장음표시 사용
281쪽
s i ra,ea materiam habent. Vna enim est ratio eademi multorsi, ut hominis: Socrates γ ν aut unus est. at quiditas prima materiei est expers, est enim actus. id ergo quod pri- ν mum mouet,unum est θc ratione 5c num ero nullom modo subiens motum: ec id er- 3 go quod semper cottia uel mouetur, unu est solii. Vnum ergo tantumodo coelii est. ' Praeterea non minus hanc rem manifesitam secit i. Oeconom. 3. cum dixit: Prsmisei 3 sum est enim a nobis, ec alijs locis, desiderare natura multa efficere talia, ueluti unii quod animati ii. est enim impossibile emina sine mare, aut mare sine foemina hoeo adimplere:quare eorum societas necessitate constituta est.Enimuero in caeteris ani- ν malib. sine ratione id fit, & in quantii natura capacia sunt, re procreandi gratia solii. In cicurim. asit 5c prudentiori b. distinguutur magis. Appareteira in his magis mutua D auxilia,& dilectiones,ec cooperationes maxime* in homine id conspicit, quod no ellendi selum uerum etia bene essendi,mas ec sci mina ope mutua coniunguntur B lios procreant, n5 solum ut id naturae tributu serat, uertim etia ut comoda exinde suscipiant. ualetes em ipsi imbecilles suo labore tuent θ alui. Mox imbecilles ob se nium facti,a ualenti b. eade reportat,& simul natura per hunc circuitu adimplet sempiternitate. Ex quo secundu numerii no potest,at secundu speciem. Sic enim diuina prouidelia utriusq; natura ordinata est, uiri scilicet di mulieris, ad societatem. Et a. γ ψς φ Π Oeconom a. Cit ergo lata adhibeat cura pro corporis esca,quid pro liberis,di matre educatrice non ne protinus omne studium suerit adhibendii hoc ein solo hominu coditio mortalis per successione sempiternitate cosequitur, Omnivmi parentis uo-Ο ta huc tendunt. Qiribus omni b. Aristotelis locis luce clarius apparet, multiplica tione indiuiduom a natura esse instituta. quia O sibi propositu habeat res sempiter nas facere nec possit in indiuiduo,in specie salte aeternitate dare conatur: ex quo se quitur multiplicationem indiuiduorum in eadem specie no esse a natura datam, nisi
quia illa indiuidua erant materialia recorruptibilia, quae erat propositio accepta siu-Pra: ex qua postmodum sequebatur, si intellectus esset aeternus, non posse esse multiplicatum ad numerum indiuiduorum, quod est illud quod uolebamus probare. Necp responsio nonullorum ad tex. dictos serenda est,quod uidelicet intellectus habet materiam id est haeccaitatem ita enim loquuntur 5c huiusmodi alia quando quide tex. illi per seipsos ita sunt perspicui, ut nulla interpretatione indigere uidean rur. nihil enim est tam claris tam in apertum,quam ex locis superius citatis hanc cos quentiam confirmati planes stabiliri. in hac specie sunt multiplicata numero indiuidua: ergo sunt generabilia di corruptibilia. Nisi enim ita sit, non essent multiplicata, quia nullam aliam ob causam natura multiplicat indiuidua in eadem specie. Etenim natura non facit per plura quod melius p otest efiicere per pauciora. Cum uero per petuitati consultum uelit, si daret in singulari perpetuitatem uni speciei, longe molius esset, quam si daret per siccessionem indiuiduorum: seruaretur enim melius per petuitas sicut in intelligentiisquς sunt perpetuae, quia una tantum est in una specie. Si igitur homines bene animaduertant ipsa uerba Aristotelis, facile intelligent, omnes interpretationes quas multi in locos citatos commenti sunt, delinatium somnia esse, ut prorsus stultum uideatur contra aliquid proferre.
SECTIO QUARTA.'REliquum modo est ut probemus,intellectu non posse esse unum numero in omnibus hominibus. Hanc enim sententiam multa sequuntur absurda. quorupismum erit quod semper intellectus intelligeret idem ec intellecta essent aeterna quia patiens est idem agens est idem:ergo erit idem effectus.Sed hoc est alienum a ueti talec ergo di id unde fluxit est falsum alienum a ratione. Item,tu esses per esse mei di ego essem per esse tui. Probatur consequentia quia ilia sunt eadem quorum substantia est una. Intellectus enim est substantia, quia est a nima,ut declarauimus superius ex uerbis Aristotelis. Item,homo non esset generabilis ec corruptibilis in eo quod homo sed in eo solliquod animal. Consequens est salsum quia uult Aristoteles homines in eo quod siunt homines, esse generabiles oc corruptibiles ergo di antecedens. Probatur cosequentia: quia homo est homo per intellectum,est etiam homo per
Phantasiam. Si ergo intellectua est et unus, di homo periret, non petimintellectus:
282쪽
LIBER V I t. aso sed intellectus est id quo homo est lio mo ergo non perstet homo in eo quod homo.
Item illud sequeretur,cum tu intelligas aliquid me etiam illud idem intelligere occotra Cosequens est falsum, ergo oc id unde emanat. Probat cosequentia. propterea Q nos intelligimus,quia intelleetus noster recipit species. ὀd si est ide intellectus meus numero a tuus ergo meus intellectus recipiet illud intellectu quod tuus. Sed recipere ali id intellectu est intellistere illud:ergo ipse intelliga ide id tu intelligis. Item,si meus intellectus obliuiscetur alicuius rei,ergo di tuus. hsc sunt manifestissime falsa:ergo ut sit salsa opinio dicta necesse est. Praeterea li intellectus esset corruptibilis re unus: ergo in homine essent duae ani inae,& duae forms substantiales,distinctae re, quarum una non contineret alteram in uirtute:&distincts etiam subiecto cum forma incorruptibilis no posset esse in eodesubiecto, in quo forma corruptibilis. siquidem forma corruptibilis esset in subiecto, quod esset organum quia subiectum ec organum uirtutis materialis est ide.Sed conseques est filium. quia homo esset homo per duas animas ec per duas formas substatiales quod quide heri non potest ut declarauit Aristoteles s. Meta. tex. 38.ostendes, o Meu.t mea nullum comune posse esse substatiam his uerbis: Praeterea Socrat qui quide est sub stantia substantia erit,uti patet: quare duabus substant is Socrates substantia erit. Est ergo absurdum, quὀd unum sit substantia a duabus substantiis: ergo absur dum est quod in homine sint duae animae redistinctae,quae sint ipsius substantiae. Item, non possiemus comparare uniuersale ad singulare, neq; lingulare ad uniuer sale di ponere differentiam inter ipsa. Cosequens est falsum, ergo & illud ex quo se,quitur.Cosequentia probatur quia ei set in nobis anima rationalis abstracta a materia, que non posset intelligere singularemon enim indigeremus intellectu agente ut patet ex superioribus. inelset etiam phantasia educta ex potentia materiae, quae non pollat intelligere uniuersalemon enim esset organica. Ergo non possemus ipsa coparare inter se: quandoquide necesse sit,ut ponentes differetiam inter duo, cognosca mus utrum sub propria ratione. alioquin euerteretur illa a.de Anima: ioniam aut iri Anthiaec album ec dulce, ec unii quod* sensibilium ad unumquodq; coparando discernio traca ni rimus, ct sentimus quia diiserint.necesse est igitur sensu: sensibilia enim sunt. Queiare & cmanifestu,quoniam caro no est ultimu siensitiuum: neces le enim esset tangere ipsam, cadiscernens discernere.neq; utit separatis contingit discernere, quod alterum sit dui . ce ab albo: sed oportet uno quodam utral manifesta esse. Sic enim etsi hoc quide eis .cgo illud uero tu sentis:manifestu utique erit,quoniam altera ad inuice sunt.oportet au . atem unii dicere,quoniam alterum: altersi enim dulce ab albo. dicit ergo idd,quare si- ιε cui dicit, ita ille intelligit 5c sentit. Quod quide igitur no possibile separatis iudicare ea separata palam:quia aut ne* in separato tepore,hinc habitu est. sicut enim ide dicit, . . quod alterum bonu ec malu lic oc quando alteru dicit. Quoniam enim alter u nunc, teta alterum no secundum accidens ipsum. quando autem dico, puta nunc, dico quo- 4 eniam alterum, non tamen quoniam nunc alterum, sed sic dicit ec nunc, ec quoniam . .
nunc, simul ergo quare in inseparabile,& separabili tempore. . . Item, conuellerentur ea quae dicuntur in lib. de Somno reuigilia, ad hunc modu: Lb.detiri. Quoniam autem existit unumquemque sensum hoc quidem aliquid proprium, illud o aliutiero aliquid commune. proprium quidem ueluti uisui uidere auditui autem audire, a cec aliis secundum eundem modum: erit utim quaedam de communis potenti quae s sequitur omnes, qua quod uideat,&audiat Asentit, no uisu quidem uidet, quod ui- det de iudicat. ita dc potest discernere quod alia quidem dulcia sunt ab albis,nec ui su, nec gustu.nec ambobus .sed quadam communi particula sensoriorum. πεNeo uero licet illud dicere, hominem esse hominem per unam formam quae det esse, di per aliam quae assistat. sicut nauta naui, quia hoc esset absurdissimum, ut ex eis quae dicta sunt in superioribus perspicue patere Potest. Etenim io. Ethic.cap.9. di io tabico. xit Aristoteles hominem maxime esse hominem per intellectum. Item anima intellectiva non esset causa hominis, & non esset anima, quia non esset actus primus. Sc nullius esset substantiae neq; principium essendi: quod quidem ,.de imest euertere ea quae dixit Aristoteles,ubi asserit substantiam dici de sorma. t,.is. Item cu inquit: Cum aute animaliumanima sit forma ipsoru,quid est enim substan L mis. tia ipsorum,quod substantia est ad ratione accomodata, ait quiditas corporis talis. ν. Met4renso
283쪽
Item illa, Anima autem haec qua uiuimus ec sentimus, nihiligimus: quare ratio quaedam erit ec speciessed non ut materia di subiectum. Cum igitur anima intellectiva sit anima ergo est forma, ergo substantia hominis, non ergo assistit solum operationibus hominis. Item, ponitur in definitione declarante quid est homo, ergo est de eius essentia, ergo de substantia. Antecedens patet quia rationale ponitur maxime in desinitione hominis.nisi enim poneretur, non declararet definitio quid esset homo. Rationes
uero quς afferuntur a Marc. Antonio Timana, prsceptore etiam meo,uiro quidem in doctrina Averrois excellentissimo, ut hanc opinionem tueretur, ex eis quae a no-
his dicentur,iacile dissolui poste arbitramur. . Sequetur ergo quod diximus,ut homo sit homo per duas formas,& duas substantias actu existentes.quod uidetur absurdissimum,prssertim cum necesse uideatur alteram ipsarum eme superuacaneam.
Item uel phantasia est idonea ponere aliquid in specie uel non est. Si non est ido nea: ergo neq; forma asini oc equi, di aliorum brutorum deberent esse idoneae.Comsequens est falsium ergo θc id quod antecedit falsum esse necesse est. Probatur cosequentia: quia phalasa hominis est persectior, ec magis assim quam forma equi&asini,5c brutorum ipsa enim obedit rationi.quod sinis sunt idones ad id quod diximus, ergo phantasia erit idonea. si erit idonea, ergo poterit ponere hominem in specie hominis: alioquin minus posset, quam forma asini ec equi. Item intellectus erit accidens hominis, quia adueniet enti in actu. Etenim anima sensitiva, uel homini adiungitur prius quam intellectiva,ut uisus est dicere Aristote et Posit les T. Politic.uel eodem teporis momento. Si prius, ergo homo prius est actu homo quam adsit anima intellectit tua: ergo ipsa erit accidens. Si uero eodem momento ad'. . ueniat,tamen natura prius erit,ut significauit Aristoteles a. de Generat. animal cap. 3.5 tune idem sequitur.
Item.ex duobus entibus actu, fieret unum per se actu:quod dari non potest. Item,homo definietur per duas formas quia eius substantia est ex duabus lamis. Item,si iste intellectus est indivisibilis di impartibilis,& uenit deforis:ergo indiui sibile mouebitur.non enim fieri potest, ut ueniat in corpus Socratis,in quo non erat prius,nisi moueatur ex eo loco in quo erat. Consequens esse salsum, ostendit Aristoteles s. Physic.ergo salsum est ec illud unde sequitur. a.n s. Item erit in pluribus indiuiduis loco distinctis: quod est absurdu. Etenim fieri noposse uidetur, ut idem numero sit aequaliter in plurib.loco distinctis, ec no diuidat.
Item, mouebitur ad motum inditu duorum: quia motis nobis,ut dictum est, mouehuntur omnia quae sunt in nobis. 5c hoc sequitur,siue inest nobis ut forma,sive ut asisistens operationibus, quae assistentia meo iudicio est figmentum apud Aristotele. t inla intellectiva esset una numero in omnibus hominibus, non post et eme substantia singulorum. Consequens est nisum, ut dictum est:ergo ct id unde e ς'.' ς essς est. Consequcratia probatur quia nullum commune potest elle substantia untellectus est communis ex hac opinione omnibus hominibus: emo non potest esse substantia, si sit unus in omnibus. -.Met4 . Prima propositio declaratur ab Aristotele, cum inquit: Impossibile esita uidetur.
tex. n. quodvis uniuersalium substantiam esse. primo namque substantia cuiuis rei propriasmera. tex. G. cuiusq; era, quae quidem,ut patet, nulli alii inest. uniuersale autem est commune: ia, , enim uniuersale dicitur, quod pluribus inesse est aptum. Cuius igitur substantia hoc
, , Ip i erit aut enim omnium,aut nullius erit.at omnium esse non potest. Unius u D ro H suerit 6c caetera sane hoc erunt na aut omnium, aut nullius erit profecto. Quo
, , rum enim substantia 5c quiditas est una, di ipsa etiam unum elle uidentur. ec quae in
eo loco sequuntur,magis confirmant hanc rem.
Maior ergo propositio clara est ex uerbis Aristotelis. Item, si intelleetiis esset unus numero, esset in omnibus hominibus: sed non est in omnibus hominibus, ergo non est unus. Probatur id quod antecedit, ex eis uuae
Anima dixit Aristoteles t.de Anima,t .a . ad huc modu: Anaxagoras aut minus certificat
:is ipsis,multotiens quide causiam huius quod bene dc recte dicit esse intellectu. Abia, , bi ausiintellecitu huc cile anima. in omni b. em ipsum inest animalib. magnis di par
284쪽
intellectus,omnibus similiter animalib.inesse:sed nem omnibus hominib no uult ergo Aristoteles intellectu nostra inellia omnib. hominib.no est igit unus in omnibus. Praeterea,si intellectus esset unus in omnib.hominibus, duo contradictoria essent in eadem parte animi, di eadem pars animi duo inteli eret co tradictoria in eodem instanti. Consequens a veritate abhorret, ut perspicue patet: ergo ec id unde emanat,a ueritate abhorrere necesse est.' Consequentia probatur: quia unus in hoc in- stati intelliget solem esse maiorem uniuersa terra, alcpita credet: alter uero intelliget hoc enim ueri potest in illo eodem instanti solem non esse maiorem uniuersa terra, sed minorem qus sunt contradictoria ut multi reperiuntur qui in hoc errore uersan tur ergo idem intellectus in eodem instanti intelliget duo contradictoria ea* in ipso erunt, uidelicet di solem esse maiorem tota terra, ec solem non esse maiorem tota terra. ecistis fidem adhibebit idem intellectus, quod plane a natura abhorret: no erogo intellectus potest else unicus in om nibus hominibus. Cum igitur ex eis quae dicta sunt, perspicue pateat, neo intellectu posse esse multiplicatum si est aeternus, neop etiam unum in omnibus hominibus: ut igitur non sit
Hae sunt rationes, quibus uidetur adduci posse aliquis, ut opinetur animi nostri mortalitatem quippe que uidentur euertere contrariam opinionem quam diximus sequi ex demonstratione Aristotelis, uidelicet animum no strum esse immortalem. Et Nis LlDRI DUODE cIMI EvERsio NIs
Ed cum reperiantur aues oritates Aristotelis.quae aperte consentiunt de
monstrationi, qua ille animi nostri immortalitatem probauit: ec illae quae nunc prolatae sunt,omnino ab ea dissentire uideantur: necessarium est,ut ad bonum redigantur sensum. alioquin no solum pugnatia, uerum etiam quod multo Dedius est negantia asseruisset Aristoteles quod de tanto philosopho dicere maxime indignu esse arbitror, praesertim cum eam ipse attulerit immortalita tis animi nostri demonstrationem ex qua facile erit omnia dis luere opposita. itae nim ex ipsa natura constituta est,ijscp nititur fundamentis,ut non possit ei salsitas co 'haerere. Sed antequam ad eorum quae contra facere uidentur, dissolutionemve niamus, faciendum esse nobis in primis iudicamus ut de quibusda philosophis at etiam theologis dicamus,quid sentiendum sit: ne quis miretur si nonnullas responsiones alieremus ad dictas quaestiones, quae in errorem trahere fortasse uidentur: δέ
ut intelligant omnes, quantum utri* ec Philosophiae de secrs Theologis obfuerint. sECTIO SECUNDA. Icimus igitur suisse nonnullos philosophos,& illos quidem magni nominis a
J I pud multos, qui in eam opinionem uenerint,ut existimarent nihil esse uerum, nisi id ex princip is naturalibus ortum haberet: quae principia ita uera ac firma duxerat, ut ea nunc I; mutari posse arbitrarentur: di ab hac inscitia prose 'i bellum quod dam impium ac deterrimum Religioni indixerunt. Iorum error maxime detesta hilis ac pestifer,ec antea semper inuexit, di posthacetia nisi omni diligetia decline tur maxima inuehet homini b. detrimeta at perniciem. C tra inueti sunt quidam Theologi Sc hi quide summa doctrina prsditi,qui omnia sere quo de Deo opimax. a sanctissima religione nostra,& ab oraculis nostris pie tradunt, ex fundametis naturi demostrari omnino existimauerint: atmin eo summe elaborauertiqui hominibusnsii aderet rationes Aristotelis illud ide .pbare atq; coeludere quod sanetissima fides nostra nobis credendu proponeret. que Opinio non minus sortat se quam illa altero, generi humano uidetur obelse. nam cum instituant rem quae nullum exitum habet epossit,
285쪽
aca E VER s. sING. CERTA M. possit ed demum se compellunt, ut quo se uertant, aut quid agant penitus nescianti nullom pacto sacere possent, quin oc illis qui in rem naturalium studio uersati sunt, ridiculi uideantur di caeteris locii aperiant dubitandi,ne sicut in hac parte decipiuntur,ita dc in reliquis hallucinentur. Hos igitur cum Philosophos tu Theologos missos sacere consilium est. Quid emper Deum immortale stultius aut infelicius excogitari potest homine illo, qui cum philosophiam profiteatur tantum sensui tribuat quem sensum, seruatis etiam illis tri ae Anim hus conditionib. quae ex Aristotele intelliguntur,tamen falli posse elarissime uideamus, ut audeat ea pro salsis habere quae semissimis oraculis nobis tradita sunt, tot miraculis ipsiusmet i Esu Christi redemptoris nostri comprobata, tot seculis costramata ec stabilita sunt, ut a nemine nisi mentis inope negari aut labefactari possint. Nihil meo quidem iudicio stultius est, nihil miserius. hunc enim plane costat animi perdedi beatitudinis* perpetus amittedae periculu manifestissime subire. Leuibus aut coiecturis 8c incertis testib. quales sunt sensus 5c naturales rationes,quasmultis in locis Aristoteles propter infirmitate sermones di dialecticas rationes nominauit fide habere: firmissimis aut signis 5c declarationib. quas non a sensib. se Deo ipso accepimus, no stare, scelus est profecto maximu 5c inexpiabile facinus. Hi sane philosophi tanΦ importuni homines, ac minime sint, prorsus dimittendi sunt,nec ullo modo audiendi. Etenim euertut illa etiam ut uberius dicemus quae tradidit Aristo.
teles: similest illis sunt qui de Geometria disputat cu ijs qui geometrae non sunt,&de philosophia cui js qui philosophiam DStractat: di ad ea dei cedunt quae ad ipsoru arte minime pertinent. quod quide perperam fieri declarauit Aristoteles. Illi etiam quos diximus Theologi nullo modo probadi uidetur, quippe qui eius ipsius quam profitetur scientiae ignoratione uel maxima praeseserant: quod cu iis qui Theologino sunt de Theologia disserat Deinde quia uidetur timere, ne ea de quibus agit sancta nostra Theologia,nisi demostrarentur ex fundametis naturalib. corruat, nulla ratione stare possint: quod quide putare est omnium in Theologia absurdissimum. Non enim ignorare deberet,ias non fuisse,summu numen, maxime admirabile Acincopreliensibile principium in istis rebus generabilib. di corruptibilibus. 5e in eis Rus iense percipiuntur, ea signa ponere, quibus omne naturae ipsius atq; efficientiae Uim,nos homuculi intelligentiacosequi possemus. pares enim propemoduilli essemus, aeque beati: quippe cu praepotetis Dei uita, omni b. illa quide gaudiis assuesec expleta,aim omni b.honis accumulata in eo consistat,quod seipsa sine interpellatione fruitur S suum praestantissimu numen conlepiatur. Porro minime necessarium fuisse Christu redemptore nostrii in hunc mundu uenire, ut nobis di Patrem,
id est Deum opt.max. sem ipsum eius filium Spiritu saneto mentes nostras illustrate ostederet & sanctissimae fidei nostrae mysteria unde nostra pendet salus tradere si haec eade signis ec rationibus naturalib.cognosci ac perspici potuissient. quod quideputare, eo us* est absurdu, ut nihil absurdius mea quide sententia fieri possit. Homines igitur ab huiusmodi inani cogitatione, tans, a pestifero quodam ueneno,ini caueant. satis ei suit, imo pluscii satis, quod Deus ea ligna in istis rebus tam caducis
Posuit. quibus res materiales', quantum ad hunc mundum inferiorem attinet, proin Pter nostra utilitatem cognosceremus. eis enim ad bene beateo uiuendum utimur. Iam uero, quod nobis praemium deberetur si humana ratio omnino persuaderet, ea quae sanctissima religio nostra nobis credenda proponit fides enim non habet meritum,ubi humana ratio praebet experimentum.
Hoc ipsum praecepit Ecclesia nostra catholica, quae quidem si usauam alias, eo in
Ioco apertissime declarat, quam nihil prorsus in rationibus naturalibus ponat, cum laeticia gestiens illud canit: Quod no capis,quod nouides,animosa firmet fides, prPter rerum ordinem. inlidr cum illud nunqi satis laudatum Symbolum praecinit cRE D O in unum Deum, patrem omnipotentem, factorem coeli Θc terrae,ece. Certe si ratione naturali hse ostedi possent,no iussisset nos ea credere.no em prγcepit ut crederemus igne calefacere, riel plura entia esse, ne motii esse: sed ea quae a ranctissimis oraculis nostris primo praedicia, deinde a Christo seruatore nostro comprobata suerunt: demum ea quae illi qui Spiritus sanctii Iumen acceperun*no
bis tradiderunt, nihil scilicet curantes quid ratio naturalis suaderet: imo etiam ipsam ne
286쪽
sam negligentes,si contraria assereret:sin minus,serentes Gaudeamus igitur gaudeamus inquam, qui Claristi seruatoris nostri religionῆ sectamur: gratias cp ei quam
Possumus maximas agamus, qui pro sua immensa benignitate ea nobis reuelauit alquorum intelligentiam humana ratio aspitare nullo modo posset, di e maximis errorum tenebris in clarissimam ueritatis lucem nos traduxit. rid enim est cur dubite mus de Dei op t.max.potentia, atch prouidentia de mundi creationes de essentia diuinorum, quod sit una in tribus perlanis, uidelicet in Patre, Filio oc Spiritu sanctorta de reliquis sancitissimae fidei nostrae articulis: si haec ipsa filius,qui neq; salii nem fallere potuit, nobis suo testimonio confirmauit,totcp miraculis illustrauit ac patefecit: ut qui aliquid horum negare aut in dubium reuocare audeat,omni is quidem poena, omnio supplicio dignus sit. Age uero, mentes nostras ad Cluistum seruatorem ει redemptorem nostium tollentes, eius uerbis omnino fidem habeamus: praecepta ipsius di instituta, quantum patitur stagilitas humana,sequendo: haec autem negli Gendo mortalia, quae fallere possiunt, & saepenumero fallunt. iniae omnia si plane
perspicere uolumus, necesse est ut bifariam Deiopi. maX. potestatem colideremus. uno modo cum ea perpetuum quendam ordinem seruat, quam potestatem ordinuriam sortasse uocare possumus: altero, cum illum omittit, quae est summa potestas, quippe quae potestatem ordinariam peruertere potest. Atq; huius rei exemplum cernimus in Pontifice max.qui leges curiae imponit Ordinatas ta limitatas, quas ministri transgredi sua auctoritate nequeunt: ipse tamen solus Potest,uquado uult, per Dertere istam ordinariam di limitatam potestatem idς facit,cum inquit: Motu prooprio ec ex certa scientia, ec de plenitudine potestatis aecernimus ita fieri non obsta tibus quibuscun* in cotrarium facitis.quo dicto aufertur Onan is ordinaria potestas. Item, Deus opi. max res omnes condidit, eis P dedit potestatem certis terminis circumscriptam, ut maiori ex parte sese gererent eo ordine ec eo modo, quo eas condidit:ut calida calefaceient, stigida frigefacerem humida humectarent,dc sicca exsie carent. non tamen ea re summae suae potestati aliquid detraxit, sed more optimi principis secit, licet enim ex nobis notis,ad nobis ignota proficisci qui utendo liberalistate aliqua,non tamen de suo iure decedit. Deus igitur Opi. max. cum uult,suspendit res quas condidit, a proprijs motibus: oc aliquando non uult calida caleticere,ffigida frigefacere ec huiusinodi alia. Uiam igitur illam quam diximus uocari posse ordinariam,philosoplii tractat qui
quidem res contemplantur ex illis signis quae placuit Deo opt.m .in istis rebus caducis ponere,ne omnino,sicut animal labruta essemus expertes omnis beatitudinis: ultra quam si progredi audent,in maximos ac turb talentissimos errores incidant ne cesse est prs sertim cum limites suae artis transgrediantur. Potestatem uero summa.di extra ordinem conditarum rerum posita, Theologi contemplantur. Qin quide si eam ex signis naturalib.intelligi posse arbitrentur mea quide sentetia iniuria facisit ipli Christo seruatori nostro, sanciem Ecclesie catholics: quib. no fuit .ppositu homini b. hae demostrare .ppter causas dicias, sed uolueriit eos religione ductos credere. Peccare igitur mihi uidetur philosophi illi, qui putat principia sua no poste impediri: ueluti ex nihilo nihil fieri mortuos reuiuiscere no posse: quandoquide hoc ipsissensus n5 ostederit uia naturali.quia nos etia Christiani, Θc Paulus ipse uas elecitionis hoc ide asserere no dubitauit, aperte dicens,hoc fieri no posse uia ordinaria sed alio modo pro summa diuini numinis potestate fieri ne* illa principia eiusmodi esse, ut nunqua interrupantur. quod quide iam ita clarii atq; iirmii ei se debet, ut nemini n5 stultissimo dubit adi locus relictus sit,maxime post aduentu Seruatoris nostri.No minus ite Theologi ut dictu est uidetur labi, existimates ea qus nobis,si Christiani esse uolumus necessario crededa sunt,haberi posse ex signis naturalib. Sunt ergo phialosophia ec Theologia facultates distinctae, di una no potest descendere in alter ut obet aliquid:tatot est superior Theologia,quato summa omniu reris potestas,quae nullis tan* finib.ac terminis cotinetur, praestat ei quae certis quibusda limitib inclusa ulterius progrediendi nullam iacultatem habet. Theologia nam cp philosophiam regit at errantem coercet.Philosophia uero nihil habet quod Theologiae prs scimhat. Non enim fas est, ut seruus legem imponat domino: neque conuenit, ut is do minum tanquam errantem Iedarguat, Contra amem ratio postulat, ut seruo domi-
287쪽
i64 EVERI. SI N G. CERTAM.nus quid agat imperet,eumque in ossicio contineat. mrod si aliqui philosopliti cori
trarium ostendere conabuntur ego illis consilium dabo,ut ad Paulum accedant qui ipsorum opinioni occurrens,inanem philosophiam appellauit: cum tamen ei propositum non esset ut diceret philosophiam, quod calida calefacere, di frigida frigefac re di huiusmodi dicat inane esse: sed quod opinet nulla potetia fieri potuisse,ut mortui reuiuiscerent, quia ratio naturalis hoc non demonstrabat. Necpuero, si noncitis philosophia erroris ansam praebuit,ob hane causam ipsa est rencienda :non enim Olius id culpa accidit, sed eorum qui perperam ec inepte, stulte illam interpretan
tur. Na si ita esset,reiicienda essient omnia bona, praeter uirtutes: quoniam omnibus possumus abuti. Quid reiiciendus esset etiam Paulus qui ita loquutus est ut multis causam dederit incidendi in manifestissimas ac turbulentissimas haereses,sicut etiam teitatus est beatus Petrus in quada sua epistola. Sed haec ipsius culpa non euenerur, sed eorum qui eum temere, indocte ec imperite interpretati sunt. Vix enim fieri potest, ut qui scribunt, ita clare di aperte scribant, ut non reperiantur multi qui ex eo in uerbis non decipiantur: tanta est in hominum ingentis uarietas ae dissimilitudo. Aesi ob eam eausam reiicienda esset philosophia, quia nonnulla in dubium trahere potest eorum quae nobis reIigio credenda proposui non uideo sane, quare non multo magis reiiciendae sint historiae antiquae: narrat enim ea quae nisi firmi in fide essemus, tanto lacilius possent nos in errorem trahere, quam philosophia, quanto plures sunt
in illis res & exempla quae ab omnibus intelligi post uni:neo fieri posse uidetur,ut illis denturillae interpretationes quae possunt dari rebus naturalibus, quae a paucis postea intelliguntur. Sancti ima tamen religio nostra,quae non timet elephantes,nedum culices reraueterum monumenta recepit, ex quibus hominum genus multis comodis asscitur.
iod item de philosophia iacit: quam si quis uult omnino hanc ob causam tollere, idem tollat oportet omnes sensus nostros, quippe qui nobis ostendunt contrarium eorum quae iubet fides Catholica ut credamus. Etenim philos hia ut dictu est si perius nihil aliud est quam scientia rerum quae natura constant, quae scientia nobis ex sensu gignitur. rod cum intelligeret B. paulus admonuit nos, ut nostra ingenia quasi uinculis quibusdam in obsequium fidei constringeremus. Et quoniam uidehat ob hanc causam credere esse omnium difficillimum, ideo uidetur multis in locis adeo extulisse fidem,cum tamen illud propositum non haberet,quemadmodunonnullis in locis testatu reliquit,ut actiones reiiceret. Sed facile erat multis persuadere, si recte sacerent, posse ipsos cosequi beatitudine perpetua: quia uidetur cosentire eotiam rationi naturali,ut qui recite operetur,mercedem accipiant: alioquin tolleretur
societas humana.Cum igitur ad persuadendum hoc facile esset,illud omnium disticillimum: quod alterum humans rationi 5 sensui consentiret altera ualde repugnaret:
ideo diuinus ille homo multis in locis, ubi res postulabat, side uisus est ita extollere, ut multis qui id quod diximus no animaduerteruqerradi fortasse causam prJuerit. sECTIO TERTI R.
ΗIs igitur ad hune modum explicatis, non dubitabimus uenire ad dissoluti
nem quaestionum proposit arum, nihil uerentes dicere ea quae ex ratione natu rati sequuntur,et si fidei nostrae aduersari uideantur. Siquidem iam a nobis ostensum est, principia rerum naturalium non esse simpliciter uera,sed solum ex potentia ordi nata: quae ea conditione est, ut restringatura potentia absoluta, ei* omnino pareat:
cuius quide absoluis potentis cognitio non oritur ex sensibus, sed ex maiori oc per fectiori lumine, quod neq; ipsum ulla erroris quasi caligine obscuratipotest, neo alios in tenebris errare ac labi sinit. Id autem est nem enim aliud esse potest Spiritus saneti aeternum lumen. Sed antequam ad particularem dissolutione quaestionum ueniamus,saciendo nobis uidetur,ut nonnulla etiam declaremus,quibus declaratis facile meo iudicio erit, quaestiones propositas aduersus animi immortalitatem dissoIuere. Quorii primuerit nos putare ex ratione naturali,animi nostri immortalitate ita demonstrati, ut nihil fere uncti ex ea suerit clarius demonstratum. Multiplicationem uerdanimorum multiplicatione indiuiduortam non demonstrari,sed contrarium : ita ut animi nostri
288쪽
multiplicatio non habeatur ex fundamentis uiae ordinariae, quatenus est ordinaria, sed quatenus corrigitur a potentia absoluta.& hsc res est ex iis in quibus uia naturalis peruertitum sicut ignis, in que detrusi fueriit tres illi pueri, cuius natura est semper urere combustibilia,quae in ipsum proiiciuntur,fuit impeditus a Deo opt. min. quominus suam uim obtineret,itacp eos non combussit. non est tamen salsum,si eius ita. tura consideretur, eos combustum suisse.lta dicimus,naturam non solere ui sua mulistiplicare res in eadem specie cum potest eorum perpetuitatem in indiuiduo seruaret sed impeditur istanatura a Deo opt. max. in cuius potestate est omnia facere ut sibi placet. Si quis tamen naturali ratione tantum loqui uellet,quod est loqui uia ordina ria,ec diceret, aturam non multiplicare entia in specie cum potest eorum perpetuitatem in indiuiduo seruare:non mihi uideretur errare. sicut si quis diceret,ignem admotum rei combustibili semper urere nisi impediatur. . Si quis tamen ut diximus) putaret ita esse uerum, quod uia ordinaria docet, ut id
non possit mutari:hic meo quidem iudicio in maximo errore uersaretur ob eas ra tiones quas attulimus. Dicimus ergo ex sententia Aristotelis,uia & ratione natu rati loquentis,sequi immortalitatem animi non tamen eius multiplicationem, sed initatem. Quare autem dicamus,Aristotele loquentem ratione naturali, ostedemus: quandoquidem unitas sequatur ob eas rationes, quae in superioribus allatae fuerunt. Quantum enim est ex ui sua, illae concludunt unitatem: sicut ignis ui sua utit quoscun* combustibile sibi admotum,nisi impediatur. sECTIo a V ARTA.ET quoniam ista unitas animi non solum uidetur sequi ex eis quae dicta sunt, ue.
rum etiam ex uerbis Aristotelis 3. de Animaui scipi a nuc interpretabimur, qua, 3 DAnimatum satis erit,ut res melius percipi possit,in sequentibus etiam reuersuri ad eadem, φ gis explicanda: etenim ualde dissicilia sunt. inquit igitur Aristotcles: Idem autem est secundum actum scienti quod res. que uero secundum potentiam,tepore prior ι in uno est, omnino autem neq; in tempore,sed non aliquando quidem intelligit, si quando uero non intelligiti separatus enim est solum hoc, quod quidem est: oc hoc solum immortale N perpetuum est. Non reminiscimur autem, quia hoc quidem im passibile: passivus uero intellectus corruptibilis, 5c sine hoc nihil intelligit. Cum dixisset intellectum agentem esse substantiam actu existentem, ita ut nul lam haberet potentiam, uidebatur quasi designasse, nullum eme intellectum: quia
quod est intellectus, aliquid intelligit: di quod aliquid intelligit, uidetur prius es
se in potentia ad illud. Addidit Aristoteles, ut tolleret hanc dubitationem. atq; eistiam ut uberius declararet naturam intellectus agentis,ut diximus etiam in superio
ribus quὀd scientia quae est secundum actum, est id em quod res, supple quae intelli gitur: id est ipse intelligit seipsum actu, quia eius scientia est scientia actu. 5 non est in potentia. Possemus etiam dicere,sed eodem recidit, quod cum dixisset Aristote talles intellectum agentem essit nobilius possibili, quia agens erat nobilius pallo,& sorma materia, quoniam potuisset aliquis dicere,intellectum agentem etiam ipsum pati quia intelligit: Zc quod intelligit,est in potentia: ideo respodet, quod scientia quae est secundum actum,in idem quod res scita. Quod item supra dixit illis uerbis: In ivi. rex. s. iis quς sunt sine materia idem est intellectus,& quod intelligitur. Et significat quod ιι etsi intellectus agens intelligat,tame eius intellectio no est passio: quia non est sicientia in potentia sed est scientia in actu,quae quidem est idem quod res scita.ex quo patet, quod intellectus agens est intellectus: fc quod intelligit tantum seipsum, ut di ctum est suprar: S est simul tempore cum re ipsa quae intelligitur.
Scientia uero inquit,quae est in potentia,non actu,est prior tempore in uno indi. . euiduo: quia illud individuum prius tempore scit in potentia,quam sciat in actu:suia te illa scientia non est idem quod res scita.Si enim ita se haberet esset in potentia. Simpliciter tamen inquit: omnino autem nem in tempore est prior, quia respectu omnium indiuiduorum non est prior tempore,ec eius quod est simpliciter. in quam interpretationem impellunt nos uerba illa tex. 27. quae habent eandem sententiam Sic ibid. tex.is. autem se habent,quaecun* sine materia sunt. Idem autem est secundum actum scien tia quod res scita: quae uero secundum potentiam, tempore prior est in uno omnino et autem
289쪽
autem neqi tempore. Fiunt autem ex actuente omnia quae fiunt. Gibus uerbis ostendit, quomodo est prior tempore. & hoc intelligitur ratione habita ad unum, utpote ad Socratem generaliter autem ec simpliciter non est prior tempore,flculde
p.racta ira claratum est etiam ab Aristotcle. .
Deinde quia aliquis potuit et dicere, Si scientia quae est in potentia,est prior tem pore in uno simpliciter uero non est prior :& scientia quae est in potentia,necellario est intellectus in potentia,ut patet: ergo fieri poterit,ut iste intellecti is aliquado qui dem intelliga utpote cum fit sciens actu: aliquando autem non intelligat. Respodet,quod non aliquando quidem intelligit ista intellectus potentia, aliquando qui de non intelligit sed supple semper intelligit. Hoc enim modo loquendi usus est mul tis in locis cum uellet hoc idem designare, & maxime cum dixit: De omni igitur hoc 3 dico,quod uti in est,non in quodam quidem sic, in quodam autem non:nec aliquan νγ do quidem sic, aliquando uero notu ut de omni homine, Animal. & si veru est dicerer , hominem,est uerum dicere,animal ec si nunc alterum 8c alterum. 5 c. que sequunt. Et quoniam adhuc potuisset quispiam quaerere,quomodo hoc sit uerum,ut intel lectus iste postibilis semper intelligat perspicuum est enim quod loquitur de intellectu possibili, quia loquitur de intellectu cuius scientia est in potetia: addidit ratione, Quia uidelicet hic intellectus inter intellectus receptiuos alicuius extra ut est PlaaiI talia ec sensus c5munis quatum est ex substantia, separatus enim est solum hoc, dic. x, Quod intellexit,cum inquit Hoc autem ens quod dicitur intellectus pol sibilis, sola, , est separabilis a corpore , inter alios intellectus receptiuos alicuius extra se, ec alios , , intellectus potentia:& eade ratione ipse solus est immortalis 5c aeternus.Ex quo ie-quie ut semst intelligat: quia si est aeternus, opus est ut sema intelligat: aliter em cororueret.nam cu a rebus actiones abstuleris nihil quo illae esse possint reliqueris. uo niam aut no potest semper intelligere si est alius Sc alius, quia phalasmata corrupuntur necesse est ut sit unus in omnibus hominib. quia semper intelligit in aliquo: sem per em dat aliquod singulare,in quo est.Et cu ita sit, posset qustere aliquis, si semper intelligit,quia est aeternus, quare non reminiscatur eorum quae semper intellexit ocquare intellectus qui est in aliquo non reminiscitur eorum quae intellexit in aliis
I espondet, ipsum no reminisci, quia est impastibilis. sed passibilis intellectus est corruptibilis, sine quo intellectu passibili nihil intelligit mens,quae est dicta impassibilis. Ec patet ipsum per intellectum passibilem intelligere phantasiam, quia ipse semper dixit: Necesse est intelligentem simul phantasmata speculari. Et quod ipse intelligat in hoc tex.de intellectu qui est in potentia patet cum dicit: ae uero se nodum potentiam. Et cum addit:Sed non aliquando quidem intelligi aliquando uero non intelligit. od autem sit solus separatus,& immortalis,di aeternus,ratione habita ad reliquas potentias animi quae cognoscunt, probatum est. Item cum dicit,Non reminiscimur autem: ostendit se intelligere de hoc intellectu in potenti quia intellectus agens non reminiscitur,non enim intelligit extra se. Haec igitur meo quidem iudicio uidetur esse sententia Aristotelis,no ea quam assert Averroes 5 .isti interpretes. neq; quod dicit Io.Gram. uidetur probadum quod uidelicet intellectus passibilis sit prior in uno, quam intellectus agens: quia licet ii ter se haberent istum ordinem, tamen ratione habita ad unum individuum, non hahent hunc respectum: quia sunt partes animae, quarum una non potest esse sine alte ea levi materia non potest esse sine forma . . . Item,operatione non est prior, cum intellectus in potentia non possit operati,nis si intellectus agens prius operetur. Praeterea animaduertendum est,Aristotelem reddere causam, cum dicit, Separa tus autem.nam illud Autem accipiendum est pro enim: sicut in tex.Graeco particu
la δέ accipitur stequentissime pro γου. quod hinc colligi potest, quia no esset ad pro positum hic loqui de hac re: ec sortasse possemus dicere, quod illa uerba, Separatus
cniin solum hoc, ecc.sic ordinantur: Hoc enim quod quidem est semper intelligens, est separatum a materia,&hoc tale solum immortale Oc celemum ,ratione habita ad intellectus receptiuos. Ex quibus patet ut diximus unum esse in omnibus homini-hus intellectu quia si non esset unus, non semper intelligeret. non enim intellige, rei cum destrueretur Socrates, quia non haberer Phantaliam: esset enim corrupta
290쪽
LIBER XII t. 1 pirant asa,&Ime ipsa non posset intelligere. Item nihil esset quod diceret Non re
miniscimur autem: quia si anima intellectiva esset multiplicata,nihil loci nobis dare tur putandi ipsam habere eas cognitiones qus fuerunt in uno. Necd est consentanea ut quaeratur Cur post morte non reminiscvur quia nescimus,an reminiscamur post mortem nec ne. Iaestio enim non est ad rem,msit anima sit una,ex sententia Aristotelis naturaliter loquentis ut dictum est in superioribum . illud u ero quod dixit Aristoteles in loco citato 3. de Anima, est idem fere cum eo 1.de Anim. quod dixit i. de Anima, tex. 6s. N 66. Intellectus uidetur in fieri substantia quaeda in/ tex.,o. existens di non eorrumpi. N paulo post: intelligere aut& considerare marcescunt, i de Amidalio quodam interius corrupto ipsum autem impassibile est. Ex hoe dictu est,quod rex Os..ε. intellectus intelligit semper in aliquo indiuiduo,&ita in se non marcescit: marcescit uero in uno,quia marcescit corpus illud, cuius erat passio intelligere. Marcescente autem corpore,necessitas cogit ut marcescat ipsa phantasia,sine qua intellectus non potest intelligere nihil igitur refert, utrum dicamus intelligere marcescere, quia corpus marcescisian quia phantasia marcescit: quia non intelligit quatenus sunt passio nes animi sed eius quod habet animum id est corporis: quia paulo ante dixerat haec
uerba quae etiam citauimus insuperioribus ad aliam rem: Dicere aut irata animam, t. Anima simile est si quis dicat eam texere uel aedificare. Melius autem est fortasse non dicere ima . anima misereri,aut addiscere aut intelligere,sed homine anima: quo corrupto diem . t memoratur,nem amat. no enim illius erant, sed comunis quod quide destructu est. ι ι
Addidit deinde quod intellectus est diuinum re impassibile: quod est illud quod
dicit hoc loco.na inquit,quod in se non marcescit, quia intellectus semper intelligit. sed quod marcescit in aliquo, quod corrupitur interius, &non memoratur, quia cororumpitur compositum,& ita phantasia.Ut subiungit,quὀd intellectus est diuinus Nimpassibilis, quae non possunt esse sine animi nostri unitate. Iste ergo to. ostendita Ἀδε Mi aperte, quomodo sit interpretandum id quod dixit de intelle ui poIsibili, quem in loco citato t.de Anima dixit non memorari quia si non memoratur,non etiam remini- ε de Anima scitur. Qui ergo recte uerba Aristotelis perpendet eum existimaturu arbitro tex. ci tex. er .
latos ide omnino designare: quod quide est,tande animi nostri unitate confirmare. Quod autem phalasia dicatur intellectus, praeter alia quae dicta sunt in aliis locis,
ostendit Aristoteles iis plane uerbis: Animaduertimus autem, intellectum, Phanta Lib. D cum sam electionem uoluntatem,& cupiditatem animal mouere: haec aut omnia ad in. mani motis anitellectum reseruntur,& appetitionem. Phantasia autem & sensus reseruntur ad intel mutavi. lectum cum iudicandi habeant iacultatem.attamen ris distat quae in aliis dictae sunt. εdisserentiis Voluntas uero, di ita di cupiditas,omnia cum appetitione faciunt: ete . ectio autem communis est intellectus di appetitionis. Quare re ipsum quod eligi po ιι test non autem omne excogitabile,eligibile est sed rerum agendarum finis. . . Patet erilo ijs uerbis ipsum uocasse sensum & phantasiam, intellectum. Non estereo mirandum, si nos interpretantes illa uerba, iod solus est separabilis,& solus tribu aeternus: intelleximus de possibili,qui solus est aeternus,ratione habita ad alios intelo sociis. lectus.qui aliquid extra se recipiunt,non simpliciter Nabsolute, quia de nullo intel.
lectu simpliciter potest esse uerum, quod ipse solus sit separabilis &aeternus & imis
mortalis : quandoquidem multi sint tales intellectus separabiles, aeternita immoris tales . Ex uerbis igitur Aristotelis, innixis rationi naturali, sequitur quod dixi mus uidelicet animum nostrum, si est immortalis, esse unicum in omnibus. quae tamen opinio re ipsa ex sundamentis sanctissimae religionis nostri est omnium falsisesima Sed in sequentibus disputabimus,nunquid illi Aristoteles crediderit,etsi rationaturalis hanc ipsam ostendere uideatur. Sed nunc sint satis ea quae diximus, ut disesolueremus quaestiones propositas.sECTIO QVINTA.INter dictas quaestiones autem cum nonnulla sint quς omnino uidentur tollere a
nimi nostri immortalitatem exeo,quia sequeretur eius contemplatione non per
tinere ad naturale philosophum, quippe qui nullo modo uidetur res a materia seiunctas ae segregatas contemplari posse: non alienum ab instituto nostro nos faeturos
existimamus, si disputabimus, antequam ad illarum dissolutionem pergamus, quid-