장음표시 사용
331쪽
Nam si spectat ad primum philosophum quaerere nunquid aliae substantiae sint
prs ter sensibiles ad eundem:*ectat etiam ob eam quam attulimus rationem.ostendere ipsas elia. 7.Nera. Item cum ait:Quod autem et quale quid substantiam dicere oporteat, rursus alio
in si quasi principio sumpto dicamus. ex his enim de substantia illa patebit, quae aD sensibilibus substantiis est separata. PGpicue enim ostendit, uelle se de stubstantina
e paratis ex eis,quae ad primam philosophiam attinent agere. n. Mess. Item ubi inquit: Verum aliquam substantiam separata praeter sensibiles substan--.6. tias, di eas quae sunt hic, putandii esse, an non putandum: sed haec esse ea quae sunt, is & circa haec sapientiam ipsam uersari putare oporteat. Quaerere enim alia quaedam is videmus.& hoc est propositum nobis, uidere inquam si quippiam sit in ratione rois rum separatum per se,quod quidem nulli rerum sensibilium idem sint. Ex quibus uerbis facile eonstat,uelle eum inquirere, nunquid sint huiusmodi abstracta. quod ipsum apertius declarat undecimo Meta. loco supra etiam citato ob
M.Meta, aliam occasionem. eius autem haec sunt uerba:Naturalisitam circa ea uersatur,quae
rex si motionis principium in seipsis habent. Mathematica uero in quidem contempla is trix quaedam 8c circa immobilia uersatur re ipsi at non separabilia, uti patet. est eo νγ go circa ens separabile atra immobile,alia quaedam ab his utri diuersa, si sit in ra-M tione rerum,quaedam substantia talis separabilis inquam atq; immobilis,quod quin dem enitemur postea demonstrare. Quibus uerbis ostendit se postea conaturum demonstrare an sit in ratione rerum quaedam substantia talis, qus sit separabilis a immobilis .Quod si philosophia naturalis demonstraret substantias abstractas esse. quatenus sunt caula entis ut ens est,cum ipsa praecedat ob eas rationes quae a me rein comB. allatae sunt &afferentur:dubiu non fuisset, quin tales substantis in ratione rerum insent. Itam frustra Aristoteles hoc loco hanc quaestionem proponeret.
Adde quod his ipsis locis ita loquitur de ipsis substantiis, ac si nunquam de illis ante uerbum secisset :quo plane ostendit sentire se, illas ad primam spe stare philosophiam.
u.Met4. Item duodecimo Meta.tex. secundo,quem locum supra etiam ad aliud tamen o ι stendendum citauimus.inquit: Substantiae autem tres sunt: una est sensibistis, ius M alia est perpetua alia corruptibilis,quam omnes esse fatentur,quales sunt planis aera animalia: atque huius elementa sumantur necessie est siue unum sit, sue multa. alia
is est immobilis: hane quidam inquiunt separabilem esita, alij diuidentes in duas, alii is in una natura ponentes formas ipsas,& mathematica, alii Math.solum esse dicetes. is Illae igitur naturalis scientiae sunt, sunt enim cum motu : hae ad aliam scientiam spe quae quidem cum ita spectent ad ipsam naturalem philosophiam,ut demonstret earum causas esse,quia sunt ignotae: eode modo spectabat ad primam philosophiam substantiae abstractae,sic ut probentur em causae.eadem enim est ratio. i,.ntia item duodecimo Meta. tex. vigesimo, ostedit Aristoteles illas esse causas, his uerto.ro. his: Cum autem tres sint substantiae,duae quidem naturales, una immobilis de hacis deinceps dicendum eme uidetur: Necesse est itam perpetuam aliquam substantiam is immobilem esse.nam in omnia caetera quae sun antecedunt atq; si omnes sunt cor is ruptibiles uniuersa profectό corruptibilia sunt. at impossibile est motu aut ortum, is aut corruptione subire.semper enim erat,& tempus simili modo: est enim impossi- is bile si tempus non sit,ptius aut posterius esse . di motus ergo perinde cotinuus est. is ut tempus.unde tempus ante est ide quod motus, aut est quida motus affectus. Mois tus aut non est continuus ullus, nisi ipse qui loco accommodatur, di huiusce qui estis conuersio. nam si sit motivum,aut affectivum nihil aut operetur, motus non erit. iii is eri enim non potest,ut id quod potentiam habet,omnino no operetur. Nulla ergo si prorsus erit utilitas etsi substatias sempiternas secerimus: perinde at* ῆ'qui formasis in ratione rerum introduxerunt, nisi quippiam principium sit mutare potens. nemis igitur ipsa suffciens, nem aliqua ulla substantia praeter se as. s enim non opera is bitur motus, profecto non eriti nec etiam si operabitur substantia autem ipsus po- is inura est. non im perpetuus motus erit.quod enim potetia est, id potest no esse. sit Ggo
332쪽
it ergo riincipium tale oportet ut substantia ipsius stactu hastisupe, sebstantiis omateriae expertex esse oportet:perpetuas enim esse quidem,quod operatur esse Mitem textu ingestinooctauo eiusdem litui .Esse igitur substantiam quandam im
mobilem , at p a sensibili separatam .ex his quae dictae sunt patet ' 'Item tex. trigesimo: Eme igitur substantias,&harii quaenam sit prima quaeseeun .
da eodem ordine, luae inter se lationes stellarum habent, dilucidum es. uidetur iecto . His omnibus locis luce clarius testatur Aristoteles, id se praestitisti, quod erat pollicitus,ut uidelicet ostenderet substantias abstractas esse.si ergo in prima philo, cy 6.cr n. sophia dicit Aristoteles ad priina philosophum pertinere, ostendere substantiasse, M paratas ei se,id. facit,nunc I autem in philosophia naturali lioe illum dixisse anna ret: falloni omnino consentaneum est,eius illum sentetiae fuisse ut existimaretiosas substantias ad diuinam p hilosophiam pertinere,non ad naturalem.aliter enim persperam dixtilia quae locis citatis eum dixisse ostendimux V QIdem uero ne etia confirmatur: Ad ea facultate spectatrbare substantias abstra istas esse, ad qua spe fiat uidere an sin ides. At hoc sipectat ad prima philosiophiam in ex iis ubit constat quae in ipsa prima philosophia tractantur : ergo ad priman; philosophiam spectat considerare an substantiae absi ractae sint. Probatur prior propositio ex eo quod in prima phiaosiophia quae itur utrum sintsdeae, mi as existimabunt ii qui illas ponebant esse causas eorum quae sunt ut patet
ex Aristotele. Quaeruntur enim in prima philosophia cauta rerum . reiectis autem
'us naturalis probare posset substatias separatas etla ui sunt te causae encis quatenus ens est,nulla esset ratio illa Aristotelis diuinam philosophiam . quaerere causas eruis quaten us est ens:quia nulla alia facultas potest hoc oraestate i id enim Praestaret philosophia naturali,. PI NMc. t. 1.
. Item euerterentur illa uerba Aristotelis: Quonia aut e principia, summasci; cau- .sas quaerimus. Patet ipsas neces Lirio per se esse citiusipiam naturae Quod si difici si eorum quae simi elementa quaerebant necesta est re elementa eius quod est aut est s.5c non per accides ei se. l la propter oca nobis eius Quod est ea ratione quaeias, Mprimae causae sunt sumendae. Falsium enim esset, quod sit meridae su sitient cauta eius te quod est quatenus est, a primo Plutosopho, qtita sumeretur a philosopho naturali celtem oporteret facultatem priorem natura accipere suum subiectum a saeuitate posteriori natura: quod tam absurdum est,quam quod absurdissimum aerum oui, dem philosophus naturalis quaereret causias entis quatenus est ens, quod est totam primam philosophiam euerrere,ipsa enim nihil esset. Item n philosophia naturalis possEt probare causas entis quatenus ens est diuina autem philosophia causas entis particularis,altera esset superuacanea quaereret emcausas subiecti alterius.At consequens est falsum,ergo di antecedens. Probatur utem ipsa consequentia: quia tales causae sunt eaede in utram philosophia eceuin hae tantum ratione distinguantur,si una demonstraret,quod ad alteram spectat frustra laboraret. UPrima igiξ philosophia no potest agere de causis corporis naturalis philo oohse net rursus philosophia naturalis potest quaerere,an substantiae abstractae sint.nua tenus sunt causae entis,ut est ens.Prims igitur philosophis erit, quod ad haec tollimattinet, demonstrare illas esse causas. V
Qyam uero causam Averroes reddidit, cur prima philosophia non possit probare substantias abstractas esse quia uidelicet sunt eius subiectum, eum eam Latis nos refellille putemus in primo Apologis nostrς libro ubi ostedimus eu no istum pugnatia dixisse ueris etia, quod multo grauius est negatra astirmasse nem id multu referat ad huc locii, re missim iaciemusvencietes lectorem ad illa libro in quom ulta diximus de subiecto, et declarauimus nullis artifice posse Dprie os ledere
aliauid elle simoliciter in rem natura, pter primu philosophu, alio ii no esset ueru sderaret ens quatenus ens: quod sententiam Ariut dictum est, di maxime in undecimo Meta. cum inquin
333쪽
is inquit: Sle ec estra id quod est, rectἰ se habere uidetur . nam ea quae hula acciduntis ea ratione qaa ens est,et contrarietates ipsius ut ens est,non ad aliam scientiam,sedis ad philosophiam ipsam pertinet eontemplari.naturali namq; scientis, nemo eorum is quae sunt ut entia,sed potius ut motum subeunt,tribuet contemplationem. Disse is rendi quom facultas, ait sophistica circa accidentia quidem eorum quae sunt, nonis tamen ut entia sunt neque circa ipsum ens,ut est ens uersantur. inrare restat,ciris is ea ea quae dicta,ut sunt entia,philosophum ipsum esse contemplatorem. Et paulo
is post addidit: At philosophia de singulis quidem, ut horum cui* quippiam acetis dit,non consideret: circa uero id quod est,ut est ens, unumquodq; talium contem- ω platur.
Quod si cause demonstrantur esse, non demonstrantur simpliciter 5c absolutet quia solum illud quod per se existit, demonstratur existere. sed demonstrant quod
sunt cauta quae ideo dicuntur demonstrati esse, quia prius non erant nobis perspiacuat: uerit de ipsis non poteth demonstrari, nisi quod sint cauta illius, cuius sunt eausat. demonstrantur enim inesse in illis, quorum sunt caust, Per ipsorum accidentia. Etenim si caust demonstrarentur esse simpliciter et absolute, in demonstrentur in uniuersa philosophia naturali, in dubium uenire non posset, quin philosophia naturalis conleptaretur,ec ipsa ens,quatenus ens: de tune conuelleretur necessario uni
uersa prima philosophia,ut perspicuum est ex eis quae de dicta sunt, & citata ex sententia Aristotelis.
Item quod substantiae abstractae non possint esse subiectum primae philosophin& quod Averroes in hac re a seipso distentiat, di quomodo non sint subiectum prime plutosophiae, neque species subiecti, sed principia ipsius: di quomodo intellia
gatur illa praepositio, Deus est ens:& quomodo illa quae sunt causae entis, dicantur sucuentia:quia hec omnia uberrime putamus nos tractasse in primo Apologie nostre libro,ita ut eorum ueritas facile possi inde colligi, ad illum etiam locum lectorem reiiciendum arbitramur,repetentes solummodo eaque ad intelligmtiam reta quas diximus consequendam uidentur esse magis opportuna di necessaria. Falsum igitur esse apparet, quod dixit Averroes loco citato,quod uidelicet qui dicit primam philosophiam conari declarare entia seperabilia esse, is pecce qua doquidem fieri non potest ex uerbis Aristotelis,di rationibus allati 'ut alius artis hoc ostendat praeter primum philosophum. Praeterea uidetur sibi ipsi repugnare,cum ait: a x, Consideratio autem de dispositionibus sormara abstractarum sententiarum.sO, D cundum quod sunt abstractae,5c de quietatibus earum, est propria primae philoso-m Phiae non scientiae smuersalis. Etenim si est uerum quod consideratio sormarum abstractarum quatenus sunt abstractae sit propriae prims philosophiae, ergo falsum est id quod alibi dixit huiusmodi genus entium separatum a materia,non declarari esse,nid in philosophia naturali. quia si philosophus naturalis solus probat hoe geonus entium abstrayum a materia esse ergo considerat ipsum ut est abstractum: et si considerat ut est abstractum, ersto non attinet ad primum philosophum, tracta λ μ re de dispositionibus istorum abstractor quatenus sunt abstracta. quia considera framearem re ipsa ut sunt abstracta, no est considerare quiditatis abstractorum . quid itas enim pertinet etiam ad philosophum naturalem, quod ipse negauit. Deinde seipsum de clarat cum subiungit, Et de qui ditatibus earum: uult ergo,quod sint diue sata Falsum item es di a ratione alienum uidetur, quod dicit, Si in philosophia naturali non demonstraretur hoc genus entium, quod non esset nisi scientia natur iis,&doctrinalis.etenim demonstraretur in prima philosophia, sicut demostratur.
Patet etiam ex eis quς dicta sunt absurdum esse, quod materia prima non possit declarari nisi per signum naturale, intelligendo per signum naturale, medium spe istans ad philosophiam naturalem. Ostensum est enim, quod non potest demonstrari per illud medium, quoniam Philosophus naturalis non habet medium pro prium ad illam ostendendam, sed primus philosophus: quandoquidem uniuersia lior est quam eorpus naturale quod attinet ad philosophiam naturale quippe cum sit causa entis quatenus ens est, oc sit substantiae compositae ut est substin a. oc substantiae corruptibilis eo modo quo dictum est supra.
334쪽
L I 3 E R. π VIL 3 3 item Auermes exponens haec Aristotelis uerba, Naturam autem habent quae. r.res.sunm habent huiusmodi principium, & sunt haec omnia substantia, subiecta enim est quoddam,& in subiecto est natura semper Euertit sententiam suam. dicit enim Mmateriam primam,ex eo ipso quod materia prima est, attinere ad primum philosophum:&formam quatenus forma est similiter eius autem haec sunt uerba: Sed ui- α .detur quod hoc sit concedendii a naturali, accipit a philosopho,scilicet quod na tura quae dicitur de Brina,st substantia. ec uniuersaliter conliderare de substantia, Mnon est proprium huius scientiae substantia enim, & accidens, sunt differentiae enis Mtis,quatenus ens.& apparet illic quod materia est substatia in potentia, & quod ior ina est illa propter ens est substantia in actu. compositum igitur est dignius habere M hoc nomen substantia quani materia,quia est in actu, 5c materia est in potentia: oc forma est dignior habere hoc nomen substantia, quam compositum, quoniam per Millam est compositum in actu. causa autem rei est dignior, quam illud quod ex ea eL Mficitur Et omnes istae praepositiones sunt communes ocellentiales, enti 5c ideo po Mnendum est in hac scientia positione.Quam sententiam multis in locis,quos longuesset proferre, testatum reliquit Averroes. Perspicuum igitur est ex uerbis ipsius Averrois,quod materia,ut materia de lao . ratur in prima philosophia,& ita de forma. quandoquidem materia, ut materia, niis .hil aliud est quam substantia in potentia:& borma, quatenus forma, est illa propter quam est substantia in actu.Ergo euertit suam sentetiam, quὀd materia, ut materia, attineat ad philosophiam naturalem: 5c per id quod sequitur necessario, quod lib. Physin quo declarat ipsa materia sit pars philosophiae naturalis per se. omnia enim quae tractantur in eodem libro, accipit naturalis a primo philosopho. Item ex uerbis Averrois sequitur, ut prima philosophia non abstrahat a materiam potentia,oc per consequens a motu. Materia enim est causa motuum in suo genere. ex quo deinde efficitur,ut primus philosophus habeat medium ad declarandam materiam primam:quod euertit ipsius sententiam. Item sequitur, ut materia prima attineat prius ad primum philosophu, quam ad naturalem. Probatur consequentia: quia ad cognoscendam naturam primae materiae oportet prius cognoscere quod sit substantia,quam quod sit aliquid aliud: eo co prius attinebit ad primum philoilaphum. Antecedens est clarum: uniuersaliora enim sunt priora naturae, oc notiora . Consequetia patet quia nemo ex ipsius ueris his potest declarare materiam eise substantiam,nisi primus philosophus. Item potentia quae cadit in desinitione materiae , attinet ad primum philosophia ergo ec materia Probatur ex ui uerborum eius, quia actus oc potentia sunt differentiae entis, in eo quod ens,ut patet ex Aristotele,e uerbis ipsius: Potentia enim, di. Helvidi actus inquit, Averroes, sunt differentiae quκ contingunt omnibus praedicamen inia..is 5c coueniunt enti in eo quod e .ut patet ex eis quae dicta sunt in superioribus. i. in
Lex Aristotele erea ec in multis alijs locis hoc idem asseruit Averroes. Si ergo lex :substantia & accidens altilient ad primu philosophum, quia sint differetiae entis: eram potentia ec actus attinebunt ad primu phidosiophum, quia sunt differetiae entis, τeo ipso quod ens est exesus sententia. Si ergo substantia 5c potentia attinent ad primum philosophum, ergo materia prima pertinebit ad primu philosophumi quod 'δ' i' est illud quod ipse negauit. Item ii potetia attinebit ad primum philosopha: ergo declarare quod aliquid stens, 5 in potetia pertinebit ad prima philosophis ex sententia Averrois:quia uult, quod deelarare aliquid ei Iesubstantia attineat ad prima philosiophum: ergo declarare motu esse actum entis in potentia, secundu quod in potentia, pertinebit ad primum philosoplissi Consequentia perspicua est. Antecedes est Averrois:ergo mo ius pertinebit ad primum philosophum,quatenus motus. ergo salsum est quod materia prima non pollit declarari nisi per signu naturale, quia declaratur per motum,
qui quidem est primi philosophi.
Item salsum est, quod primus philosophus non habeat medium ad declarandum
sibstantias abstractas esse quia declarat per motu, ex uerbis Auer. sequitur ut mo
tus sit primi philosophi.quod omnino sententiam ipsius labefactat & couellit. tan ta enim est uis ueritatis, ut aliquando qui contra eam dicunt, imprudentes tamen, D opinio/
335쪽
3i . E V E R L sING. c E R T A M. Opinione quam tuentur euertant. Sequitur etia ex dictis Averrois et in loco citato, & in multis aliis locis,quos longum esset recensere,substantiam generabilem oceorruptibilem attinere ad primam philosophiam:quia uult, substantiam compositam ex materia prima,&forma illius materiae, attinere ad telam:ergo non attinebit primo ad philosophiam naturalem: ergo non abstrahet a motu primus philosophus,quod repugnat eius sententiae. Item euertit id quod dixit contra Avicenna, quem accusauit quod diceret philosophiam naturalem accepisse a primo philosopho, corpora componi ex materia 5eformaequia si prius considerat materia et Ie substantia in potentia,& formam esse is Iam per quam ens,id est copositum est in actu, necesse in ut cosideret corpora est hii considerat materia di forma ,'necesset enim inspicit causas, necesse est ut ide
composita ex materia re forma: tum quia qui considerat materia di forma, necesse est ut idem consideret copositum ex illis. qui enim inspicit causas, necesse est ut ideessecius inspiciat,non enim fieri potest ut separentur:tum etiam,quia no posset seire primus philosophus,quod forma esset illa, per quam ens est aesa, nisi cognosceret illud quod est actu.Sed illud ens est copositum necessario ergo cognoscet illud
compositum esse ex materia 5c forma.sibi ergo ipsi repugnat. Quod uero subiungit, impossibile esse declarare abstractum esse nisi per motum asseruimur: at cum adopia Mnotum esse tantum philosophi naturalis, id negamus: quod quidem tum ratione,tum Aristo telis uerbis, atq; adeo ipsius Averrois confirmari posse exi sitimamus. Etenim est ess quae dixit, quael in superioribus citauimus, colligitur apertissim motum uniuersalem attinere ad primum philosophum. item, mutatio in omnibus praedicamentis reperitur: ergo est asse filo entis,quatenus est ens est enim aequalis enti. Probatur consequetia ex ipso Aristotcle,quippe qui probauit bonii esse aequale enti,quia reperiebae in substantia,in quantitate, in qualitate,&c.Et patet etia ex ess quae ex ipso Aristotele citauimus. Antecedens perspicuum est quia Aristoteles dixit, Motus species sunt sex, generatio ec corruptio,augmentatio didiminutio alteratio secudum locum,mutatio. motus ergo est in omnibus praedicamentis in omnibus enim est aliqua species motus.
Hoc item confirmat Aristoteles decimo Metae eum dicit: Atqui eorti quae sunt. is quaeda actu tantunxquaedam potetia fiunt ato actu Hora aliud est ens,aliud qua
D tu,aliud ex numero eaeterorum .no est autem ullus motus praeter res ipsas.mutato
,, enim semper id quod mutatur per ipsius entis prsdicamenta.atq; in hisce comuneis nihil est prorsus,quod nullo en in praedicamento. Unum quodin aut dupliciter cun,, elis inest ut hoc. aliud enim est ipsius sorma, aliud est priuatio. s quale, aliud enimis est album aliud nigrum: di quantum, aliud enim est persectum,allusiimperfectum. is ec in latione simili modo,aliud est supra,aliud infra, aliud leue aut graue . quare totis sunt species ipsius quod est,quot motus mutationis ue species sunt.Cum autem eon rum quae in unoquo* genere collocantur, quoddam actu, quoddam potentia sit. M acium eius quod est potenti ut est tale, motum esse dico. Quibus uerbis apertissime ostendit se sentire,mutatione & moisi, di omnes eius species attinere ad primam philosophiam,tum quia in eo libro desinit motum: tum,i.MM. quia ostendit, mutationem re eius species esse in omnibus praedicamentis. ex quo sequit ut sit accidens entis ergo pertinet ad eam scientiam,ad quam ens pertinet. Consequetia probatur his uerbis Aristotelis: Perspicuum igitur est ad unam sis entiam pertinere id quod est,ut est ens:& ea quae insunt ipsi, ut tale est contempla ri: oc non solum substantiarum, sed etiam eorum quae competat scientiam eandem, esse,contemplatricem eorum inqua quae diximus:& de prior posteriore ue, ec ge, nere, de toto,ac specie,ac parte,& huiusmodi caeteris. Ad illam igitur scientiam ad quam pertinet em,pertinebit mutatio, & eius spe cies:sunt enim affectus entis. At* hic est lex ex quo coclusimus genus 5c specimi,&uni uocata aequivoca,& nomina&uerba, re opposita,&breuiter omnia quae sunt in Logica, per se simpliciter attinere ad prima philosophiam, propterea quod
erant affectiones entis,quatenus est ens, ec sic reiecimus secundas intentiones tan
qua figmeta excogitata ab expositoribus. nam ab Aristotele quidem nunqua tradiis fuerunt. De quibus quonia fatis multa diximus in Comentario nostro et in Apologia,mhil est quod hic pluribus uerbis agamus. fatis em est admonuisse lectores.
336쪽
Qirod item motus sit quaedam affectio comunis, & non sit tantum philosophi
naturalis, non erit superuacaneum ostendere ex uerbis Aristotelis, quae etiam in superioribus protulimus ad aliam rem probadam .is igitur octauo Physicisit ait: Om si cnia igitur quiescere,& huius rationem quaerere dimittentes sensium infirmitas quae mariam intellectus est: ec de toto aliquo non de parte, ambiguitas est: neq; solum ad Ul hylicam, sed ad omnes scientias, ut est dicere , oc ad omnes opiniones propter id μquod motu utuntur omnes. Quod si omnes scientiae utunt motu non est motus tantum philosophi naturalis sed reliquaru etiam scientiarum oc opinionum .necessitas etiam cogit ut sit scientiae uniuersalis: alioquin non omnibus conmuere ecapte conuenire pollet. Sed praeter ea quae diximus, uidetur Aristoteles ponere motu unum ex praedicamentis.ergo & si non elset affectus entis, attineret ad primam philosopluam.Urs dicamenta enim attinere ad primam philosophia, in dubium uenire non potest:sunt enim species entis. Antecedens coprobant haec uerba Aristote- 'tishum autem sint caeteris in praedicamentis compolita est enim aliquid cui in sub εα , rectum ut quiditati, & quantitati, & ubi, ac motui. Videntur enim fianificare M motum ei Ie unum praedicatrientis,sicut est substantia, quantitas, ec reliqua: atmita ei te speciem ipsius emis. erit ergo motus philosophiae primae.
I 'raeterea actus &potentia pertinet ad primum philosophu,ergo & motus. Pro Datur consequentia ex eo, quod ad quam facultate sipectant partes definitionis. 5c definitio, ad eande sipectat & ipsum detinitum. hoc ita in promptu est,utridiculum sit uelle eam probare. Motus aute definitio haec est uidelicet motus est actus entis in potentia, luatenus est in potentiae Antecedens Aristoteles ostendit,cum inquit: χ. . . Cum autem id quod est partim substantia aut qualitas, partim potentia, at in actu o T
dicatur, de potentia etiam 5 actu determinemus oportet. Confirmatu quia ip- t . . lam potentiam distinxit ac definiuit, ubi posuit nomina attinentia ad primam phi. 1. Met
Iosophiam. Praeterea potentia desinitur per motum, & spectat ut dictum est 3 ad
primum philosophum ergo&motus. Antecedens patet eis quae scribit Aristo .sevi uacat ait mira: Potentia dicitur alia quidem principium motus, mutationisue, tot.21. quod est in alio, aut quippiam aliud est. Item: Cum potentia tot modis dicatur Μα. poni bile quidem ac potens, uno quidem modo dicetur, ad quod motus aut muta- DX M.
Nonis principium habet. etenim id a quo status, quies ue proficisci potest possibile M quippiam est in alto,aut aliud quippiam est. Item: Ea uerὀ quae per potentiam di Mesci solent,omnia ad potentiam unam primam dicuntur: haec aut est mutationis orin incipium, in alto,aut in aliud quippiam est. Et post nonnulla subiunxit: Quare oro pria definitio potentiae primae haec crinprincipium inquam mutandi in alio aut in Maliud quippiam. ' is
Necessario igitur motus pertinet ad primum philosophum. aliter enim ignora to motu ignoraretur & potentia: N ad aliam facultatem pertineret definitum ad aliam delinitio,quod est omnium absurdis limum. Item cum dicit Aristoteles: Actus autem nomine & ad persectionem ipsim & η.Mehad caetera ex motibus maxime ipsis accessit. Motus enim actus maxime uidet .Qua tex.6.
propter quae non sunt,non motum, sed alias quasda praedicationes tribuere solent Mintelligibilia autem illa,& desiderabilia dicunt esse, moueri autem non dicunt . idin propterea quod quidem non sunt,esse autem actu pollunt. Quaedam enim eorum quae non sunt, potentia sunt: non fiunt autem ex eo quae non actu sunt. Declarat motum esse acturn. at haec quidem declaratio,ut patet est primi philosophi: eruota motus. Quando uere fiat,ut in motus definitionem cadat potentia θc in desinitionem potentiae motus non est hic docendi locus.fatis enim est demonstrasse ne cellarium et be ut utrumq3 ad eandem facultatem attineat.et cum perspicuum sit notentiam pertinere ad primum philosophum , in dubium sine uenire non potest. quin ec motus pertineat ad primum philosophum. U
Onfirmatur autem quod proxi- dictum est,ad hue modum: Qtiicquid consideratura philosoplao naturali particulariter consideratur,eci primo pluto sopho ratione uniuersali. est enim naturalis philosophus artifex particularis, qui partem entis considerat, no totum ens. ergo supponit necessari ὀ ipsum ens in om
337쪽
3is I NG. cERTA M. nibus constderationibus, ut patet etiam ex Arbore qua conscripsimus. At motus consideratur a philosopho naturali: ergo consideratur etiam a primo philosopho, ratione uniuersali. Motus enim est ens: ens autem est uel actus,uel potentia. Itaque
consideratur ab ipso secundum id quod est, Quod ita confirmatur. substantiae abstracitae sunt causi effectius entis,quatenus est ens:ergo ec a primo philosopho cognosci debent eo modo quo si int causae. aliter enim deciperetur. At sunt causae petipsum motum: ergo ita cognosci debent. Motus igitur debet a primo philosopho cognosci aliter enim non cognosceret causas sui subiecti. . rimae item, omnes termini qui quaeruntur & distinguuntur ab Aristotele in quinto philos primae philosephiae ut sentit Averroes caeterit interpretes quemadmodum a no his in comentario nostro dictum est spectant ad primum philosophum: ergo occaus quae ibi distinguitur. Itaq; causa efiiciens, atq; eius desinitio, di partes dei ni tionis. aliter enim non posset primus philosophus cognoscere causas, quas considerat ergo motus etiam ad ipsum primum philosophum spectat,propterea quia calsa emciens est unde motus.
item natura pertinet ad primum philosophum ergo εc motus. a item ratione probauit Arisitoteles motum pertinere ad I b. Physic. Ostenditur autem anteco is dens ex ipso Aristotele, qui inquit idcirco eruditum esse quem Q oportet,quonam 3 pacto quae* sint acceptanda: quoniam absurdum est, scientiam simul ,& scientiae
νγ quaerere modum: ubi ne alterum quidem consequi iacile est. Mathematicorum ait D tem exacta discursio, non in uniuersis est efflagitanda: sed in hisceduntaxat, quae materia uacant: quapropter modus ille non naturalis esse uidetur. Vniuersia nanoM natura materiam fortasse habent. Qtuamobrem quid si natura cosiderare oportet.
M hoc enim pa cto,& quibus de rebus est scientia naturalis,& si unius facultatis an plum rium sit causas principia* contemplari,profecto patebit. Quibus quidem uerbis lucae clarius ostendit Aristoteles sentire se natura ad primam philosophiam spectare. nem enim dissicile est, ut ego quide opinor,intelligere expositionem diui Thomae, illorum uerborum, nihil ad rem facere. non enim in prima philosophia illud dicendum fuit, istiGMyi mathematicam non esse in omnibus expetendam: 5c postmodum, hanc non esse expetendam in philosophianaturali. id enim quod uniuersaliter probatum est,ut ad rem faciat, necesse est ita accis pl. ut intelligatur de ipsa prima philosophia: quemadmodum hoc idem repetitum
rapa. Praeterea, quam similitudinem in demonstrando habet philosophia naturali, cum mathematica, eandem habet diuina philosophia cum ipsa mathematica . hoc enim ex eo patet, quod utral ex notioribus tantummodo nobis demonstrat. Digitur conuenit iliud philosophiae naturali si conseratur cum mathematica: ita con
uenit primae philosophia ob eandem rationem. Hoc idem ergo uidetur dicendum deprima philosophia. x M'. item ait Aristoteles perscrutandum esse quid sit natura hoc enim pacto costabit. inquit, etiam quibus de rebus sit scientia naturalis, atque utrum unius sit ccultatis an plurium causas principias contemplarreat cosiderare utrum sit unius facultatis an plurium causas principiam contemplari, pertinet ad prima philosophiam: ergo loquitur de ipsa prima philosophia.Hoc autem ita esse, ostendit ipse his uerbis:
tex. 3 o. rium scientiarum sit causas contemplari.
Constat igitur huiusmodi quaestionem pertinere ad prima philosophia, ipsum
Aristotele citare locum hunc in lib. quem collocat inter exordia, ut infra magis etiaostendemus. quae enim ibi considerantur ab initio secundi libri, uso ad tertium inhrum, tradita sunt uberioris perseetiori scp doctrinae causa. Nel, mea quidem sen tentia quod ait Alexander uerba illa exponens,probandum est,nam illam non essere prssectionem philosophiae contemplatricis, cuius prima pars,quod ad nos attinet. D sit naturalis, propterea quod qualis illa sit, & quibus de rebus disserat, inuestigariis non potest, nisi prius quid sit natura consideratum sit: Ex eo colligi potest quod huic libro nullus esset locus:aliter enim ante philosophiam naturalem collocandus
esset . quod tamen fieri non potest, uel quia illa est persecta, uel quia liber hic nihil
338쪽
LIBER π V . 33 ad rem faceret .supponit enim mentionem ante faciam esse de quatuor causis. non
enim illud quaeri po test, an cause re principia in infinitum progrediantur,nisi prius
constiterit α quot sint,& quae. Eo accedit,quod quicquid attigit Aristoteles, fecit Mim 3 quemadmodum apparet ut disi lueret obiectiones: non ergo potest ab eo libro philosophia naturalis initium ducere,cum uideatur aliquid supponere. Nem illud obstat quod opponit Alexander initio terti j Metaequein secundum ipse uocat nihil agi de natura hoc enim fit in sequentibus: ibi enim tollitur difficultas illa, quam sinu. ait ipse nullam fore, tum cum ostensum fuerit quid sit natur necesse enim sui talia 6Mσ.
Neq; ut ego quidem arbitror,col, et initium tertii libri cum sine primi: nem eo herent ea quae secundo libro tractant .nam cum dicit Aristoteles: De talibus igitur ostensum est 5c prius. quaecunt autem de ipsis dubitaret aliquis,resumamus iterii. Fortasse enim ex ipsis stuppeditabimus aliquid ad postolores dubitationes. Illud significa uelle se de ei dem agere, de quibus ante egerat: hoc es de causis. itaq; significat dicturum se de causis ea,de quibus aliquis dubitare potuit. In his autem erat,an causae essent infinitae. Vult ergo loqui de causis, an sint insi nitae. huiust rei illam rationem affert, quod ex his inquit) ita declaratis, subaudi suppeditabimus aliquid ad posteriores dubitationes, quae hubaudi affertitur in ter tio libro. poterimus enim multas de huiusmodi causis proferre dubitationes, cum intelligemus eas esse sinitas,no infinitas,di unius ne an plurium scientiarum sit causas contemplari.
Qtrod si essent infinitae, nullam haberet huiusmodi quςstio rationem: propterea quod infinitum, cum percipi nullo modo possit', non potest etiam sciti. Haec recta quidem mihi uidetur huiusce loci interpretatio, ut si aliter exponatur totius illius lihri sensus maxime perturbetur.
Adde quod mitifice quadrat uerbis Aristotelis, Quod si ab hoe libro initi si non
ducit Philosophia naturalis,qui poterit Alexander ita exponere, ut senses sit, non z. et hoc quidem loco quid sit natura disserendu esse, sed ante hanc doctrina oportere de rebus naturalibus disputari quod qui fuerit in pertractatione rerum naturalium exercitatus is facile assequi Poterit quae ad diuinam disciplinam pertinent. Praeterea huiusmodi sensus nihil ciuadrat huic loco, ubi qui de Aristoteles huius consuetudinis mentione facit, ut ostendat homines ab ipso non debere expecta
re demonstrationes mathematicas propterea quod Mathematicoru contemplandi ratio uersatur in eis quae carent materia. quae enim considerant, haec ipse considorant ut abstraeia sunt a materia. ac ita quidem fit, ut non sit naturalis eoru contem.
plandi ratio,quod omnis fortasse natura praedicta est materia. rod nisi ita aeciperet Aristoteles naturale considerationem, ut ipsam diuina philosopli iam intellige. ret aliena ab hoc loco forent ea quae de cosuetudine illa disseruit. Quare altera etia exandri expositio uidetur improbanda. At cum liberille nullo alio costitui pocst loco si quis diligenter attendat ea quae di sta simi,necesse est Aristotcle ita sentiare naturam pertinere ad prima philosophiam. Quod quide si ita est,motus etia si, ne dubio pertinebit ad eandem prima philosophiam. natura enim est principium motus:eoq; ignorato,ut ipsa quoq; ignoretur necesse est.
Fi Nis LiBRI D Ecl Mi SEPTIMI Euersionis fingularis certaminu.
Vod autem hic secundus primae philosophiae liber praeponi non debeat
secundo Phys libro ut quidam uidentur existimare, satis costat. Primum quia pertractatio illa ut dictum est, supponit mentionem factam esse de quatuor causis,quae secundo Pli libro enumeratae sunt, & non primo. Deinde quia primo Phys lib. tradidit Aristoteles doctrinam de ueris principiis re rum generabilium Sc corruptibilium, quae sunt, materia,sorma,priuatio: quam do nam apparet non sequi ea qua tractantur insecundo libro Meta. tum quia ut
339쪽
ostensum est 5 ostendetur natura spectat ad primum philosephum,ut est princiis piu motus. Nes illa uerba, Rursus aliud principium incipientes dicamus) iecie
eo dixit Aristoteles,ut existimat qui hanc sequuntur opinionem,quod ueteru allatis di confutatis de principiis tam mobiliu quam immobiliu rerum opinionibus, quae nec uerae essen h&admodu impersectae, uera ipse a tu persecta traditurus enset eorum principioru notitiam. hoe enim primo Phyclib. ita prsstiti ut nullo alio philosophie libro illa ipsa principia copiosius tractarit.ostendit enim tria esse retii
naturalia principia,materiam formam,priuationem: quoru duo illa, materiam ocformam,dixit ei se per se tertiuuero per accidens.uerum hoe mea quidem sententia ideo fecit Aristotes es quod cu initio primi Phys demonstrasset philosophi naturalis esse inuestigare causas rerii natural tu, docuisset* huiusce rei uia & ordine, consentaneu rationi suit, ut ipse prius de causa essiciente ageret, Q de causa materiali. est enim illa natura prior. 4ronia tame facilior erat materiae cognitio, eius pertractatio breuius absolui posset, uisum est Aristoteli faciendu este, ut prius de causa materiali dissereret.* de essiciente. quod cum secisset tanqua obiter eo loco di enim suus ille secundu naturam erat locus at altera causam pertracta urus. essiciente scilicet Sc perpetua: Rursus,inquit incipientes dicamus aliud principiu, subaudi cognoscendi. iod ide est ac si dixisset, ponamus aliud principiu cognoscendi, perinde ac si ad philosophia naturalem aggrederemur. Hactenus enim tanqua praeter ordine loquuti sumus de principiis illis,materia,sorma, priuatione, ob facilem eoru cognitione. Ponamus igitur aliud cognoscedi principiu, quod quide principid est definitio naturae. Na eu natura sit principiu motus 5c quietis. Motus
asst sit aeternus natura quae erit huiusmodi principiu, erit aeterna. itaq; motores ccelestes erunt aeterni.at ita quide perinde facit ac si philosophia naturalem auspica
.ph t. retur,ad quam ordinatus est lib. Phys 41od ide fecisse Aristotele etiam in primo' Rhet apparet ex his uerbis: Sed iam de ipsa methodo conabimur dicere, quomo D do et ex quibus poterimus assequi propositu. Rursus igit tanqua ex principio definiente ipsam quid sit 5c reliqua. Cum multa ergo ante dixisset,innuit uelle te definire Rhetorica,quasi hoe esset illius lib. initiu, propterea quod ea quς dixerat, erat D tanqua obiter dicta: nem secundus liber,cuius initiis est, Eoru quae sint, alia quidem iant natura,alia uero propter alias causas, mancus est, ac dempto capite mutilatus,
ut isti existimant. nam cu illaturus esset Aristoteles eo modo quo heri potuit des νγ nitionem illa, Est igit natura principiu alicuius,&causa mouendi in eo in quo est N primo per se 5 non secundu aceidens necessario praeponenda fuit diuisio illa , ut liquet,quod ex ea illa ipsam definitione intulit. Eo accedit, quod primus item lib. ab hac diuisione initiu ducit. Necesse est aut, aut unum esse principium, aut plura. nec obstat quod ita incipiat, oniam aut scire Ac intelligere,&c. Nam hoc procemium comune est. a t q; ita se habet initium secundi libri, quemadmodu primi. Vt igitur primus liber ab illi diuisione exordi si sumit,scitem secundus a simili diuisione initium capere potest. Neq; ideo praepostere post ipsum primum libriam collo catur, quod dissoluatur Aristotelis contextus: maxime enim connectitur. Iam ad illud primi primae philosophiae lib.responsum est. Verum ut huiusmodi conneis . Apοἰ- xionem seritari maxime appareat, uidenda sunt ea quae diximus in primo Apolo. giae nostrae libro:quae noluimus hic repetere quia non uidentur hoc loco esse ualde necessaria.ad illum tamen librum me reiicio.
TI Ecte igit nos negasse arbitramur, motum solum 5c primo attinere ad philosoI phum naturale:imo necessariueste ut primo ec principaliter sit primi philosophi. 5c recte fuisse dictu ab Avicenna quod ad hoc ipsum attinet primum philosoplisi demonstrare primum principium.esse eo modo, quo insuperioribus diximus causas demonstrati.&recte etia eundem dixisse, philosophia naturale accipere a prima philosophia, corpora componi ex materia 5c sorma: quia maletia ec forma simpliciter accepta,sunt proprie primi philosophi ut demonstratu est insuperiorebus. 8c assentimur, quod hoc no possit haberi nisi uia motus. Dicimus tame motu esse primo primi philosophi: di falsum esse,pramsi philosophu no habere medium ad illas caulas demonstrandas. Missum etia facio,quod philosophus naturalis no
340쪽
signit et a substantiae, quam eontemplatur. non enim fieri potest, ut signa naturali ad riri 3 licet alias causas quam sui tabiecti. hoc enim est euertere rationem omninoscie ν sartim re illud Aristotelis dictum, quod prima philosophia consideret causas encis quatenus est en . quia nulla alia facultas potest hoc praestare. hoc ostendit: etenim dicere iis philosophiam naturalem hoc posse. neque ualeret, quod consideret quoad esse, non quoad quid est: quia cauta cognoscuntur esse causae ex illo primo ligno quod nobis eas demonstrat.& oinnia quae dicuntur de causis, sequuntur exprima consuli 3ne ut patet de causis abstractis: quia ex hoe quod formae coelestes demon trantur e se ab irae ae a materia, ut dicemus, etiam sequii ut sint puri actus, ut sint intelligentes sparabiles iidiuisibiles, immobiles. omnia enim ista sunt uera, propter illam primi conci uilone: ergo ad eam pertinent facultate, ad quam perti net prona illa conclutis. si ergo ad naturalem pertineret: ergo quidquid est, pertineret ad naturalem quod est contra id quod asseriint isti. Item si ad philosophiam naturale attineret esse substatiarum abstractarum, ξc ad primum philosophum quid est: ergo ad philosophum naturale attineret esse ipsius materiae quid est ad primu philosophum oc ita de aliis causis. Probatur consequentia: quia illae non quaerantur nisi ut sunt cause sui biectimon enim attineret
ad prima philosophum nisi quererentur propter hoc. Quod si opus est primos philosophos cognoscere esse iptarum: ersto eidem opus est cognoscere quid est male riae primae, propter cognitionem sui subiecti. est enim eadem ratio omnino: nem dici poteti.quod prim is philosophus non potest haec cognoscere, quia ipsa materia demonstratur per motum, quoniam etia substantiae abstractae per motum demonstrant m&ormia quae sciuntur de istis,sciuntur per ipsum motum. Vel ergo esse,&quid est omni ii caularum uniuersaltu, pertinent ad primu philosophum solum, uel
pertinent ad philosophum naturalem. eadem eiu est ratio, ut patet et,qui recte hanc rem speculatur: quorum utrunm omnino labefactat atque conuellit Averrois sententiam. Non ergo hac eius responsione dii iuuiir omnes ills auctoritates, quibus ni superioribus usi Limus,ad ostendendii subitantias abstractas principaliter perti nere ad primu philosophum ac per id quod necet Lario i quitur, lib. Phys non esse parte philosophiae naturalis.Sed mihi uidetur remanere earum uis interea: quia primi is philosophus habet medium quo potest ipsas demostrare. Quod idem dicitur de omnibus cauus utituercalibus. nullus enim ipsas potest primo inquirere, nisi ille artifex, qui subiecta uniuersalia contemptat .alti uero artifices,sicut accipiunt a superiore artifice sit biecta uniuersalia ita accipiunt causis uniuersales: oc est ut si li. Phyces et pars philosophiae naturalis,&l iber de Coelo, & de Generatione ec corruptio
D ' loquentes de materia prima, di deprimo essiciente,acciperent illam cognitione a libroPhysici anquam a libro uniuersaliori non enim attinet ad illos, perscrutari de materia prima et primo efiiciente,cum praesupponat has causas.loquuntur ergo de
illis ex suppositione, re applicantproposito suo. Sed cum ille liber non possit esse pars philosophis naturalis ut ostelum esse arbitramur,necessitas cogit ut fateamur, alios artisces qui mentione faciunt de istis causis uniuersalibus, accipere eas a superiori artifice, eas sibi ipsis applicare eo modo quo diximus in superioribus. Item si demonstrationes quae sunt in prima philosoplita, essent naturales, quia utraque ec naturalis θc prima philosophia utitur motu, prima philosophia,nullas haheret demonstrationes nullas conclusiones proprias. Q rod consequitur, est ape te falsui quia non esset scientia,& nihil esset nisi quaeda repeti io,quia medium ecset natural ergo ec demonstrationes.fiunt eira ex mediis,ergo & conclusiones: se quantur enim natura medij,ex sententia Aristotelis multis in locis,sed prscipue ubi ait quae uerba attulimus etiam in superioribus ob uarias occasiones: Vna aut est iSo' scientia,quae unius est generis, quae coponunt ex primis,&sunt partes aut assectus p is horum per se. Diuersae uero scientiae sunt, quarum principia non sunt ex eiside,nec ex unius principiis principia proficiscunt ut alterius. huius autem est signum, cum ad ea quae non demonstrantur, fuerit uentum. oportet enim ipsa eadem in genere esse,in quo sunt ea quae sunt demonstrata. est aute 5c Iulius signum, cum ea quaede- monstrantur per ipsa,eodem in genere sunt, atet propinqua.