장음표시 사용
301쪽
E V s I N G. cERTAM stotele eolligi, partem illam Rhetoricae,quae docet eoscere enthymemata & exempla no esse partem Rhetoricatased solum esse positam in Rhetorica ut seruiret ipsit Gita Rhetoricam induere,quatenus ad illam parte attinet, uestem Logicae facultatis.Statuimus enim hic,Rhetorica oc Dialeeticam no esse Logicam: quod quidem ex se perspicuum est,ec ex eis suae multis in locis declarauimus. Idq; praeter caetera,maxime declarat definitio ipsius Rhetoricae, quae dicitur esse facultas persiaiciendi probabilia,quae sunt in unaquai re.Sequit enim ut non posciit tradere regulas consciendi aliquod instrumentum, quippe quae non sunt ex probabilibus in unaquaque rCsunt enim necessati di determinati generis,ut alibi s sus diximus.
QVod uero attinet ad elocutiones, di ad reliqua de quibus egit Aristotcles iii
tertio lib. Rhetoric dicimus,nihil eorum attinere proprie ad Rhetorica, sed tamen tractari in Rhetorica: sicut etiam affectus,quiproprie ad ipsam non pertine rent sed ad politicam,ut supra diximus,quia mastis seruiebat ipsi Rhetoricae quam aliis facultatibus. quare Rhetorica sermonem habens de illis,dicitur uestem indue re illius facultatis ad quam illa proprie attinent, quae quidem iacultas nomine generali nuncupari debet Logica.Omnis enim ille termo docet conficere di dirigere o rationessed nomine particulari dicitur attinere ad artem Histrionicam, quia hi strionum est magis,quam alteri u uiusquam artificis, quaerere elocutiones siuauesci iucundas,prooemia &narrationes interrogationes &responsiones. Quare haeemastis attribuuntur illi arti,quam alijs: sa enim, quatenus ad hoc attinet, est archi, tectonie
a ueti ne Rhetoricae iam dicta. deinde ex Aristoti
quod est in Rhetorica aut est persuasio, quutiones prooemia,&narrationes,&huiusmodi, non sunt eosuasiones Droprie, α sunt in Rhetorica:Igitur sunt additiones.Ergo non proprie attinent ad Rhetoriscam,cuius finis est persuadere:quia si proprie pertineret, non essent additiones, sed Paries Rhetoricae artificiales. Per se enim pertinerent ad fine ipsus Rhetoricae. od aut no sint proprie persuasiones, perspicue habet ex ipso Aristotele, cum
thus demonstramus uel uidem aliud syllogismus. nam enthymo ma quidem syllo simus rhetoricus, exemplum autem rhetoricum inductionem: M omnes autem persuasiones faciunt demonstrando,uel exempla dicetes, uel enthyn memata,&praeter haec aliquo modo nihil. Cum ergo haec non sint enthymem ta,neq; exempla,necessitas cogit ut no sint persuasones.Etenim si essent persuasiones, um esset,omnes sacere persuasiones,ueloepta dicentes, uel enthymemata. 3Rbet. Hoc idem confirmat etiam, cum ait: Quoniam autem tria sunt quae oportet et MN borare circa orationem:unum quidem, ex quibus persuasiones erut: secundum, cirra caelocutionem teritu, quoniam oportet ordinare partes orationis. Ex his enim
sequitur,illa quae scribuntur in tertio libro Rhetoricorsi, non facere persuasionem: Qua solum ponit prima partem esse ea ex quibus erunt persuasiones,& de hac par te uerba fecit in primo di secundo libro necesse igitur est, secundam re tertiam partem, quae erant circa orationem, non esse de illis, ex quibus serent persuasiones. reta de hs duabus partibus agatur in tertio libro Rhetorinecessitas cogit, ut illa pars quae continetur tertio libro Rhet.non sit proprie Rhetorica.
Eed statim diceret aliquis hoc euertere sententiam Aristotelis: quippe qui in se eundo cap.posuit tria persuasionum genera,escens: Harum igitur quae rationeis PMantur persuasionum genera sunt inaeum alia sunt in moribus eius qui dicit, a
302쪽
LIBER x III L a pin auditore modo quodam assiciendo,alia in demonstratione ipsa, cum demonstie urnus uel demonstrare uideamur. Nam si mores dicentis persuadent, Nasseelio iudicis ergo no tantum enthyme
mata di exempla persuadensiigitur Aristoteles sibi ipsi repugnat, re eo quidem magis, quod paulo post subiungit: Nam probitas dicentis, non ut quidam eorum qui artes scripserunt,nihil refert ad probandum,sed sere ut breui ablbluam praeci
Puam mores faciunt iidem. sunt ergo Sc hae partes artificiales. Confirmatur idem ex seclido Rhetor. cap. primo, quem locum citauimus etiam 2.Rhes. in superioribus ob aliam occasionem,inquit enim: Vt igitur dicentes ipsi fide digni is i. uideantur,tres causae sunt. tria enim sunt, quae praeter demonstrationem fidem faci- unt: Prudentia, Virtus, & Beneuolentia: Nam qui dicunt,aut consulunt , uel pro pter haec omnia, uel propter aliquid horum fallunt. aut enim propter stulticiam no reiste opinantur: aut recte sentientes, propter improbitatem non dicunt ut senti unt. aut quamuis recte sentian uirtuosique sint, tamen cum benevoli non sint, facile creduntur sponte non optime consulere. Haec igitur sunt quare fallunt, re praeterea Mnihil. Quare necesse est, si quis omnia haec uidetur habere, fide dignum esse apud M
Perspicue igitur patet, alias esse persuasiones praeter enthymemata 5e exempla, quae sunt demonstratione Rhetoricar: quare non uidetur sequi ex auctoritate Aorillo telis allata,ea qus tractans in tertio libro,non esse persuasiones: di per id quod necessario sequitur esse additiones,quia sola enthymemata re exempla sint persua. siones, quandoquidem Aristoteles cum sua ipsius sententia aperte pugnaret. Idem uidetur confirmare in eodem tertio Rhetoricorum, post uerba paulo an- 3 Rhes. te allata,cum addidit Ac de fide iam dictum est, ex quibus,& ex quot, quod ex tri- pr. hus,fc cur tot solum. nam aut quia ipsi qui iudicant quodam modo affecti suntiaut quia quales quosdam eos qui dicunt, arbitrantur aut quia quod demonstratum est, omnibus persuadetur: Consequens est dicere de eloquutione. Iis enim uerbis plane significat, alia esse quae fidem iaciunt pr. eter enthymemata & exempla. actiocet uideatur innuere etiam contrarium, cum ait, Aedeside iam dictum est, ex quia rahus,5 quot, luddex tribus: Et deinde addidit Conseques est dicere de eloquu- ratione: quθd uidetur indicare, tradere Praecepe eloquutionis no esse docere persua siones,tamen hoc non facit,quin sequatur quod diximus. Quod item confirmatur ex eis quae dixit tertio Rhet. cap. decimo tertio: Acci, 3.Rbet.
persuasionum: Collatio autem est, amplificatio eorum quae sunt ipsius. inare est realiqua pars persuasionum. Ex quibus uerbis sequitur, esse aliquas partes persuasionis, praeter exempla reenthymemata: quia mouere iudicem in asseetias contra aduersatium, Bd ampli sic re,dicit ei se partes persuasionis, di tamen non sunt neque enthymemat neque ex .
Ad has dissicultates dicerem, saluo semper meliori iudicio, quod aliquid diciar tisiciale in Rhetorica,bifariam potest intelligi. Uno modo, ut per se faciat ad finem illius artis :&hoc modo intellexit Aristoteles, cum dixit primo Rhetoricorum, Fi t Mimdem iacere esse tantummodo artificiosum, & caetera accedere, ec enthymemata ense corpus persuasionis:& cum dixi homnes fidem facere demonstrando, uel exempla dicedo,uel enthymemata.& praeter haec pene nihil: Ac si omnino necesse est syllogismo uel induistioneι quodcunt ostendere, ut inuesolutivis exposuit, necessario alterum ipsorum alteri esse idem. Secundo modo dicitur artificiosum non Quod per se faciat ad artem,&ad finem ipsius artis: sed id quot quod a nobis potest excogitari,& hoc modo intellextrinprimo libro Rhet cum dixit Persuasionum autem aliae sine arte,aliae artificiosae. Ω- 1.Abet. ne arte illas appello, quae non a nobis excogitantiarised cum extra sunt astum untur, ς μοῦ. ut testes,cruciatus scripta. Artificiosas enim persuasiones nuncupauit eas, quae ra-
none di uia a nobis excogitari pollunt. Itaq; ipsarum aliis uti inquit oportet,alias
303쪽
inuenire.&ste dissoluitur contradidi io Aristotelis, quod uidelicet Hoquutiones direliquae partes dictae sum artificiosae, ei no sunt artificiosae.Non sunt artificios, quidem,quia per se non attinent ad finem artis Rhetoricae: m autem artificiose, quia ratione & uia a nobis excogitari possunt. quae duo inter se non pugnant. Item aliquid facere sidem,bifariam intelligi uidetur apud Aristotelem. Vel quod per se,& ex natura sua, ct uere facit fidem. 5c hoc modo intellexit Aristoteles in omnibus locis, in quibus explicauit sola enthvmemata ec exempla facere fidem ,& re liqua eisse additiones. Vel quod est icit oc disponit auditores ad recipiendas de nionstrationes ocueritatem, ac facit dicentes apparere auditoribus quales quos dam,exui ipsius orationis impellendo in affectus. Sed hoc non sira est facere fidem per se,& ex natura siuased per accidens,&ratione auditorum nihil enim ex ijs pro hant. Et liocinodo intellexit Aristoteles in omnibus locis, in quibus protulit
mores dicentis, di affectus Iudicis facere persuasionem. Et quod haec non faciant per se persuasionem, praeter ea quae dicta sunt, uidetur ipse aperte ostendere in principio secundi libri Rheto. ubi haec scripta reliquit: Ex quibus quidem oportet& suadere di dissuadere S uituperare θc laudare, Saccusare R defendere, re quales opiniones 3c propositiones sint utiles, ad horum persuasiones: quia de iis ecex eis ducuntur enthymemata, ut circa unumquodi genus orationis priuatim di
Significat enim clarissime in primo libro habitum suisse sermonem de eis quae
Perse fidem faciunt: quia enumerata sunt propositiones, ex quibus separatim poὐ sumus concludere unumquodque genus Rhetoricae: quod uere est propositum ipsi Rhetoricae.unde sequebatur, ut quae dicturus esset de affectibus&de eloquutionibus, non facerent ad haec genera concludenda per se, sed tantum ad disponendum auditoris animum, Ac ad ipsum delectandum. Etenim postquam ostendit se egisse de ijs quae facerent fidem, paulo post addidit: Verum quoniam Iudicii
causa Rhetorica est nam 5c in deliberationibus iudicat,&in foro ludicium est nocesse est no solum uidere circa orationem ut oratio uideatur demonstrativa oc persuasiua,sed necesse est se ipsum qualem quenda ct iudicem costituere. Valde enim disteri ad persuasionem maxime autem in deliberativis, deinde in iudicialibus, diacentem apparere qualem quendam: putetur ab auditoribus affectus quodammodo esse ad haec ut ipsi auditores affecti quodam modo sint. Perspicue igitur patet ex uerbis Aristotelis,nihil eorum, quae sunt praeter enthymemata & exempla per se facere fidem. quia probauit huiusmodi esse tractanda, postquam egerat de eis, ex quibus persuadebamus, ec dissuadebamus , uitupera hamus& laudabamus, accusabamus ec defendebamus: quae sunt illa, ex quibus sunt enthymemata Sc exempla.& post haec dixit accipienda esse alia,quae non sunt per se persuasua, quia non sunt demonstrativa: sed solum sunt ad constituendum seipsum qualem quendam N ad ludicem, assticiendum: quae si dicuntur persuasio nes,necelle est ut per accidens dicantu non per se, quatenus scilicet qualem quendam reddunt auditorem. quia probauit huiusmodi esse traetanda, postquam in rat de omnibus eis ex quibus persuadebamus omnia genera Rhetoricae, licet inter ista quae per accidens faciunt iidem sit disserentia. Quare Aristoteles nihia uolens
mittere eorum quae aliquo modo conserunt ad persuadendum in Rhetorica, dixit in primo libro, loco citato ea quae faciunt persuasones,este tria mores uidelicet dicentis,ailei ius Iudicis 6 demonstrare, uel apparere demonstrarer accipiens ea, quae faciunt persuasiones communiori uocabulo, ut complexu suo continent ac cohibent ea quae per se,& ex natura sua,& uere omni extrinsecus existente remoto Iaciunt persuasiones:& ea, quae per accidens. Cuius rei haec suit causa, quod cum Rhetorica esset inuenta Iudicii gratia, necesse erat ut ratio haberetur etiam Iudita: quam rationem ostendit habendam cum dixit, oportere dicentem ui orationis eis uideri hominem probum & in ipsos bene affectum. ec cum docuit impellere ludia eo in affectus,atet eos delectare quae non fiant demonstrationes, non ergo per se, ne* uere faciunt iidem,sed per accidens: hoc enim accidit ipsi Rhetoricae, extrinis secus enim est dc causa huius rei est ignoratio, re prauitas ipsoru iudicum. Etenim
si non ellent ignorantes Iudices,ec ellent probi, ec non uersarentur maloti expane
304쪽
m affectionibus non indigeremus istis. enthymemata enim N exempla solum sunt idonea per se ad persuadendum. Sed quia Iudices maiori ex parte sunt ignorantes repraui quippe qui ex utilitate,& ex amore,& ex odio, di ex multis aliis affectio nibus animi commouentur ad iudicandum,ut dicemus) necessarium fuit ut ab Aristotele fierent uerba de illis quae dicta sunt, praeter demonstrationes. Nullus ergo admiratione assici debet,si Aristoteles sermonem in Rhetorica habuerit de eis, qus ipse dixit esse praeter rem, & non esse honestum de iis ipsis in Rhetorica uerba sacere. Etenim cum natura hominum maiori ex parte sit perpera affecta,necessitas coegit illum, ut doceret eam redigi ad talem affectionem atque dispositionem, quia ueritatem sine aliquo impedimento, quae ex enthymematibus di exemplis oritur, pollent recipere . non enim docuit dicentem apparere qualem quendam audito
tibus, di impellere ipsos in affectus, oc delectare, ut eos deciperet hoc enim alie num est ab arte sed ut redderet ipsos aptos ad recipiendum demonstrationes, oc
SEd flatim diceret aliquis,Si hoc esset uerum, liceret aliquado mouere assectus,
dc delectare, di facere ea quaeducta sunt: quod tamen euertit sententiam Ari stotelis primo Rheti ubi haec scripta reliquit: Querare si,quemadmodum in nonnul- .Rhia. lis ciuitatibus fieri solet, sic in omnibus quoque ludiciis esset, nihil profecto habe
rent quod dicerent. nam omnes oportere legibus eisse ita constitutum arbitrantur, partim etiam utuntur, ac prohibent praeter reni quicquam dicere, ut Areopagitae, recte id ita putates: non enim oportet in iram,aut inuidiam,aut misericordiam im
pelledo i recto Iudicein inflectere,ne similes ei simus, qui eam qua usurus est regu Iam inflectit. His enim uerbis uidetur Aristoteles omnino indicare, non licere unquam im pellere Iudices in affectus, quia nunquam licet a recto Iudicem inflectere:scut nunquam licet inflectere eam. lua usurus sis,regulam, ad dirigendum aliquid. Etenim ipsi Rhetoricae est proposita ueritas, ut ipse testatum reliquit primo Rhetoricorum his uerbis, quae supra etiam citauium sed aliam rem: Utilis enim Rhetorica est, tum quoniam ἰiera ec iusta, secundum naturam, sititit melioris contrariis, ita ut nisi ludi p cia decenter fiant necesse sit in eis uinci,quod uituperatione dignum est. Ex quo loco aperte colligitur, Rhetoricam esse inuentam ad persuadendum ue. tum di iustum:non ergo licebit unquam a recto in flectere Iudicem, non ergo liceabit impellere ipsum in assectus. Item falsum est,mores dicentis per seno facere fidem. Etenim quod praecipuam,& maxime propriam facit fidem,dicitur per se facere fidem: haec uidetur perspicua. Mos dicentis talem facit fidem ut dixit Aristoteles primo Rhet. cap. secundo. lo i Rhetitur mos dicentis per se dicitur sacere fidem, pertinet igitur ad artem per se. rapta Ad has igitur quaestiones respondentes,& primo ad primam dicimus licere ali quando mouere affectus, di delectare auditores: quamuis non sit honestum,ex re ipse si recte consideremus, ut reddamus ludices idoneos ad perspiciendas demon mationes , di veritates ex demonstrationibus proficiscentes. Imo sepe hoc necensarium est quia aliter Iudices, qui maiori ex parte sunt ignorantes, Ac in affectibus contrarijs perperam uel non intelligerent demonstrationes, uel contrariis illis as sectibus prohiberetur demonstrationes oc ueritatem ex illis proficiscentem perci pere: Quare necesse est, ut remoueantur huiusmodi impedimenta. Quam rein vi detur ostendere Aristoteles in libro de Insomniis ubi ait: Ad haec autem, quod ia- libri soracile decipimur circa sensus, cum in passionibus existimus, alii autem in aliis, ueluti nilntrepidus in timore, di qui amat in amore, ita ut uideatur ex modica similitudine hic quidem hostem uidere, ille uero dilectum: eodem modo in ira,& in omnibus con cupiscentiis facile decipiuntur omnes, & magis, quanto utril in passionibus ma- gis fuerunt. Ne ergo decipiantur ludices in huiusmodi passionibus uersantes, ne
cessitas cogere uidetur, ut impellamus ipsos in contrarios affectus, eosq; delectatione uel tristicia asticiamus,ut mentem eis quae demonstramus adhibeant. Etenim
sepe illi amantes aduersarios nostros, ec nos odio prosequentes, non pollunt de
305쪽
LIBER π I I. 38;tiam audientes dant se litigansibus,&non iudicant .Quapropter multis in locis, ut x dictum est,t cx prohibet dicere extra rem. Etenim aperte significat, prohibitu fuisse dicere praeterre:quia oratores abducebant oratione Iudices iresia di in hoc non recte faciebant. Cum hoc tamen stat, ut τειά liceat mouere affectus, ut disponant Iudices eo modo quo diximus, ad iuste iudicada. Et licet aliquando possit cotra accidere, non tamen ob hanc causam reiicienda esse a Rhetorica huiusmodi praecepta, indicauit ipse his uerbis aperte, cu inquit:Si iaaut, quia maxime nocet qui utitur iniuste tali potentia orationis,hoc comune omis cinibus bonis est praeter uirtutes, di maxime prs stantilli morti ut roboris oc sanitatis, uec diuitiarum Sc imperij.Nam his omnibus maxime proderit cum iuste utitur: ocis ..deccum iniuste: hoc enim neces larium est intelligere. Non emo uult, praecepta eo- iarum quae sunt extra rem , csse repudianda in Rhetorica, qui int huiusmodi ut ali, quis possit eis iniuste uti,& plurimum nocere ac peruertere recta Iudicia. Concedimus i itur nunqua licerelasset aere Iudicem aueritate,de a recto Iudicio, quia finis Rhetoricae ut ostendimus est uerum re iustu. ec concedimus peruerti polle iudi ciuiri impellendo iudicem in assectus,ec delectando: eos* oratores qui hoc cilici Unt esse reprehendendos,& esse prauos homines. negamus tamen quod no sit uti te etiam ciuitatibus quς bonis legibus reguntur,propter hominum ignorationem,neligentiam de prauitatem, afficere Sc praeparare Iudices, oc quod non liceat eos impellere in affectus:quia hoc maxime licet, non ut ipsos quidem deuectamus re sto sed ut ab obliquo ad rectum Iudicium trahamus. Ariopagitae enim uidentes suos oratores ita perpera uti Rhetorica ut plerunque obducerent Iudicum animos a recto Iudicio prohibuerunt eos loqui prsterrem: Nin hoc recte secerunt. Simpliciter aute non es necte factum,propter hominu pravi tat Sc propter alias caulas dictas. Maior enim pars hominu allectibus ducit, iis paret: quare longe melius est docere mouere ipsos in contrara parte ut bene agant, quam non docere:licet aliquando aliquis postit abuti huiusmodi prsceptis: hoc tamen non tollit quin illa praecepta sint bona. Etenim quamuis aliqui Medici utantur
medicina ad interficiendos homines non est tamen uerit,artem medicinae non esse
tradenda finis enim artis est bonumdicur sinis Rhetoricae est bonum Sc iustum. Nihil ergo absurdi sequi uidetur ex uerbis Aristotelis bit nos quidem opinamur si intelligantur eo modo, quo diximus.
Erat alia dissicultas, quod mores dicentis uidebantur facere per se fidem, icit ex uerbis Aristotelis ostendebatur: Eso dicerem, saluo semper meliori iudicio, quod mores dicentis non faciunt per se fidem,eo modo quo intelleximus.
Ad auctoritates aut Aristotelis dico,quod Aristoteles no dixit absolute & simpliciter mores dicetis propriissime facere iide usus est enim his uerbis) sed fere ut itast di ere propriissimam habet fidem mos.quibus uerbis significat, se no loqui simpliciter sed per quendam modum dicendi.atq; ita quidem uerum est quod dicit, meoparatione scilicet ad ea quae sunt praeter rem. Etenim inquit secundo Rhet. loco . Gis. superius citato ad aliud propositu: Huius autem, quod dicentes uideantur digni li- ρων cde tres cause sunt.tot enim sunt per quae credimus preter demonstrationes, sunt au is teci haec: Prudentia, Virtus, di Beneuolentia. Quod si haec tria omnino sunt per is
quae credimus praeter demonstrationem: ergo non credimus per impulsionem in affectus,non est enim demonstratio. Ergo in comparatione eorum quae sunt prae ter rem mores praecipuam faciunt fidem, non tamen simpliciter. . Sed statim diceret aliquis Aristoteles uerbis modo citatis uidetur aperte everte i R
re ea quae tu dixisti,& quae dixit ipse in secundo cap. primi Rhet. 5c etiam in primo
cap tertii libri. Quibus in locis aperte dixit tres esse persuasiones: Sc duas esse prae ter demonstrationes mores dicetis,& affecius ludicis. hic autem dicit, tres esse cau sis quare dicetes sint fide digni,quia tot sunt per quae credimus extra demonstrationes: in quibus non enumerat impulsione in at se stus,ergo per ipsam non credimus. Respondeo, mores dicetis inter ea qMae sunt praeter rem prς cipuam S maxime propriam fidem facere , quia directe faciunt fidem.&sic intellexit Aristoteles in Lecundo libro, loco citato. Impellere autem in affectus Iudicem non dicitur facere
sdem quia persuadeat directhec probet aliquid:sed quia disponit auditorem ad re
306쪽
cipiendum demonstrationes.& hoc modo intellexit duas esse persuasones praetet
demonstrationes: communiori enim uocabulo accepit nomen persuasonis. Mos
tamen dicentis uidetur magis directe, quam impulsio in affectus, aliquid probare, . re obtinere aliquo modo locum demonstrationis. Etenim quos bonos uiros existimamus, eos putamus in nulla re poste decipere, oc maxime in rebus dubijs : sicut dixit Aristoteles in primo libro Rhet. loco luperius citato. Quare moribus dicentis maxima habetur fides, perinde ac si essent demonstrationes. in eo enim qui di ε Tibi. eit idem facit probitas. quod sexto Et hic.dixit Aristoteles, experientiam sacere inop senibus:Quare inquit oportet mentem adhibere expertorum de seniorum θc pruis dentu sententiis ec opinionibus,sine demonstrationibus, non minus quam demonis strationibus ipsis .ueluti enim ocula per experientia habentes, principia discernuti Mores ergo dicentis non sunt demonstrationes sed dicuntur facere fidem, quia habent uim demonstrationum sunt enim ueluti principia cocludendi aliquid, quia ipsis adhibent fidem homines, siem adhibent principiis . impulsio uero in affectus
Per accidens, sicut diximus, uidetur fidem facere: idq; solum, quia remouet contra rios affectus,ec disponit animos auditorum ad recipiendam ueritatem. ia ergo
adiuuant persuasionem mores Zc asse Rus,sicut diximus, ponuntur inter per alio nes: uera tamen,ec per se persuasio est sola demonstratio: Nihil ergo habent textus citati quod sententiam Aristotelis di nostra euertat, lutio igitur quam attulimus. ueri tau ec Aristoteli conuenire uidetur.
Euertamur iam unde egressi sumus, ad probandum uidelicet illa partem, quael continetur tertio libro Rhet. non eisse proprie Rhetoricam sed positam esse in Rhetorica quia maxime seruiret ipsi Rhetoricae. Diximus enim,uerba illa Aristotelis quibus ottendit necessiarium esse propter prauitatem auditorum dare huiusmodi praecepta aperte significare, praecepta eloquutionum non esse proprie partem Rhetoricae propterea quod ait, ita praecepta tarde peruenisse, non esse honestum ipsa tradere, esse tamen necessarium ob prauitatem auditoris. quod si honeste non traduntur in Rhetorica.ergo necessitas cogit ut non sint partes ipsius,quia totius partes non solum honeste pontitur cum suo toto,uerum etiam necessario, alio quin non possiemus ipsum totum cognoscere. Quare cum praecepta illa non ponantur honeste in Rhetorica ut non sint proprie partes illius necesse est. Erunt ergo in generali ob rationes die as Logicae partes, id est eius facultatis quae est de oratione in generali ut diximus.attinent enim ad aliquam facultatem. 'bet. Hane item sentetiam declarauit Aristoteles primo Rhet. cap. primo, his uerbis: P Si sane haec sic se habent, manifestum est quod extra rem tradunt, quicun* alia de D terminanti ut quod oportet prooemium uel narrationem habere,ec unaquae* alia D rum particularum. nihil enim aliud in ipsis laborat,praeterquam ut Iudicem qualem . N quendam reddant. Nam si praecepta prooemioru 8c narrationum 5 reliquarum partium sint prςterrem in Rhetorica ex uerbis Aristotelis:non ergo per se attinent ad finem Rhetori- eae ergo non sunt per se partes Rhetoricae, ergo erunt Logicae in generali no enim Possunt accommodari alijs facultatibus ut perspicuum est. Sed probandu modo nobis restat haec praecepta eloquutionu, prooemiorum, dc narrationii, in particulari attinere ad Histrionicam. quam rem luce clarius uidetur roesica, ostendisse Aristoteles in Poetica,ubi ait Horum aut quae circa eloquutionem, una ,, est species c5siderationis τὸ , id est figuras eloquutionis, quas scire attinetis ad ipsam Histrionicam. ec ad eum qui habet talem architectonicam ut quid praece D ptinia. 5 quid optatio θc quid narratio,& quid minae.& interrogatio, responsio, ,, ec si aliquid tale. propter enim talium cognitionem, uel ignoratione, nulla increpa ,, reo sertur in Poetica quς quidem sit digna consideratione. Quid enim quis putaretis peccatum esse in eis quae Protagoras increpat, quod putans precari imperat,dices: is Ira eane Dea Etenim inqui hiubere facere aliquid uel no sacere,est imperare. ais re mittatur,tanquam alterius facultatis di non Poeticae sit speculatio. Ex his enim uerbis plane colligitur omnia quae continentur tertio lib.Rhet. attinere ad Histrionicam facultatem, oc non ad Rhetoricam. nam figurae eloquutioin
307쪽
nis & quid sit praecipere & optare,&quid narratio,&minae, & interrogatio &re
sp nsio & reliqua litii usiriodi,siunt eiusdem rationis .haec porro omnia continentur tertio libro Rhet. quae si attinent ut ipse asserit ad Histrionicam facultatem, in dubium lienire non potest,quin eadem non possint per se attinere ad Rhetoricam. ristem enim Histrionicam differie a Rhetorica, ita est in promptu ex doctrina Aristotelis N etiam ex ipsa ratione, ut nulla ostensione indigere uideatur. Quare uidetur recte a nobis in superioribus conclusum suisse, huiusmodi praecepta non attinere proprie ad Rhetoricam: tuam dicimus, dum uerba de iis facit, induere uestem Lo gicae in generali ΘΞ Histrionicae in particulari. Etenim no mutatur ratio formalis ipsius Logicae ec Histrionicae quae ratio est propter opus. Hoc idem colligi potest ex ijs quae dixit Aristoteles tertio Rhet.loco supelius citato, ad quem locum me reiicio. Artem etiam poeticam attinere ad eandem iacultatem quae est de oratione in genere, ad Quam attinet Grammatica re pars illa quam omnes nuncupant Logicam, ostendit Aristoteles paulo post loco citato, cum dixit: Elocutionis aute omnis hae sunt partes Elementis,syllaba,coniunctio,n me uerbRarticulus,casus, oratio. Et definiuit unumquodcn horum. Etenim necessitas cogit, ut haec omnia contiisneantur sub eodem genere, iub quo continetur Gramatica, 5c ea quae dicitur Logica: si quidem oratio, Spartes orationis, ad utral pertinent.itassi necesse est,ut omnes hae facultates contineantur sub una generali facultate. s EcTIO NON ASEd statim contra instaret aliquis: Quod dixisti praecepta eloquutionu 5c partia
orationis attinere ad artem Histrionica in particulari, hoc uicietur euertere senotentiam Aristotelis qui in eodem libro Po/ticae eodem loco, cum enumerastet partes eloquutionis nonnullasq; definitione explicas let addidit: Haec aut differunt sis guris oris,& locis ec densitate 5c tenuitate di longitudine di breuitate,&mediocritate:de quibus singulis, in Metricis conuenit speculati. est n5 ergo perti et ad Histrionicam.sunt enim Histrionica,&Metrica lacuuiale, diueris ergo falsa stant quae δsseruisti . Item quod dixisti, pertinere ad Histrionicam,considerare optandi re imperandi orationem hoc item uidetur conuellere ea quae dixit Aristoteles primo Perihermanias: Enunciatiua uero non omnis sed illa,in qua uerum uel salsum est.no autem in somnibus est,ut depraecatiua quidem oratio est, sed ne uera, ness, falsa, re caeterae 3. quidem relinquuntur. hetoricae enim ut Poeticae conuenientior consideratio est, tienuncialiua uero praesentis speculationis. . Ex his enim perspicuum est,orationem optativam attinere ad Rhetoricam, uel Patet etiam,enunciatiuam orationem non attinere ad Rhetoricam,quia ad Logicam: &tamen dixisti,enthymemata pertinere per se ad Rhetoricam, quorum in Praeterea 'praecepta eloquutionum attinerent ad Histrionica,quare de his non scripsit Aristoteles artem separatam a Rhetorica, sicut fecit de Logica eHoc enim
uidebatur rationi consentaneum ν - -
Ad primam dictarum dissicultatum respondeo: negari non posse, praecepta imia non attinere ad artem Histrionicam. Hoc enim aperte dixit Aristoteles, &ratio etiam exigere postulare uidetur: quia Histriones magis quam quicunmal in artinces debent quςrere eloquutiones suaves dilucudas,prooemia,narrationes interrioationes & resposiones .in his enim uider ars eorum proprie uersari. Cum d cebat haec ex uerbis Aristotelis pertinere ad arte Metricam cocedo. cum inserebat largonsi pertinet ad Histrionica:id uero nego. Ad probationem dico quod he faculta tes non sunt omnino diuersae, sed solum quatenus pars est diuersa a suo toto. vulti itur Aristoteles dicere, ea quae ducta sunt attinere ad illam Histrionicam quae est.
308쪽
Metrica,non ad Histr nicam absolute, quae contemplatur non solum ea quae sunt ipsius artis Metricae, uerum etiam plura: quod indicauit loco superius citato, cum dixit,Hiurionicam es la architectonic habet enim multas partes sub se, inter quas est Metrica . sic enim cogimur interpretati, nisi uelimus eum Pugnare cum sua ipsus sententia. Ad secundam dissicultatem respondetes asserimus ex uerbis Aristotelis, oratio, nem opta livam dc imperativam attinere ad Histrionicam. Ad Aristotelis uerba dicimus, ipsum intellexisse magis conuenire, in Rhetolica di in Poetica considerari huiusimodi orationes, quam in libro Perihermanias. Ria magis seruiebant ipsi Rhetorice & Poeticae ad mouendos affectus, cum libereri hermanias tantummodo consideraret propter demonstrationem eas oratio nes in quibus reperiebatur ueritas uel falsitas. cum hoc tamen stat, ut dictae oratio,
nes per se & principaliter attineant ad artem Histrionicam, sicut diximus. uerba enim Aristotelis quς hoe indicantsunt ita perspicua,ut meo quidem iudicio non
possint in aliam tralat sentetiam. Nuncupauit tamen sermonem illum Rhetoricamoc Poeticam quia in ipsis maior facta erat mensio de his. Quod tamen proprie nonis attinere ad Poeticam, declarauit ipse locis citatis ex Poetica in superioribus, dum inquit Non attinere ad ipsam Poeticam,soluere rationem Protagorae aduetius Homerum, re ob hanc causam protulit illa uerba inlib.Petiliermanias. Sentelia tamen sua non fuit negare ipsas attinere ad Histrionicam. Ad tertiam dissicultatem dico, Aristotelem illis uerbis non negasse, quin oratio etiam enunciativa pertineat ad Rhetoricam: hoc enim euertisset ipsius sententiam, ec alienum a ueritate fuisset.sed intellexisse, orationem optatium re imperativa in comparatione illius,magis attinere ad Rhetoricam ec Poeticam. quod non prohia hebat quin Rhetorica etiam & Poetica uteretur oratione enunciatiua licet ad Logicam attineret eius constitutio, quam docet liber Perihermanias. Ad quaestionem ultimo loco propositam dicerem,Aristotelem non fecisse secul . ratem separatam de praeceptis eloquutionis sicut de ea parte quae nuncupatur Logica:quia illa praecepta magis seruiebat uti et oricae,quam caeteris facultatibus. quare uisum est ipsi ea commodius tradi in ipsa Rhetorica. nec secit postea iacultatem separatam,rie bis idem silenerossitate repeteret.Sic egit de affectibus, qui cum ad naturalem philosophiam primo attinerent deinde etiam ad Politicam: tamen quia
maximo usui erant Rhetoricae, fusius ibi re persectius eos pertractauit ac detinisi iisiquam uel in naturali Philosophia, uel in Politica, in quibus non ita multa de illis scripsit ne bis eadem diceret harum autem orationum regulas, quas tradidit in
ea parte Logicae quae nomen generale obtinuit, quia sine ullo discrimine seruiebat omnibus scientiis, di habitibus activis ec factivis, non potuit simul ponere cum eis quae regulabantur ex ipsis:Nihil igitur meo iudicio prohibere uidetur, quin ueruquod diximus,artem Poeticam attinere ad illam artem, ad quam attinet gramatica,α illa pars quam omnes nuncupat Logicam.itam solutum uidetur iam Primum argumentum principale
Π Rat secundum quod si illa quae posita suersit, essent uer sequeretur, ut ea quae L Miximus in exordio Institutionis nostrae in Logicam facultatem, de subiecto illiu3 facultatis aueritate abhorreret. Nam cum dixerimus, in Logica facultate subiectum non posse esse orationem simpliciter, quia ipsa no propter se, sed propter definitionem re demonstrationem di caeteros syllogismos consideratur, sed esse moda cognoscendi fieri non posse ut si una facultas penere,quae dicatur Logica. Respondemus nos ita loquutos este, perinde ac si facultas illa quae docet confi/.cere eminclauones syllogismos simpliciter, demonstrationes, syllogii mos dialectico ,sophisticos,& definitiones esset facultas per se existes, cui propostum esset docere,conficere instrumenta cognoscendi, sicut existimatur communiter.&ob hanc causiam definiuimus ipsam, sicut secimus in eo exordio, accipientes solum nomen Logicae, ut coplectebatur instrumenta cognoscendi: nihil tamen propter hoc ob-
309쪽
Qitare si ponam .illat gie partem huius Logicae generalis, oritio stimpliestet
non potest esse illius subiectum,tum quia principaliter non intendituritum quia excidit illam ipsam partem 5c facultatem, eum cotineat omnes facultates quς docent conficere orationem.sicut seri non potest, ut ens, quatenus ens, sit subiectum eius Partis philosophiae,qus animalium tradit doctrin2. Cum eo igitur quod de illa parte Logies dieium est, stare uidetur, ut sit una facultas genere, quae dicatur Logica: sita enim una scientia genere, qiis contineat omnes res, nihil prolubet ponere, eius unum esse subiectum generale, uidelicet genus illud quod omnes complecti turspecies:&ponere singulas species esse subiectum singularum eius scientiae paristium,in quibus pertractantur. exempli causa,Decem prsdicamenta continentur in
libro praedicamelorum huius igitur non est unum subiectum, sed decem subiectar quia substantia est subiectum in ea parte quae docet proprietates substatiae,& quantitas in ea parte qus tradit affectiones quantitatis, di ita de reliquis .non enim est necesse ut in lingulis alicuius scietis partibus sit semper unum subiectum: sed possunt plura esse subiecta .ut in libris de selo, non est necesse ut ponatur unum tantu suboiectum sed possunt poni duo subiecta: C slum in primo ec secundo libro, in tertio uero Ec quarto Elementu. quod uidetur innuit se Aristoteles,inscribens illos libros
de Coelo ec mundo. Patet enim ex multis locis, eum per mundit ibi intellexisse eleis menta. hoc autem accidit, quia lisc pars complectitur duas species illius generis, quod continetur in libris Plassicorum. Od ii uellemus hanc ipsem partem a reliis quis separare eami ad unitatem redigere, poneremus corpus limplex esse ibi sub tectum. sic fecimus in illa parte Logics, qus docet conficere instrumenta cognoscendi.eum enim illi attribuimus subiectum, perinde ac si esset una facultas separa
ta cuius filius eii et ille quem diximus.sie in libris Posteriorum, qui in se considerati, Ee ut una est facultas, subiectum habent modum sciendi. Sin autem considerentur ut pars Logicae in generali, eorum duo ponenda erunt subiecta r demonstratio uia delicet re definitio. quia definitio ibi consideratur per se ec primo ut definitio accidit enim ipsi ut iit medium) ita patet ea quae nunc diximus,non repugnare ijs quae in exordio institutionis nostrae scripsimus:eteni in diuerso modo loquuti sumus. Si igitur illa facultas quae docet conficere instrumenta cognoscend , ponatur ut pars Logicae generalis tot erunt subiecta quox partes esu principales erunt: ut in libris Periliermanias enunciatio in libris Priorum syllogismissi piscite in primo libro Posteriorum demonstratio in secundo definitio: in ea parte in qua traduntur reis
oulae N proprietates syllogismi dialectici, syllogismus dialecticus: Zc in qua syllo gismi phistici, syllogisinus sophisticus . non enim sunt plures libri eius doctrinae,
quam interpretes nuncupant Logicam. Etenim in Commentario nostro, ec in A. pologia existimamus sitis nos ostendisse librum Prsdicamentoru non esse partem
lius doctrinae, sed attinere ad primam philosophiam: libros uero Topicorum, MElenchorum esse Dialecticam: quam quidem ostendimus non minus distare ab ipsa Logica quam distet a prima Philosophia, di a Philosophia naturali, ut diximus ei lain insuperioribus.Veritati igitur,eciis. quae a nobis nunc Posita sunt, consen re uidentur ea quae in exordio institutioius nostrae diximus.
Ed urgeret etiam aliquis dicens, s detur ista sacultas generalis quam nuncupasio Logica, oc quam uis complexu suo cohibere di cotinere omnes orationes, quatenus arte docentur constitui: diuidi autem in multas partes,sicut diuiditur philosophia generaliter accepta, nempe in Gramaticam in Logicam,in arte Metricuri in Histrionicam, ec in caeteras partes quae docent costituere orationes uniuers cum ists partes doceant costituere omne genus orationis,quae tande oratio attinebit ad Logica in generali necesse est enim aliquam ei materiam assignati,in qua uersetur: alioquin nihil esset. sed non uidetur posse assignari ulla materia diuersa ab eius paratibus, non ergo uidetur recte diuidi in illas partes, sicut diuiditur genus, uerum in suas species. Etenim uerum genus significat naturam quadam communem, aliquomodo seiuneia a suis speciebus: ut animal naturam sensuum. animal enim est ani
310쪽
s. ias ne- mal per sensum, ut patet ex Aristotcle inmultis locis, di maxime in serendo de re atum neratione animalia ipsa autem Logica in generali nihil tale significat. M p. 3. Dicerem siluo semper meliori iudicio eius materiam esse orationem simpliciis
dantur plures orationes,quam quot explicauimus in arbore: ad quam uero facultatem spectat genus, ad eandem spectant ec species generis, di specierum species.
Quare concludimus, non esse necessarium ut Logicae in generali detur alia maioria seorsum ab illa quam considerant singulae eius partes: quia nihil hae addunt ipsi generi ex natura recEtenim sunt partes integrales, quae diuisae suerunt, ae distribu tae eo modo quo dictum est,sine aliqua rerum necestitate,sed tantum ob commoditatem:oc ideo dicimus, diuisionem Logicae in illas partes non esse diuisionem uer genetis in suas species: sed illas dici orationis species similitudine quadam, re ex nostro cognoscedi modo,non ex natura sua,quia sunt partes integrales, de quibus in
Idem dicendum est de philosophia spe latiua in ghaeresi, cuius subiectum estem,quatenus ens quae contemplatur res ab ent quis ad species specialissimas. Et enim si diuiditur in Theologiam, naturalem philo pniam, di mathematicam, non habet materiam inunctam a materiebus quas contemplantur illae tres scietiae: quia tres illat scientiae contemplantur omnes res quae natura constant. Etenim philose phia eontemplativa in generali non est uerum nenias illarum,neque ipse uerae sunt mecies illius generis quae addant disserentiam substantialem ipsi generi: sunt enim solum paries integrales. sed dicuntur partes illius, quasi species,ex nostro modo cognoscendi. Quare non est necesse, ut scientia illa in genere contempletur aliquam
materiam seorsum a suis partibus, quadoquidem nihil est aliud nisi partes ills simul
sumptae:quia res quas ipsa contemplatur, diuisae fuerunt eo modo quo insuperiori hus diximus ob nostram commoditatem,& nostrum cognoscendi modum , no ex tura res.Non ergo necesse est,ne δ; Logicae in generali,necp philosophiae in generali assignare aliquam materiam seiunctam ab illa quam contemplantur singulae earum partes: sicut accidit ipsi enti, de quo probatur multa ut est seiunctum a suis speciebus habet enim naturam quanda,non substantialem quidem,sed accidentalem, diuinam tamen a suis speciebus, at* illis necessariam,nec sunt integrales Entis partes. At Logica ec Philosophia, ex parte rei non dicunt aliquam naturam a suis speciebus diuersam, ues ipsis necessariam propterea quod no sunt species uerae sed tantum partes integrales,quae similitudine quadam dicuntur species, oc ex nostro cognoscendi modo,ut dictum est.Nihil ergo contra nos concludit argumetum: quia non est necesse ut ipsi Logicae attribuatur ulla pars orationum, quae non consideret ab aliqua suarum parturm: nem tamen ob hoe sequitur ipsam nihil esse, quia omnes dictae orationes sunt cius materia.dicimus tamen ipsam non diuidi in illas paratra,sicut uerum genus diuiditurin suas ueras species,& nestamus hoc esse absurdu,
quia quod no habet ueras species no potest in eas dividi: sicut aceidit philosophiae contemplatiuae . nem obstat illa diuisio, quam adhibuit Aristotcles in sexto Meta. quia est diuisio totius in partes integrales.& ex nostro cognoscendi modo,ut saepe
iam diximus,non est ex natura rei.
Veruntamen licet dicere, omnes illas partes esse philosophiam. sed ista praedicauo non est per se, ec substantialis: sed accidentalis,&in obliquo. Etenim dicunturine philosophia, quia sunt partes philosophiae, non quod re uera sint philosophia: nulla enim illarum partium est philosophia in recto proprie. ut Theologia non diaritur uere philosophia contemplativa, quia philosophia contemplativa praediceretur de ipsi simi animal praedicatur de homine. quod fieri no potest.Etenim tota na ura animalis est in homine: sed tota natura philosephiae contemplativae non est in Theologia quia natura illa philosophiae contemplativae quae est in philosophian rurest, re in Mathematica no est in theologia: quare necesse uidetur, cum dicimus Theologia esse philosophia cotemplativa, ut intelligamus ita esse,quia est pars philosephiae eontemplatius no in recto.& ita dicenda est de Logica in generali. carum uo enim in Logica quia est pars Logicae, Ac ita de reliquis eius partibus. Non ergo est uersi genus.Quo stante argumentum allatu nihil absurdi cotra nos arguit.