장음표시 사용
291쪽
nam consideret philosophus naturalis, quid primus philosophus, & ut uno uerbo
dicam quid contemplemur singulae scientiae, quid inter ipsas intersit, praesertim cum res latis ambigua sit , nev ut mihi quidem uidetur ex sententia Aristotelis ad huc explicata. Uterii mitis declaratis,facile erit ut arbitror quaesitiones dicias dissoluuere: α per id quod sequitur necessario, animi nostri immortalitatem constituere. Hic autem uberius ec susius hanc rem ideo pertractabimus quam fortasse in praesentia necesse ellet, quia in doctrina Aristotelis maximi momenti esse nobis uidetur nos* infirmitate ualetudinis nostrae, qua quotidie uexamur, impediti timemus. ut nobis non concedatur facultas exponendi libros Physicorum. quare melius iudica uimus sore ut hic sententiam nostram explicaremus, quam nusquam: sicut diximus i hi ςx Π ,α 4ς -nim nostri immortalitate, quae magis apte conueniebat alibi dilputari. Res tamen disiiciles,quocunq; modo tractentur, & ubicunm,modo
reddit sed a diibd ς Q RQR ςnim locus Per se praestantiore, illa, Cum igitur nobis propositum sit,ea quae diximus de scientiis conleptari: faciendum nobis uidetur, ut primum ante oculos, tanquam in tabula quada ponamus Osedinem omnium rerum, quae natura constant. Scientiae enim excogitate sunt Propter res ipsas, v scilicet rerum omnium quae natura constant, nobis i irmam di stabilem cognitionem traderent. Incipientes igitur ab uniuersalioribus rebus ad particula riores proficiscamur. hoc enim naturae ordo,ratiota ipsa, quae in natura ortu habet.
Ista sunt omnia quae in uniuerso reperiuntur, quae declaraust Aristoteles inuestigando eorum causas re proprietate S.Causae autem quatuor sunt, quarum una est altera uniuersalior 5c unum quod* genus harum rerum, seu unaquaem species habet causas, praeter communes, etiam proprias. Ideo ponamus etiam exemplum yarum causarum S designabimus numeris, quae cauta quibus effectibus accommodentur eorum quae fiunt composita.
nil TER A, ut communis esto ex substanerer Incorruptiabilium.
corruptibia huma simplicium.Elementorum.
292쪽
LIBER NIII. aso Necessitas igitur cogit,ut putemus tot dari materias, quot dantur subiecta uniuersalia: quia fieri no potest, ut diuersia genera ec diuerta species habeat easde materias. quomodo aut sint no est huius loci disputare: haec ei excpli causa tantu posuimus. Eodem modo de fine dicendum est, quia datur finis uniuersalis, quinimc dicatur
Primus, 2. 3. 4. 6. 7. s. s. xo. M. ia. ly. Vna quae in enim species suum habet proprium
sinem, praeter uniuersalem: Sita deforma, di efficiente. sECTIO SEXTA.
CVm igitur homines raperetur cupiditate ad sciend si res dictas,&earu accidentia te causas conleplari necesse habebat tunc enim scimus unu quod , cu causas conte piamur cumq; omnes ills res inter se haberet generii Ac specieru ordine siue ratione quandoquiae res magis uniuersales, que cotinent minus uniuersales, pr sillis quae minus uniuersales stini,diculi genera: minus uero uniuersales, quae contionentur a magis uniuersalib. si cu magis uniuersalib. coparentur, species incipiendo
ab ente, uis ad species specialissimas,coacti fuer ut homines, si reru intelligetiam c5
sequi uoluersit, ut maxime debebat quippe ca in harum reru speculatione cotinere tur uera felicitas humana inuenire una scientiam, quae omnes istas res perfecte, qua
tum quide ingenia humani imbecillitus serret, doceret. Na si bene res dictas perpendamus, nulla profecto rationem reperiemus quae impellat ad efficiendu plures scientias: praesertim csi res inter se abenteusis ad species specialissimas habeant rationem generu 8c specieru ut di 'si est. Etem nulla est maior ratio, quare homo& asinus attineant ad eam scientiam,ad qua attinet genus ipseru proximss.cb substatia incorrupti hilis S corruptibilis ad eam facultate ad quam attinet substati a generalis, quae in dictas species distribuitur: Ec qua substati a generalis,di caetera dcce praedicamenta ad eam latentiam ad qua pertinet ens. Omnia em habent eanderatione ad unii genus: adeo ut si uolumus istas species attinere ad eam scientiam, ad qua pertinet isti in genus, no uideas cur Omnes res quae enumeratae sunt, no attineant ad eande facultate:
quia ab ente, usi ad species specialissimas, habet in ter se ration Zgener si de specieru: ut perspicue ex eis quae dicta sunt est manifestu. Quod cia costet, nulla apparet causa, quare debeamus seiungere substat iam corruptibile N incorruptibilem, a scientia quae substat iam generale conlepiatur: si seri no potest ut seiungamus dece prs dicamenta ascientia, que ens, quatenus ens, contemplatur. Ea em omnino est proportio
substatiae eorruptibilis N incorruptibilis ad substantiam generale, quae est subitaliae generalis di reliquo tu predicamentoru ad ipsum ens. Est em proportio utrobioe speeterii ad genus: ec ita dicendu ei se arbitror de alijs, usq; ad species specialissimas. 6 ptima initur ratione meo quide iudicio ) dictu uidet esse, omnes res attinere per se
ad una scientiam genere: ex quo sequitur necessariθ esse tantum una scientiam uerὰec ex natura ipsarum rerum. Iam opinionem, praeter rationes dictas, uidentureofirmare etiam illa uerba Aristotelis: apropter ec eius quod est, ut est' ens quae, cum sitiit species unius est scientiae genere, oc speciosi species contemplari. Etenis qtiae cum sunt species entis,&specieru species,attinet ad una scientiam genere: erisgo dece prsdica meta ad una scientiam genere pertinere dicendu est: sunt em speciesentis. Ite quscunq; sunt a dece prs dicamentis,usin ad species specialissimas: sunt citime dies speciem entis. quia substatia incorruptibilis. 5c substantia corruptibilis, sunt pecies substatiae quς est species eratis, Se ita deinceps u 3 ad species speciali si inras. quae enim sunt species speciei subalternatae, ut generis quoque illius sint species necesse est.Ergo que cui sunt a dece prsdicam et is usq; ad species specialisis imas attinehut ad eanae scientiam generemo ergo ex ratione naturali potest esse nisi una scientia genere. Neq; uero arbitror locu citatu in eam sentetiam trahi posse ut illis uer his Aristoteles signiscet, species speciem entis attinere ad una scietiam genere, qua in tenus scilicet conueniunt in eo genere ut sint entia: quandoquidem nihil posset dici ab Aristotele quod magis ridiculu& ineptu esset. Etenim illud, Scientia est una que est unius genetis partes 5c passiones considerans: intelligitur quod scientia illa quae cosiderat genus, debet etia cosiderare species in sua propria natura. alioquin frustradisisset Aristoteles .eam cosiderare species. satis em iuisset dicere quod consideraret venus. si nollet signiscare quod conderet species illas in propria natura: quia qui cosiderat animal, quatenus est animat,ide necessario cogitur eosderare homine de asi
293쪽
a o EVERS. SING. CERTA M. num,ut sunt animalia: alioquin no cosideraret animal, quatenus est animal.Sicut prma philosophia no diceretur cosiderare omnia quatenus entia, nisi cosideraret o nia qus ab ente coprehenduntur, ex ea parte quatenus est ens.Frustra em diceret c5 siderare ens, quatenus ens est: ec dece predicam cta, Rus sunt uelut species entis, quatenus sunt dece praedicameta.qa u dicit prima philosophia cossiderare ens,quatenus ens, is plane significat,ea cosiderare omnia quae ipso ente continent,quatenus entia sunt: alio an no cosderaret ens quatenus eris,si daret aliquod ens, quod no esset c5sideratu quatenus est ens. Hoc ini apparet in philosoplua naturali.na ubi cossiderat animai,co siderat homo, asinus ec hos .pter ratione comune, ut homo,asinus 5 hos. Praeterea quod dicitur tex. citato de specieb. speciem,si intelligatur in consideraι ruatenus entia,ide esset intelligendu de specieb.immediatis entis. dc tuc sequeretur,ece prs dicamenta non cosiderari secundu propriam natura in ea scientia, in qua cosideratur ens sed solii quatenus enim. Quod quide esse absurdissimulta costat, ut ridicula sit uelle id ostedere. 4od aut ide sit dicendii de specieb.entis, quod dicitur de specieb.specimi, in dubium uenire no potest: quia cu dicat Aristoteles, quaecu*sunt species entis attinere ad una scientiam genere, & species specieru: nulla cst --ior ratio cur interpretemur species immediatas entis conderati in propria sorma, φspecies specieru cosiderari ut entia tantu. necesse em est ut intelligamus utrasq; eodemodo eo siderari ut uidelicet si species immediatae cosiderentur in propria, sic etiam cosiderentur species specier stac rursus si species specieru coliderentur ut entia,itae etiam species immediatae cosiderentur ut entia:alioquin no cohaeret inter se illa uerba,& nihil diceret Aristoteles .no cohaeret em dicere species entis cossiderati in propria forma, di species specieru sub ratione generis. na secundu debet necet Iara5 intelligi ut primu. Alteru isitur duoru euenire necesse est uel ut Aristoteles lignificauerit species specierit cosiderari in propria serma, sicut species emis quod ipsum est qd Volumus: uel ut dece praedicam et a no cosiderentur in Prima philosophia in propria natura,sed solu ex natura generis quod est absurdissimum, di a tanti plii losephi,om
nium magistri artificio penitus abhorret. in dubiu em uenire no potest, quin quin scientia unu aliquod genus conreptatur eande oporteat cossiderare omnia quae cotirientur eo genere, in natura illius generis: alioquin no contemplaretur illud genus, quatenus est illud genus. Praeterea tex. praecedes,ex quo Aristoteles conclusione illa coclusit omnino uidetur ostedere,ipsum in ea sentetia suisse,ut opinaret species specieru attinere ex propria natura ad eande scientiam genere ad qua attinerent spe cies entis.inquit enim: Omnis aut generis unius,sensus est unus at* scientia: ueluti Grammatica, quae est una, contemplatur uoces. Si ergo omnis generis sensus est unus, oc una cientia, ergo uerbi gratia) omnium colorum in propria natura erit sensus unus,5c una sicientia. Probatur consequentia: tum quia perspicuum est,sensum uisus este omnium colorum in particulari,ut albedinis,nigredinis,mbedinis, ec relis quorum:nec minus clare patet,unam scientiam et se in particulari omnium colorum, α Grammaticam omnium vocum tum quia, nisi ita esset, sensus non esset omnis generis,nessi Grammatica omnium uoeum: etenim ligcnon esset vocum in particula
ri,ne p illae colorum in particulari:non ergo omnis generis sensus esset unus,& scientia una: quod quidem est textus Aristotelis euertere. Necessitas igitur cogit ut asso ramus, sensum unum esse omnis generis illius quod attinet ad ipsum,*scientiam unam este omnis generis illius circa quod uersatur. Nihil ergo reperietur illius gene ris, quod non consideretur ab illa scientia, sed species illius generis continentur sub illo genere: ergo necesse est ut illa scientia contempletur illas species ex natura sua propria ut probatum est alioquin non contemplaretur omne illud genus: sicut non contemplatur omne animal, qui non contemplatur hominem quatenus homo est, de asinum quatenus est asinus. qui enim dicit Omne animal currere, dicit hominem asinum di singulas animalis laecies currere,ut habetur ex primo Priorum. quo in loco dissolues Aristoteles hoc sophisima,Aristomenes intelligibilis semper eli Aristo menes est Aristomenes intelligibilis, ergo Aristomenes semper est cuius quidem sophismatis conclusio est false, propolitiones tamen uerae respondet ut diximus in Apologia nostra Quod si addamus signum uniuersale primae propositioni, dicen
tes,omnis Aristomenea intelligibilis semper est,sequetur coclusio, Sed prima pro
294쪽
positio erit falsa, quia sensus est, quὀdille Aristomenes intelligibilis semper sit quod
quidem falsum est,quia corruptio ilis est. Oportet igitur,si confideret scientia omne illud genus, non genus tantum, ut cos deret necessarid omnes species illius generis in particulari : alioquin non coli deraret omne illud genus. quia dicere omne genus, nihil aliud est quam dicere omnes eius species.
Si ergo textus citatus ita intelligatur, quemadmodum nos probasse exi stimamus: necessitas cogit,ut lex. 6. Iapropter, dic. intelligatur, quod species entis ec specie, i um species in particulari conliderentur in scientia entis. Probatur consequentia:
quia conclusio eo inodo est intelligenda, quo modo intelliguntur propositiones,ex quibus deducitur, ut patet etiam ex Aristotele. Sed propositio ex qua deducitur,in, telligitur de omnibus unius alicuius generis speciebus, de specierum speciebus in particulari: ergo ec conclusio est intelligenda de omnibus illius generis speciebus,5c de specierum speciebus in particulari. Ergo Aristoteles uoluit eo loco omnes spe. 4 rictu i cricies entis, Θc specie tu species in particulari, attinere ad scientiam de ente,ex propria ipsarum natura, non quatenus solum continentur in natura generis, quia de illo non
potest esse dubium. Item colligi posse uidetur inducendo textus qui praecedunt, hoc modo: Dixerat Aristoteles in principio quarti Primae philosophis, esse quandam scientiam quae id
quod est, ea ratione qua est ens, 5c ea quae liuic insunt, per se cotemplaretur: di quod talis scientia non erat aliqua earum quae scientiae particulares di tur, quoniam nul- ε la caeterarum id quod est, quatenus est ens, coni id erat: sed partem quaeque aliquam accipiens, id quod accidit de hac contemplatur. Et tandem concluserat, quod ipsius entis, ea ratione qua est ens, primae causae erant sumendae. Cum igitur asseruisset, ens esse unum circa quod uersaretur quaedam scientia, aliquis dubitatione oblata, potuisset quaerere, nii quid esset uni vocum, an aequivocii. etsi ellet aequivocum,casu ne, an ab uno an ad unum, an secundum analogiam: tot enim modis dici aequivoca, de claratu est in 1 huius Meta.& in i . Et hic. . Ut igitur tolleret Aristoteles hanc qus .M M'. stionem, ostendit ens non dici uni uoce sed multipliciter: ec quia omnia aequivoca di l. Ethicincuntur multipliciter, addidit quod erat ex eis quae dicuntur multipliciter ad unam quandam naturam, non analogice, net aequi uoce, id est a cassi: quae appellauit aequi uoca: quoniam haec quae ita dicuntur a casu, sunt proprie aequivoca, quia non habent
nisi tantum nomen commune.Caetera uero aequivoca, etsi non habeant natura sub stantialem communem ex parte rei, habent tamen naturam quanda accidentalem.
Et quoniam potus stet aliquis dicere, ista quae sic multipliciter dicuntur,non posse
pertinere ad unam scientiam, propterea quod non dicuntur per unam naturam: id est,non dicuntur habere unam naturam substatialem, sicut unitiora: ut hanc difficultatem remoueret, subiunxit, quod attinent ad unam iacientiam, licet non habeant u- 4. Metaurat . . nam naturam substantialem: quia non solum eorum quae per unam naturam dicuntur,una scientia est: uerum etiam eorum quae dicuntur ad unam natura, quando qui
dem 5e haec una ratione quodammodo dici uidetur. Cum igitur scientia sit circa illa etiam quae dicuntur quodamodo una ratione, ec ens ex talibus sit: Patet inquit Aristoteles unius etiam este scientiae, ea quae sunt,ut entia sunt,cootemplari. Deinde quoniam ista dicuntur multipliciter, cum posset quaeri nunquid scientia
talis sit omnium illorum eodem modo. respondet esse proprie primi, eX quo caetera Ibid.t . .
pendent, di propter quod caetera dicuntur: & si hoc sit subitantia, oportere philoso phum habere principia substantiarum,& causas. inita uero ex dictis in primo textu potuisset opinari quispiam, plures esse scienistias ex ratione oc natura rerum, non ex comoditate discendi. dixerat enim scientias
particulares considerare partes entis, ec non ens ipsum uniuersale, quod erat absurdum: siquide ut alibi dixit) Una scientia est unius generis, partes ec passiones illius i. regis. generis consideras. unde sequitur, ut ex ratione ec natura reru non sit nisi una scienis tia in genere, ad quam omnia quae dicta sunt pertineant: habent enim omnia inter se rationem generis ec specierum. Idcirco ut erroris causam tolleret,addiditi. Omnis au ia tem generis unius sensus est unus, at* scientia: ut Grammatica, quae est una, contem
Deinde intulit: apropter est eius cid est, ut est ens, quaecum fiunt species, ius a 6 est scientis
295쪽
,, est scientis genere,& specierum species contemplari. Ex quo colligitur,rationem
exigere ac postulare, ut omnes res attineant ad unam scientiam genere. habet enim eam inter se rationem quam diximus: qua non possumus seiungere species alicuius generis a contemplatione illius facultatis, quae illud genus omnino contemplatur: nem aliquas ipsarum haecierum.quandoquidem no sit maior ratio,quare hae species seiungi post ot a genere, quam illae: sunt enim omnes eiusdem ex hac parte rationis. timner α Huec uero nostra uerborum Aristotelis explicatio uidetur cotirmari posse ex eo, quia nili uellet Aristoteles eam quam diximus tacitam hominum cogitatione remouere,non cohaererent quae dicit cum praecedentibus: quadoquidem non sequantur ex illis,nem declarent ipsa si bene perpendantur prscedentia. Quod colligitur ex eo .ne ut .s. quod ait: Omnis autem generis unius sensus est unus,ato scientia. Quod desgnat, ut diximus omnium retu particularium,quae sub aliquo genere cotinentur, esse unu sensumta unam scietiam. Hoc uero nihil facit ad id quod paulo ante dixerat. Quod
si hoc est ubstati ipsum philosopliti principia substatiam, causa sin habere oportet.
Deinde quaestione illa remota, reuertitur Aristoteles ad ipsum ens quod propo. , , suerat,& inquit: At id quod est ac unum ipsum de sunt ex eo atm una natura,quia, s mutuo se consequuntur, cic. Ex uerbis igitur Aristotelis quae attulimus,sequi putamus, id quod ratione prius nos demonstras Ie arbitramur, ut ex ueritate di ex na tura ipsarum rerum sit una tantu scientia genere: quod ipsum est quod nobis proposueramus ostendere. Quod si uerba Aristotelis non uideantur alicui hoc aperte tagniticare, erimus contenti ratione dissita, quae est ita firma meo iudicio) ut nullum 1elinquat de hac re dubitassi locum. Sed tamen nihil videmus quod prohibeat, quin uerba Aristotelis eam habeant, quam diximus,sententiam.
Sed statim quaerat quispiam, quomodo nuncupabitur ista scientiar eg quod'nam erit eius subiectum,quod considerabit non enim poterit res mathematicas considerare, quippe quae non continentur sub ipsa substantia. Huic quaestioni respondeo mus, hanc scientiam appcllari debere Philosephiam, non primam: quia prima dicitur ratione secundae, eius* subieetiam esse ens, quod est ueluti genus omnium reo. rum&'ab ipsa considerari omnes substa nitas,&substantiarum accidentia,& pariter quantitatem abstractam a materia, eade ratione us* ad species specialissimas quan titatum .etenim quae ratio probat quantitatem, quae est unu ex decem praedicamemtis,attinere ad scientiam entis,quia estspecies entis: eadem est idonea ad probandu, quantitatem continua di discretam,qus sunt species quantitatis,attinere ad eandem facultatem,ad quam attinet quantitas,quae est earum genus. nulla enim conspicitur maior ratio unius Q alterius, i i bene res consideretur. st hoc modo sequitur descendendo usim ad species specialissimas quantitatum: ex quibus aperte est icitur omnes res ex ui naturae suae attinere ad unam scientiam genere.Et quod dictum est de quantitate idem dici oportet de reliquis praedicametis: sunt enim omnia species entis,e modo quo ens habet species:quandoquidem nihil referat ad id de quo agimus,utruseiit .ao. sint uerae species,an secus: cum omnes tam uerae species quam non uerae, sint eiusdescientiae ut ex eis quae citata sunt perspicuum sint. Sed cum ipsa quantitas intellectu abstrahi possit a materia caret enim subiecto proprio cui quantitati insunt accidentia propria, quatenus est quantitas, praeter species illius:uidetur no futura fuisse fortassis a ratione alienum, ut euitaretur confusio, quam posset afferre una illa scien tia si redigeretur omnes res ad duas scientias,quarum una diceretur scientia de sub stantia,altera de quantitate.
sECTIO SEPTIMA. Aeterum quia diuisioli se reru in duas omnino sicientias nimium uidebatur neralis,oc per id quod necessario sequitur,magis colasa,existimauit opinor ristoteles,res omnes elle distribuendas in tres scientias,no exui quide rationis Sc ex natura ipsarii rerum quandoquide hoc fieri no possit,ut demonstratu est sed solum ob commoditate traetandi res,ec speculandi: similiter enim se habet,ac de agricola, qui multo melius ampli alicuius agri partem aliqua mediocre colit, totum, uel maxima parte,in ea* excolenda minus laborat ac defatigatur,& facilius fine suum assequitur. Distribuit igitur Aristoteles res omnes in tres partes quarum prima com Plexa in ens, di dece praedicamenta, di substaciam incorruptibile di corruptibilem. Altera,
296쪽
LIBER XIIII. a 3 Altera,eoelum, & quatuor elementa,& nuxta usq; ad species specialissimas cum suis
accidentibus.Tertia, quantitatem discretam ec continuam: idq3 contingit quantitati, non qualitati, ob causam dictam: redigendae tamen sunt quantitates eo modo, quo substantiae. Et ex hac rerum di Wisione constituit tres scientias: quarum,quae Ens,& dece prs dicamenta,&substat iam incorruptibilem.corruptibilem, quatenustiae tales sunt, speculabatur,nuncupauit Primam philosophiam: quam ec in locis citatis de in mul tis alijs quos longum esset recensere dixit contemplari ens,qua tenus ens,5 decem praedicamenta: ecostendit etiam contemplari substatiam incorruptibilem θ corruisptibilem, quatenus tales sunt. investigat enim earum causas, ut sunt tales. Alteram Uero,quae contemplabatur corpora coelestia, oc quatuor elementa,& mixta, usi ad species specialissimas cum suis accidentibus, uocauit Philosophiam naturalem sicut declarat ipse ubi agit de corporibus coelestibus, ut talia sunt,& de elementis,ut sunt l. Hi tex. l. talia. Tertiam,quae considerabat quantitates Sc colimaas ct discretas generali quo dam nomine uocauit Mathematica: quae diuisio ex multis Aristotelis divitis colligit.
Sed quoniam quantitas eo ipso quod quantitas est,unum e si ex decem praedica mentis,quae attinent ut dictum est d Primam philosophiam.suasi habet proprie tates, quatenus est qualitas, separatas a proprietatibus quas eadem habet quatenus est distreta di continua sicut substantia habet alias proprietates quatenus est substatia, alias quatenus est corruptibilis N incorruptibilis: cogimur dicere, quod ipsa ut talis attinet ad Primae philosophic consideratione,non solum ut terminus illius substantiae quam Prima philosophia contemplatur quae est substantia coposita eo modo quo dicemus uerum etiam ut talis.Etenim,ut diximus,est unum prsdicamentu, re una entis species: ec propterea in praedicamentis quantitatis suerunt declaratae proprietates eius, ut quod necundum ipsam dicimur aequales di inaequales. quae declaratio, ut multis in locis ostendit Aristoteles, attinet ad Primam philosophiam.
Hanc trium scientiarum diuisionem respexit Aristoteles,cum dixit:Tres sunt Phi c. inta. tex. . .losophiae contemplatrices, Mathematica,Metaphysica,&Plii Iosephia naturalis. Et erimneta.x accepit Mathematicam ex ea parte etiam, quatenus complectitur alias particulares
quatitates,eo modo quo liber Physicorum habitus est pro philosophia naturali. Ae . . secundum hanc diuisionem maiori ex parte loquutus est Aristoteles,& scientias di- stinxit, licet ibi improprie scientias acceperit, di in alijs infinitis locis: sed in quibus
fgnificauit solam else unam scientiam,vel duas, uel plures quam tres, uoluit indica re diuisionem rerum in tres scientias suisse factam ob maiorem commoditate: quippe quae non esset neque nimium generalis diuisio, neep nimium particu
laris. Videtur enim medium tenere,ob rationes dictas,ut uidelicet euitate tur confusio. ri Nis LIBRI DE cIMI TERTII EVERStois
sECTIO PRim A. Is explicatis,antequam ad alia prosciscamur non erit alienum a propost isto nostro, quaestiones quasda in medium an erre. Diceret ergo aliquis:
i Tu fecisti arbore in superiori libro, qua distribuisti ens in substantiam, ec
ζ quantitatem,& qualitatem,& in caetera decem praedicamenta: 5c substantiam etiam in suas species,& specierum species,us ad species specialisiimas ec tu dixisti uerba Aristotelis,& etiam rationem exigere, ut sit tantum una scientia genere, propterea quod omnes illae res di 's habebant inter se generum de specieru ordine, seu rationem: plures tamen scientias ab Aristotele positas fuisse,propter comodit tem nostram.His autem ita postis,idem uidetur sequi de eis facultatibus quae docet
conficere orationes, ut sit uidelicet ipsarum orationum ars una in genere, re non plures artes: propterea quod omnes orationes sent sub oratione generali,tanquam
species sub suo genere, θc inter se habent rationem generum Sc specierum. Eadem ergo erit in orationibus causa unitatis artis, quae in rebus unitatis scientiae.
297쪽
a'4 EVERS. SING. CERTA Μ. Et ut cognoscatur ita esse conficiamus etiam arborem ex ipsis orat ionibus: unde sa esse erit intelligentia consequi, idem sequi in artibus quae docent e o cere oratio nes , quod sequebatur in scientiis quae docent scire res: di tune, sicut posita est una scientia genoe, ita erit etiam una ars genere. Arbor ergo ipsarum orationum lautuLmodi etit. O
298쪽
Cum ergo perspicuum sit ex hac arbore, omnes orationes esse sub oratione generali, tan b species sub genere , omnes* orationes inter se habere ordine siue ratione generum uel specierum necessitas cogit ob rationes dictas,quibus probasti una tantum esse scientia genere, ut iacultates omnes quς docent conficere orationes dictas, attineant ad unam artem genere. et cum non possint attinere nisi ad eam,ad qua attitinet ars illa quae docet conficere orationem, quae ars Logica, αε - λόγου omnes em aliae sunt de oratione, sicut ipsa Logica necelse est ut reliquae ite facultates quae do cent coniicere csteras species orationum dicantur Logicae.species enim omnes aliinent ad eandem facultatem, ad quam attinet genus ipsaris, di una aliqua earum. Eadem enim est ratio omnium specierum eiusdem generis. Sed consequens manifestea sententia Aristotelis, ec a veritate abhorret: ergo oc id unde emanat. vasod autem consequens sit falsum,& contra sententiam Aristotelis ex eo perspici potest, quod Grammatica, quae docet conficere orationem congruam,no dicitur Logicame* pars illa I laetoricae quae docet coficere enthymemata 5c exempla,qus sunt orationes,aut illa quae docet coiicere elocutiones, & ordinare partes orationis, est Logica sed Rhetoricamem ars Poetica neq; Histrionica,nel Metrica,quae o mones docent conficere orationes est Logica: neo ulla reliquarum facultatu, quae do
cent colicere re regulare orationes: similiter etiam neq; illa pars Dialecticae quae do cet conficere syllogismos dialecticos, 5c inductiones. aut illa quae docet interroga tiones di responsiones, Logica est, sed Dialectica. dictae enim facultates non sunt eiusdem artis genere, siquidem omnes tanquam sub genere diuerso posuit Aristote les,ut ex libris ipsius perspicuum est. Ergo in dubium uenire non potest, quin ccaueritate di ab Aristotelis sententia abhora eat quod d;xisti, omnes uidelicet res esse uonius scientiae, propterea quod inter se specierum Sc gener u rationem habeant: quia artes quae docent conficere orationes, quae talem de ipsae inter se ordinem habent,no ii sunt unius artis genere, cum tamen eadem sit ratio.
Item diceret aliquis, Si omnes orationes essent eiusdem artis genere ea quae dixi sti ineo exordio Institutionis tuae in Logica in facultatem de eius subiecto, a uerita te abhorrerent. dixisti enim,in Logica facultate orationem simpliciter non posse esse subiectum: quia ipsa non propter se, sed ob definitionem dc demonstrationem, eccaeteros syllogismos consideratur,sed esse modum cognoscendunon ergo fieri poterit,ut omnium orationum sit una facultas genere quae dicatur Logica .sEC ΤΙΟ SECUNDA.ITa posset aliquis instare contra ea quae de unitate scientiae diximus.Sed quoniam
arbitramur nos uere dc ex Aristotelis sententia loquutos esse, faciendum nobis uicietur,ut ad dissolutionem quaestionum propositarii ueniamus. Atq; ut facilius ligetes quae maximam uidetur ambiguitatem hominibus afferre posse, intelligatur,& etiam ut multa alia declaremus, quae 5 eis quae diximus, & Aristotelis doctrinae lucem allatura esse putamus:hinc incipiemus,dicetes quod uniuersa arbor orationum
posita simpliciter 8c absolute considerata a principio usq; ad finem,attinet ad prima philosophia, propterea quod omnia ea quς illa ipsa arbor coplectitur, sunt assectio
nes entis, quatenus ens est. Universis enim quae sunt ut inquit Aristoteles 4. Meta. t .ai. ut non generi cuipiam accommodatur. In ordine uero ad opus attinet ad aratem una genere:quia facultas quae docet conficere orationes dietas est factiva: post enim illius operatione remanet aliquid in re etenim remanet orationes factae. a re uerum erit dicere, unam esse scientiam quae speculatur omnes orationes simplici, ter, di unam esse artem genere quae docet conficere omnes orationes. Sunt enim o miles orationes eiusdem generis, quia omnes sunt sub oratione generali: sicut omnes res sunt sub ente, quod ens omnia quae sunt complexu suo continet ec colubet. eandemq; habent orationes inter se rationem, quam diximus habere res positas in arbore dieta iesus entis. Quare concedimus, argumentum concludere,ita esse de orationib.quod uidelicet sint omnes sub una arte genere: sicut diximus de reb.ipsis, duas posuimus sub una scientia genere. ec cocedimus, caeteras partes quae docci co scere orationes. posse dici Logicas eade omnino ratione, qua illa pars que docet coficere instrumeta cognoscedi dicit Logica. Cu uero dicebat,hoc manifeste abhorarere a sententia Aristotelis,hoc est quod non damusumo Plane asserimus conuenire eius sem
299쪽
eius sententiae, si ciIt ostendunt rationes allatae. Ad probationem autem eum di hatur,ne P Grammaticam, necp eas partes Rhetoricae quae docent ea quae pertinent ad orationem, neq; illam partem Dialecticae quς docet conficere syllogismum dialecticum Ac interrogationes de responsiones, neq; artem Poeticam, ne* Histrionica, ne* Metrica ac deni* nulla facultate quae docet ex arte conficere orationes, posthdici Logica sicut dicitur facultas illa quae docet conficere instrumenta cognoscendi.
Haec uero maxime negamus: Oc dicimus omnes dictas facultates recte uocari posse Logicas, quia docent conscere orationes. Illa tamen facultas quae docet conticere instrumenta cognoscendi, quae continet libros Perihermenias libros Priorum,&libhros Posteriorum, consequuta est apud interpretes nomen generale Logicae, non
apud Aristotelem, ut saepe diximus, fortasse ob eius praestantiam: diuisa autem fuit
facultas ipsa generalis,cuius erat docere conficere omnes orationes tanquam in partes quasdaman Grammaticam,in Logicam, ec in reliquas facultates dictas, propter nostram commoditatem 5c nostrum cognoscendi modum,quatenus in ipsa orati ne conscienda poteramus errare. Quot igitur errores diuersi poterant contingere in essiciendis orationibus, tot suerunt inuentae facultates quae docerent recte conlicere has orationes. Et quia in oratione poteramus errare in conpruitate ideo inuemla suit facultas quae doceret congrue i oqui: quae ut seiungentura caeteris quae docet conficere orationem, sed non quatenus est congrua, fuit nominata Grammatica. Poteramus etiam errare in oratione conficienda , quatenus concludit necessario, re
quatenus iacit scire 5c opinari. ob id inuenta fuit illa facultas,qus docet conficere in strumenta cognoscendi: quam facultatem propter praestantiam ipsius inter caeteras partes eiusdem generis et enim caeterae ad hanc ipsam ordinatae sunt fortalse inter pretes Aristotelis uocauerunt nomine generis, sicut multis in locis facium suisse ab ipso Aristotele saepe declarauimus. In eade etiam oratione poteramus errare quat nus est iucunda uel tristis, quatenus est interrogatiua de responsiua, quatenus nar rat aliquid, quatenus est prooemium, epilogus di huiusmodi: ob hanc causam suit inuenta facultas illa, quae dicta est Histrionica. Et quia in eadem poteramus errare, quatenus aliqua oratio habet numeros,uel non habetiideo suit inuenta ars Metrica, ec ita de aliis ex proportione. In dubium igitur uenire non possumus, quin omnes facultates quae docent conoscere orationes,necessario dicantur Logicae:sicut iacultas dicta,qus docet confice re instrumenta cognoscendi: sunt enim omnes eiusdem generis species 8c habent eandem proportionem. od si consequutae sunt nomina diuersa, hoc factum fuit ob nostram commoditatem, ut diximus, ne confunderemur. sicut accidit scient ijs, quae diuisae fuerunt in tres, licet ex ueritate si tantum una.Eadem omnino est ratio. Concedimus ergo, respondentes ad argumentum, omnes dictas facultates dici Logicas, & Grammaticam esse Logicam: consequutam tamen esse nomen Pro prium, praeter commune, ob causas dictas: 5c ita de reliquis facultatibus dictis. Etenim uerum est, species attinere ad eandem scientiam, ad quam attinet genus ne gamus tamen, consequens abhorrere a sententia Aristotelis. Et ad probationem dicimus falsium esse, rammaticam no dici Logicam, licet dicatur etiam Grammatica nomine proprio, ut seiungeretur a reliquis speciebus generalis Logicae lacultatis. Negamus etiam partem illam Rhetoricς quae docet conficere enthymemata & exerta non esse partem Logicae: quia scut illa pars quae docet conficere demonstratio nes,dicitur Logica: ita etiam pars illa quae docet conficere enthymemata Sc exepta, eadem ratione dicetur Logi .sunt enim species orationis,sicut est demonstratio.
Idem etiam dicendum est de ea parte Dialecticae,quae docet conficere syllogismum dialecticu ec inductionem. Quod si dicantur partes Dialecticae dc Rhetoricae, ideo dicuntur,quia seruiunt ipsi Rhetoricae Sc Dialecticae.
Rhetorica uero & Dialectica,dum pertractant de istis dicuntur induere persona, Idut.,. ipsius Logicae: sicut dixit Aristoteles i. Rhet. ipsam Rhetoricam dum agit de affecti bus,induere uestem Politices quam tamen partem nuncupauit Rhetorica. Etenimarum. . dixit Rhetoricam esse compositam ex resolutiua scientia, &ex ea ciuili quae est de moribus: quem locum saepe iam citaulinus, ob uarias occasiones. Querare nihil absura
di ex sententia nostra sequi uidetur, quod opinionem Aristotelis euertat. Negamus
300쪽
Negamus etiam illa parte Rhetoricae qus docet sicere elocutiones N proce
mia,& narrationes 5c responsiones,& illam partem Dialecticae quae docet intermisgare ocrespondere non esse partem Logicodocent enim dirigere orationes. Idetrio omnino dicimus de arte Histrionica,ec Metrica,& breuiter de omnibus illis facultatibus quae docent ex arte conficere orationem: eadem enim est ratio de Umnibus,quae est de illa parte quae docet conficere instrumenta cognoscendi. Falsum item est quod non sint eiusdem artis genere:oc falsum est etiam, Aristoteie posuisse omnes has facultates, tam cp sub genere diuerso, quia post ait omnes sub orationaeposivit tame ipsas sicut species aliquo modo diuertas inter se. sicut illa pars Philosophiae quae loquitur de homine, uidetur specie differre aliquo modo ab illa quae uerba facit de equo, quia homo oc equus disterunt specie: continetur tammutraque sub nomine generali Philosophiae.Quare sequitur, uerum esse quod dixi mus,omnes indelicet res, propterea quod habent inter se ratione generum di specierum, ad unam attinere icientiam genere, di nihil absurdi ex hac positione sequi
apparet. sv c TIO TERTIA.SEd adhuc aliquis dubitaret, quaerens an ex Aristotele possit colligi, quod illa
pars Rhetoricae, quae docet conficere enthymemata ec exempla, elocutiones, Prooemia,narrationes,interrogationes ec respcriones, non sit uere pars eloti me di ita Dialecticae,sicut asseruimus
Huic quaestioni respodemus, perspicue hoc haberi ex Aristotele Aede ipsis quidem enthymematibus ec exemplis, habetur 5c ex fine secundi libit Priorum, di ex
rationibus dictis sunt enim species syllogismi, uel modi cognoscendi,sicut demonstratio. Quemadmodum ergo facultas illa quae docet coficere demonstrationem, attinet ad Logicam in dubium uenire non potest,quin item facultas illa qus docet conficere enthymemata di exempla, sit per se ipsius Logic ς. eade ensm en omnino
ratio ut diximus: quare si sunt Dialectica 5c Rhetorica, quae sunt facultates specie distinctae ab ipsa Logica, necessitas cogit ut Rhetorieaec Dialectica induat quatenus ad illam partem attinet personam ipsius Logicae.non enim fieri potest,ut ea quae per se attinent ad unam secultatem,quatenus ad illam attinent,pouint pertinere ad aliam iacultatem.non enima tuis escendere de genere in genus. Quare si tr Hentur in alia facultate, opus est ut haec facultas ut M personam illius sicultatis, ad quam per se attinet. Sicut accidit etiam Rhetoricae,quod attinet ad assectiones, de quibus agit,quae tractantur in Rhetorica cum eadem ratione, cum qua in Pollucaddeo protulit ut dicimus Aristoteles,Rhetoricam uerba facientem de ipsis, induere uestem politicae. Sic igitur, eum regulae conficiendi enthymemata de exemis pia sint in Rhetorica, cum eadem oratione, id est in ordine ad opus, cum qua sunt in Logicamecesse est ut Rhetorica sermonem habens de istis, induat uestem ipsius Logicae ad quam per se attinent regulae conficiendi illa instrii menta.Quod non aeviit Medicinae incomparatione ad philosophiam naturalem, ne* aliis facultauishus,subaltematis,in comparatione ad subalternantes:quoniam ea quae accipiunt a substemantibus non sunt in ipsis cum eadem ratione, eum qua sunt in subaltemantibus: propterea quod in substernantibus consideratur simpliciter, ec per se ut in antur,ec cognoscant . In subalternatis uero, in ordine ad opus, qui ordo ad opus sicit eandem rem specie differre a se ipsa, cum consideretur propter ipsum scire. Quare magis interest inter iacultates subalternatas ec subalternantes, quam inter
phia naturali, philosophia uero naturalis differt a Mathematica tantum materia. habent enim eundem finem ergo eandem sormam ut sipe declarauimus. rare licet Medicina consideret ea quae sunt in philosophia, non tamen dicitur proprie induere uestem philosophiae naturalis:quia non est eadem res omnino, etenim no habet eandem formam. Imo res considerata in ordine ad opus, est tanquam cadauer res consideratae simpliciter, ut diximus in superioribus. Sed siccitas aliqua dicitur in duere uestem alterius facultatis, cum ab ea accipit aliqua sub eadem ratione, cum
qua considerantur ab illa,id est sub eadem forma. Perspicuum igitur est, ex Ari A stotele