장음표시 사용
241쪽
ad intellectu: R in dirigendis ipsis aditonii, in syllogismo accipiunt minore propositionem, quae est singularis: idcirco no uidentur omni ex parte intelle 'iuae,sicut speculativae, quae non accipiunt propositiones singulares, sed solu uniuersales, quia nodirigunt ad opus non enim aliquid assumunt, quod non attinet ad intellectu. Ut igitur Aristoteles coplecteretur,sicut diximus,omnes facultates, tam speculati uas cli o. Perativas, loquutus est disiunctive: accipiens tamen nomen scientiae etiam in hoc loco comuniori uocabulo no proprie: quia operatius facultates no sunt proprie scientiae,non enim sunt propter scire, sed propter operari. Nil ergo vane loquutus est Aristoteles, quoniam eo loquendi modo significauit, ut ostendimus, omne facultate tu speculativa tu operativa, uersari circa causas rac licet facultates operativae sint intel iectivae, quia sunt ex uniuersalib.Quae solum attinent ad intellectuc tamen quia ut dictu est dirigunt ad opus, di sunt factae ut concludant singulares conclusiones, quae sunt actiones quae non attinent ad intellectu dicuntur participes intellectus, ec non intelle e tuae absolute,in comparatione scilicet ad speculativas, qus nullo modo recipiunt aliquid extra intellectu. Qiod aut ope atiuae respiciant aliquid extra intelle. i cium patet: quia eorum finis est opus quod est extra intelle 'u. Et hoc patebit etiam ex eis quae a nobis in sequentib. sunt dicenda, O sermone habebimus de prudentia. SECTIO NONA. HIs igitur ita explicatis reuertetes ad id unde digressi sumus more nostro ut exaplicaremus multa Aristotelis loca, quae meo quide iudicio sunt difficillima, di
cimus patere solutione questionis superius proposits aduersus i. tex. 6. Me a. ex quo uidebatur seu omnes iacultates uti in demonstrationi b. ex causis propriisWim me illatis. asserebat enim, omnes facultates accipere quod quid est ex sensu uel suppositione. Patet in qua huius quaestionis solutio, quoniam declarauimus, Aristotele per quod quid est non intellexisse veru quod qui is est, quod uidelicet hahetur ex causis proximis: sed accepisse quod quid est comuniori uocabulo, & ut latius patet, ut ui delicet coplectitur ta id quod habetur per causam proxima, cli id quod habetur per effectus proprios Sc necessarios. N ita perspicuum est,no sequi, omnes lacultates ut demonstrationib ex causis proprijs di immediatis, sed aliquas uti demonstrationib. ex ei Iectib. eo pacto quo diximus qirandoquide non omne quod quid est, costat ex causis propriis ocim mediatis. Patet etiam ex dictis non sequi salsa esse ea quae di-ε. o s. rex. s. xit Aristoteles a. tex. i. Phys innatam esse in nobis uiam ex nobis notiorib. ad notio ra naturae, di notiora nobis esse composita, nosm ex compositis inuestigare causas:
quia per quod quid est quod accipiunt dictae facultates, intelligitur quod quid est
ex prioribus nobis,quae sunt accidentia compositorum. Negamus item, euerti ea quae scripsti .Post. cap. M. quia concedimus, solas mathe maticas accipere definitiones ueras. Et ob hoc uidetur protulisse a. Et hic. r. Similenam p uidetur esse, mathematicum suadetem probare, & ab oratore demonstrati nes exigere: caeteras uero facultates,accidentia. quia illud quod quid est quod caelo
rae facultates accipiunt, non est uerum quod quid est, sed sumptum ex accidentibus, ut ostendimus. ob id cp dicimus, Aristotelem eo in loco nuncupata caeteras faculta tes dialecticas. in com paratione ad mathematicas: quia scilicet non recipiunt uer a definitiones. Concedimus etiam uerum esse, non omne quod quid est haberi ex se,
se N ex suppositione: quia quod quid est in philosophia naturali & reliquis faculta
tibus praeter mathematicas habetur ex accidentibus. ut pulchre probat textus allain ..ti Mima. tus ex primo de Anima.& dicimus Aristotelem in sexto Meta intellexiste uniuersa
liter omnem facultatem accipere uel ex sensu, uel suppositione quod quid est: sed non accepisse proprie quod quid est, sed communiori uocabulo: at p ita nihil sequutur absiurbi. quare uidetur esse soluta quaestio illa. Erat alia quaestio principalis, sed postremo loco posita, quare hae definitiones, Triangulus est figura tribus lineis contenta,& Linea est logitudo sine latitudine,
Circulus est figura a cuius centro ad circusserentiam omnes lines dicis sunt aequales, quae definitiones sunt principia in Geometria, sint magis notae, quam motum esse, plura entia esse, & de quolibet dici affirmatione uel negatione: quae sunt principia
in prima philosophia. non em uideti illa etiam magis nota b haec. Ex quo sequebar,
242쪽
ut pueri possent aeque fieri sapientes ac mathematici,contra quam dixit Aristoteles. Ad quam quaestionem ego dicerem saluo semper meliori iudicio principia quae
prolata sunt ex prima philosophia non solum esse ita nota, sicut ea qus ex mathematicis sunt allata: sed longe notiora. N hoc esse ex ipso sensu perspicuum: tamen nego sequi ex hoc, pueros ita posse fieri sapientes sicut mathematici propterea quod etsi lapientia habeat illa principia notissima, tamen haec pauca sunt prae multis alijs principiis quibus utitur ipsa sapientia quae non sunt ita notassicut principia in mathematicis. Qirare eum uideret Aristoteles, principia mathematicora maiori ex parte esse clariora, principia uero sapientiae 8c philosophiae nat ut alis maiori ex parte non esse nota, licet minori ex parte sint clariora, sciens denominationem fieri debere ab eo quod est maiori ex parte, dixit pueros posse fieri mathematicos: quia scilicet maiori ex parte principia mathematica erant notissima firmissima. Sapientes aut physicos fieri non posse, propterea quod horum principia maiori ex parte non essent cla rassicci minori ex parte ut diximus,essent clariora. uerum non spe fiatur id quod minori ex parte accidit. Ego ita dicerem. quia mihi uidetur hoc ueritati di Aristotelis sententiae mirum in modum consentire,aliorum tamen sit iudicium. Ex eis igitur quae longa digressione a nobis disputata sunt, patere arbitramur, o mnia principia quaecunm sint illa,ex sensu ortum habere: di per id, quod necessariosequitur, ex experientiadicet non eode modo omnia. Et si hoc modo exponutur uerba Aristotelis,quae uidebantur omnino inter se pugnare,uidebuntur mi rum in modum, ut ego quidem arbitror, inter se con sentire. PINis LIBRI DE cIMI EvERSIONI ssingularis cerriminis. .
Vm demonstrant m sit, omnes iacultates quae humana uia sunt tradite ortum habere ex principiis iis quae sumuntur a sensu: videtur rationi conissentaneum ut ostendamus, nullam uim habere contra ea quae dicta sunt reminiscentiam quam ponit Plato, quiuisius est uelle, animam habere omnes habitus uirtutum re scientiarum sibi innatos. obliuione tamen sopitos tum ea ingreditur corpus, qui habitus exercitatione postmodum excitantur. ex quo sequi. tur aperte,ut addisicere no sit rem per causam cognoscere, sed reminisci eorum quorum oblita erat anima mole corporis obruta re oppressa, cum in ipsa non esset habitus scientiae.
Nam haec opinio mihi non uidetur pace tanti uiridicam digna esse homine philosopho sed iis potius conuenire qui sibi quiduis comminiscuntur atq; confineunt Etenim cum aperte uideamus, simulatu sensus aliquis deficit, deficere scientiam illius sensus neq; aliquid nisi sensu percipi &addisici posse:sensibilia porro producere
species, quae sunt rerum sensibilium similitudines in sensus exteriores, deinde in interiores: cum* perspiciamus nos, m uolumus intelligere,speculari necessario ipsa phantasmata: nulla mihi probabilis ratio,ac naturae congruens uidetur, quae demontiret necessarium esse,ut in anim a ante fuerint illa: ipsae species: nec uideo quibus robus homo qui naturalem philosiphiam prosteatur qui non debet uaticinari, sed moueri ratione quae sensui quadret impulsus fuerit ad illam opinionem inducenda. Quae enim ratio quae sensui innitatur, ei ostedit animam antequa ingrederetur cor pus omnes istas species habuisse: qui sciuit ex ratione naturali, Deum illas animae dedissie: quae enim necessitaset si quidem ad intelligentiam consequendam satis sunt sensibilia . . Deinde quaeri posset, quomodo anima excitetur a sensibilibus an id accidat, quia sensibilia gignat suas species in sensibus exterioribus, exteriores in in
terioribus : hi autem ipsi in intellectu rod si ita est, ergo intellei ius prius intelli, get per species quae ortae sunt a sens ergo frustra sunt aliae species. t a Probatur
243쪽
aro EVERS. s I N G. CERTA M. Probatur consequentia. Prius enim necesse est intellectum moueri ab his ipsis speciebus, quam earum reminiscatur quae in ipsa eram. nam si prius non moueretur,
non excitaretur ad reminiscendum. prius ergo accipit ipsas species a sensibus: eriquo fit, ut prius eas intelligat: siquidem intelligere nihil aliud est. quam intellectum recipere species,& pati a speciebus: ergo frustra sunt priores species in intellectu. Sin autem non fit hoc modo excitatio illa ad reminiscendum, sed propterea reminiscimur, quia uidentes eas res quae in uniuersa natura sunt, ad cognitionem experingiscimur: prosecto non magis excitaremur ad reminiscendum unius rei quam alterius, non enim id fieret per species proprias. Sed hoc est falsum: quia uidentes colores, comprehendimus ipsos colores, re non sonos: θc audientes sonos, non com Prehendimus colores. ec ita de alijs sensibilibus. Itaq; ista comprehensio fit per spe cies ergo non datur reminiscentia ne* sunt,ut diximus, species innatae.
sECTIO SECUNDA. ratio illa qua Plato usus uid etur, de qua etiam mentionem secimus Cuprq,
cum conatus est probare, aut nihil disci, aut ea tantum quae nota sunt, ac pro ε. it. i. Pterea reminiscentiam dari, ullam uim habere mihi uidetur: eamq; Aristoteles ita
distatuit, ut ipsa ratio sensius que iudicium postulabat. Licet hoc uidere in Math maticis. ubi enim nobis cognitum est, lineam esse longitudinem sine latitudine, octriangulum figuram tribus lineis contentam, quae quidem cum induistione nobis apparent: tunc intelligimus contingere ut super datam lineam triangulus aequis i teribus collocetur: hoc enim nece stario sequitur, eam* conclusionem antequam concluderemus, poteramus dicere partim nos scire, partim ignorare. scire, quia cognitis principijs,in quibus uirtute di potentiaco tinebatur aliquo modo ipsam sciobamus : quippe quae necellario ex illis oritur. ignorare uero in parte, quia nondum erat conclusia: quod quidem perspicue ostendunt cum omnes scientiae, omnes lartes, tum Rhetorica Dialectica . nam videmus multa principia esse nota: conclusiones uero quae etiam necessario sequuntur ex illis,esse ignotas:alioquin cognitis principiis,co qnitae statim essent omnino ecipis conclusiones. quod quidem absurdisti
mum est. Etenim multis sunt nota principia in mathematicis ec in naturalibus: paucis tamen notae sunt conclusiones. Et hoc accidere uidetur duabus de causis. quo LPost .is. rum una est, quia non cogitant, ut dicebat Aristoteles: quemadmodum illi qui coia templantur res uniuersas, nonnullas ex ris quae singulares sunt, praetermittunt. altera , quod si maxime cogitent, tamen nesciunt cas expendere, uel quia rudes sunt in illis lacultatibus, uel quia non omnes ingenio ualent, di fatis obscure ui dentur oriri ex illis principijs. consentit igitur sensui ac rationi ut dicamus,antequam concla. damus aliquid aetu, illud nos partim scire, partim ignorare. scire, uirtute ec potem rixignorare, actu, ct in particulari. sECTIO TERTIA. Ed quando in hunc locum incidimus, alienum fortasse non erit ab instituto no
stro,rationem exponere, qua uisus est Aristoteles apertissime hanc opinionem refellere, praesertim cum eam a paucis res te percepta arbitramur: multosq; sciamus, atq; eos quidem non mediocriter eruditos, quit Aristo telis docti rinam profitetur, uenisse in eam sententiam,ut existimarent, Aristotele ipsum concessiisse aliquo mo
do hanc sp ecierum opinionem, & ipsam reminiscentiam, eam quam dicebat Plato- quo, m eo quidem iudicio, nihil quod magis Peripateticorum do strinae repugnet, excogitari aut fingi potest. iare iaciendum nobis omnino uidetur, ut Aristotelis rationem dictam explicemus, praesertim cum hac ipsa explicatione,animi etiam nostri immortalitas ex sententia Aristotelis ostendi possit. id quo3 in primis nobis est propositum. Ex hac enim ipsa ratione sequi, animum nostrum esse immortalem, erit. ni fallor perspicuum. Etenim ab Aristotele ob hanc causam fuit posita illa ratio, qua opinio Platonis conuellitumquae ratio mihi uidetur huiusmodi esse.
Intelle 'ius intelligit omnia: ergo est immixtus. Immixtum autem esse oportere, Anaxagoras etiam diceba ob eam rem,ut imperare t.Sed nos alia causa commoue in . ea uero est,ut cognoscat na si esset mixtus,non cognosceret omnia,nem omnia
244쪽
LIBER V l. iii intelligeret: quia haberet aliquid intus appares quod prohiberet extraneum, ob
strueret.haec mihi uidetur ratio Aristotelis. Sed Aristotelis uerba perpendamus. ac primo quidem inuestigemus quid uolue, rit significare,cum dixit immixtum, cui scilicet rei immixtum intellexerit. Averroes ergo exponens hunc locum inquiti. asum posuit quod intellectius ma terialis recipiens debet esse de genere uirtutum passiuarum, ec cum hoc non trans- mutatur apud receptionem, quia neque est corpus, neque uirtus in corpore, dedit
demonstrationem super hoc, 5c dixit: Necesse est igitur si intelligit, ec caetera. id
est necesse est si comprehendit omnia existentia extra animam, ut ante com prehem sonem sit nominatus,ta hoc modo in genere uirtutum passiuarum,non activarum: di ut non sit mixtus cum corporibus, id est neque corpus, neque uirtus in corpore ς naturalis aut animalis, sicut dixit Anaxagoras. Deinde dixit, ut cognosceret: id se est, necesse est ut sit non mixtus, ut comprehendat omnia, re recipiat ea. Si enim se suerit mixtus,aut erit corpus, aut erit uirtus in corpore. Et si fuerit alterum istorum, ι habebit sormam propriam,quae forma impediet eum recipere aliquam aliam forma alienam. Ex quibus patet, Auenoem uoluisse.Aristotelem per immixtum intelli gere non mixtum cum corporibus, uidelicet quod non sit corpus, neque uirtus
Deinde patet, ipsum exponere Omnia, id est omnes formas materiales, quia dixit: Quoniam autem substantia recipiens has formas, necesse est ut non sit corpus, neque uirtus in corpore, manifesta est ex propositionibus quibus Aristoteles usus . est in hoc sermone: quarum una est, quod ista substantia recipit omnes formas ma- ιι teriales. ec hoc notum est de hoc intellectu. Secuda autem est, quod omne recipiens ει
aliquid, necesse est ut sit denudatum a natura recepti, ut sua substantia non sit t. substantia recepti in specie.sECTIO QUARTA.SEd pace tanti uiri, mihi huiusmodi explicitio uidetur aliena a uerbis Aristotelis, imo ab ipso omnino abhorrere. nam primo salsium est quod Aristololes probet aliud de ipso intellectu in 4.textu, quam quod est immixtus. hoc enim conspicuum
est ex ipso textu. Item falsum est, quod per immixtum intelligat, non mixtirm cum corporibus : id est, quod non sit corpus. quia de intellectu hoc non erat dubium, cum manifeste sit pars animae, quam non cita corpus ostenderat Aristoteles ijs uerbis: QIroniam am Lia Arimtem est corpus, & huiusmodi uitam habens, necputicy erit corpus anima. non est e. mit. nim eorum quae in subiecto corpus, magis autem sicut subiectum & materia est:n eesse est ergo animam substantiam esse, sicut speciem corporis physici, potentia ui, tam habentis. In dubium ergo ex illo loco secundi de Anima uenire non poterat, intellectum esse corpus: non oportebat ergo putare, Aristotelem illud demonstrasse quod iam erat demonstratum,ec in illo loco non erat dubium. Item illud falsum est, ipsium demonstrare intellectum non esse uirtutem in corpo te:quia si esset uirtus in corpore.haberet formam propriam quae prohiberet eum re cipere alienam formam. nam phantasia est uirtus in corpore: oritur enim ex potentia corporis, di tamen no habet sormam propriam quς impediat ipsam recipere soramam alienam.uirtus etiam oculi est uirtus in corpore,ec tamen non habet propriam formam quae impediat eum recipere aliquam sormam alienam. Item non sequitur, quia intelligat omnia non esse uirtutem in corpore. cogitatiua enim quae est phantasia,ex Aristotele,ut ipsemet satetur, intelligit omnia, di tamen . est uirtus in corpore. Illa uero prima propositio quam accipit ad probandam suam conclusionem, cum dicit Ista substantia recipit formas omnes materiales: per quam uidetur exponere illud , intelligit omnia, id est recipit omnes formas materiales: non uidetur esse uera, neque uere explicare sententiam Aristotelis, propterea quod recipit intellectus tiam immateriales formas, 5c recipit eo modo quo materiales, uidelicet per suast 3 effectus:
245쪽
rra E V E R S. S I N C. CERTA M. effectus:ergo non est ita contrahenda, atque in angustum adducenda propollito Aristotelis,ut ad formas materiales tantum alligetur. Praeterea si quoniam intelligit seu recipit formas materiales, est immaterialis, ecab omni admixtione liber, quia recipiens est uacuum a natura recepti: ergo quia intelligit omnes immateriales formas, erit materialis, quia recipiens est nudum ac uacuum a natura recepti. similitudo perspicua est quia hic est recipiens di recept Ursic ergo erit materialis ec immaterialis quod quidem fieri non potest. Item phantasia recipit omnes sermas materiales ergo est immaterialis: ac rursus, quia recipit omnes formas immateriales, erit materialis. quae omnia cum sint absa dissima,ut explicatio Aue is sit absurdissima necesse est.
Item si per ipsum Averroem demonstratio Aristotelis nititur illa propositione, quod omne recipiens sit uacuum & nudum a natura recepti in specie: ergo per illam non potest ostendi, nisi quod intellectus est alterius speciei a formis quas intelligit:
α tunc manifestum est, eum posse esse materialem, di recipere omnes alias formas materiales. differt enim specie ab illis:sicut phantasia recipit omnes alias formas materiales, S tamen est materialis.non ergo probaret propositum suum.
Et posito ut est rei ueritas quod anima sit immaterialis,& tamen recipiat formas immateriales : sicut reuera intellectus est immaterialis , ec tamen recipit sormas immateriales, quia differt specie ab illis, quod satis est recipienti ex sententia Aue
rois. quali sicunque igitur sit intellectus, siue materialis flue immaterialis semper ne cesse est ut recipiat ea quae sunt eiusdem generis, ut si materialis materialia, licet re optat etiam immaterialia: ec si immaterialis immaterialia, licet recipiat etiam materialia. Etenim concedit ipse, sensum tactus percipere qualitates contrarias Sc ex tremas, cum tamen non careat omni qualitate: quia non caret mediis, quae media
dicit differre specie a contrariis, id est ab extremis. Nihil igitur etiam ex sententia Averrois obstare uidetur, quin intellectus si materialis, re tamen recipiat 5c im elligat omnes sermas materiales, quae sunt diuersae ab ipso specie: sicut nihil prohibet, intellectum recipere Sc intelligere formas immateriales, Ec tamen posse esse immaterialem: ec sensum tactus recipere qualitates extremas, licet habeat medio
Praeterea non recte exponit uerba Aristotelis. dicens, Quoniam intellectus intelligit omnia, illum esse immixtum , ut cognoscat, quia Anaxagoras dicebat in-thllectum esse immixtum, ut imperaret. hoc autem quod diximus inquit immixta esse est ut cognoscat quia si esset mixtus, non cognosceret supple Omnia. Si ergo intellectus ob eam causam ut cognoscat omnia, est immixtus, id est non est forma corporalis, per Auenoem: igitur nulla uirtus in corpore cognoscet om nia. Consequens est falsum: quia sensus interiores cognoscunt omnia, ereto id
Consequentia probatur:nam si conuenit uirtuti qus est in corpore,quia est in cor
Pore,non cognoscere omnia:ergo nulla uirtus in corpore cognoscit omnia. Probatur consequentia: quia si aliqua uirtus in corpore, cognosceret omnia, si sum ellet quod conueniat uirtuti in corpore: quia est in corpore non cognoscereo milia. Potetit ergo aliqua uirtus in corpore cognoscere omnia. quod si detur, non indeo quomodo sequatur, Intellectus cognoscit omnia, ergo non est uirtus in cor Pore. quare Averroes hoc asserens, manifesto in errore ac turpissimo tenetur, uer
ha* Aristotelis perperam exposuisse uidetur. Item extorquet illa uerba, Intus apparens prohibet extraneum,&obstrict ne celle est enim ut Aristoteles intelligat aliquid esse in intellectu, quod non sit inte, Iectus. alioquin non posset probare, quod illud prohiberet extraneum, re o sti ueret. intellectus enim ipse non prohibet extranea, neque obstruit. si uero alia quid intelligat, aliquita esse in intellectu quod non sit intellectus: ergo non potest intelligere per hoc quod dixit immixtum esse , quod non sit se a in corpore. quia si intellexisset quod non esset forma in corpore, ratio non esset ad propotatum : quia ex hoc quod est forma in corpore, non sequitur ut aliquid sit in intelle
ciu quod prohibeat extraneum, di obstruat: quia phantasia est larina in corpore.
246쪽
t tamen non habet aliquid quod prohibeat extraneum, & obstruat: ergo ex hoe
quod dixit, Imus enim apparens prohibet extraneum,&obstruit, sequitur, ut per intellectum immixtum non possit intelligere formam non existentem in corpore. Ergo perperam exposuit Averro es illa uerba: ergo non sequitur ex hoe ut intus non sit sorma in corpore. etenim omnes formae in corpore haberent quod prohibe
Perspicuum etiam arbitror esse, Aristotelem non inniti illi landamento quod di xit Averroes:uidelicet quod recipiens sit denudatua natura recepti : sed huic quod plane non est idem in quia non cognosceret omnia: quandoquidem intus apparens prohiberet extraneum,ec obstrueret. SECTIO . QVINTA.SEd quoniam quaestio ista maximi est momenti, multis decepti sunt mea qui
dem sententia ex uerbis Averrois, ut ueritas magis eluceat cuius tuendς studio quid aliquis quamuis summus uir senseri spectare non debemus non dubitabimus exponere uerba Aristotelis text.tertii de Anima,uis ad tex.septimum: ex qua expositione speramus lare ut intelligatur, Auenoem in sua explicatione tota ut aiunt uia ab Aristotelis sententia aberrare.
Cum igitur Aristoteles in primo textu sibi proposuisset considerare quid differat
illa pars animi qua animus cognoscit ec intelligit, a caeteris eiusdem, ut a phantasia quod quidem nihil aliud erat quam considerare eius naturam 8c substantiam,pro prias que eius affectiones, ec quomodo fiat aliquando ipsum intelligere intendit Probare hanc conclusionem, quod illa pars animi qua cognoscit animus & intelli mi est impassibilis, quia ex hoc etiam erit perspicua disserentia ipsius ab aliis parti hus animi. 5 uolens declarare hoc sumit istam propositionem tertio de Anima te , tili tu secundo: Si sane est intelligere sicut sentire: neceste erit eam partem animi qua co- strix gnoscimus ec intelligimus,aut pati aliquid ab intelligibili, sicut sensus a sensibili aut . . aliquid huiusmodi alterum, supple pati. ε ε Patet consequentia:quia sentire est pati. Sentire enim inquit Aristoteles secundo de Anima textu centesimo decim ooelauo, quodam modo pati ei quare iaciens tale, illud iacit cum sit potentia quale est ipsum actu. Et paulo post: 9imiliter autem . .
sensus uniuscuius ab habente calorem&humorem, aut sonum, patitur. Qina . paulo ante dixerasiipsum sensum esse susceptiuum specierum sine materia. . .
Cum ergo sentire sit pati, res ipsa cogit ut intelligere etiam sit pati: est enim perinde ae sentire: itaque necesse est ut sit ei simile, quatenus ad aliquam passionem, quia utrunque est recipere re cognoscere. Si ergo intelligere est pati, necesse est ut intus patiatur ab intelligibili aliquid, eo modo quo patitur sensus a sensibili, aut alio modo. alterum enim duorum euenire necesse est. Sed fieri non potest ut patiatur ab intelligibili, eo modo quo sensus a sensibili : ergo necessarium est ut patiatur alio modo. hoc autem contingit, quia sensus patitur a sensibili beneficio organi. ex quo efficitur ut intcllectus sit impassibilis corruptive. ec ita ponit Aristoteles primam conclusionem huius libri, quae declarat substantiam intellectus ex eo patien, di modo quo patitur ab intelligibili: qui quidem est modus diuersus a pastione, qua sensus patitur a sensibili. Sic ergo est impassibilis, passione scilicet corruptiua, non passione illa quae est receptiua de persectiva: quare non corrumpitur, erit ergo
Dixi autem passione eorruptiua, quia bifariam dici pati, ut infra declarabimus, ostendit Aristoteles secundo de Anima textu quinquagesimooctavo, iis uerbis: x.D M v Non est simplex ipsum pati sed aliud quidem corruptum a contrario, aliud autem salus magis eius quod potenti ab eo quod est a Ru,re simili. Hoc igitur sensu intelligit Aristoteles, quod illa pars animi est impassibilis, pasesione quae est a contrario, oc ita incorruptibilis. Ratio igitur erit ista : Si intelligere est sicut sentire, aut patietur intellectus aliquid ab intelligibili, sicut sensus a sensibili, aut aliquo alio modo : sed non Patitur eodem modo : ergo patitur alio modo, qui alius modus est, quod
247쪽
sensis patitur passione corporis zintellectus autem non patitur passione corporis: . ergo intellectus est impassibilis, ergo est impassibilis corruptive. Sic uidetur oradinanda esse ratio Aristotelis: alioquin textus secundus nihil ad rem faceret. Vt a tem probet Aristoteles, quod intellectus patitur ab intelligibili, alio modo quam sensus a sensibili, propterea quod non patitur passione corporis sicut sensus: acci pit hanc suppositionem, quod est susceptiuus, quia suscipit speciem uniuersalem.ec quoniam hoc potuisset negari, ex eo quod haberet omnes species semper actu, ut dicebat Plato, neque eas tum primum reciperet cum intellisteret, di ita nihil posset
probare: subiungit Aristoteles, mod ita suscipit species, iupple uniuersales: hoc enim ex se patet, ut si in potentia huiusmodi species,& non hoc, id est non ac tu. di declarans per similitudinem quomodo habeat huiusmodi species potentia, non actu, dicit similiter se habere sicut sensitiuum ad sensibilia, ita intellectivum ad in telligibilia: id est, quod sicut sensitiuum se habet ad sensibilia, ut sit in potentia ad ipsa , antequam sentiat assitu, di non habeat illa in se: ita intellectus se habet ad intelligibilia, ut sit uidelicet in potentia ad ipsa antequam actu intelligat, non aitem habeat illa in se. sECTIO s EXTA.
ET quia suppositio quam acceperat Aristoteles, ut probaret id quod antecedit,
negabatur ut diximus a Platone, quippe qui dicebat animum nostrum ha here omnes habitus, tum speculativos, tum activos ec factivos sibi mixtos natura, liter : N ita non esse in potentia ad ipsas species, antequam eas reciperet re intellia geret, sed actu semper habere illas secum mixtas. od si uerum esset, non potuislet Aristoteles probare hocmedio animi impassibilitatem. ideo antequam proficia scatur ad ulteriora, uoluit probare ipsam suppositionem:&quia haec probatur ex hoc, quod intellectus est immixtus scilicet cum speciebus, seu eum habitibus dictis , sed caret ipsis a natura, utitur hac ratione: Illa pars animi qua intelliginum, in telligit omnia, ergo est immixta speciebus, id est habitibus illis quos diximus: si cui dicebat Anaxagoras de suo intellectu, quod erat immixtus, ut imperaret, alio quin non potuisset imperare. Nos autem dicimus inquit Aristoteles illam partem animi esse immixtam,ut cognoscere posset omnia: quia si esset mixta, non potuisset
Probat consequentiam:taria intus apparens prohiberet extraneum,&obstrue ret, supple extraneo additum. Ordo igitur rationis, mea quidem sententia est talis: Sed tota disii cultas est in hoc uerbo omnia, quid'nam intelligatur per omnia. quia si per Omnia intelligantur omnes formae materiales, sequentur ea incommoda qugdicta sunt superius, ec nihil probabit. Si uero intelligantur omnes habitus activi octi stiui,&speculativi, nihil item concludet: propterea quod Plato dicere potuisset, Concedo intellectum intelligere omnes illos habitus, tamen dico mixtum esse cum illis a natura: tantum* abesse si sit mixtus, ut ex hoc sequatur eum non intelligere omnia, ut sequatur oppositum: quia ideo intelligit omnia, quoniam habet omnes istos habitus secum mixtos. Neque illud intus apparens esset ad rem: quandoqui dem nihil esset extraneum quod posset excludi, quia cognitiones non proficiscum
tur extrinsecus, sed omnes essent tantummodo intus. ex quihus sequeretur, ratio
nem Aristotelis nihil concludere. Sed quia minime probandum est tantum philosophum usum fuisse ratione quae nullis fundamenus inniteretur, facillimecp labeructari ae landitus euerti posset: operaeprectum est eius uerba recta interpretatione explicare, quae meo quidem iudicio ) talis esse debet, ut per omnia intelligat omnia contraria ec contradictoria, ec uniuersaliter opposita: id est, omnia uera ecfalsa. Etenim in dubium uenire non potest, quin intellectus recipiat utramque par tem contradictionis, ec omnia opposita, quod idem est. Utinam non esset uerum:
non enim tantum laboraremus, quantum laboramus. hoc enim experimur in no
,AE Ahisa bis, re Aristoteles ostendens interesse inter sensium ec intellectam. Sensus enim in texui. quit, propriorum semper uerus ec omnibus inest animalibus:intelligere autem susci, , pii di falsitatem: ec nulli inest, cui non insit di ratio.
248쪽
Ergo per Omnia accipit mistoteles opposita, hoc sensu, quod intellectus recipit uga ec salsa, di tunc ratio ita ordinabit uti intellectus recipit uera ξc salsa, ergo
non est mixtus eum speciebus dilatis: quia si esset mixtus cum illis, non reciperet uera ec falsa. Probatur consequentia: quia nonhaberet nisi ueras sipecies secum mixtas a natura.fieri enim non pollet, ut haberet a natura opposita: tum quia stare simul non possunt, tum quia natura non daret cognitiones salsas. natura enim nati sinius ad ueri talem ut dictum est primo Rhetoricorum cap primo. Neque consentit rationi,ut natura cuius propositum est,quantum est in se, dare omnem persectionem quae humanitus haberi potest daret nobis eas cognitiones quae nos in maximos errores ac tenebras ducerent, maximem imperfectos redderent. haberet igitur intellectus a natura ueras cognitiones:sed vers cognitiones prohiberent salsas cognitiones, quς sunt extraneae naturat ipsius intellectus, quia non fuerunt ei a natura tributae, ec ob struerent ostium illi s: ergo cum cognosceret omnia opposita, sequitur ut non sit mixtus natura cum ipsis habitibus quos cognoscit Ec intelligit. sECTIO SEPTIMA. od autem uerae cognitiones si esserit connaturales ipsi intellectui, prohibearent eum recipere falsas, patet quia si intellectus reciperet salsas cognitiones, cum talia oc uera non possint simul esse sunt enim opposta necessario cogeretur abiicere ueras. quas cum positum sit esse illi connaturales, non posset abncere: quia
quod est a natura, non mutatur, ut ostendemus. Ergo uerat cognitiones prohibe rent recipi falsas. Sed videmus quod non prohibent: necessitas igitur cogit, ut uerae cognitiones non sint ei connaturales: non ergo est mixtus cum illis. quod est id quod uolebamus ostendere. Si igitur intelligamus per hanc uocem omnia, illud quod diximus,omnia uidentur quadrare. erit enim aliquid intus ex sententia Plato. nisi uidelicet uerae cognitiones di aliquid extrinsecus, nempe salsae cognitioncs.sECTIO OCTAVA. SEd ut melius ea quae diximus uideantur consentire uerbis Aristotelis 5c iteritati,
ostendamus eiusdem rationis ut Aristotelem probasse, uirtutes morales non inesse nobis a natura hoc modo: Nos recipimus bonitatem dc prauitatE, id est sumus boni ec mali:ergo uirtutes non insunt nobis a narina. Probatur consequentia: quia si uirtutes inessent nobis a natura, non ponemus Ochonis fieri praui. nam, quoniam fieri non potest ut boni re mali simul exilitamus, quia sunt opposita , necessitas cogeret, si fieremus praui, & acquireremus uitia, ut abinceremus uirtutes.Sed uirtutes non possent abhci:ergo non possiemus fieri praui. Huius consequentiae antecedens probatur ex uerbis Aristotelis secundo Ethico . tum cap primo, quippe qui dixit: Ex quo etiam patet, nullam ex moralibus uirtuis itibus natura nobis acquiri. nihil enim ex eis quae natura fiunt, assuescere aliter po test: ut lapis cum natura deorsum seratur, nunquam sursum ferri assuesicet, neque si . millies eum quispiam sursum prothciendo uelit assuescere: neque ignis deorsum seria iti neque aliud quippiam aliterquam natura comparatum sit unquam assuescetin que igitur natura, neque Praeter naturam, uirtutes hae in nobis acquiruntur : sed . cum idonei ad ipsas suscipiendas natura simus, asilietudine perficimur. '. Patet igitur ex Aristotelis uerbis, quod si uirtutes essent in nobis a natura, non possent mutari, ne* abiici. Facit enim Aristoteles hanc consectuentiam: Quod naturale est, non potest mutari: erso uirtutes non insunt nobis a natura, quia mutanis tur : recipimus enim uitia, θί abiicimus uirtutes. Eodem modo licet dicere de ha hitibus intellectus Quod naturale est, non potest mutari ergo habitus dicti non in sunt nobis a natura. quia si inessent natura, non possemus ab illis mutari: sed mutamur, quia recipimus falsa: ergo non insunt nobis a natura, ut dictum est. eandem
nim omnino rationem esse apparet.
Possemus item argumentari sic: Recipimus uicissim uirtutes ξc uitia, ergo uirtites non sunt nobis mixtae a natura. quia si essent mixtae a natura, non reciperemus uirtutes
249쪽
aro EVERS. SING. CERTA M. uirtutes N ustia quia intus apparens,id est uirtutes existentes nobis mixtae prohibe rent uitia qus essent extranea, re obstruerent ostium illis. Sed cum non prohibeant,
cogimur dicere,uirtutes non esse nobiscum naturaliter mixtas. Eadem quoque ratione uidetur probare Aristoteles, materiam primam non ha here propriam formam sibi connaturalem, quia non posset recipere formas contrarias non enim posset mutari,& contrarium non suscipit contrarium. Item quod elementa non habent figuram propriam conaturalem , quia non popsent suscipere alias non enim possent mutari propria sorma de connaturalis
Tantum igitur uidetur abesse, ut salsa, &ab Aristotelis sententia aliena dixeri mus, explicantes uocem omnia eo modo quo diximus. id est opposita, ut nihil ue rius nihil que quod magis uim demonstrationis Aristotelis ostendat, dici posse existimemus: quicquid dixerit Auenoes, qui longe uidetur hac in re a sententia Aristotelis discesime.sECTIO NON R.
. Uni Aristoteles probasset, partem animi dictam non esse mixtam cum foeci bus quas recipit in hac parte: concludit ex eis quae ducta sunt, id quod ostendia . . bum ueue probare quod erat acceptum in textu tertio, uidelicet ipsum anteceis. dens. Si ergo non est mixtus cum speciebus, inquit,necesse est ipsius non essequanis
Et quoniam dixerat, inri uocatur animae intellectus, quia etiam intellectus dieicitur de phantasia,& de agente.antequam declaret quid intelligat per uocem Positi .m P icauit de uo animi intellectu intelligat, ne aliquis deciperetur promiscue intelligens, uniuersiali quadam comprehensione. ec ait: Dico autem intellinctum no omnem, supple animi intellectum, sed eum quo intelligit de opinatur animus. Et ut explicet quod dictum est: Dico autem, inquit, hunc possibilem nihil esse a tu eorum quae sunt antequam intelligat od sequitur ex laoc, quod non est mixtus cum speciebus. Quae uerba nihil aliud uidentur significare, iust quod est susce Uier potentia habet huiusmodi species, non actu. est enim postibi lis, quia non est actu ex natura sua, sed potentia: oc nullam speciem habet actu an tequam intelligat, quia non est mixtus cum sipeciebus: sed se habet ad intelli rabilia
sicut sensus ad sensibilia, quantum ad hoc. oc est id quod diximus ipsum uelle pro k udi si ux im*β, ntequam sentiat, est in potentia ad sentiendum, di non
habet actu aliouid eorum quae sentit: ita intellectus est in potentia ad intellium dum, neque habet aetii aliquid eorum quae intelligit, ut patet. Consequentia autem perspicua est: quia si non est mixtus cum speciebus a natira, Gipias recipiat ut videmus: necessitas cogit ut de nouo eas recipiat. & ab exis, Q 34 qV hq p x -liquid quod nre non habebat, neceile est ut prius. Eib. . pH μψδ λβ illudi UxςqVδm Rctu h beret, alioquin non potuisset illud bus patere a mitror, plicationem Auerrois, qua interpretatus est intelle a ,sis Vm, d ςst δ Rctum materia, non rem sirisse: quia ex hoc quod et mmmaxeria,non sequitur ut si in potentia ad ea quae intelligit: quia pose
ee abstractus a m1teria, oc tamen habere actu omnes species, ut dicebat Plato cx ita non esset in potentia ad illas. 'non es Iet abstractus a materia , tamen sequi potuisset, ut esset in poten sormas: nihil ergo rsi re, quantum ad hoc ut sit in potentia, uinam se abstractus a materia, necne: imὀ si esset abstractus, posset tamen habere species
.m, necessarium 'stu sit in pura potentia ad eas species quas videmus ipis V itaque nassai uidetur ex hoc etiam textu euerti manifestissime Auer rois explicatio,ec nostra confirmari atque stabiliri. Textus item tertius qui habet
250쪽
LIBER XI. et '. lntellegium esse susceptiuum speciei, de non hoc id est non assu sed potentia,aperte
uidetur indicare, Aristotelem in .lex. per immixtum intellexisse, immixtum ipsis speciebus: alioquin tex. quartus non faceret ad rem.
SECTIO DECIMA. Vnde neque mixtum,S c.
Postquam demonstrauit Aristoteles, Intellectum quem accepit esse suscepti
uum speciei in potentia, ec non actu, antequam recipiat ec intelligat ipsam spe ciem: in hac parte ostendit, ex hoc quod ita se habet, sequi ratione ipsa docente ocpersuadente, ut non sit mixtus cum corpore. unde efficitur, eum non pati ad passionem corporis. Sed antequam probet hoc ea uia ciua dicitum est, ad aliam se eon uertit, ut dicemus: sed tamen uera ac germana uia est illa quam diximus. Inquit eogo, quia intelle 'us huiusmodi est, ut demonstrauimus, ideo rationi consentit ut non sit mixtus cum corpore: id est, non educatur ex potentia corporis, quod corpus est materia animi. ec antequam hoc probet per illud medium unde defluxit, probat ut dictum est, alio medio ex oppolito consequentis ad oppositum antecedentis , dicens: Quia si esset mixtus corpori, qualis enim utique neret, aut frigidus, aut calidus sed,supplendum est,non sit ne* irigidus ne* calidus: ergo non est mixtus corpori.
Consequentia autem uidetur probari posse ex eis quae secundo de Generatione x. D Gmerat. Scorruptione, textu quadragesimoquinto scripta reliquit hoc modo : Inconue, rcor p. t κniens autem di si anima ex elementis, aut unum aliquid eorum. alterationes enim animae quomodo erunt ruerbi gratia, Musicum esse, re rursus non musicum, aut memoria, aut oblivio. palam autem quoniam siquidem ignis anima , passiones Merunt ei, secundum quod ignis: si autem mixtus, corporales: harum autem nulla corporalis. εSi igitur anima esset mixta cum corpore, haberet passiones corporales, di fieret frigida aut calida. sed non habet passiones corporales,nes fit frigida ta calida,ut patet ergo non est mixta cum corpore.
Deinde pergit dicere: Quod si esset mixta cum corpore, non solum fieret qualis
quaedam, ut frigida uel calida: sed etiam haberet ornanum corporale, id est habe vel determinatam partem corporis qua intelligeret: sicut habet anima sensitiva. potentiae enim uisiuae oculus est organum quo uidet: potentiae auditiuae, auris qua audit: olfactivae,nasus quo olfacit: potentiae gustativae,lingua qua gustat.non enim in omni parte corporis est gustatus. 5 ita de tactu, cuius organum est caro uel nemtius. nunc enim non refert,hoc ne an illo modo dicamus. Phantasa etiam & sensius communis, ec memorativa habent partem determinatam, cor ipsum, ex sententia Arist o telis. Si ergo intellectus esset mixtus cum corpore, haberet organum corpo rate,sicut habent alis partes animae qus sunt mixtae cum corpore,ut ostendimus. sed non habet organum corporale: ergo non est mixtus cum corpore. Probatur antecedens : quia si haberet organum corporale, igitur non esset susceptiuus speciei uniuersalis, ad quam est in potentia , non actu, antequam in
telligat: re non se haberet ad intelligibilia, sicut sensus adsensibilia. Consequens
est falsum, ut patet ex superioribus: ergo neque id unde elicitur, uerum esse, satis apparet. Consequentia uero probatur: quia quod habet organum corporale, non recipit nisi singularem speciem. quia species existens in organo, est species singularis nec ccario. est enim extensa ad extensionem organi:quae species non potest repraesentare uniuersalem speciem, quia est cum materia: non ergo reciperet intelledius speciesimnaersales.
Item,non esset in potentia ad illas uniuersales species quia intelligeret in organo: siquidem potentiae quae habent organum, non possunt percipere aliquid nisi ipsius organi beneficio atq; opportunitate: sicut patet de potent ijs quae diaetae sunt. igitur non possunt apprehendere nisi singulares species: ergo non sunt in potentia ad uni Mersales:frustra enim esset illa potentia.nev potest dici quod intellectus habeat illas