장음표시 사용
251쪽
ais EVERS. SING. CERTA M. Item, non se haberet ad intelligibilia, sicut sensus ad sensibilia: quia eum sensu, moueatura sensibilibus, intellectus non post et moueri ab intelligibilibus. Sed in nobis experimur, quod intellectus suscipit species uniuersales, di quod eas non habet in actu, sed est in potentia ad illas antequam intelligat: ec quod se habet ad in. telligibilia sicut sensus adsensibilia. Ergo falsum est quod habeat organum corporale: igitur uerum est quod non est mixtus cum corpore, id est cum materia: ergo nopatitur ad passionem corporis,ergo est impassii bilis corruptiue, quae suit nostra con Euso principalis quare uerum eli quod diximus. Probatur consequentia hoc modo: Ea quae non miscentur cum corpore, sunt impat sibilia ad passonem corpori suntellectus non miscetur cum corpore, ergo est impat sibilis ad passonem corporis. Maior propositio est perspicua. nam quae nihil habent commune cum corpore, quomodo possunt pati ad pallionem corporis r intellectus no patitur ad pati ionem
corporis seu materie. idem enim est: ergo est incorruptibilis. Omne enim quod cororumpitur ideo corrumpitur, quia patitur ex palsone corporis. Quod licet per se clarum sit materia enim est causa generationis di corruptionis tamen ostendit Aristo j.Meta. teles septimo Meta. iis uerbis: Omnia enim quae fiunt natura uel arte, habent mat , , riam,quia possunt eise,ues non esse. liocautelia est in unoquom materia, id est causa, , , uidelicet ut sint,vel non sintimateria rio est causa corruptionis: quae erat nostra co, , cluso principalis. . ..tex. idem etiam confirmat Aristoteles, ubi ait Materia enim non est sine contrariis. L Crin. gitur quod caret materia quae est in potentia de qua nunc loquimur, caret cotrariis. Lib.D OG quod caret contrariis, non corrumpitur, ut dicit Aristoteles: ergo quae non Iaabent
g u Cru' ' materiam,non generantur neq; corrumpuntur: ergo non Patiuntur.
1od autem per impassibile intelligat Aristoteles incorruptibile, ostendit mul- α tis in locis,sed maxime secundo Coeli, ubi ait: Nunc autem testificatur ratio, quod si incorruptibile, θcingenerabile, adhuc aute impassibile omnis mortalis dii ficultatis...ti Ahitia Et tertio de Anima, his uerbis: Non reminiscimur autem, quia hoc quidem impassia ita. b. bile est,passivus uero intellectus corruptibilis est. Quo in loco manifestu est,ipsum ponere intellectum pallivum corruptibilem eregione intellectus impassibilis.sECTIO UNDECIMA.
D Emonstratio igitur Aristotelis suit huiusmodi: Intellectus est siusceptiuus spe
ciei,scilicet uniuersalis, ad quam est in potentia antequam intelligat, & non
stu. N se habet ad intelligibilia, sicut sensus ad sensibilia: ergo est impat sibilis, id est
incorruptibilis. Probatur consequentia: quia si est, ut diximus, non habebit organum corporale: ergo non erit mixtus cum corpore,itaq; erit impassibilis. Antecedens probatum suit ex eo quod non esset mixtus cum speciebus quas in telligebatilllud ergo est uerum medium,ad demonstrandam animi nostri immorta litatem. Et sic exponendo omnia Aristotelis uerba quae citata sunt, ut mihi quidem uidetur inter se consentient.Hoc autem medium non fuit expressum in textu sexto,
quia adverbium Unde significabat illam conclusionem, quod intellectus no est mixtus cum corpore, sequi ex praecedenti conclusione: Quare neq; ipsius, Sc. Quod erat id quod in textu tertio proponit Aristoteles probandum: in rextu uero quinto sumpsit ut probatum. o enim ex alio dicto priori sequi poterat. Quod adverbium non potest referre Averroes di caeteri interpretes ad superiora.& cum hic dicat Aristoteles Neq; mixtum corpori: Averro es no potest accipere illud, Necesse est quo
niam omnia intelligit immixtum esse: hoc sensis,ut interpretetur no mixtum corpori. quia hic non repetisset Aristoteles, non mixtum corpori. id enim potius in textu quarto, ubi erat primo posita conclusio, fuisset explicandum: non hoc loco. Satis Gnim fuisset,si dixisset, Probatur sic:& adduxisset rationes, sicut fecit in 6.tex. ubi post quam conclusisset non esse mixtum corpoti,intulit duas rationes, sine repetitione e
Praeterea si illud adverbium Vnde signiscat, ut diximus, illam conclusionem de
duci ex superioribus:ergo non erat alia ratio. Item,
252쪽
Item, O dicat Aristoteles hoc loc5 Mixtum corpori superius autem dixerit Mi
tum tantum,non addens uocem Corpori satis aperte uidetur significare, se in tex. . intellexisse aliam mixtionem, ab ea quae est mixtio cum co pore. Sed nostram interpretationem, qua diximus Aristotelem probata intellectum non habere organum corporale, ex eo quia recipit species uniuersales ad quas est in Potentia, non a stir,antequam intelligat magis etiam connrmamus cuius sane confir
mauo meo quidem iudicio colligi potest ex eo quod addidit in eodem textu: Lihene iam dicentes sunt, Animam esse locum lectituam: neqsi mentio saei
opus illis erat: -- locum specierum: uerum non totam, sed inleb. eleeituam: nem actu sed pqtentia species. Non enim haec uerba ad rem facerent, ni t t
Item,nisi intellexi si et Aristoteles de speciebus uniuersalibus non potuisset laudado antiquos dicere animam esse loeum specierum .sed non totam, uerum intellecti-
uam:quia etiam anima sensitiva est locus specierum. sed non uniuersalium, est enim singularium. E i quidem magis proprie uidetur dici locus specierum,quam intellecti iva.nam intellectitua dicitur locus specierum, quia solum recipit species, non autem conseruat: quoniam non datur ex sententia Aristotelis memoria intellectiva per se, ut patet ex libro de Memoria ec reminiscentia 5c ut dicemus. Sensitiua uero non in is Demnium potest dici locus specierum, quia recipiat, uerum etiam quia conseruat : mento, inmaer miliae,im est partis sensitiuae. hq Item cum dixi non aestu,sed potentia species ostendit se haec uerba posuisse pro pter causam di istam.repetit im illa: Nam induetio ipsorum quam ponit Averroes, mihi leuis admodum di inanis uidetur. Etenim si dixerat, intellectum non esse mix-
tum corpori:quomodo hinc potuit inferre,eos recte loquutos esse qui dixerant an mam esse locum specierum non enim ad rem pertinet. Potui stet etiam eoru opinionem laudare qui dixerunt coelum eta aeternum,& materiam primam esse ingener
incorruptibilem. non enim minus haec uidentur accomodari posse ad illud. quod intellectus non est mixtus cum corpore, quam hoc,quod sit locus specierum. Sed cum absurdum sit puta', Aristotelem temere nullom consilio illa uerba protuisiisse hoc in loco, ec nusquam melius possint reserti quam ad id quod dicium est, ut eὀquidem reserantur,maxime consentaneum rationi uidetur. Ea igitur quae allata est demonstratio,mihi uidetur omnium maxime animi nostri mmortalitatem constituere atin confirmare, hisse niti fundamentis,ut nullam parte eme in philosophia naturali quae quidem ex posteriorib. 5c est e stibus proficiscatur firmiore. Duo enim maxime,ea longe clarissima huic sentetiae sust agantur. quorualteru est, quod anima intellectiva sit susceptiua specieruuniuersalium quas non hahet actu sed potentia,a quibus mouetur sicut sensitiva a sensibilibus quod cum apertistime sequitur ex eo quia intelle lius intellisit omnia,qus propositio est ualde perspicua si recte intelligatur,ut diximus: tu uero ita esse meerimur in . - ipsis. senti non rnus enim,nos intelligere uniuersaliter. Alterum est, quod orginum corporale non recipit spectes nisi singus es. quositem clarum est, ut qui id neget, ei negandumst se non sentire quod sentiati non enim magis perspicua est illa demonstratio, qua probatur corpora habere materiam, quia mutantur Ac contrario in contrarium: Zc contrarium non potest recipere contrarium, quoniam simul esse non possunt. ali quando autem videmus contraria simul aliquo modo stare, ut patet in corruptio ne huiusmodi. Praeterea, qui non credit per hanc demonstrationem animi immortalitate ex manaturali quomodo poterit fidem habere illistanclusonibus quae concluduntur ex philosophia ab Aristotele de Primo motore, quod sit abstraei usa materia, ec quod φ. ssit intellei ius purus cocluduntur enim ex hoc,quod motus est aetemus. non est auis 3 .mmatem euidelior motus aetemitas, quam quod intelle 'us recipiat species uniuersales ec quod organum corporale recipiat species singulares. de breuiter, si percurramus omnes demonst attones quae sunt in Metaphysicis, ec in philosophia naturali, non inueniemus aliquam earum hac ipsa firmiorem S clariorem. T SEC TIO DUODECIMA. Aec ergo demonstratio una ex omnibus rem ipsam maxime concludere mihi
253쪽
a3o EVERs: SING. CERTA M. uidetur. etenim illa, quod intellectus si misceret tir corpori fieret calidus aut frigidus,
non mihi uidetur aeque dilucida &ideo hanc Aristoteles non repetiuit a.de Genetiitione animal cap ; cirm uellet eandem conclusionem ostendere: sedeam quam dixi. . sic G crat, mus.loquens enim de omni animi parte:Sed aut omnes iiiquit continzere cum ante non fuerint necesse est: aut omnes cum ante fuerint: aut partim cu ante no fuerint. . di contingere:aut in materia non subeuiues semen maris: aut eo quide inde uenien tes, sed in mare:aut omnes extrinsecus continὀere. aut nullu aut partim extrinsecus, partim non extrinsecus. Caeterum omnes ante esse impossibile rationibus ius ostenditur. Qtrorum enim principiorum actio est corporalis, haec sine corpol e non pollecertum est: uerbi gratia, ambulare sine pedibus .itaq; ea extrinsecus uenire impossibile est nec enim ipsa per se accedere possunt,cum inseparabilia sint. ne. cum corpo rcisemen enim excrementum alimenti mutati est.restat igitur ut menti sola extrinsecus accedat ea p sola diuina sit. nihil enim cum eius actione communicat actio cora
Pore net miscetur cum corpore,sicut res diuinae, ut intelligentiae. sunt eniim ablira diae a materia. Probat deinde consequentiam:quia si nasceretur ex corpore, aut misceretur cum acti' corporalis communicvςt c corpore,actio corporalis communicaret cum eius actione inrodidem est ac si diceret, eius actio uteretur organo corporali. nam antea dixerat: intorinia enim princi piorum actio e si corporalis. haec sine corpore inesse non posse certum est. Antecedens uer ὀ reliquit, manifestum ex cis quae dixeratae caeteri artibus animi: quia constat actionem intellectus esse: quod recipit species uniuersales, ad quaserat in potentia. Est ergo ista demonstratio eadem quae illa quam diximus, ec expliscat mentis actionem. quae est ut diximus intellectio uniuersilium, ad quae erat in Potentia. ido confirmat nostram sententiam . quod uidelicet intcde litus, quoniam est susceptiuus specierum uniuersalium.ad quas erat in potentia , non 'eiu,tio utatur organo corporali. Uerba tamen citata in a. lib. de Generat. mia a nobi . in sequentibus larius explicabuntur sunt enim maximi i menti.
Est autem haec demonstratio ex positerioribus, qui, ab ei lectibus ducta est qui
quidem sunt euidentissimi. Et quoniam ita persuasum habemus, Aristόt iem ex ra tione naturali putasse intellectum esse immortalem postquam incidimus tu lumc i, cum non dubitabimus. cum res si anti momenti, ne* ob infirmitatem ualetuditus nostrae liceat nobis sperare futurum,ut possimus interpretari tertium itarum de Anima, proferre multa Aristotelis loca, ex quibus facile erit int ligentia consequi. Qebris eum significationib. huius sententiae nos admonuisse praeseriim cum haec etiam
omnia faciant ad nostrum ultimum finem consequendum,ut dicemus. Aristotela igitur primo de Anima tex. - . efellens opinionem Platonis, qui in Tims. 3 secerat animam nasci ex sementis,ecesse mixtam corpor quod sequebatur ex priore dicio necessitas enim cogit, ut si nascatur ex elementis, etiam corpori se mixta refellens inquam Aristoteles hanc Platonis opinionem, ii se uerba scripta reliquit: At uero nem beatuli, quod non sacile est, seditiolentum ii autemest motus ipsus, non substantia extra naturam utim mouebitur. Laboriosiuin autem est,com mixtam elia animam corpori, nec possibile absolui, di adhuc fugiendum siquidem melius est intellectui abelle a corpore,quod ut iso dicissilet,& uidetur multis. Si ergo ex ipsius sententia, meliusest intellectui non esse mixtum cum corpore: creto existimat eum non esse corpori mixtum. Probatur consequentia, ex eis quae dicta sunt ab ipso primo Et hic. p.decimoter . etenim eo in loco loquens de selicitate, qussui poletne acquiti per disciplina,
an per consuetudinem, an per quoddam aliud ercitium, an per aliq iam cautam diuinam an per minam Et cum nonnulla dixisset, addidi Fieri potest ut insit omniabus illis qui non sunt uirtute priuati, per quandam disciplinam dc curam. Si autem est sic melius quam per sortianam fieri felicem, rationi coni emit ut sic se habeat, se licet quod non infit perfortunam siquidem ea quae sum secundum naturam, utpos tibile suit se habere optime, ita natura sunt.
254쪽
LIBER NI. ' Σ3 Si ergo ualet ratio Aristotelis de beatitudine quod non sit per fortunam quia ita
melius est: valebit etiam quod intellectus non sit mixtus cum corpore, quia melius est ipsi non esse mixtum. Η 'sECTIO DECIMA TERTIA. Confiniat postmodum Aristoteles intellectum no esse mixtum cum corpore, ex eo quod consuetum erat dici,& uidebatur multis ira esse. His ergo uerbis uidetur non leuiter nos admonuisse suae ipsius de intelles ius immortalitate, senten, tiae. quae quidem si ea fuisset, ut existimaret intellectum mixtum esse cum corpore, frustra refutasset Platonis opinionem, di multorum praeterea philosophorum qui dicebant animam esse nescio quid corporale, ec ipse in maxima opinionis inconstan,
Deinde cum argumentatus eset pro eis qui asserebant animam moueri, quia do ieret,gauderet confideret, imeret,u asceretur sentiret, ec intelligeret quae omnia uiderentur esse motus quidam rursus sic contra disseruit: Hoc autem non est necesse, i.de Misa supple ipsam moueri. si enim & maxime gaudere, di aut dolere,aut intelligere, mo. - σι. tus sunt, re unumquodl moueri horum, moueri aut ab anima, ut irasci, aut timere. Sed hoeest in eo quod cor sic mouetur intelligere autem,aut tale forsitan, aut est al- terum aliquid. Vbi patet uoluisse, animam senstituam moueri motibus dictis, quia eius orga. num mouetur ec patitur: de intellectu uero, di de ipso intelligere, loquutus est disiiunctive: uel sic esse, quia cor mouetur, uel es Ie alterum aliquid. quod quidem ui detur innuere, non eodem modo moueri animam intellectivam quo mouetur senis stiva. quia anima intellectiva si esset mortalis,dependeret ab organo, sicut sensitiva, & non opus suisset ipsum loqui disiunctive. uidetur ergo significasse,se opinari eam non dependere ab organo. Item paulo post cum dixisset: Dicere animam irasci, simile esse,ac si aliquis dixerit ibid.tασι. eam texere, uel aedificare,& quod motus sunt in sensibilibus organis .ec quiete, addi dit: Intelle 'tus autem uidetur in fieri substantia quaedam inexiliens, ec non corrum. Ibat'. mpi: maxime enim corrumperetur ab ea quae est in senio debilitate. nunc autem, sup ple nori corrumpitur : quemadmodum in sensitivis accidit,s accipiat senior oculum iuuenis, uidebit ut iuuenis. quare non est in sustinendo aliquid animam, sed in quo, scut in ebrietatibus Oc infirmitatibus. Post quae uerba subiunxit: Et intelligere fa- ibia ex. σι, ne ec speculari marcesciit,alio quodam intus corrupto: intelligere autem, aut ama re,aut audire, non sunt illius passiones, sed huius habentis illum secundum quod il-ι tum habet.quare dc hoc corrupto,neque hoc memoratur neque amat : non enim it lius erat, sed communis, quod quidem dissolutum. Intellectus autem sortassis diui num aliquid atque impassibile. Ex hac autem intellectus similitudine cum sensu noluit Aristoteles dicere intelle
ad intellinen pnant alia ut intellectuS, aus quoa iple in euagat in parte aeterminata corporis. euerteret enim quod dixerat, intellectum non corrumpi, quia corrumperetur
ab ea quae est in senio debilitate, di ipsum intelligere esse impassibile. ac uoluit diiscere ne sensum quidem corrumpi per se,ergo tanto minus intellectum.Sed de his insequentibus. His igitur textibus non solum innuit Aristoteles, sed etiam uidetur probasse in- utellectus immortalitatem: quae tamen probatio non erat firma de clara, nisi post quam adhibita fuit in tertio ea quam diximus demonstratio: ab ipsa enim depen det. Sed satis est nobis hic quod dixit intellectum non corrumpi, quia non moue turper se, neque per accidens: quoniam erat sortasse diuinum aliquid di impassi hile. Sed de hoc ipse textu in sequentibus pluribus agemus. Etenim semper Aim sstoteles separat intellectivam animam a sensitiua : quod non faceret, nisi demonstraturus fuisset, ipsum intellectum esse seiunctum a sensu. frustra enim hoc saceret.
Item in eodem libro, textu octogesimosecundo: Anima autem, inquit, aliquid ibida x.M.
255쪽
13Σ EVERs. SING. CERTAM. melius esse 5 antiquius, impossibile est:impossibilius autem adhuc intellectu.ratio.
, , nabilissimum enim, hunc esse nobilissimum secundum naturam. Quibus etiam uerbis perspicue ostendit se ponere intellectum alterius naturae ab anima senstiva. - A ima Atque in eandem sententiam textu nonagesimosecundo haec scripta reliquit: Da ins bitabit autem aliquis 5c de partibus ipsius, quam potentiam habet unaquaeque po- νγ tentia in corpore.Si enim tota anima omne corpus continet, conuenire, ec partium unamquamque continere aliquid corporis. hoc autem assimi latur impossibili: qua νγ lem enim partem aut quomodo intellectus continebit,graue est singere. Innuit enim,intellectum nullam partem corporis continere,quod est, nullum odiganum habere:atque ita semper intellectum seiungit a sensu cuius item sententiae us
G A i 4 detur maximam significationem dedisse illis uerbis: Q iod igitur non sit anima sepat rabilis a corpore,aut partes quaedam ipsius .si par ibilis apta nata est, non immani se- ν' stum est. quorsidam enim actio partium ipsarum. at puero quasdam nihil prohibet, propter id quod nullius corporis sunt actus. Amplius autem immanifestum, si sit cor
o poris actus anima, sicut nauta nauis.
Etenim ostendit, quasdam partes animae non esse separabiles a corpore quia sunt actus aliquarum partium corporis:-nihil prohibere, quasdam separaria corpore, propterea quod nullius partis determinatae corporis sunt ac us. quod quidem nihil aliud est quam dicere . illas partes animae quae utuntur organo, tu est parte determi nata corporis, non esse separabiles a corpore: illas uero quae non utuntur parte de terminata corporis, esse a corpore separabiles. 5c dixit nihil prohibere dari aliquis Partes animae quae nullius partis determinatae corporis sint actus. QMod si ita est, e go haec erit uera eius opinio. praesertim cum ipse hoc postea demonstret. Addit deinde, hoc esse obscurum re incertum. an sit anima actu corporis, sicut nauta nauis. quod non est accipiendum in eam sententiam, ut existimemius eum dubitare, nunquid anima assistat solum operationi corporis,& non det esse coropori: sicut nauta non dat esse naui, sed solum facit ut nauis moueatur atque opere tur: quia fieri non potest ut sit aliqua sorma quae non det esse materiae. refertur enim forma ad materiam, & est qua aliquid est actu: alioquin euerteretur natura fornas. Sed sunt accipienda illa Aristotelis uerba in eum sensum quem ipse explicat in te tio libro S in aliis locis, ut dicat animam intellectivam esse actum separabilem a corpore sicut nauta separatura naui di exta insecus accedat in corpus si inauta extrinsecus accedit in navim. etenim has duas omnino coclusonesAristoteles oc has duas similitudines demonstrat. De illa autem quam ante diximus, nusquam ne minimam quidem uerbum facit. Sequenda igitur uidetur esse ea sententia, quam ostendimus:
alioquin euerterentur omnia quae de se a & materia dixit Aristoteles, qui quiadem mancus plane in ea quam de anima tradidit scientia suist et si hanc quaestionem quae esset maximi momenti ad persectam ipsius animae cognitionem, in dubio reliquissiet. Item sequeretur, ut anima non esset corporis substantia', sicut nauta non est substantia nauis. quod est etiam Aristotelis sententiam labefactare, ac penitus conuel lere: qui secundo de Anima textu quarto Necesse est, inquit, animam substantiam esse, sicut speciem corporis potentia uitam habentis. ibu t Item non esset primus actus corporis physici potentia uitam habentis, sed secun
imi dus actus: quod item est uerba Aristotelis prorsus euertere. Possiemus afferre sexcenta alia Aristotelis loca, ad hanc sententiam confirmamdam 5c corroborandam: sed nunc id non agimus. Verum ut ad maiorem uerborum Aristotelis explicationem uiam aperiamus, afferemus etiam quae ipse octauo Pli 3 plast sicorum textu uigesimooctavo, loquens de motore de moto, scripta reliquit ad , i hunc modum: Sed quomodo oportet accipere mouens ipsum, oc quod mouetur 1 a uidetur enim quod ibi sit accipiendum ut in nauibus,ta in natura existentibus. ecce, i in animalibus esse diuisum mouens, 5c quod mouetur. Quibus uerbis apparet, eum non accepisse similitudinem nauium eo sensu, ut diceret, sicut nauta non dat esse naui, ita mouens in animalibus non dare esse a ni mali: sed solum ut ostenderet, mouens separati ab eo quod mouetur. Ita etiam
in loco superitis citato uidetur accipienda esse haec similitudo, quam in sententiam
256쪽
tiam uenit Averro es, &recte quidem meo iudicio: quem minam mihi licet et aeque
in caeteris laudare, atque in hac re. exponens enim dieta Aristotelis uerba: Sed hoc, inquit. manifestum non est in omnibus partibus eius, cum sit possibile ut aliquis di cat, quod quaedam pars eius non est persectio alicuius membri corporis: aut dicat, quod licet sit persectio, tamen quaedam perfectiones pollunt abstrahi, ut persectio ε nauis per gubernatorem. Propter igitur haec duo, inquit Auenoes, non uidetur manifestum ex hac definitione,quod omnes partes animae possint abstrahi. ec ita patet,ipsum sequi eam interpretationem quam diximus.
Sedntis est nobis, ex Aristotelis uerbis quae attulimus, constare, nihil prohibe re quasdam partes animae esse separabiles i corpore: quam quaestionem postea dissoluit ipse, ut ostendimus, afferendo demonstrationem. Illi uero qui dixerunt ex eo ius sententia, nullas partes animae esse separabiles a corpore, asserant ipsi demo si rationein, qua Aristoteles hoc probauerit: sed cum nullam possint afferre, ut iaceat eorum interpretatio necesse est. non enim satis est ad suam opinionem confirmandam ac stabiliendam, si proserant quaedam uerba quae uidentur hoc innuere. nam rationi consentaneum est, ut illa uerba trahantur ad sensum demonstrationis, non ut demonstratio trahatur ad faciem ipsorum uerborum. Demonstratio enim sila est quae iacit scientiam firmam ae stabilem.Sed de his in sequentibus. Praeterea cum Aristoteles proposuisset hanc quaestionem, utrum anima unum- , tiquodque horum est, aut parsanimae, ut intellectus, sensius, vegetativa, secundum locum motiva:&si pars, utrum quidem sic, ut sit separabilis ratione solom, aut lo co de quibusdam autem horum non est difficile uidere, quaedam autem dubitatio, nem habent & ostendisset in plantis, ec in entomis decisis, quid esset dicendum, , .de AAim addit statim haee uerba: De intellectu autem & perspectiva potentia, nihil adhuc ire. i. manifestum est:sed uidetur genus alterum animae esse,& hocsolum contingere sepa
rari,sicut perpetuum a corruptibili. te
ribus uerbis aperte indicat, se opinari, intellectum esse diuersum genus animae ab aliis quas enumerauerat, ipsumque solum ab aliis partibus animae separari. sicut perpetuum separatur a corruptibili: ita ut intellectus sit perpetuus, aliae uero partes animae sint corruptibiles. & ita sit aliud genus animae, sicut perpetuum est alterius generis ab eo quod corrumpitur. nisi enim huius sententiae suisset Aristote, les, non addidisset illa uerba. nam sequutum fuisset idem de intellectu, quod dea i is partibus animae, quod quidem aueritate abhorret. Oportuisset deinde eum aD serre in aliquo loco demonstrationem, quae ostenderet inrellectum non esse alterius
Praeterea, non ne secit Aristoteles mentionem antiquorum qui dicebant, intel- 1.de Anim Iigere ξύ sapere esse idem quod sentirer 5c protulit testimonium Empedoclis & Ho text. ια meri , quos dixit eius suiste sententiae, ut existimarent intelligere esse corporeum, sicut sentire: ec sentite oc sapere esse simile simili: eorum que opinionem refellit. quod si hic ostendit interesse inter sensium & intellectum, & ut patet etiam ex textu centesimo quinquagesimotertio inter intellectum 5c phantasiam: ergoneeessitas cogit, ut intellectus sit abstractus a materia, alioquin non esset distinctus a pliantasia. nam si intellectus esset coniunctus materiae, & posset recipere species uniuer sales, ut patet, quia eas recipit: ergo ec phantasia posset easdem recipere: ergo frustra diceremus has potentias esse distinctas. semper enim liceret dicere illam esse
Phantasiam, quia non haberet operationes diuersias. non enim ex ipsa susceptione specierum possemus insene abstractionem a materia. Sed cum hoc euertat senten 1
tiam Aristotelis, quippe qui ostendit interesse inter phaatasma ec intellectum: Ω- tendum est,falsum esse id etiam,ex quo tanquam ex sonte ec capite fluxit. Item sustra, postquam uerba fecisset de phantasia, loquutus esset Aristoteles de fiaintellectu: siquidem essent idem,nihili inter se differrent. Ex omnibus ergo istis, praeter demonstrationes adhibitas, intelligi licet Aristotelem semper aperte significaste, intellectum esse alterius naturae a sensu exteriori eZc interiori:quae quidem differentia cum non possit este alia,quam quod intellectus sit abstractus ut igitur sit abstractus necesse est. u 3 Sed ut
257쪽
23 EVERS. SING. CERTAM. kM UM Sed ueniamus iam ad alias rationes. Cum ostendi illat Aristoteles, intellectum
t non esse mixtum cum corpore, ex hac conclusione, meo quidem iudicio, proposi tum est ei remouere tacitam hominum cogitationem, quae ortum potuisset habere A ex eis quae ipse dixit textu sexagesimo quinto, primi de Anima superius citato , cuius lasc eram uerba: Intellectus autem uidetur in heri substantia quaedam in existens, di non corrumpi. maxime enim corrumperetur ab ea qus est in senio debilitate. nuc autem, quemadmodum in sensitivis accidit. si enim accipiat senior oculum talem, ui debit utiq; sicut iuuenis. quare senium non est in sustinendo aliquid animam, sed in quo ut in ebrietatibus 8c infirmitatibus. Qitibus uerbis uidetur aperte ostendiste intellectum esse impassibilem: quia anima sensitiva de qua minus uidebatur, erat impassibilis. qua de re nos pluribus in se/quentibus agemus, ubi interpretabimur hos textus, uidelicet textum sexagelimum quintum, oc sexagesimum sextum primi de Anima.
Item,sortasse etiam ex illis uerbis. Si intelligere est ut sentire aut pati aliquid, erit ab intelligibilibus, aut aliquid huiusmodi alterum.
Quoniam igitur ex his potuisset non sine optima ratione aliquis uenire in eam opinionem, ut existimaret, uno eodemi modo intellectum ec sensu in esse impassibiles, quae opinio omnino aduersaturueritati.rationi: ideo Aristoteles in tex. 7. ter i.D Anima iij de Anima, uidetur eam remouere: eo que consilio non attigisse hanc rem privot r. quam ad hunc locum peruenisset. quia non alibi uidebatur eius mentio fieri possie, nisi post demonstrationem qua ostendit intellectum non esse mixtum cum corpo
re: ec ita non pati eo modo quo patitur sensus. Contra quod dubitandi occasionem dederat in primo libro, ubi uisus erat dicere eandem est e,ut ita dicam impassibilita tem sensus ec intellectus. quod quidem, occasione dubitandi remota, nulla mihi uidetur esse causa, quare de ea re hic loqueretur. quasi ergo diceret, citam uis uisismus in superioribus asserere similem esse impassibilitatem sentitivi ec intellectivi, ut apparuit in locis citatis, non est tamen similis : ut ex organis & ex ipso sensum a- nisellum erit. quod si non est similis utriusque impassibilitas, necesse est ut alterum magis patiatur. ec probat quod magis patitur sensius. Sensus enim, inquit, non potest sentire ex ualde sensibili: ut sonum ex magnis sonis, neque ex acribus odoribusta coloribus odorari ec uidere. sed intellectus cum intelligat aliquid italde intelligi
hile. non minus tamen intelligit iniuria, sed etiam magis lensitiuum quidem non fiane corpore est . intellectus autem separabilis. magis ergo patitur sensus, quami tellectus: quia sensus corrumpitur ad corruptionem corporis. non enim potest se parati a corpore, licet non corrumpatur per se: intelle 'tus uero non corrumpitur ad corruptionem corporis, neque Per se, neque per accidens: licet corrumpatur intelligere, quod exercebat ipso in corpore. huius quidem ratio est, quia quando corpus corrumpitur, intellectus separatur ab eo: est enim natura separabilis a cor
pore. interest ergo inter impossibilitatem sensitivi &intellectici, quae uidetur ex organis . cuius rei caua est, quia intellectus est separatus a corpore, ut ostendit de monstratio dicta. Ex quibus perspicue patet, intellectum esse immortalem , alio quin eadem esset impassibilitas sensus ec intellectus: quia si intellectus non prateretur per se, pateretur per accidens: quippe qui corrumperetur per accidens, iueut sensius. Eoi tali etiam illa quae dicta sunt, possunt reserti ad textum secundum: ex quos quitur, ut aliter patiatur intellectus ab intelligibili, quam sensus a sensibili., D Ahiria Aristoteles igitur primo de Anima textu sexagesimo quinto, comparans inter setis. . . sensum ec intellectum, noluit aliud significare, quam neutrum ipsorum per se moueri: quia si non mouetur sensus, tanto minus intellectus. Et quoniam uidebat non esse ibid.tex.as. Om ino eandem utriusq; impassibilitatem, addidit ibi etiam haec uerba: Intellectus autem sortassis diuinum aliquid, & impassibile. Praeterea, mea quidem sententia colligi manifestisiime potest, intellectum possi- ,.de Anima bilem omnino non corrumpi, quia inquit: Dubitabit autem utique aliquis, si intelutreii let' us simplex est & impassibilis, ec nulli nihil habet commune, sicut dixit Anaxa-
, , goras, quomodo intelliget, si intelligere Pati aliquid est in quantum aliquid commune
258쪽
mune utrisque est, hoc quidem agere, illud uero pati. Etenim aperte statuit ipsum esse simplicem 5c impassibilem,& nulli rei materiali habere quicquam commune unde possit pati. 5 quaerit quomodo possit intelligere, si intelligere sit pati
necesse sit ut patiens communicet in materia cum agente, ipse autem intellectus non communicet, quia est simplex Ac impassibilis. ergo alterum duorum eueniat
necesse est: vel ut intelligere non sit pati: uel ut falsum sit , intellectum este simpli- , cem, id est non mixtum cum corpore, & impassibilem, di nulla cum re materiali habere aliquid commune. mare hanc quaestionem dissoluens Aristoteles, non ne gat quin uerum sit quod intellectus sit simplex ec immixtus, quod que nulla cum re materiali habeat aliquid commune: sedi pondens ad id quod dixerat Quomodo intelliget, stantelligere sit pati dicit pati diuisum esse pr:us secundum commune. quod ita accipio, ut lignificet se prius diuisisse, pati dici communiter, ec non uno duntaxat modo. quod non discrepat ab eo quod textu quinquagesimoseptimo
secundi de Anima, quem locum etiam citauimus superius, ita scripsit: Non est au- ,.segnimatem simplex ipsum pati, sed aliud quidem corruptio quaedam a contrario, aliud au- t e. 1ν.
tem magis silus, eius quod potentia, ab eo quod est actu, oc simili sic sicut poten-
tia se habet ad actum. speculans enim fit habens scientiam, quod uere. aut non est ει alterari, in ipsum enim additio est, ξc in actu antecedes alteru genus alterationis est. eVnde addidit:Non bene habet dicere sapiente cu sapiat alterari sicut ne P aedis- Ibillexit. catorem cum aedificat. in actum igitur ducens ex potentia ente secundum intellige. re ec sapere, non doctrinam, sed alteram habere determinationem, iustum cst. ex ε potentia autem ente addiscens N accipiens scientiam ab actu ente,& percipere,aut neque pati dicendum est, aut duos este modos alterationis,& eas quae in priuatiuas dispositiones, priuationem oc eam quae in habitus naturam. ε ε
ibus uerbis mihi uidetur Aristoteles uoluisse innuere, hos duos dictos pabsionis modos, quorum unus est corrumpia contrario, alter pati, id est perfici ab eo quod est actu, quia id quod est in potentia ad aliquid, si deducatur ad actum, ad perfectionem perducitur. quia potentia tendit ad actum , quasi dicat Aristoteles: Dico ad propositam quaestionem respondens, quod pati diuisum est bifariam. occum dicimus intelligere esse pati, non intelligimus cile pati a contrario: sed pati illa passione, qua patiuntur res quae sunt in potentia, cum deducuntur ad actum. 5c hoc ostendit illis uerbis: QIoniam potentia quodammodo est intelligibilia intel. iin atria lectus sed actu nihil antequam intelligat. oportet autem sit, sicut in tabula nihil est ita. i actu scriptum, quod quidem accidit in intellectu.
Significat ergo, intellectum pati ab intelligibili, ea passione, qua patitur id quod jest in potentia, ab eo quod est actu, quae est passio persectiva: ec non requirit illud
commune quod requirit id quod patitur passione corruptiua. ex quo sequitur, intellectum poste esse siimplicem, Bc impassibilem, & nulla cu re materiali habere aliquid commune 5c tamen intelligere esse pati,quia est perfici,non corrum pl. Ex quibus duo nobis perspicua sunt. unum,quod intellectus est simplex quod nihil aliud significat quam quod no est mixtus cum corpore: 5c quod est impassibilis, ideo itincorruptibilis. haec enim supponit. Alterum, quod non potest dari reminio istentia intellectiva.quia intellectus non habet actu intelligibilia,sed prius est in potentia ad illa: ec est sicut tabula antequam sit picta, quae quidem nullam actu habet formam, sed tantum potentiam ad ipsas formas recipiendas. quod si intellectus haheret aliquo modo actu intelligibilia,nd posset dici quod intelligere sit pati, ea passione qua aliquid deducitur de potentia ad actum: quia iam haberet illa aes u. quod enim habet aliquid actu non dicitur perfici,quia ex pomtia deducatur ad actum. Sed Aristoteles uult hie quod intellectus patiatur tali pastione, ut patet. ergo sequi eur, ut quando intelligit,non recordetur, sed tanquam nouum recipiat intelligibile, quo earebat quod est illud quod demonstratum hyt in s. textu. Colligitur ergo manifestissime,intellectum esse immortalem ex sententia Aristo siex. tutelis: quippe qui posuit illum esse simplicem dc impassibilem, nihilq, habere eom.
mune cum aliquare materiali. unde necessatio efficitur, ut si abstractus a matella,
ideo ci; immorialis, alioquin quaestio quam proposuit α dissoluit tertio de Anima, e u 4 textu
259쪽
textu duodecimo, ec decimo quarto, non es Iet ad rem . sequitur enim ex demonstrationibus dicitis. SECTIO DECIM A Q.V ARTA.,. Dinia Trocidem mihi colligi uidetur apertissime ex his etiam quae scripta reliquit terint in I 1 tio de Anima, textu decimoseptimo: quoniam nisi intellemis noster esset immortalis, non indigeremus intellectu agente: sicut non indigemus phantasia agen te, neque sensu agente. Quare iaciendum nobis uidetur, ut explicemus eum te tum, ut quiuis intelligere possit ita esse, ut diximus. Atque hinc incipiamus: cum
dixit Iet Aristoteles intellectum esse imassibilem,& susceptiuum specierum uniuersalium illisi immixtum, quia recipiebat omnes: oc per id quod necessario sequebatur, nullam habebat naturam, nisi hanc quod possibilis dicebatur, & nihil erat actu eorum quae intelligebat antequam intelligeret, propterea p immixtum esse corpo ri , de ita esse simplex, nihil que habere commune cum aliqua re materiali: Sc hoc ta men non prohibere quin intelligere ei set pati, non corruptiue, sed persective, quia intellectus redigebatur de potentia ad actum, quod quidem nihil aliud erat quam persci. Cum igitur haec omnia dixit et Arisitoteles, quia potuisset aliquis non sine optima ut mihi quidem uidetur ratione quaerere, quomodo intellectus iste possit-bilis qui diceretur esse in potentia, di reliqua omnia quae illi attributa fuerunt, posset ad acitum redigi non enim satis constare, quomodo hoc fieri posset ideo uide tur Aristoteles in hoc textu decimoseptimo uelle huic tacitae cogitationi occurrere, demonstrans in anima intellectiva esse ipsum agens, quod est causa ut intellectus possibilis recipiat dictas intellectiones, redigendo de potentia ad actum intelligi hilia, apta ad mouendum ipsium intellectum, cum abstrahat ut probatum fuit) amateria. Sed quoniam demonstratio qua utitur Aristoteles ad dictam conclusio nem probandam, est ualde dissicilis: eam intellecta ficile erit uidere, necessarium
esse ut ipse Aristoteles supposuerit intellectus nostri immortalitatem quod est id
quod in primis uolumus oliendere ut eius uis magis eluceat, conabimur eam re digere ad formam eo modo quo putamus redigi poste: atque ut appareat, ea quae sumus dicturi, conuenire singulis illius textus uerbis,ipsis* omni ex parte quadra re, ab eorum explicatione incipiemus. Inquit ergo Aristoteles: Sed quoniam si cui in omni natura susceptiua alicuius generis eorum quae fiunt extra,est aliquid hoc ' quidem materia, materia unicuique generi formarum, supple earum quas suscipit,
di hoc est potentia omnia illa suscepta antequam illa suscipiat. Sed oc est alterum, quod est causa: 5c factivum, id est quod dicitur in faciendo omnia, supple suscep ta, o ut ars sustinuit ad materiam, id est ut ars se habet ad materiam artis, quia facit ipsam suscipere sormas artificiales quas suscipit: ita debet esse in anima, quae est supple si sceptiua generis aliquarum specierum uniuersalium quibus caret, & est in potentiao ad illas antequam illas recipiat. Ratio igitur Aristotelis ita uidetur se habere:QMo niam, inquit, scut est in omni natura dicita, ita debet esse in anima : necesse est ut in anima sint hae differentiae, id est ut sit aliquid ut materia, di aliquid ut ei sciens. ε phs Q 1od antecedit, uidetur esse perspicuum: quia fieri non potest ut idem sit male
ria & esliciens in comparatione eiusdem. diuersam enim uim 5c naturam obtinent:
neque fieri potest, ut id quod mouetur, sit mouens seipsum: 5c quod est potentia, sit actu in comparatione Qqpsius. esset enim idem actu, ec non actu: quod pia
ne nihil aliud est, quam idem affirmare di negare. etenim materia prima, quae est reinceptiua formarum materialium, ad quas antequam recipiat est in potentia,non potest sola producere in seipi in formas illas, neque es licere ob ea quae dicta sunt ab surda: sed indiget efficiente, quod sit aliud ab ipsa: ut materia ex qua fit homo, in diget sole & homine, quae sunt hominis ei scientes causae, ec sunt res diuersae a ma teria hominis. quia si essent idem re, licet disserant ratione, ea quae dicta sunt abir da sequerentur, neque possent euitati. quare id quod antecedit, uidetur peripiacuum esse, ut diximus.
Patet etiam similitudo propterea quod sentimus in nobis ipsis, animam ration natem suscipere species uniuersales. Cum
260쪽
'. L I B E R X r. 23'Cum uero constet ex demonstratione quarti tex. tertii de Anima lib. intellectum
nostium speciebus illis carere ex sua natura, sed esse in potentia ad illas recipiendast necessari ὀ sequitur, ut & ipse habeat efiiciens quod iaciat ipsum eas recipere. de nouo enim recipit,quippe qui ex natura sua illis carebat. Sed omnis dissicultas uersatur in ultima conclusione quae exprimitur in textu, uidelicet quὀd necessarium est in anima has inessse differentias: quia aperte innuitur, eas esse partes animae. di tamen extatione dicta, quod uidelicet si in omni natura susceptiua sit aliquid ut materia re ut effciens, ut est ars in comparatione ad materiam , necesse est in anima esse huiusmodi dimerentias: ex hac inquam ratione sequi uidetur , animam habere efficiens quod facit ip&m suscipere larinas quas recipit: sicut materia prima habet solem di hominem, uerbi gratia, qui iacit ipsiam si cipere sormam hominis: di materia artis habet artem, quae Lacit ipsam suscipere tormam artificialem. Sed non uidetur sequi illud essiciens materiae primae N e ciens materiae
artis esse in ipsis materiebus:quare uidendum est quomodo id sequatur. SECTIO DE CIM A Q. VI NI A. DIcimus igitur, rationem explicatam in decimoseptimo textu, ostendere ani
mam intellectivam indigere essici eme , quod faciat ipsem recipere formas, quibus caret ob causas allatas. sed quod illud efiiciens sit in anima, hoc haberi ex textibus superioribus hoc modo: quia cum constet ex demonstratione dicta, intes Iectum indigere essiciente ut intelligat: hoc essiciens necessario uel erit in anima in tellectiva, ita ut sit pars eius : uel erit extra ipsam. Sed fieri non potest ut sit extra animam intellectivam: ergo erit in ipsa, ita ut sit pars illius. Id Quod antecedit proohatur: quia si esset extra animam intellectivam, uel esset phantasma, uel Deus: non enim uidetur posse aliud esse sed non potest Mephantasma, neque Deus: ergo non potest esse extra animam intellectivam ergo erit in ipsa. Antecedens probatur, reprimo quod non possit esse phantasma: quia phanta sma est materiale, est enim singulare: intellectus autem est immaterialis, di nullum materiale potest mouere immateriale: siquidem immateriale est non quantum ma ceriale uero est quantum. &quantum non potest agere in non quantum, etenim quantum agit ratione partium diuisibilium: quare necesse est,ut id in quod agit, haheat partes quae recipiant actiones per modum quati.Sed indivisibile non habet iliu , iusmodi partes, igitur non potest recipere actiones per modum quanti: non potest ergo pati a quanto. Sita quantum non potest ipsum mouere: quod est id quod uo
iod autem indivisibile seu impartibile non possit pati a partibus, uela quanto, neque recipere illud, neque moueri ab illo, colligi posse uidetur ex primo de Ani, i is Ani ma textu quadragesimo octavo, ubi disputans Aristoteles aduersus Timaeum,haec scripta reliquit: Si autem neceTatium est intelligere toto circulo quis est partibus . . tactus e amplius autem quomodo intelliget partibile impartibili, aut impartibile partibili r Quibus uerbis significat, partibile non posse intelligere imparti bisse, seu indivisibile, neque econtrario. Non uult ergo impartibilestu indivisibile recipere di pati posse a diuisibili. alioquin ratio eius contra Timaeum inanis esset, nul-iami uim haberet: etenim indivisibile intelligeret diuisibile,& contra. quod est id quoa ipse accipit aduersus Timarum. Item, si phantasma quod est materiale, possiet mouere intellectum, non Met ne
cesse ad intellectionem, ut ipsum phantasma fieret uniuersale. Probatur consequentia: quia posset ex natura sua mouere intellectum ergo essiceret intellectionem. Consequens a veritate alienum est, ergo &id unde fluxit. Probatur id quod antecedit: quia si ita esset, non possiet probare Aristoteles, in tellectum non habere organum. quod probat ex eo, quia recipit solum uniuer siliter . reciperet enim singulariter : siquidem organum non potest repraesentare Item,non se haberet agens illud ut lumen sed ut color Consequens euertit sententiam Aristotelisia tex. r ut patet: ergo di antecedens