse ea qui b. assuescere possumus. Alia em sunt naturs nostrs penitus co traria ut elleborus 8c uenenis, ec multa alia huius generis,quae requirut longu tempus, Propterea quod opus est ut prius pugnent cu natura nostra, & ab ea saepe uincatur.
quod no potest fieri nisi paulatim θ. in logo teeme. 5c hoc modo intellexit Theo loco citato cu de Thrasia uetba faceret. Alia uero sunt q non repugnat naturae nostr s, imo nos sumus apti nati ad illa, de hseno rearunt longu tepus: cuiusmodi sunt mo res Sc uirtutes, ius etsi rear ut ipsis etia tepus antecb asiluesacti simus in no ita logum rearunt. sicut uirtutes intellectius quaru licet alique fiant assuetudine, in quia fiunt etia doctrina, desiderat tepus magis longu: Morales uero possunt etia a pueris a carit assuetudine, quare no requirut italogii tepus,ec paulatim fiunt in ipsis, du crescut
223쪽
2oo EVERS. SING. CERTA M. sne aliquo labore: propterea quod quotidie uersantur in illis , uel possunt uerseri, si recte a pueritia sint instituti.Sed quae discuntur per doctrinam, requirunt longum tepus, quia non possunt addisci parito tempore: sunt enim pene infinita 5c obscura. Quam re animaduertens primus omnium magister ac philosoplius, protulit,eas uirtutes quae habetur per doctrina, indigere tepore. quod no dixit de illis quae fiunt sola ass letudine, rpterea quod eae non ita longo tepore indigent. noctii loquutus est simpliciter 5 ab Iolute, sed in coparatione: α hoc modo intelli pendo iudicio meo, nihil dixit Aristoteles quod ueritati ec sentZtiae suae repugnet. Cocedimus ena,quae
uirtutes aequirutur cosuetudine indigere ipsas etiam aliquo modo tepore,non in tato, quanto indigent intellectivae. Erat alia questio, quare uirtutes morales no dicatur intellectivae,cu sint cognitiones uniuersales,quae attinent ad intellectu. Ad qua quaestione respondemus,cognitione ipsarum uirtutu attinere ad intellectu, quia est uniuersalis sed habitu uirtutum,quo postmodii animus,esse partis animi carentis ratione, sed ei obteperantis. dicta est em, fieri posse ut habeamus cognitione uirtutu, di non habeamus in ipsas uirtutes. Itas patet cur morales uirtutes non dicatur intellectivae, licet earii cognitio attineat ad intellectu. Ad id uero quod quaeiebatur, quare uirtutes morales potius cy caeterae uirtutes dicatur fieri c5suetudine,iam patet responsio Dictu est enim hoc ideo esse,quia morales sola cosuetudine fiunt:caeterae Ueia non solu cosuetudine ,uerum etiadoctrina. quare merito morales di tur principaliter fieri cosuetudine. Cum postea quaerebatur, quid interesset quod aliae uirtutes fierent experientia aliae assuetudine: eteni uideri astiletudine nihil aliud esse lexperientia, ec ecotrario: quia cis assuescimus alicui rei, experimur etiam: ecquae exo. Perimur dum experimur,illis acquiestimus. Huic quaesitioni saluo semper meliori iudicio respondere,interesse inter assuetudine & experientiam, in hoc quod exporimur ea quae non'apparent uera nobis: experimusqud in pluribus singularibus, ut cognoscamus ita esse in omnibus. ut uerbi gratia, videmus scamoneam qua Socrati
exhibuimus, purgasse choleransi quia fieri posset ut hic effectus prosectus esset ex a liis causis, ne ob hoc nobis constat omne scamoneam purgare cholera,accipimus multa alia singularia scamones 3c plurib.indiuiduis exhibemus .ut uideamus quod . . nobis erat dubium omnia singularia scamones pussiare cholera. quod ubi uidimus, statim colligimus hanc uniuersale propositionem, Omne scamoneam purgare choleram. induximus initur multa indiuidua scamoneae non ut assi tesseremus illis sed ut disceremus id quoa nobis erat dubium. Item, si uideamus aliquem triangulum esse ex tribus lineis constitutu,uolumus uidere alium,ut intelligamus nunquid eode modo sit costitutus,ec item alium: quos ubi uidimus,colligimus hoc principiumariangulu esse figura tribus lineis constituta.Sed ante. hoc colligeremus,experti sumus in multis ita esse,quod nobis non erat perspicuum. Qitare dixit Aristoteles locis ciatatis,etiam principia Mathematicorum fieri in nobis inductione Sed inducere hue
triangulu habere tres lineas, di illu, nihil aliud mihi uidetur esse cli uidere in singulis ita esse quod erat diei ii hoc aut idem esse quod Geeriri in singulis. Et hoc est quod ..Mess. r, dixit Aristoteles i. Meta.&Σ.Post.locis citatis,inrod uidelicet ex sensu fit memoria:
Poster. memoria asst multotiens iacta, perimentu: multae enim numero memoris sunt, , experimentum uerum: no enim repetiitur memoria singularia, nisi ut uideamus an
,, ita sit in omnib.indiuiduis.& hoc est experiri ex qua quide experientia dixit Aristoteles nasci in anima uniuersale quod est principis scientiae di artis,eo modo quo diximus ista ergo est experientia. Caeterum assi rescimus aliquib.no ut addiscamus illatanc b dubia sed ut fiant in nobis ita ut sacilius ipsa agamus. no enim assuefactio pro prie est nisi in illis quae ad opus ordinantur: ut, uerbi gratia, si aliquis assilescit come dere elleborum incipit comedere hue, deinde illum, no ut discat elleboru repugna re naturae suae hoc enim ipsi erat perspicuum sed ut paulatim comedendo, non pa/tiatur ab illo cum comederit quantu sibi uisum fuerit. Et de hac asi resactione loquutus est Theo. loco stiperius citato:& de hac etia intellexit Aristoteles sei'. is. Probi.
ωZ,,. probi. Probi. . cum inquit:Cur aliqui aegrotent, ubi uitam luxuriosam uiuere assueti, agere,.prabi luNuriose cessarunt: ut Dionysus tyrannus, quod in urbis suae obsessione aliquam tum temporis a potu solito destitit, tabe et otinus interea laborauit.' ' Assuescimus etiam fide habere principijs Politic assuenciedo nos bonis actio
224쪽
L I B E R T. aos nib. du quotidie operamur bonas avitiones, di quotidie audimus monita parentum, S proximorum, ec doctiorum. Item principiis religionum, ut dixit Aristoteles 1. Meta. de quo loco in sequentib. sermonem habebimus. De hac eadem assuefactione in tellexit etiam Aristoteles i Ethic.s. 5c r. Et hic. i. 5 3.&io. Et hic. ult. Ex quibus perspi- Eitiis σε. cuum est,intercile inter assuefactionem di experientiam di quomodo. Ethic. .σs tasECTIO SECUNDA .
O statim diceret aliquis, si interest inter experientiam & assuefactione. 5 prinois cipia politicae habeantur per assia elaetione,non ergo habebuntur per experien
iram. quod si detur tunc non erit veru quod dixit Aristoteles i. Meta. ec r. Post. prino L. tria. O Mcipia fieri in nobis cae leniRex quo fit memoria,& ex memoria experientia, ec ex exis Poster.
perientia uniuersale,quod est principium artis ec scientis: quia principia politice fiet in nobis alliuetudine, no experientia. Dicere, tuo siem per meliori iudicio, princia pia politicae duci, modis posse considerari. Uno modo ex natura ipse ru,&in se: echoc modo fiunt nota ex sensu ec experientia, sicut principia reliquarii facultatu id mullus est intelli gere Aristotes est. Et hic. s. in inquit: incipiendu aut a manifestis. hec aut dupliciter nam alia nobis, alia simpliciter: nobis aut incipiendum est ab eis quae 'Tuomstiunt manifesta. Vult enim principia doctinae politices esse nobis manifesta. . cea aut sunt nobis manifesta quae sensui sunt nota: ut ex eis quae dicta sunt di quae di centur, perspicuu esse potest. Principia igitur politices ex sensu fiunt, quare ex me moria: α per id quod necellario sequii, experientia sicut reliqua principia. Al tero modo cosi dei antur, ut in nobis fiunt, & per accides,ita ut eis adhibeamus fide: de tuc dietatur heri in nobis assuetudine. cuius quide rei ratio est, quia licet ista principiatiant sensu, in no ita clare apparet omni b. sicut principia mathernatico tu & aliai u etia facultatu: quare opus est ut ante Si fide ipsis adhibeamus, preparemur aliquomodo tancy ager accepturus semina: & ita assuefiamus bonis adtioni b. ec simus bene morib. instituti, alios a nobis no appareret: qa mali mores prohiberet necis fide adhiberemus repugnat ena ipsis. Qua sient etiam uisus est ante indicare Aristotelescupost uerba citata statim intulit: Qito circa bene morib institutus esse debet. Qui dehonestis di iustis ac deniq; de omni ciuili re est couenienter auditurus. Principiti em quod est,ati si ictiatis costi tost, nihil amplius erit opus indagare cur sit:& u eiusmocli est uel iam habet, uel accipe principia facile potest. Cui uero neutru horum adest 'Heliodum audiat haec dicentem: Optimi s ille potest. se cle ceti cere e m. ''
Ire bonus, monitis mi Eiorum obtemperat. 't qvi Ex se nec notat nec stie bene confida alter, Perelli admit ab nimo, te tallus inma
Ex priorib igitur uerbis paulo ante citatis perspiculi est.Aristotele sensisse,principia politice ei te ex sensia nobis nota, ex natura sua: id est, quod attinet ad Si est ud daad propter ciuid. Posteriori b. uero quae intulit ex priori b. significat oportere eum ualiditurus est politica institutu esse Samuetu bonis motib. quonia qui suerit ita institutus de alluetus poterit principi spoliticae fide adhibere ea acquirere cosuetudine: sic illa per accides, neperatione noli indiget cosuetudine .no ratione sui ecfi ut nota ex sensu. Cuius quide rei uider dicere Aristoteles hac esse causam, quia principium polit:ces est quod est, id est aposteriori, no a priori: no igitur huiusmodi principia ita sunt perspicua omnibus sicut essent ex simpliciter notis, ut sunt mathemata caprincipia: quare etsi sint ex nobis notis,tia ob caulam dicta no sunt ita nota ut eis statim fide adhibeat aliquis, nisi sit bonis mori. institutus: quia qui talis est n5 desiderat propter quid .sed uel habet ipse principia, uel ab alio facile accipit. At qui no habet ex se illa principia, nec accipi ut ab alio, quales existut qui prauis morib. simi in stituti,ob causam diciano possimi fide adhibere ipsis principiis, neq; illa a curere cosuetudine: quae cst pollinodum causa ut illis fidem adhibeant. atque tu sane audiant uerba Heliodi que prolata sunt. Patet igitur, sensisse Aristotele, oportere principia
politices quae sunt etiam ex eis quae nobis nota sunt, fieri in nobis aptis natis ad tacipieti a ea. led pei lectis per consuetudinem. quare dixit ipsa fieri in nobis consuetu. ne, non quod reuera non sani sensu etiam ec experientia: sed quia non ita patent
ut possint sacile credi, nisi ab eis qui bonis moribus sunt instituti, itaq; indigent per
accidens assuetudine, Etenim qui prauis motibua sunt instituti, licet proferant illa Principia
225쪽
E VER s. SING. CERTA M. principia,tamen ipsis non adhibent fidem propterea quod prauitas prohibet intellectu accipere ipsa. 5c illis acquiescere. quare cocedimus, interesse inter experientiare assuetudine:& tame dicimus principia qus habetur per experientiam,haberi etiaper assuetudine, propterea quod illi sensus di illa experientia no est ex se idonea, ut acquiescamus ipsis principi js,sed est assuetudo qui tacit nos illis acquiescere eo modo quo diximus. Qirocirca recte dixit Aristoteles, principia aliqua heri in nobis assuetudine,&no experientia. Id in quod protulit i. Meta. & 1.Post. Omnia uidelicet principia fieri in nobis ex sensu quia ex hoc fit memoria, ec ex memoria expericli ec ex experientia ipsa principia est per se uerit.hoe em posito, nillil prohibet per ac cides fieri aliqua principia ex assuetudine: quod euenit ex parte nostri, non ex parte Principiorsi, quae ex natura sua omnia oriuntur ex experientia di ex sensu. Aliud em
estios de cognitioneptincipioru Politices, aliud de coparatione uirtutu quae 3 Prior. no possunt nisi per assuetudine sicut uidetur etia innuere Aristoteles 3. Prior. i
D .quit Specialiter aut secundu unu quod sunt plurima generis principia quide, quae, , sunt circa singula experimeti est tradere. Dico aut, ut Astrologiam quide experien ,, tiam astrologiae disciplinae.sumptis ein susticienter apparentib. sic inueis sunt Astros a logiae demostrationes. similiter aut circa aliam qualibet arte di disciplina. His enim uerbis significat Aristoteles, principia omni u facultatu haberi ex experientia Ec ex sensu apparentib. quod tamen intelligitur eo modo quo diximus: nihil igitur quod
nostram sententiam euertat concludit argumentum paulo ante contra nos allatum.
Nel illud quod diximus in s. lib. Apolog. nostrae Seci. i. quod uidelicet caeterae facultates, praeter Mathematica, sua petunt principia a propriis operienth s, repu-pnat sententiae nostrae,quae fuit, Omnia principia quarumcunm facultatu peti a te tib. 5c ab experientia.na ibi excepimus Mathematicam non ut simpliciter intellige remus ipsam non petere sua principia ab experientia oca sensu:sed quia in comparatione aliarum facultatum, ut diximus in superioribus, non indiget tot experientiJs, re tot sensationibus,quot indigent caeterae facultates. di haec fuit eo loco sentetia nostra:alioquin ec nobis ipsis,& Aristoteli,5c ueritati, quod maius est, repugnaremus. Sequebatur alia quaestio,contra id quod dixeramus reddetes rationem cur pue ri possent fieri mathematici,non autem sapientes,nem physici quia uidelicet prines Pia mathematica non essent dubia, utpote quae fierent ex abstractione: principia uerὁ sapientiae ct physicae nota fierent ex experientia, quae indigeret longo tempore. Ad qua questione respodemus,uera esse omnia quae diximus de cognitione puero Tu,eo modo quo declarauimus. 9ὀd uero cotta asserebatur, principia sapientiae ecphysicae cognosci ipsa etia ex sensu,ta esse ex se nota: id quide eo cedimus. veru quia non cognoscutur statim ex sensu, sed desiderant ratione nostri sensatione longissimi teporis,qua no possunt habere pueri:ideo dicimus, Aristotele protulisse, pueros noposse fieri sapientes ec physicos.dixisse aut fieri posse mathematicos, quia eoru principia sunt aspicua statim ex ipso sensu: ea em quae sensu cognoscutur, sunt quide per
se nota ex natura sua, in no patet omnia eode modo. Et quod hoc sit veru,uidet colis ι.Post.13. ligi posse ex eis quae scripta relisit Aristoteles i. Post. cap. is ij s uerbis: Necesse em est, , sentire singularite scientia aut est in cognostendo uniuersali. Unde etsi in luna esse , , mus, uideremus obiecta terra, no uti* sciremus causam defectus: sentiremus enim , , quonia deficeret nuc, sed no propter quid omnino. non rin esset uniuersalis sensus, , , sed ex co sideratione multotiens accidete uniuersale uenates demonstratione habeo, , mus: ex singularib plurib uniuersale est manifestu. Et paulo post: aedam si iii , , deremus,no uti* ureremus,no tant scietes in uidedo,sed tan* habetes uniuersale, ex eos, uideamus ut si uitru perforatu uideremus, eclumettransiens, manifestu u-ntelligere iotele sen
D Lx gulari inra re indicasse etia uidet x. Post. x.cu dixit: Querod aut sit medii quςstio osten , , dit,quado n* mediu sensibile est. quaerimus emno sentietes:ut desectus si est,uel, , no est.si uero essemus sua luna, non uti. Ireremus nec si fit,necpypter od sed simul , , manifestu esset.utruo exeo em qd sentimus uniuersale, iactu est scire. Sesus etdem est
quod nue obij citidi manifestu est qd nuc delicit ex hoc aut uti p uniuersale Luctu est.
226쪽
OBER X. 2ο Asserit Igitur ex uno singulari factum esse uniuersale: cuius rei haec est causa,quia illa lud singulare tantam uim habet di claritatem, ut ipso cognito, putemus ita ei te in o. mnibus. Quare constat uerum esse id quod diximus,uidelicet quae patent sensui noeodem modo pat e re omnia ,sed alia celerius, alia tardius. ital minore propositione concedimus argumenti contra sententiam nostram allati: m aiore uero intelligimus sicut diximus,ex qua postmodum nihil sequitur contra nos absurdi. Ad confirma tionem etiam ex s. Metaphyst . .sumptam dicimus tex. illum maxime confirmare Vrra
nostram responsione: propterea quod in eo dicit Aristoteles, Aliquas facultates uel Mexquisitius uel melius demostrare ea qus per se insunt generi,circa quod uersantur. libus uerbis indicat apertissime, quamuis omnes facultates particulares accipiat ipsum quid est,uel ex sensu, uel ex suppositione: non omnes tamen aeque exquisit Eprobare ea quae insunt suis subiectis, sed alias exquisitius 8c magis necessariὀ: alias mollius, id est infirmius ac debilius, minust necessario. Quod plane mihi uidetur sententiam nostra stabilire at* cofirmare.etem per eas iacultates quς exquisitius ecmagis necessario demostrant accidetia eoru circa qus uersantur, intelligit mathematicas 'per eas uero quae simplicius 6c mollius demo strant, caeteras facultates quas nucupat dialecticas,quia ad demonstrandum recipiunt accidentia. mathematicae uero exquisitius di magis necessario demonstrat 'quia accipiunt desnitiones. Quare in
ter illa etiam principia quae habetur ex sensu,alia sunt firmiora alia debiliora. ec cum haec debiliora sint principia sapientiae N physicae: firmiora uero, id est clariora, magis* necessaria,& qus statim apparent sensui sint principia mathematicae. nemo ad miratione debet astici, si Aristoteles dixerit, pueros posse fieri mathematicos , at
non sapientes 5c physicos.sECTIO TERTIA. Ed statim diceret aliquis tex.ille 6. Metaphysprster id quod dictu est, uideἴ om
D nino etiam dissicultate facere, ut qui asserit omnes facultates facere ipsum iidest manifestum uel ex sensu,uel ex suppositione: ec ex hoc demostrare ea quae per se insunt generi cu quod uersantur. quod quide a ueritate abhorrere uidetur. Quia si ita esset omne ultates uteretur demonstrationib.ex causis 43priis ec immediatis. Consequentia probatur: quia per iid est intelligimus uera definitione. igitur si demonstratio sit ex Quod quid est, erit ex definitione. Sed definitio quae explicat quid est,ut patet, est ex causis x ptiis ec immediatis: ergo demostrationes quae sunt ex his definitioni b. erut ex causis sprijs 5c immediatis. Sed cu omnes facultates, ut est in hoc textu,utantur quod quid est,ad demonstrada ea quς per se insunt eis circa quae uersantur: ergo omnes facultates utetur demonstrationi b. ex causis sprijs re Mediatis.Cosequens omne doctrina Aristotelis,& ueritatem,& ea que tu alteruisti paulo ante covellit igitur id unde emana falsum esse necesse est. Qiiod aut huiusmodi cosequens couellit doctrina Aristotelis psipicuum est. etein repugnat omni b.
ijsqus dixit Aristoteles in prooemio prim sphilosephis: quo in loco rbauit plinere
ad philosophu naturale, inuestigare causas primas rem naturaliu ex eo Q tuc icimus O causas cognoscimus. Quod si causae sxmas di propria principia exquib. habetur quid est inuatigatur. no ergo habetur ex sensiuineo ex suppositione. quae em habeo tur ex sensu uel ex suppositione no inuestigatur. etem inuestigare dc quaerere φprie aliquid est quaerere mediu quo illius cognitione cosequamur: omnis em questio est medin talis quς mo,ut patet ex x. Post. cap. i. are cu prima θc naturalis philosophia ex t .allato, oc . Metaphysto. is . inuestiget sua propria principia . sequitur, ut neutra ipsarum supponat illa, uel habeat ex sensia. Non supponunt etiam definiti nes proprias inuestigat ei philosophus naturalis anima ec corpus,ex quib.fit scientia hominis, ex sic de alijs rebus. Igitur non habet illa ex sensu, necpex suppositione. Ite falsa essent ea que dixit Aristoteles a. tex. -- philosophiae, Uscilicet innata -- sit nobis uia ex notiorib. nobis, ec priori b. ad notiora natos Sc priora: Zc in notiora nobis sint coposita, naturae uero causas: di quod nos existis copositis inuestigemus
causas. na causae Sc principia essent nobis notiora:paterent em uel sensu,uel suppomtione. Euerteretur etia que scripta reliqt i. sae p.ic ubi dixit: Couerti magis ea t.DB.ri. quae sunt in mathematica, cinia nullu accides recipit mathematica ad demostrand si,
sed ipsas desinitiones: ec in hoc differre ab eis qus sunt in dialecticis. inlib. uerbis Ecca etiam
227쪽
zo 4 EVERS. SING. CERTA M. ea etiam quς paulo ante dixerat in eod. cap.perspicue patet,ipsum dialecticas uocapi se omnes facultates preter mathematicas: quas assierit recipere accidentia ad demonstranda, mathematicas uero recipere definitiones. Iod sit caeterae etiam iacultates reciperent delinitiones ut testari uidetur tex.allatus falsa iis c essent quae ex x. Poster.
citata sunt. Praeterea salsum est, quod omne quid est habeatur ex sensu, uel ex suppositione: ergo falsum est quod dixit Aristoteles in tex. citatis ex s. ec M.Metaphyc is Mim Probatur id quod antecedit.ex eis quae ipse tradid sin i. de Anima,tex.M.ad hunc modum: Uidetur aut non solum quod quid est cognoscere utile esse, ad speculanda causas accidetium in substantiis sicut in mathematicis,quid reeia, oc quid obliqua, ec quid linea. ecquid planii ad cognoscendu q, rediis triangulis anguli sunt squales sed econuerso accidentia conserunt magna parte ad cognoscendum quod quid est. cum enim habeamus tradere secundum phantasiam de accidentibus, aut omnibus, aut pluribus tunc ec de substantia habebimus dicere aliquid. omnis enim demostra tionis principium est quod quid est: quare secundu quascunq; desinitiones non cen tingit accidentia cognoscere, sed nem de ipsis imaginari facile manifestum est quod idialeeticae die ae sunt Nuanae omnes. His enim uerbis aperte dicit Aristoteles, a cidentia plurimum conserre ad cognoscendum quod quid est. iod si detur nececstas cogit ut demus etiam no omne quid est haberi ex sensu, uel ex suppositione ut asserebant tex.allati: quia illud quid est quod habetur ex accidentib. non habetur ex sensu sed ex demonstratione. Perspicuum etia est,mathematicas supponere quod quid est,id est definitionem,ut quid rectum, quid obliquum: ad demonstradum acincidentia inesse suis subieetis. Qi iod cum secus fiat in aliis facultatib in quibus ut hahet tex. citatus ex ε.lib. De anima) accidentia conserui ad cognitionem ipsius quod
quid est fieri non potest ut quod dixit Aristoteles in s. ec D. Meta. facultates scilicet accipere quod quid est ex sensu uel ex stuppositione, intelligatur uniuersaliter quo
modo ipse proserre uidetur.ut igitur perperam ita protulerit necesse est. Hae sunt quaestiones contra ea Mae paulo ante dieia sunt, quas opereprectum est ut dissoluamus.Sed in primis faciendum uidetur, ut more nostroiterpretemur uerba Aristotelis allata ex s. Meta. tex. i. quae uidentur difficillima intinctu, praesertim cum sint maximi momenti: 8c ex eoru etiam explicatione nisi mea me fallit opinio facilius tolli possint quaestiones propositae. Incipit ergo sic Aristoteles illum s.liti , , Principia di causae quaerutur entium,manifestu aut quod quatenus entia, re quae se quuntur. Omissa autem continuatione di connexione huius libri cum superiorib- tum quia longa esset, tum quia de ea meminimus aliquo modo in 1. lib. Apolog.n strae tum quia non multu facit hoc loco ad rem nostram: dicimus Aristotele proposuisse diei am conclusione ut eam probet. duo facit. in prima parte textus conatur ipsam probare: in secuda uero parte uidetur tacitae hominu cogitationi occurrereac respondere. od attinet ad prima parte, inquit: inraeruntur,supple in hac scientia, principia 5c cauta entis,quatenus ens. 5c uolens probare hoc,utitur ea de probatio 4 Vm, . ne qua ususistin Meta. t .i ubi cu dixisset, este una scientiam quae conicplareturens quatenus ens, ta ea quae insunt ipsi per se ipsamque nulli earu eme eande que dicit tur cosiderare res particulares,probauit hoc ex eo: quod nulla aliaru scientiarii particularium conleptaretur uniuersialiter de ente sed abscindetes singulae aliqua parte iis psius entis conleptaretur de hoc, sicut mathematicpCoeludebat ergo, inter scietias dati una scientiam quae conleptaretur ens quatenus ens,qus nulli caeteram particularium scientiaru esset eade. Cosequentia est perspicua, propterea quod ut inter mnes costat debet dari scientiae,quae cosiderent omnes res quae sunt in uniuerso, lioquin remaneret aliquae incosideratae 8c ignotae: quod est apud Aristotele absurda,cu omnes homines scire desiderent omnes res natura. Cis igit in uniuerso sit ens. quatenus ens,si no costderareturis aliqua scientia, remaneret ignotu: necessitas ergo cogit ut sit una aliqua scientia quae conlepletur ipsum ens, quatenus ens, qus nula .Rhet.α li earu quae partes entis cosiderant, sit eadem. Eode modo probauit Aristoteles i. Rhet. cap. 1. Rhetorica esse facultate cosiderandi probabilia circa unuquodq;. Hocem inquit nullius alterius artis est officiu. quod ostedit inducedo omnes facultates.
. Ex quo deincie inserebat, esse ipstus Rhetoricae hoe prpstare. iae cosequentia non potuit uim habere, nisi quia restaret incosiderata probabilia comunia,quod ipse existimabat
228쪽
strinabat absurdu. sed quonia de hac probatione in superiorib. longu habuimus ser
mone no opus est plurib. de illa hoc in loco agere. Vtitur igitur Aristoteles hoc modo probadi in hoc textu,& ait quaeri in hac scientia principia de caulas entia, quate rius entia. ec hoc probat inducedo omnes facultates particulares, & primo medici ita dices: Etem est aliqua causa sanitatis di bonae habitudinis, qua qufri supple meis Mdicina: Zc etiam mathematicae facultates habet principia, oc elemcta, causas, quas ει nole oueriit: ec omnino omnis scietia intelle et tua,uel particeps intellectus,elicim ι ιο causas 5c principia, uel exquisitiora,vel simpliciora. sed omnes issis circa unum ali. c. ciuod di describetes genus aliquod de hoc laborat, supple qusredo causas illius: sed cno de ente simpliciter,nem quatenus ens supple quaerut causas. κ uerba hac uim . . mihi habere uidetur, ut significet, omne incultate particulare intellectiva uel particine intelledius. habere causas Oc principia quae qustit S circa quae uersatur sed nulla in saru laborare inquiredo causas emis quatenus ens, sed causas generis sui de te iis nati icitur causas entis, quatenus ens, quaeri ab una aliqua scientia. Probatur cose uueti quia ill .e cauta restaret inconderatae &incognitae,di ita ens remaneret inco
unitu quod quide absurdu esse,iam diximus. Perspicuis igitur est, Aristotele usum ei se hic eo de modo probadi. quo usus est in duobus locis dictis: eandemq; omninoe ise probatione, ut diximus: necp ipsius quid est nulla ratione faciunt. Dissicile mi
hi uidetur inducere haec uerba, ita ut coueniant cu superiori b. propterea quod no uidetur neces ita coclusioni dictς, neq; probationi. Sed quonia no est putanta, tanta
philosophu. omnium in sapientum magistra,ac plane diuinu homine uane ec sine ratione loquutum esse opere precium est,ut conemur hse uerba ita inducere, ut quantum fieri notest cu superiorib. cohaereant. Dicimus igitur, si sunt uerba Aristotelis illa orima secundae partis, ipsum uideri tacite hominu cogitationi occurrere, que ortu ex su neriori b. habere potuisset. na quoniam dixerat, omnes facultates particulares uersantes circa aliquod genus laborare circa illud,sed no circa ens simpliciter, quatenus ens, quaeredo ec inuestigato causas eius generis circa quod uersarentur: aliquis
potui Tet dubitare, hoc perpera fuisse dictu. quia uid Pr innuere, facultates illas m-hil aliud quaerere ci/ causis suoru genem id unu prsstare quod uidebatur absurdu sciride praeter causas quas quae rut facultates sui quaeq; generis, sunt etia accidentia per se. quae oportet cognoscere. Huic igitur tacitae hominu cogitationi suit opinor Aristoteli propositu res podere. sed quia ostesurus erat,has facultates, prstcri quod inquir ut causas suoru generit, dem uestrare etia accidetia per in aliquis item potuisset
- --mAmriris irat demostrare has allectionestiuuir ut causas suoru generit, demolirare etia ac VIIa PLI IC. Minn
x superiorib. dubitare. quomodo postini demostrare has aste Riones, quaru cauta erat dubiae, quia quaerebituri quare simul ec semel uoluit Aristoteles his duabus tacitis hominu cogitationib. respodere quae iudicio meo no erat sine ratione. na qui di, ei particulares iacultates uersari Sc laborare in quaeredis causis suoru generu uidet alterere eas nihil aliud facere, di ita relinquere cognitione accidentiurn. ii deinde ait eas ipsas facultates demostrare accidentia per sede suis rticularib. subiectis: captius dixerit, eas inquirere causas ipsoru subiect8ru, que gessint causae accidentiumn relinquit dubium, quomodo possint ipsa accideria demestrari. Respodendo igitur iis tacitis dubitationib. meo iudicio dicit has sacultates no reddetes rationem ipsius ouid est sed ex hoc partim manifesto per sensum iacto, partim accipietes quod quid est sic per se accidentia generi circa quod uersantur dem nostrare.Et quia aliquis potuit set dubitare nu quid eo de modo demostrarent omnes, propterea quod uniuersali quada coprehensione dixerat, omnes accipientes quid est demostrare per se acci ddita: addissit quasi respodendo, n5 eo de modo demostrare omnes, sed alias demo strare exquisitius di magic nece: sario, alias uero mollius di simplicius. Perspicuumerco est Aristotele iis uerbis quae explicauimus,dicere, acultates dictas probare ac
cidetia per se di probare accipiendo quod quid est& hoc uideatur 'aeter cocli sione cnihil em uider ptinere ad ipsam, neq; ad probatione) co sentaneu est ut intella
ligamus Aristotele illis uerbi ς uoluisse tacitae hominu cogitationi respodere,alio sinnihil ad re omnino faceret. In hac uero sententia,ut ita explicada putaremus esse ii uerba Aristotelis,etsi primo intuitu uideriacita illa dubitatio magis esse debere cir ea ouid est ch circa id quod diximus: impuleriit ea qus scripta reliquit Aristotelesti. ii. Metapb s.
Meta. tex ἰs. ubi posti probauisset, nulla aliarum particularium facultatu quaerere rex .
229쪽
quaereret,statim addidit: Sed dicitaru lacultatu unaqusq; accipiens aliquo nodo in
unoquoq; genere, conatur demostrare reliqua mollius uel exqui sui Et cu dixisset, eas accipere quod quid est. quia potuisset aliquis dubitare ae
id acciperet,ut hac dubitatione tolleret subiunxit: Accipiunt aut quod quid est ali uerba uidetur significare tacita dubitatione no illa este,cti aliquis princioaliter dubitaret, an eae facultates ipsius quid est redderet ratione, no em uide vi hoc diem pertinere.sed nuquid aliud prster causas siuoru generu quaereret. na statim nosi circiobatione no dicitin es ipsius quid estreddut ratione. sed inquit Dietaru scientia a sonaquaeq; accipiens quod quid est, occ. Et patet eum loquitspesiue cuia utitur hine Praeter principia dc causas, nec fecerit de aliqua re mentione, praetercu de inuesti
bi ς qu ru no est ratio, sed accipiuntur ex sensu, uel ex inoosi nea etia uerba quae ultimo loco citauimus, Accipiunt aut quod quid esti hae ciuidem
2 MM M per se suis subiectis. quae dubitatio sequebatur conclusionem.Quae eratur ex icipio,quare oportet ut uerba etia 6. lib.lexatur cusus esione nacti ipsa sint
animaduertatur totus cotextus. apparebit, hoc uerbii uim habere ipsius
demostratio.etein sustuacanea esset quandocuide fundamentu omitte nil r, Principia
230쪽
principia 5c definitiones illas quae sic apparent ut nulla omnino .pbationem des dein rare uideantur,necp per sensum,nein per intellectu. na licet habitae sint ex sensu oc ex induetione iii cu sum utur ut principia scientiatu, supponsitur sine aliquo genere pobationis. De quibus definitionib. mihi uidetur Aristoteles intellexit Iea. Post. a. ubi t. si . . ait: Quare manifestu, quod oc ipsoru quid est aliqua quidem immediata sunt di prin cipia sunt,qus 8c esse ec quid est supponere oportet, uel alio modo manifesta facere. ε ε quod quidem Arithmeticus facit: etessi quid est unitas supponit, Sc quia est. Appel. lat ein iuppositiones definitiones illas quae sunt principia immediata, diponsitur in principio scientiam sine aliqua probatione. Per alium aut proba di modii intelligit sensun . huiusmodi uero definitiones quae supponii tur licet habeantur ec ipsς ex sensu, no in tunc ex sensu declaratur, quia per se sunt perspicuae: aliquae in definitiones sunt immediata principia, quae quonia no sunt ita peripicuae, pollunt aliquo modo declarari ex sensu, uel ex comuni modo loquendi hominis. Talis suit definitio scientiae in i . Post. ec desinitio naturae in z. Plays de utrol igitur senere halu definitioni ec in ε Meta 5c in Q. uidet intellexisse Aristoteles, quaru definitionu nullo modo est demostratio sed est alius mani se stadi illas modus u modus dictus est sensus. Quare in tex. 6. Meta. cu dicit Aristoteles eas accipi per suppositione, fgnificat supponi ut dixit a. Post. loco citato, oc is. Meta. no enim potest intelligere quod accipiantur ex suppositione . tanquam ab aliis saeuitatibus probatae. Falsum enim diceret,& pugnaret cum suaipsius sententia. Exemplum enim geometrs, quod attulit secundo Post. loco paulo ante citato, hoc palam facit:& ists appellantur suppositiones simpliciter. sECTIO Q V ARTA.SEd statim diceret aliquis hostex. citatos ex 2. Poster.& 6. Meta. ec Q. euertere ea quae stripta reliquit Aristoteles L Poster. r. iis uerbis: Definitio enim positio est.
ponit enim arithmeticus unitatem esse indivisibilem secundum quantitatem,sup positio aut no est. Etenim quid est unitas. 8c esse unitatem no idem est. Item euerte re illud quod dixit i. Post. 9.ad hunc modu: Definitiones non sunt suppositiones: no i. postmenim dictit esse,uel no esse. sed in propositionissi sunt suppositiones , ipsas uero deta nitiones solum oportet intelligere. hoc aut no est suppositio, nisi audire suppositio. nem. Qitis dicat esse Luce elii clarius his locis Aristoteles asserit. definitiones noesse suppositiones: quibus locis text. allati apertissime repugnare uidentur. dii sentit igitur manifeste Aristoteles a seipso: quod plane absurdum est, ae tanto philosopho indignissimum.' Ad hanc questionem dissoluenda ego dicerem, bifariam considerari possie: uno modo proprie, ec in est oratio explicans quod quid est ec sic nullo paelo esse suppositione: quia suppositio est oratio afirmativa, uel negatiua: definitio aut non est ne*afirmativa, neq; negativa. At hoc modo intellexit se Aristotelem i. Post. r. 5c y ubi dixit definitiones no esse suppositiones. Altero modo coli de ari t. pQ ,.σ posse definitionem, no ut est definitio, sed ut est oratio in qua dicitur aliquid de ali quo: ec tui posse definitionem esse suppositionem, quia amrmativa est. 5c hoc dixisse Aristotelem locis citatis definitiones esse suppositiones: θc in ii. cap. 1. Post. esse affirmativas 5c uniuersales.& a. Post. a. fisc scripsisse: Omne enim quod quid est,uni poster. uersale ec affirmativum est. Et paulo post: Amplius principia demonstrationsi sunt
definitiones. Deinde: Demonstrationes autem apparent omnes suppone testa ac-
cipientes quod quid est,ut mathematicae quid unitas di quid impar. Nihil enim lio. srum possunt esse definitiones, nisi sint propositiones Definitiones aut proprie sumptae non sunt propositiones, quia non dicunt esse, uel non esse id est non sunt neq; affirmativae, neq; negatiuae, sed sunt simplices intellectiones, ut dixit Aristoteles t. Post. capiti l . citatis, ta maxime in ρ. cap. ubi inquit: Definitiones enim oportet sotu
intelligere.&ν Meta. secundum latinos tex. 2 cum ait: An quemadmodum neq3 ue
rum in his est idem sic neq; eise. Sed hoc quidem veru est, hoc aut salsum hoc em ta-ιε ere ec dicere veru .no em idem est assirmatio & dictio, sed ignorare est non tagere, ecipi aut circa quod quid est, re no est nisi per accides. si uiter aut circa incopos. tas substatias no est decipi,& que sequunt. Et s. de Anima. tex. 26. his uerbis: A' 1. A mplius dictio aliquid de aliquo, ut affirmatio & uera 5c falsa. Omnis intelle eius aut no int ια
omnis sed qui est ipsius quid est, secundu quod aliquid erat esse veru est 5c no aliud ' de aliquo. Sed queadmodu, sicut uidere propria veru est: si aut homo albus, aut no,