장음표시 사용
261쪽
us EVERS. sING. CERT.RM. Praeterea intellectus agens de quo loquitur in eo loco Aristoteles, est separabiliare impassibilis, ec immixtus, ut patet ex textu is. eiusdem tertit: ergo non potest es a se phantasma.etenim phantasma non esse separabile, ne* impassibile, ne immixtum ex se, perspicuum est est enim materiale non est ergo illud agens quod intellectionem es scit. Item phantasma non est in anima intellectiva sed seorsum ab ea: ergo non potest. esse efficiens intellectionis ipsius. Antecedens est manifestum: quia phantasma se . paratur ab anima intellectiva, sicut corruptibile a perpetuo. necesse igitur est ut sit seorsum ab ea. Consequentia probatur: quia Aristoteles dicit illud e ciens esse in anima. θι per animam non potest intelligere nisi eam animae partem qua sapit ocintelligit anima. de hac enim sola a principio s.lib. ex diuisione Averrois,u 3 ad tex. 7.eum loqui nemini potest esse dubium. Item scientia intellectus agentis est idem quod res scita: sed phantasma no habet scientiam,non est enim intellectus ergo non potest esse illud agens,quod intellectiosae Anim nemessicit. Antecedens patet ex tecis. quo in loco ita scriptum reliquit Aristotet L s. Ies dem autem est secundum a fium scientiaret. Ite illud agens est intellectus,ut perspicuum est ex tex.is.& is. phantasma non est intellectus est enim species rerum existentium extra intellectian, non ergo phanta
sma potest ei licere intellectionem, sicut habitus 5 lumen. Neque uero uidetur fieri posse, ut illud agens sit Deus: quod restat ut probemus, postquam ostendimus non esse phantasma,quae duo erant probanda. Probatura tem sie: Deus non est in anima, sed agens illud ex Aristotelis sententia est in animae igitur non potest esse Deus. Item illud agens'est in eo ut iaciat omnia scut habitus,& sicut lumen: Deus non est in eo ut faciat omnia, sicut habitus,ec sicut lumen: ergo Deus non est illud agens, quod intellectionem efficit. Maior propositio perspicua est ex textu decimooctatio.Minor item clara est: quia non apparet quomodo Deus illuminet phantasmata, est,in dubium uenire non potest, Deum non posse hoc efficere. etenim Deus, ex Aristotelis sententia non potest relinquere suum orbe ut phantasmata nostra illustreti propterea quod non potest Deus in haec inferiora aliquid producere, nisi beneficio dc opportunitate coeli:igitur non potest illustrare phantasmata. Antecedens perspicuum est ex uniuersa philosophia. Consequentia probatur quia si posset illustrare phantasmata, hoc est iceret beneficio coethec per consequeta heneficio instrumentorum ipsius coeli, ut beneficio motus 5c luminis, coelum enim non agit in haec inferiora, nili beneficio ec opportunitate motus 5c luminis, ut dice mus in sequentibus. Sed motus coeli non potest illustrare phantasmata, tu quia non
est eius naturae ut illustret aliquid: tum quia non peruenit ad nos ut exi. Meteo.colligi potest. nem etiam lumen: quia si lumen esset illudquod illustraret phantasmata, fieri no posset ut absente lumine ut in nocte illustrarene phalasmata:sicut absente lamine no illustrat corpus diaphanu,quae est causa ut in tenebris non uideamus colo res at si absente lumine no illustraretisphatasmata ergo absente lumine no ni oueree intelle stiis ab ipsis phalasmatib. ec sic absente lumine no intelligeremus. C5seques a veritate apertissime abhorret,experimur em contrarium igitur ec id ex quo fluxit. Antecedens perspicuum Iemec immixtum, mixtus ergo non potest este ute intellectus aget i a eritinfra,ubi explicabimus textum i . Consequentia patet,quia ec in s. ysecinisu. tr. Meta. Probatum sui Deum esse separabilem a magnitudine,impassibilem ecim, mixti S. Ita* superuacaneum suisset hoc loco id probare,quod iam erat conspicuum. Item huius loci non erat hoc probare, quia cum Deus sit causa uniuersalis, id non alibi ostedi potuit quam ut in eo libro quaereret causas uniuersales: nem alio medio,
quam eo quod esset uniuersale.
262쪽
La AER NI. 'us possibilis in i . tex. ut uidebitinus ergo non potest esse Deus. etem comt Deumi posse esse forma intellectus possibilis. 'raeterea sielset intellectus iste agens Di Praeterea si elset intellectus iste agens Deus, non magis illustraret phantasmata hominum,quam animalium brutoriim: habent enim Nipsa su phantasmata. Con sequentia patet quia est causa uniuersalis. Consequens ueritati aperte repugnat: ergo Sid unde emanat. Cum igitur fieri nori possit quemadmodum ex eis qu ae dictasunt uidetur perspicuum ut istud agens sit uel phantasmata, uel Deus, uel aliquid aliud extra animam intellectivam existens:sequitii ut sit in ipse aninia. ergo erit pars illius. Etenim non p5test elle in anima intellem ua,nisi sit eius parsae cum sit pars anima neque possit esseniateria. quia ex duabus materiebus non fit uniarii perici ergo erit forma intello
eius possibilis: ersto intellectus possibilis erit pura potentia, ita ut nullum exle haheat actum sed solum puram potentiam in natu OGI.quarumatura: etenim ex duobus existentibus non potest fieri unum perseo quare necesse est ut duplicem liabeat potentiam, um una sit ad existendum tristatura altera ad intelligendum .perspicuum igitur esse arbitrorex eis quae dicta sunt, quomodo illa concluta Aristotelis,Necesse est manima has esse differentias, sequatur ex ea demonitiatione qua usus est in textu decimoseptimo,&ex eis quae dixerat prius, intellectum uidelicet possibilem esse abstra cium a materia. quod est illud quod maxime cupiebamus ostendere i. Sed declaremus etiam nonnulla quae sunt in uerbis rationis dustae. ut cum dicebatur,in omni natura: cuinos addidimus, sussceptiua: quia falsum ti detur est quod in omni natura simpliciter 5c absolute sit materia & efiiciens:etenim intelligcta ti liminaturae, di tamen ibi non est neque materia neque ei sciens. non enim sunt salaepti. uat alicuius rei illatum quae sent extri, ut indigeant eitici te, quod redigat ipsis de
οίημεν gessimos to, ubi inquit Aristoteles: Est autem anima uiuentis corporis causia ecprin iis 3 cipium.l cautem multipliciter dicuntur, attamen anima secundum determinatos tres modos causa dicitur. etenim unde motus, occulus causa, &sicut substantia aut maiorum corporum anima causa. Quod etsi recte dicitur de natura composita,
non potest tamen dici in hoc loco: quia Aristotelis ratio peteret ita quod est in principio. sumeret enim pro certo ec concesso, quod maxime dubium di controuersum erat uidelicet animam intellecturam esse compositam. Addidimus etia, Alicuius generis: quia non datur natura susceptiua, qus recipiat omnia Renera eorum quae possunt recipi, sicut materia prima recipit tantummodo formas singulares, quae fiunt generabiles di cor ptibiles:& non recipit uniuersales,
quas solas recipit intellectus possibilis. 5c ita de caeteris naturis receptiuis. e, Aristotelem a
Verba item illa, Vt ars ad materiam sustinuit, uidentur ostedere, Hriliotelem per naturam intellexisse naturam receptiuam quia materia in quam agit ars, recipit figuram. quae fit ab arte. Qtiae omnia mihi qesdem uident aperte ostendere, ex tex. i . colligi animi no mi immortalitatem:quoniam nisi esset immortalisβ abstractus a materia, non indigeremus intellectua ente: sicut non indigemus phantasia agente. nem sensia agete. Apparet etiam, i e nedictum fuisse ex sententia Aristotelis, intellectum agentem esse formam ratione intesiectus possibilis, re inseparabiliter cum eo coniunctum meut forma coeli dat esse materiae ipsius,oc inseparabiliter est coniuncta cum illa. s ACTIO DECIMA SENTA. Vin igitur probasset Aristoteles, ut diximus,in anima esse his duas diseretias, quini una est ut materia altera ut efficiens: declarans deinde quomodo intellectus ille qui est ut materia dicat possibilis de simodo ille qui est ut forma, dicat ages, inquintellecὶus est talis id est ut materia,& ut possibilis,quia sit omnia, id est recipit i. ti bra
omnia intelligibilia. Alter uero intellectus dicit essiciens quia scilicet facit omnia in texititelligibilia. Sed quia aliquis potuisset quaerere, quomodo saceret liocr an faceret agendo
263쪽
a o EVERs. SING. CERTA M. agendo in intellectum passibilem, sicut agentia naturalia agunt in materiam,m qua deducunt formas an alio modo: declarat, alio modo emcere. 5c inquit: Efficit intelli sibilia ut habitus quidam , 5c ut lumen. quasi dicat, illuminat phantasima, de facit ipsum quod mouebat in potentia mouere actu, abstrahens illud a singulari. & ab alius
conditionibus materis: di facit hoc ut lumen facit modo quodam colores existentes potentia,acstu colores: id est,sicut lumen facit colores qui in tenebris mouent sensum potentia ut moueant ipsum sensum adiu: ita dicimus intςsse mim agentem no agere in possibilem eo modo quo agentia naturalia agunt in materiam sed agere ut ipsum
lumen eliciendo intellectione, quia illustrat phantasma, quod est in potentia ad mouendum: Sc iacit adiu mouere, quoniam abstrahit ipsum a materia, se ita facit ipsum uniuersale. Sine ergo intellectis agente, possibilis non posset pati ab intelligibiis: ecita non posset intelligere. non pollet ergo operari: frustra igitur esset. sublatis enim tuentia. qua de repluribu colligenqum non est,ipli pinionis,ut existimaret colores in tenebris non eis: adiu colores: sed dixit, quod alia rerum operationibus,tollitur ipsarum essentia. qua de re pluribus age mus in eis quae sequentur. Ita* ex hoc Aristotelis dicto colligendum non est,ipsum suisse eius quo modo lumen iacit colores potentia, colores ac tu, quia non uidentur esse aeta
Ex quibus omnibus secius arbitramur id quod dixim us: quod si intelleimas posiιhilis non esset abstra Rus a materia nos non indiseremus intelle qu agete. quod est illud quod uolebamus probare. Videtur etia Aristoteles in hoc tex. is innuere,intes Iecstu agente esse formam,cum dicit Sicuthabitus quidam, sicut lumen: intelliges per habitum forniam,quod apud ipsum frequelitissimum est. etenim sper habitum non intellexisset rem diuersam a lumine dixi lset Sicut habitus di lumen.Sed cum dixerit,Sicut habitus quidam,& sicut tum en : repetitio uocis Sicut . uidetur indicare id quod diximus. alioquin superuacanee posita uideretur: quod de tanto philosopho asserere, indignum esse existimo.
Item probemus etiam, omnino sententiam Aristotelis suisse intellectium possibi iem esse separabilem a corpore, ec immixtum corpori, oc impassibile: oc per id quod
eis id quod diximus. inquit autem: Et hic intellectus existetissubstantia ac thesis parabilis immixtus,ec impassibilis: quia semper honorabiliu est agens patiente,5 Principium ipsa materia. Loco forme posuit principium:quia forma instincipia ex quo esse a studucitur. Sed oportet,si uolumus Aristotelis uerba ad rem pertinore, ut subaudiamus quod ipse exsuperioribus dieiis simposuit: uidelicet, sedintelle eius possibilis est patiens,ec est materia. agens uero est agens,&non patiens,& sor ma θc non materia. Ergo si possibilis est separabilis, ec immixtus, ec impassibilis, necesse est ut agens ob duas iam dictas causas sit separabilis immixtus 5c impassibi lis: quia de quo minus uidetur inesse 5c inest: ergo de quo magis Sed minus uidetur inesse ut intellectius qui patitur,di est materia.sit separabilis,& immixtus 5 imp ssibilis: quam qui est aeteras,re forma.& tamen est talis ut probatum est. ergo multo magis i melle 'us agens erit talis. Quosautem minus uideatur hoc inesse de intellectu possibili,quam de agente,probat: quia intellectus posisibilis qui patitur, ε est ut materia,minus honorabilis est,quam intellectus agens qui agit, α est ut sorma: quonia agens semper est honorabilius patiente, re forma honorabilior materia:est ergo insenus honorabilis intelle 'us possibilis. ergo minus deberent ei conuenire proprietates honorabiles,* agenti 5c forma. od si e uenit ipsi esse separabilem a corpore, esse immixtum,& esse impassibilem,quae sunt proprietates honoratissimae comveniunt enim Deo opt. max. ut multo magis eaede coireniant intellei uti agenti reformae,necesse est: quia est honorabilior & praestantior ipso. non ehim consenestra tions, ut quod ignobilius est a natura,nobili pres proprietates cosequutumst qua ui honorabilius.eii et enim idem ignobilius,& non ignobilius: ac rursus honorabilius.
re non honorabilius: quod nihil aliud omnino est, quam idem dicere, ct idenegare. nisi ergo Aristotelo sumpsisset hoc antecedens, Intellectus possibilis estseparabilis. immixtus ec impassibili non probasset intellectum agentem esse talem: re ea qua dixit
264쪽
LIBER π1. i idixit in hoc loco, quod agens semper est honorabilius passo, ec se a materia, non
conuens rent ut apparet ad id de quo agit. neq; etiam uidetur fieri potuisse, ut Aristoteles alia uia probaret intellectum agentem dari,ic habere tales proprietates nisi ex opere intellectus postibilis: quia opus intellectus agentis non est nobis perspicuum. Nemini igitur qui mente integra sit, quim non necesse habeat tanquam in aliena uerba iurauerit propositum defendere in Gubium uenire potest, quin Aristotelis sententia firmissima fuerit, Intellectum agentem esse separabilem a corpore, ocimmixtum corpori, Zcim passibilem corruptiue: quia talis est intellectus postibilis, est ergo iminortalis. Nihil unquam meo quidem iudicio, fuit demonstratum ab Aristotele clarius, ut dicemus. Et quia cum dixissehintellect um agentem elle substantiam existentem actu, ita ut nullam haberet potentiam: uidebatur quasi designasse,
nullum ei se intellectum quoniam quod est intellectus aliquid intellisit: 8 quod aliquid intelligit,uidetur prius esse in potentia ad illud. Addidit Aristoteles ut tolleret hanc dubitationem, atq; etiam ut uberius declararet naturam intellectus agetis,
ut dicemus etiam in eis quae sequentur quod scientia quae est secundum actum est idem quod res, quae supple intelligitur id est, ipse intellectus agens intelligit seipsum actu: quia eius scientia est scientia actu, ec non est in potentia, & ideo est idem quod res scita. Etenim in scientia actu, quae non est potentia ad aliquid aliud, sciens
discitum sunt idem: est ergo intellectus, di nullam habet potentiam. Ex his omnino sequitur,ut uere abstracta, quae uidelicet non dependent a materia, nem in esse,ne in ope ari,ut est intellectus agens,& coelestes formae nihil extra se intelligant. essent enim inpotentia,&non actu puro,sicut materia corporum coelestium,que licet uia naturali,falsa tamen aeterno tempore fuerit sub sormis illis,tamen dicitur esse in potetia ad illas formas: quia si mundus initium habuisset,sui stet in potentia ad ipsas. nue uero quia hac naturali uia non cepit esse mundus secum semper habuit formas illas. Item, scientia illarum non esset scientia actu, quia scientia actu est idem quod res scita ipsorum autem scientia non esset idem quod res scita, quoniam intellectum e set aliud ab intelligente: siquidem intelligerent aliquid extra se, quomodocun* enset illud intellectum:siue nobilius siue ignobilius nihil enim refert, quantum ad hoc attinet. Patet item, quod intelligere aliquid extra, ostedit imperfectionem ex haeuia,falsa tamen,ut dixinuis: quiasignificat potentiam ec passionem,quae potentia ocpassio dicit imperfectionem tendit enim ad actum. Ex quo uidetur perspicuum esse, intelligentias inferiores non posse secundu Aristotelis sententiam intelligere superiores, ex ratione quidem naturali. In his enim, i. de Utari. inquit,qus sunt sine materia, idem est intelligens, di id quod intelligitur. ii. Meta. Qiod si inferiores intelligentiae intelligerent superiores , intellectum non esset i- a de Anima imdem quod intelligens, ut patet. Et hocintelligitur,in his quae materia omnino carent, id est potentia,quae scilicet non indigent materia, ne* in operando, neq; in esisendo, quemadmodum tradit Aristoteles duodecimo Metaphystextu uigesimosex Νto his uerbis: Atqui, ut nos optime pro bretu tempore degimus, sic illud perpetuo ix.MM., degit.sic enim illud semper, non uti nos perpetuo ira degemus, fieri inquit. at illud . . perpetuo degit quippe qui cum reuoluptas ipsius sit actus, ec iccirco uigilia, sensus . . intellectio iucudissima sunt:spes uero at* memoria intellectio , ut ea quae per se est, . . eius sane quod per se optimum 5 ea quae maxime per se est, eius quod est maxime cetale.mens uero seipsam per intelligibilis ipsius assumptionem intelligit. sit enim in- ιι telligibilis tangens,antequam intelligens. quare ideiri est intellectus at intelligibi . .
te: est enim id intellectus, quod intelligibilis ipsius substatuae, quod est susceptiuum, ι e
Haec enim omnia uidentur dici generali quadam comprehensione de omnibus mentibus: quod uidelicet,quia omnes perpetuo degunt ii jam uitam, omnibus conuenit quod hic dicitur: necesse ergo est,ut intellectus,& id quod intelligitur, sint idein omnibus. Interest tamen inter primam mentem,& inferiores mentes: quia prinas mentis intelle ictio inseriorum intellectionem tantum honore di praestantia superat, ruantum eiusfubstantia reliquam substantiam excellentia uincit. ec ideo dixit Ari oteles in loco proxime citato: Vt ea intellectio quae per se est, eius est sane quod
Per se optimum est:& ea quae maxime per se est, eius est quod maxime tale est, id est ibitri maxime
265쪽
24a EVERI. SING. CERTA M. maxime per se. ribus uerbis indicat, se intelligere de mentibus etia inferiorib. quarum intellectio est per se, di quae sunt optimae quae duo non pollunt conuenire,
niti eis sormis quae uere sunt abstractae a materia: reliquarum enim intellectio non , est per se intellectio, ne in ipsae sunt optimae. uerum quia praeter hanc intellectionem Per se dabatur alia intesiectio,qus erat magis per se uino maxime declarauit huiusmodi intellectione eius esse quod esset maxime tale, id est maxime per se, quippe quod a nullo proficisceret in aliquo genere causae, sed solum a seipso. quae erat prima mes:
quod non eueniebat aliis intelligent ijs, quae etsi reuera naturali ratione non depen dent ab aliqua uera causa efficiente dependet tamen in genere causae linalis a prima, quia conantur imitari quam maxime poliunt illam mouendo. non tamen ex hoc se quitur, ut uia naturali eam cognoscant: quia necesse non est, ut omnia etiam quae a gunt naturaliter, propter primam causam cognoscant illam. sicuti multis in locis scri D Anima pium reliquit Aristoteles, inter quos satis erit citat se haec uerba: Nat uralisse linum e t -3Φ. nim operum uiuentibus eli, quaecunq; per tecta, di non orbata, aut generationem, , spontaneam habent, facere alterum quale ipsum: animal quidem antinal, planta am, , tem plantam. quatenus ipso semper 5c diuino participent, secundum quod possunt. , , omnia enim illud appetunt illius causa a gut omnia, quaecu* agunt secundu natura. . Si ergo omnia quecuri P agunt secundum naturam, agunt gratia illius optimime celle non est quae ni secundisi naturam agunt alicuius causa, ut illud ipsum cognoscant cuius causa agunt: quia multa sunt quae agunt secundum naturam propter tine ultimum, di tamen non solum non cognosciit illum finem, sed omnino nihil Ugn scian t, suo in genere sunt plantae. Pollunt igitur multa naturaliter agere propter alia quem finem, oc tamen non cognoscere illum, quod nobis ostendendii proposueramus. Non ergo erit mirum, si substantis inferiores abstractae non intelligam superiores: neq; hoc arguit in persectione, quia hac una uia,naturali quidem, sed falsa, ut discemus in multis in t Eligere aliquid extra se, arguit potentiam, oc per id quod neces sario consequitur impersectionem. ipsae enim substantiae inseriores, etsi non habent
omnem illam persectionem quam habet prima substantia, tamen in suo genere sunt pei sectissimae, di nulla indiget quantum ad suum genus attinet meliori persectio
ne extrinsecuS accedente O porteret enim ut et Tent in potentia .na intelligere aliquid
ab extrinseco,est pati, di esse in potentia: omne autem illud quod est in potetia ad a Minet has liquid necessario, potest non esse ut declarauit Aristoteles Q. Meta. rex. 2o. ljs Uerbiis: Q od enim potentia est, id pote it non incide quod huiusmodi est imperiectu in sua, ν natura, oc corruptibile. Hoc autem non coceditur de ipsis intelligent is, quod in suo genere sunt perfectissimae 5c sunt incorruptibiles. non sunt ergo in potentia: non e nim essent puri actus, di no essent uere simplices. 4rod tame sequitur ex hoc,quod sunt a materia seiunctae: Sc ista simplicitas ipsarum cognoscitur eodem medio, quo cognoscitur primae mentis simplicitas. Ex quibus omnibus sequitur ut non intelligant orbes suos 5c motus suos: quia bdem non ei set intellectus, ec intellectum. etenim orbis no est intellectus, licet sit in tellectum. sequitur tamen earum persectionem necessario ut dent esse orbi, ec m ueant aeterno tempore ipsum orbem, ex quo motu huius mundi salus existit: easo ipse motus sequitur, ut umbra necessario sequitur corpus, quam salutem natura uni uersalis intendebat id est ordo uniuersi exigebat. Et hoc non solum non est absurda hac uia naturali,sed maxime necessarium Etenim haec inferiora producuntur ab illis intelligentiis quae sunt intelligentes: non tamen ut intelligentes sunt,sed per modii
consequentis ad persectionem ipsa ru. Sc propter hoc licet tint in corpore coelesti, redent eise illi, quia ibi non potest esse alia forma, quae non sit intellectus essent enim generabilia Sc corruptibilia, ut alibi ostendemus tamen esse per se oc proprie dicuntur,ec separatae esse a corpore: quia neq; in eo quod sunt, net in eo quod operantur, dependent a corpore, sed corpus ipsum indiget illis, quia sequitur earum perse ii nem . si ergo inferiores intelligentiae non intelligat superiores, multo minus superi res, quae sunt longe praestantiores,intelligent inferiores.sECTIO DECIMA SEPTIMA.1M. cx.ιν π Andem conclusionem uisus est etiam attingere Aristoteles inia. Meta. rex. r. in
T. bi post b probauerat prima causam seipsam solum intelligere, his uerbis: Si alit
266쪽
intelligit se,huius alius auctor non est,hoc, quod est ipsius substantia intellectio, sed
Potentia esse: quae ratio uidetur etiam posse de reliquis intelliget ijs ostendere quod nihil extra se intelligant,quia essent in potentia,ut dixit de prima: sed quomodocunque sit nihil refert nunciin his autem quae sequentur, pluribus dehac re agemus. Postquam igitur probauerat deprima intelligentia,idem esse intellectionem, in tellectuinita intelligens: N attulerat dubitationem de scientia 5c sensu ec opinione, quae uidentur esse alicuius semper, quod est aliud subiecit: An in quibusdam scientia ι ι est ip sa res,in esse stricibus quidem substantia ipsaq; quiditas sine materia:in contem c aptationibus ipsa ratio, id est res atq; intellectio. In his igitur quae materiam non ha- ι chent, cum alterum non sit quod intelligit oc intelligitur, idem erit ec intellectio eius . . quod intelligitur una. ' . Quibus uerbis uidetur manifeste significare., in abstractis a materia esse id e quod
intelligitur, Se quod intelligit. quia ex hoc quod non pote sit esse in illis diuersum id quod intelligit,& id quod intelligitur, conclusit quod erit idem, & quod intellectio
cum eo quod intelligitur una. Quod uero dixit de effectricibus di speculatiuis pertinet solum ad hoc, ut ostendat scientiam in altis eri idem quod est res scita, quia de hoc tantum erat dubitatio proposita , non quod intellectus cc res intellectiva sint iisdem, quoniam non est idem in ipsis intellectus, ec res quae intelligitur, licet scientiare res scita sint idem in illis modo quodam. Ideo dixit, in effectricibus substantia 5c forma idem est quod scientia. ars enim domus costituendae nihil aliud est quam do mus sorma, atque eodem modo medicinae forma sanitatis. In speculatiuis uero, ut Geometria oc Arithmetica, di similibus ratio, id est res, di intellectio idem est. nam ec, ut recte dixit Alexander intellectio cur deficiat luna idem est cur causa desectus
efficitur. Porro causa desectus idem est quod ipse desectus quo si ut intellectio desectus idem sit at ipse desectus. libus uerbis patet uoluisse in istis solum intellectionem dc rem intelleeiam eL se idem. sed non loquutus est de intellectu ec de re intellecta: quia quaestio proposita fuerat solum illa uidelicet de intellectione di intellectu. Et cu dixit.In iis quae materiam non habent: designauit ea quae uere sunt abstracta. id autem sic intelligedum est ista abstracta a materia diuersa esse ab eo quod dixerat in effectricibus 5c speculatiuis non enim illa sunt abstracta uere propter naturam,sed aliunde consequuta sunt abstractionem. Verba igitur Aristotelis uidentur ostendere,fieri non posse ut intelis ligentiae inferiores intelligant superiores,quia intellectum di id quod intelligit, non essent idem: hinc autem sequitur, non esse idem intellectionem eius quod intelligi tur, di non esse una.sECTIO DECIMA OCTAVA .RAtio item naturalis,praeter eam quae dicta est, quod essent in potentia uidetur
hoc ide ostendere, quia uel intelligerent inferiores intelligentiae superiores per ementiam suam uel per ementiam superiorum neutrum horum euenire potest: ergo non intelligunt superiores. Quod aute non intelligunt per essentiam propriam, patet quia ipsis sunt imperfectiores:8c imperfectius no potest reser re persectius. Nemper essentiam superiorum,quia essentia primae cauta non potest descendere in intelligentiam lunae: distat enim maxime ab ipsa,suntq; multa corpora interposita: ec ita de caeteris. Hoc autem necessarium esset: debet enim naturalis est e intellectio illa,&solida .non adumbrata ec comm enticia. intelligere autem aliquid extra, est recipere
illud oc pati ab illo eo modo quo diximus. Necp ipsis sunt oculi quibus possint aliae
aliarum essentias percipere.neo uero ex hoc quod primam intelligetiam non intelligunt inferiores,est opinadum, ipsas non mouere motu diurno:quia omnes illi mo/tus quibus mouent existunt ex persectione ipsarum, nem ab ipsis cognoscutur: imi tantur tamen primam intelligentiam naturaliter,quantum attinet ad primam ipsara operationem.αIomodo autem possint mouere motibus illis quibus mouent Sansuper diuersos polos,ut uidetur,nec ne,si Deo placebit,dicemus quid sentiamus. Satis est nobis dixisse nunc quod sequitur ex uerbis Aristotclis, no posse inferiores ii, telligentias intelligere superiores,ne p econtrario. Sed diceret quispia hoc repugnare Aristoteli,quippe qui z.Coeli tex. .Ostendit, coel.
267쪽
a 4 EVERS. SING. CERTA M. omnes inseriores intelligentias eo citius mouers,quo propinquiores sunt primae: ec
.c utex σε quod mouentur,ut imitentur primam. inquit enim: Maxime quidem illo sortiri line, , , optimum omnibus. si autem non semper melius erit, quanto urit propinquius pri , , mo. 8 propter hoc terra totaliter non mouet Rr, propinqua aut ein paucis motibus, s mouentur: non enim attingui ad extremum,sed usi quo possint sortiri diuinissimo, , Principio. primum autem coelum confestim sortitur per unum motum:qus autem in , , medio primi 5c extremorum attingunt quidem,per plures autem attingunt motus.
c. insiti , Π Quod ite uisus est significare, cu dixit: ae non uidetur posse fieri sine cognitione. tibus uerbis respondemus, necessario intelligendum esse, quod imitentur per modum naturae,sicut dictum est in superioribus quia eodem modo loquitur de motibus coeli, sicut loquitur de eis quae sunt inter primum coelum seu prima intelligentiam-terram: quae omnia non possunt cognoscere ut diximus. Fieri non p test ex
Principans quae posita sunt ab Aristotele, ut ea quae semper sunt aeri, intellinant ali quid extra se. recipiens enim no esset idem quod receptum:& quod est actu semper, non esset actu semper. Cum igitur prima intelligentia non possit intelligere suum orbem, neq; suum motum non enim tantum seipsium intelligeret necesse est ut
moueat per motum naturae, ec eius bonitatem sequatur motus, quem consequitur salus mundi. . elitex. 4. Hoc autem quod dicimus uidetur ostendisse Aristoteles cum inquit: ὀdante, , est,ut optime habens, nihil indiget actione. Etenim ipsum est,cuius gratia caetera M, , gunt. Actio enim semper est in duobus, cum-cuius gratia fit,&quod huius gratia. , , aliorum autem animalium pauciores plantarum autem parua quaedam,& una sorte, , , aut unum aliquid est quo sortitur utim, quemadmodum di homo, aut & multa alia , , pr. euia sunt ad optimum.Hoc quidem igitur habet Ac participat optimo: hoc autem, , attingit prope per plucos motus, hoc autem per multos. hoc autem neque participat, , sed lassiciens ad prope extrema uenire. Puta si sanitas finis,hoc quidem semper lanii, , est, hoc quidem extenuatum,hoc autem currens ec extenuatum,hoc autem di aliud , , aliquid operans currendi gratia. quare plures motus, alterum autem non potest as, , sanari peruenire,sed ad currere solum autem extenuari,ec horum alterum. iae uerba indicant, necessariam non esse cognitionem ad istam imitationem: multa enim dicit imitari optimum, quae ipsum non cognoscunt. ita enim intelligi o portet factum esse a natura, perinde ac si ipsa cognouillet. Ideo non est mira si agunt, Caeli immo. multa non cognoscentes cum sic loquutus sit Aristoteles i. Coeli tex.ro. Similiter aciis tem rationabile de ipso ec quod ingenitum,& incorruptibile, ta inaugumentabile, , , 5c inalterabile, propter fieri quidem omne generabile ex contrario oc subiecto quo
, , dam,&corrumpi: similiter supposito quodam,& a contrario in contrarium.quemas, , modum in primis dietum est sermonibus. contrariorum autem,ta lationes cotrariae , , Si autem huic nihil contrarium continget esse, eo quod circulationi alicui non est , , contrarius motus, recte uidetur natura futurum ingenita ec incorruptibile exemisse, , a contrariis. Inter contraria enim generatio ec corruptio.
Hic enim dicit, naturam uideri recte exemisse a contrariis saturum ingenitum se incorruptibile non qu5d reuera exemerit quia si exemisset uere, non suti set ingeni tum sed quod ita est coelum sine contrariis, perinde ac si fuisset factum sine contra caeli tex.ii. rhs.idi est ei simile quod dixit his uerbis: Est autem coelum animatum, di habet motus principium manifestum, quod habet sursum S deorsum, dextrum ec sinistrum. non oportet enim dubitare propter sphaericam esse totius figurra, quomodo erit limius hoc quidem dextrum, hoc autem sinistrum, similibus existentibus partibus omnibusn motis omni tempore.Sed intelligere oportet,sicut uti si quis in quib. I, bet dextrum ad sinistrum disserentia in figuris, deinde circumponat sphaeram, habe.hit quidem enim uirtutem differentem, uidebitur autem no propter similitudinem figurae. eodem autem modo Sc de principio eius,quod est moueri. Etenim si nequa, quam incipiat tame habetur necessarium principium unde incipit,si incipiebat mo ueri quod mouetur,oc utim si steterit,mouebitur utiq; iterum. Etenim cum statuat in coelo principium motus necessario, licet nunquam inceperit moueri necesse est ut intelligatur hoc dictu perinde ac si incepisset ita licet dicere
intelligentias inlatiores mouere propter prima cognoscetes ipsam, quia ita mouent perinde
268쪽
perinde ac si cognoscerenti rationes enim allatae in superioribus cogunt ita dicere, praesertim illae quibus usus est Aristoteles 3. Physici ad probandum, primum moto' 16 rem esse sine magnitudine, indivisibilem ec impartibilem,&semper actu, nullam
trahere potentiam ita enim probant de intelligentiis inserioribus, sicut desuperiori. bus: & nulla est, quantum ad hoc pertinet, dissimilitudo. ordo uero ipsarum ostendit, superiores este persectiores. re quantum ad hoc ipsium quidem, non uideretur
absurdum ut inferiores intelligerent superiores sed hoc illa ratione prohibetur,quia fieri non posset sine potentia, id est absq; eo ut inferiores haberent potentiam, quae Potentia tolleret earum persectionem. non enim essent puri actus, ec caetera sequerentur absurda quae dicta sunt in superioribus. Reliquas autem praeter eas quas commemorauimus quaestiones,quae uidentur existere, ex ei qua explicauimus senistentia facile erit dissoluere, si quis bene consideret uerba Aristotelis, 5c ea quae nos diximus. non enim locus est recensendi hic omnia quae ad hanc rem attinent: sed fatis est notasse quae sequi uidentur ex uerbis Aristotelis, de quibus etiam in eis quae sequuntur uerba faciemus. Ilieni sequitur, ut intellectus agens non cognostat possibilem. esset enim impersectior,& scientia eius non esset idem quod res scita tame eius persectione sequi uidet ut det esse ipsi possibili,5c sua praesentia illuminet phantasmata, licet ea non cognoscat : sicut lumen non cognoscit diaphanum neq; colores. possibilis uero ex agentis operatione intelligit ipsium agentem: uidet enim fieri non posse ut ipse intelligat eo modo quo intellinit, nisi habeat agentem, ut est agens, 5c u t serma: & intelligit alia cxteriora, quia e impura potentia,& cst in genere abstractorum impersectius.ideo indiget intellectione plurium ut penicias quantu potest perfici. inare intellectus illius qui plura intelliget,erit magis perfectus. Ex uerbis igitur Aristotelis,du naturaliter loquitur, Ac ex ratione naturali sequi opinamur, ut intellicentiae inferiores non intelligant superiores, & multo minus superiores inferiores sicut ostendimus supra . Sed dicet quispiam,Ex dictis uidetursequi, ut anima nostra rationalis sit composita ex materia & forma quod uidetur absurdum: quia quod est compositum non uidetur esse actus corporis physici 5c organici. Cui quaestioni resipondeo,necessarium esse ut anima nostra sit composita, ut pro hauit demonstratio,quae ostendit dari intellectu agente:&ut etiam probauit illa d monstratio quae ostendit, intellectum agentem esse separabilem, immixtum, Ni passibilem: quia principium erat honorabilius materia. quod nomen principij non potest eo in loco intelligi nisi de sorma, quia materia dicitur ad formam: non enim esset ad rem,ec demonstratio nihil probaret. iAd rationem dico non esse absui dum, ut compositu spiritualiter, quod non depedet a materia,nel extenditur ad extensionem materiae, quod compositum quidem non est corpus,sed uelut una forma sit actus corporis. na compositu ex forma dc materia quanta necessario est corpus. Sed compositu ex materia spirituali oc forma sipirituali non potest ellia corpus : non enim diuisbile est in parte post partem. Nusquapraeterea apud Aristotelem reperitur aliquid quod hoc prohibeat. Non ergo alicui mirum irideri debet, cu hoc habeatur ex operatione, qua iacit intellectus possibilis, quam operationem nulli alii rei conuenire compertum est. Ital non erit mirandum si eius substantia sit diuersa a substanti jsesterarum rerum. est enim 'bstantia media inter non abstracta simpliciter,& abstracta simpliciter: quandoquide non erat con sentaneu rationi,ut natura a simpliciter abstractis, ad ea quae sunt simpliciter immersa materiae, sine medio proficisceretur: etenim natura non solet transire ab extremo ad extremum sine medio, ut in sequentibus declarabimus. Necesse suit igitur,ut transiret per medium: quod no esset simpliciter abstractu,nem etiam simpliciter immer sum. Tatum ergo mihi uidetur abesse, ut sit absurdum concedere uia naturali anima nostram intellectivam esse compositam ex materia & forma,& esse actum corporis, ut ex rationibus dictis existimem id esse maxime necessarium. sECTIO DECI MA NON A. QEd reuertamur iam unde egressi sumus, re dicamus, ex textib. A rationibus alla O tisse i ui apertissime iudicio nostro, anima nostra intellectiva omnino ex Aristo , se Atiis telis semetia esse immortale, Rationes aut quae anonullis recentiorib. cotra sunt al-i X 3 latae,
269쪽
EvERS. sING. CERTAM. latae, quia facile ditatuuntur ex uerbis Aristotelis,N ex eis quae dicta sinit si bene
perpendantur, missas faciendas esse duximus. praeseserunt enim ignoratione demoti monstrationis Aristotelicae, ec tam de ijs loquor qui uoluerunt intelleetiim agetem esse re diuersum a possibili, ne i indigere nos agente: cb de ijs qui dicunt esse idem re, sed ratione differre nobis enim uidetur superuacaneum, cu existimemus nos conse ciste demonstratione Aristotelis, Ac explicasse eius uerba, recensere separatim illorurationes, quς ex demostratione facta non solii dis lui posse uideantur sed ne dignet quide ut earu mentio fiat. Etenim nonulli argum e tantur de intellectu possibili,si ponatur aeternus id e quod dicunt de subitat ijs quae simpliciter abstractae sunt: ob id negant eum indigere intellectu agente. oc quod peius est,uoluerunt eius aeternitate eade uia demostrari, qua demonstratur aeternitas illara substantiaru quae simpliciter sunt abstractae: quae res eiu sim di est, ut nulla magis ridicula esse possit, ecqus magis Aristoteli repugnet. ut fusius declarabimus in sequentibus. etenim ex proprio ope re demonstrauit Aristoteles eius aeternitate, quam non alio medio demoniirare potuit. Siquidem ex operationibus proprijs cognosci tur rerum substantiae. uis ue-υ ro ex Peripateticorum familia diceret quod iiii aiserunt Si intellectus potetia sub stantia est,& intellectus quod erit intelligentia, ec quod habebit superiorem natura quam sit res materialis: ergo sua natura seipsum citra cuiusquam interuentum prius intelliget quam materiales substatias: cumi intus secum habitet, ante se rimabitur, quam foras ad peregrinas substantias intelligendas progrediatur: non igitur habet '' opus intellectu agente. et hoc aptissime aduersat cum multis aliis locis Aristot ν-D Aηima lis, tu uero maxime textui 6. tertii de Anima, ubi ait: Cognoscimus q, est substatia aboto si. stracta, quia no misce e cu corpore.& cognoscimus Q no miscet cla corpore: quia noliab et organu. cognoscimus uero hoc, quia recipit species uniuersales ad quas est in potetia quas no posset recipere ab Oretanis: scimus ergo Q est abstractus, quia intelligit ea quς sunt laris. Nulla igit ratio est dicere, est abstractus, ergo intelligit prius seipsum ergo no indiget intellectu agete. Falsum em est*abudet lumine ad cognosce du materialia sine intellectu agente. haec enim aperte euertunt sententia Aristotelis. Qui uero dicunt,eile idem re intellecstum possibilem ec agentem, differre autem ratione repugnant di landa metis naturalib. ix uerbis Aristotelis citatis ad quae ueroha reiicio lectore Peripateticu, id est lectore *be natura ad intelligendii constitutit. Item, si intelle 'us est generabilis ec corruptibilis, ergo dabitur per se memoria
intellectiva. Consequens est falsum, ergo ec antecedens.
in D nem . Qiiod consequens sit salsum,ostendit Aristoteles in lib. de Memoria 5c reminista
moria errimi lia his uerbis, poli nonnulla alia ad hoc propositum dicta: Quare manifestum quodrvsi M. primo sensitivo horti cognitio est. Memoria aut, ec ea quae est intelligibiliu non sine,, phantasmate est quare intellectui secundu accides erit. Vnde&alijs quibusda inest , , animalium di no solum homini b.& habentib. opinione 5c prudeliam. si alit intello,, cstiuaru partium esset, no ut iv inesset multis aliorsi animalium. Forte au t nulli morta , , lium, quoniam nec nuc Ommb. Propter id quod non omnia teporis sensum habent.
Ex his em perspicuum est, no dati memoria intellectiva. od si intellectus esset generabilis N eorruptibilis posset dari, di ita probat cosequentia. esset em de ipsa, si cui de aliis partib.aninas generabilibus ec corruptibilib.&sic posset fieri per sensum
in anima, ec inparte corporis ipsam habente uelut pictura quaeda passio, cuius dictimus habitu esse memoria. Factus em motus imprimit ueluti figura quanda ipsis sen- rus licui sigilla annulis. quod quide ita in proptu est, ut nulla demostratione india gere uideae. has au t coditiones haberet ipsa intellectiva memoria, cit esset exlesia ad extesione corporis. sed cu dicat Aristoteles,no dari p se hac memoria intellectiva ut opinet ipsam no educta ex potetia materis necesse est S a cosequens esse intortale.sECTIO VICESIMA.ΙAm uero multis aliis omissis quae ex ipsa naturali philosephia ad animi nostri immortalitatem probanda possent afferri. traseamus ad primam philosophiam,& uideamus an alicubi Aristoteles aliqua nobis dederit huiusce sentetiae signiscatione.
. Mesa. tex.i. inquit igit s. Meta tex. i. Nunc aut de triste substat ijs pertractemus quas omnes es-
, , se fatetur: eae uero sunt sensibiles ipsae si brati quas quide uniuersas habere costat. - est autem
270쪽
est aut ipsum subiectum substatis alio quide modo ipsa materies. atm materiam eam dico quae non actu hoc aliquid, sed potentia est, alio uero modo ratio atque forma, quod quide est hoc aliquid atq; separabili ratione. Tertium aut est,id quod ex hisce constat. cuius generatio solius est at* corruptio, quodin simpliciter est separabile.
subsitantiarum enim earum qnae ad rationem accommodantur,qusdam separantur,
quaedam non separantur. iasibus uerbis uidetur significare, quasdam formas posse separari. quod quidem eo loco ut patet ex is quae postea dicit non potest intelligi nisi de anima nostra intellectiva. Item tex. 9. Mouetes igitur causae antecedui. at hae quae sint ut ratio causae simul sunt. cum enim homo est sanus, tunc est sanitas.
Figura etiam aeneae pilae, di ipsa aenea pila sunt simul. Si uero ec posterius quippiam
Permanet, conliderare oportet.in quibusdam enim nihil prohibere uidetur: ueluti si anima tale st,non omnis, sed mens ipsa ut enim omnis permaneatanima fieri soriac se non potest. iae uerba apertissime declarant, nihil prohibere metem nostram Post mortem remanere poste,nem una cum corpore interire. quod plane nihil aliud est,quam ipsam immortalem statuere. Clarius etiam uidetur hanc rem significare tex. D. ubi ait: Restat igitur dubitatio, ix.-aphsSi id quod intelligitur sit compositum in totius partis intelligendis mutabitur,an id i . o. omne est indivisibile, quod materiam non habet ut mens humana. Dat enim exeplum ut ostendat quae sint indivisibilia, quia materiam non habent, mentem huma, nam: uult ergo ipsam non habere materiam. hinc autem sequitur, esse indiuili bilem. Quod si hoc immortalem etiam:alioquin exemplum fuisset falsum. Item a. de Part.animal. p. io.inquit: ae autem una cum uita sensu etiam praedi .Pepare anita haec speciem multisormiorem, numerosiorem uarietatem recipiunt, at* interea alijs alia magis,& eo amplius,quod non solum uiuendi,sed etiam bene uiuendi ra tionem natura eorum obtinuit: quale hominum genus est quippe quod aut unu ex omnibus animalibus nobis cognitis diuinitatis particeps sit, aut omnium maxime.
Vbi appellat hominem participem diuinitatis:quod quide non potest aliunde pro
ficisci, quam ab aeternitate animi. vltem a. de Generatione animalium, p. 3.ubi haec scripta reliquit: Corpus autem a. D Generargeniturae in quo semen animalis principii contentum una prouenit,partim separabi gitimae. et
li a corpore in quibus diuina pars comprehenditur qualis est qus mens appellatur partim inseparabile, hoc inquam geniturae semen dii Loluitur, uersum m in spiritum
cuanescit,cum naturam humidam aquosami habeat. Aperte uidetur dicere men Utem nostram essse diuinam, di separabilem a corpore: ergo non potest interire. quia omnis formae interemptio est a corpore ec a materia. Item,si separatur a corpore, profecto non una cum corpore occidit ergo non morituri causa enim mortis est ea materia quae est in potentia. Si ergo separatur ab ipsa potentia certe quidem a mortis causa separaturiergo mori non potest.
Probatur antecedens ex Aristotele T. Meta. t . ao N ai. Consequentia autem σ.Mela.ten
perspicua est quia effectus sine causa costare nullo pacto potest. Dicant mihi quae. xo. rso, qua ratione probauit Aristoteles, intelligentias esse aeternas, nisi quod a corpore erant abstractae,nullam magnitudinem habebant Item, qua nam uia probat potentias sensitivas corrumpi, nisi quia sunt inseparabiles a corpore nulla enim ratio probare poti nobis alicuius rei aeternitate prster illam qus ostendit illa rem non esse mixta cum corpore. ex quo sequitur,quod no potest pati corruptiue, neq; potest interire. materia enim N potentia sunt causa omnis mali re peccati .Et ideo dicebat Aristoteles: Patet ergo malum ipsum no esse prster, dare it. res ipsas malum, neq; potentia posterius est natura, nec in ijs: ergo quae sunt perpe-
tua mali quicquam est,aut peccati aut corrupti .Etenim mali rationem corruptio Q. hit:& haec omnia eis accedunt, quia non sunt mixis cum corpore, ec nullam habent ι potentiam penitus.. SECTIO VIGEs IMA PRIMA.1Tem nusquam demonstrauit Aristoteles intcilectus mortalitatem: certe igitur i. de Anima
non opinatus est ipsum esse mortalem. rex Io.
Probat consequetia:quia macus sintset,ut dicemus etia in sequenti b. dii traderet κ proprietates