장음표시 사용
381쪽
re sententiam uesbis diciis illis enim ostendit, uelle se loqui de formss Incorrupis. bilibus in prima philosophi et deformis corruptibilibus in philosophia naturali:
quia non erat ei propositum, a prima philosophia omnino resjcere formas corriptibiles, neq; a philosophia naturali incorruptibiles:sed eo modo,&ob eas calcas quas diximus in superioribus,sic loquutus est,ad quem locum ne toties idem repetamus me reiicio. A d id uero quod addebatur, quod citans Aristoteles ea quae considerantur in lib.Phys dixit ea consderati in philosophia natur hex quo uidebatur sequi, ut liubet ille sit pars philosophiae naturalis. Negamus consequetiam. Ad probatio nem dicimus, non iume absurdum quod Aristoteles nominaret philosophiam naturalem, partem illam, quaeipsi naturali philosophiae proposita fuerat, ut seruiret illi, quamuis non esset uere naturalis philosophia: scut etiam nuncupauit sermo nem de motibus 8c uirtutibus 5c affectibus Rhetoricam, ec si uere non eratpars Rhetoricaesitis enim fuit ad hanc denominationem, adhibitum fuisse hunc sermonem in eo loco ut seruiret Rhetoricae. Concedimus ergo antecedens, di negamus
Quod aut qus rebatur quorsum Aristoteles in secundo Phys perstrutaretur, quomodo Mathematicus differret a physico, intelliges per physica, philosophunatua res. rate ut patet ex eo libro si Physica esset prima philosophia. Huic quaestioni satis. m. Cir. factu est ijsqus ante dicta sunt. quia uideli cet agit ibi Aristoteles de illis rebus pro ' er pter philosophiam naturale et non propter primam philosophia eademq; ratione φ rencitur illud utrum oporteat physicum eognoscere utram natura. Item illud, pris quod dicit Aristoteles in tex. 1s. secundi Phys item illud, quare ostenderit in uestiam' - ganda quatuor genera causarum re oportere physicum cosiderare quae iam mota mouent, & quo modo natura agat propter finem. Omnes inquam istae a. pis . Qbiectiones tollunt eade ratione quod uidelicet lib. ille Phys collocatus lit in phiara.as. losophia naturali, quia erat necetiarius philosopho naturali. Ita* potuit in eo disputari de eis, quae cognoscere oportebat philolophii naturale. Multa enim ex iis quae ibi tractatur, non sola erant utilia philosopho naturali,uerum etia necessaria.
EX quibus omnibus luce clarius mihi uidetur sequi,si uolumus doctrinam Aristotelis no errantem ec uagam sed firma & stabilem esse, oportere necessario illud ponere philosophum naturalem,eum loquitur de eis suae sunt in lib.Phys induere personam primi philosophi, quod quidem ideo factum est ab Aristotele,
quia philosophia naturalis aliter non fuisset una sed duae scientiae, uel plures: quia ex se non habet aliquid comune, quod ei unitatem tribuereticuius rei haec suit causa ut diximus quia omnes res quae sunt in uniuerso, habent inter se rationem generis ec specierum: Sc qui uult eas separare, di ponere in diuersis scient ijs, cogitur accipere species aliquas,& relinquere genus. α se species illae faciunt diuersas sciem S, quia non conueniunt in aliquo comuni. Quare concedimus philosephia naturalem,quantum est ex se,esse duplicem scientia, alteram uidelicetincorrupti bilium,alteram corruptibilium. Et ita, si uolumus facere duas philosophias, possumus facere.hoc enim p endet ex uoluntate nostra: quia multas sacere scientias, no potest esse ex natura rerum,ut diximus,sed solum fit arbitratu nostro.
Verum dicet aliquis fieri non posse ut duae sint philosophiae, neq; hoc unquam dictum sui se ab Aristotele. Respondeo, esse uera quae diximus, quὀd scilicet non potest esse nisi una scientia: 5c eum sunt plures hoc si ex uoluntate nostra pos suntq; esse duae ec tres, quod multis in locis significauit Aristoteles Saliquando
etiam indicauit posse esse sex scientias. Ait ut haec perspici possent, non erit alionum ab re nostra multos Aristotelis textus in medium afferre, quorum hic erit primus: At 3 tot sunt philosophiae partes quot substantiae suntiquare neeesse est ipsa ε . o. rum quandam esse primam, di aliam sequentem.nam unum ipsum, ec id quod est, is genera continuo habent, quapropter & scientiae haec sequuntur. ipse nant philo. is tophus perinde se habet, atque isce qui mathematicus nuneupatur. etenim par is tes haec habet. 5c prima quidem est scientia,& secunda, et aliae deinde sunt matheri maucis collocatae.
382쪽
sunt substantiae. Substantiae aute sunt tres igitur philosophiae Partes erunt tres. Qiiod autem substantiae sint tres, indicauit Aristoteles his uerbis, quae etiam in superioribus attulimus ad aliam rem ostendendam: Qui igitur hac aetate sunt, iam M. uniuersalia substantias magis ponunt. genera enim uniuersalia sunt. qui principia, trat. a. substasias magis inquiunt esse ex eo iane, quia modo disseredi de ipsis quaerunt. antiqui uero sin aula, ut igne ec terram sed non corpus commune. substantiae aute tres iunt una est sensibilis, cuius alia est perpetua, alia eorruptibilis, quam omnes esse fatentur,quales sunt plantae Zc animalia.ato huius elementa sumantur necesse Mest siue unum sit,sive multa. alia est immobiis: hane quidem inquiunt separabilem eisse alii, diuidentes in duas,alii in unam naturam ponetes formas ipsas, ec Matho matica solum etiam dicentes. Ille istitur naturales scientiae sunt, sunt enim cum mo
tu: sed haee ad aliam scientiam spectat si principium nullum est ipsis commune.
Item loco superius etiam ob aliam occasionem citato, ubi ait: C um autem tres 12.Μt M. snt substantiae duae quidem naturales,una uero immobilis,de hac dein ceps dicen te 2ο. dum uidetur. Ex quibus perspicuum est tres esse philosophias: quarum una est de rebus immobilibus,uidelicet prima philosophia: altera de rebus mobilibus,incor ruptibilibus: tertia de rebus mobilibus,corruptibilibus. Quam rem ostedit Aristotcles his uerbis,citatis etiam in superioribus ad aliud probadum:Et tenetur physi- 2Sisseus co siderare omnino quaecun* mota mouent: quaecun autem no,no amplius tm7i. physicae sunt. non enim in se ipsis habentia motum,neq; principia motus mouent, sed immobilia sunt unde tria negotia sunt: haec quidem circa immobile, alliae uero Mcirca mobile quidem incomptibile, quaedam autem circa corruptibilia. Idem enim aperte significat quod dixit locis citatis, uidelicet tria esse negotia,
id est tres de substantijs philosophias. quod cum n5 considerasset Averro es, explicauit hunc textu duobus modis, quarum explanationem utracpuidetur longe a ueritate abesse. Et quod ad primam attinet nemo est quino uideat in hoc textu nullam mentionem fieri rerum immobilium, quae sint in mobilibus,quae conueni
unt mathematicis, ex Averrois sententia.
Item falsum est, Aristotelem hoc in loco dicere, res mobiles eorruptibiles re incorruptibiles esse unius scientiae. Altera item expositio non est ad rem ec a ueritate abhorret, quod uidelicet Aristoteles non loquutus sit de sciet ijs, sed indicauerit modos entiu diuersos, de quibus oportebat uerba facere per se. quonia ex uera
his ipsius aperte intelligi Leum loqui de scientiis, nepe de philosophia naturali, reprima philosophia: ec significare duas esse philosophiae partes, duas enim iacit scietia . iniare illud quod ait Diuus Thomas,noluisse Aristotele separare scientia texu incorruptihil tu a rebus corruptibilibus, uides ipsi textui repugnare,in quo clarissime ostendiξ scietiae rerum incorruptibiliu ec corruptibiliu diuersitas. quanquacidee recte dicere,respodens illis qui uolebat redigere has tres res , ad tres philosophie partes,id est ad mathematica,physicam,re prima philpsephia. quia re uera in
hoc textu nulla fit mentio rerum, quae attinent ad mathematicam. Contra etiam erroem est, quod qui poni crem diuersitate, cogitur ponere scienti arsi diuersi, ratem. Itam uidetur ipse euertere scientiarum naturam dicens: Cum ens diuiditur secundum considerationem demonstrativam,intrabit una natura in duas artes: ut
consideratio Mathematici de diuini de numero,&similiter cosideratio Mathema tici 5c naturalis in corpore, linea ec superscie. nam eadem linea & eadem supersis cies cosideraretur a Mathematico, ec a philosopho naturali, cum utrius idem sit finis uidelicet scire.no uideo ut dictum est in superioribus quomodo Mathematica ec philosophia naturalis non essent eaedem scientiae: considerat enim easdem res ex materia ec ex fine,qui est sorma, ut in multis locis dixit Aristoteles quos ali
, Nuc autem satis erit citare eius uerba primi Aethl.cap.decimo, quae citauimus 'etiam in superioribus: Geometra considerat redium propter scire,& saber propter i. ibis. operari .si uero dicant mathematicum considerare lineam Sc supersciem, ut abstra eupio. cia a materia: philosophum uero naturalem, ut sunt in materia: quaero utrum sit
eade linea, nec ne si est eadem linea, haec abstractio no potest lacere diuersitatem
383쪽
36ι E V E R L sl Na. CERTA M. scientiarum, quia habebit utrobiq; eandem formam, quae est sess. sin est diuersa, ut dictum est: ergo perperam dixit Averro es, quod una natura ingreditur diue fas artes: afferrens exemplum lineae. quia linea ut est in mathematica,& abstractia a materia, non est una natura, sed diuersae naturae. Verum quoniam his de rebus multa in superioribus diximus, ad illum locum me reiicio. Satis est nunc ostendisse fieri non posse,quin asseratur uis illi textui: nisi ita explanetur, quod tria sint negocia quorum unum uersetur circa res immobiles, quas Aristoteles semper at tribuit primae ph ilosophiae ut ex eius uerbis apparet. Alterum circa res mobiles,incorruptibiles,qus ad alteram scientiam pertinent: tertium circa mobilia & corruptibilia, quae ad aliam spectant scientiam: quam si uolumus philosoplitam naturalem appellare, necessatio ponendae simi duae philosophiae naturales sicut diximus duas esse mathematicas: quarum una est de quantitate continua,quae dicitur Geometria altera de qualitate discreta, quae appellatur Arithmetica. id* opinamur uoluisse Aristotele indicare locis citatis. inare nemini mirum esse debet, si diximus philosophiam naturalem posse fieri unam,di duas.s Ec Tio ocτAVA. O Ed diceret aliquis Jsta quae dixisti, non satis uidentur consentire ueritati. nam O uerba Aristotelis quae citasti, uidentur habere multas difficultates.quarum prima est, quod non uidetur uerum mathematicam eme philosophiam: si quidem philosophiae tot sunt, quot sunt substantiae: ipsa autem mathematica non est desiui stantiis. Ae rursus hoc euertit sententia Aristotelis multis in locis, re maxime c. m. ubi conclusit tres esse philosophias speculatiuas,nempe Theologiam, AIathematit . . cam. ec philosophiam naturalem. Deinde,si philosophiae naturales sunt duae, quare Aristoteles tot in locis se m per posuit unam cecsposuit Mathematicam etiam unam, quare dixit in tot locis LM E esse duas r ec si plures sunt duabus, quae erit tertia quandoquidem subalternatae non possunt dici scientiae, ut demonstrasti in tua Apologia. His quaestionibus respondeo: Aristotelem non sine optima ratione secisse qui dicta sunt. ea uero est,ut indicaret ex rerum natura, quae essent persectiores philo sophiae, & quae minus persectae. Ita γ quoniam entium aliqua erant perseec pro prie entia ut substantiae:alia uero erant accidentia,ut res quae accidunt ipsi substantiae,ad quam reseruntur, sicut declarauit Aristoteles multis in locis, ec maxime in .Meta. quarto Metaphvs loco superius citato ob aliam occasionem , ubi ait: Ubiq; aut Et ex. x. 3. scientia ipsus est proprie primi,ex quo caetera pendet,di propter quod dicuntur.
4. quod si hoc est substantia, ipsum philosophum principia substantiarum causasmo habere oportet.
Cum igitur manifestum sit substantia esse hoe primum: manifestum est etiam, scientiam eme proprie de hoc primo: Ergo secundo loco erit de accidentibus, da quibus possint esse scientiae. Itaq; loquentes proprie de scientiis,dicere posiimus tot esse partes philosophiae, quot sunt substantiae. dc hoc sensuerit uerum, Mathe
maticam non esse partem philosophiae. Sin autem accipiamus communiter scientiae nomen, ut eomplectitur substam
OHeta. tia,& accidentia, Mathematica erit pars philosephiae:ec hoc modo accepit Aristoteles in sexto Metaphys. Ex tex. autem citares colligendum est, Aristotele saepenumero dicere aliquam rem no esse talem quia non est talis principaliter. ita dixit Mathematicam no est. partem philosophiae,quia non est eius pars principalis. Sed contra sic instaret aliquis: inrod dixisti accidena ut est quant stas, non est. proprie ec principaliter ens: ec facultatem illa quae cosiderat hanc quantitatem, non esse proprie scientiam neq; partem philosophiae, hoc uidetur aperte repugnare sententiae Aristotelis multis in locis: re praecipuῆ ubi desiniens scire, quod est j. simpliciter,ostendit illud couenire solis mathematicis quippe quae solae accipiant
definitiones. inquit enim loco etiam in superioribus citato, ad aliam rem indican dam Conuertuntur autem magis quae sunt in mathematicis, quia nullum accides
recipiunt, sed definitiones. Et appellat in eo cap. omnes alias scientias dialecti
384쪽
qui est maxime faciens scire, quae prima hanc primam figuram serum demonstrationes ut Arithmetica, ec Geometria re , perspectiva. Et sere est dicere, quaecun v propter quid iaciunt speculationem. aut 'enim omnino aut sicut si equentius,& in pluribus per hancfiguram, propter quid , fit syllogis nus. Quare re propter hanc erit maxime faciens scire, propter quid spe culari. . Mathematicae igitin faciunt maxime scire,ergo erunt maxime scientiae et 'proprie scientiae.ergo erunt propriae partes Philosophiae: omnis enim scientia proprie est pars philosophiae: ergo illa causa quam attulisti quare Aristotcles non posuerit Mathematicam partem philosophi non est uera causa: quoniam uidelicet non sit proprie scientia quia non est de eo quod est proprie ens. Respondeo, uera esse quae dicta sunt, propterea quod no posset aliter defendi Aristoteles quin pumaret cum sua ipsius sententia. scientiam autem dicimus,pro prie acceptam, posset,ifariam intelligi uno modo,quod si de ente per se propriae, repersectissimo quia scientia sequitur naturam rerum, ec ita scientia de substantia
est magis proprie scientia, quam scientia de accidentibus,& per id quod sequitur, quam icientia de qualitate . ita d magis est philosophia illa, quae est de substantia'
quam illa quae est de quantitate. Altero modo dicitur sicientia proprie illa, quae est per causam propriam , 5 per se notam: improprie autem selecta dicitur illa, quae est ex arietibus re ex posterioribus. Am hoc sensu dicimus, mathematicam esse magis proprie scientiam, quia scili cet efiicit scientiam simpliciter, idest ex causa propria,&per se manifesta.&ita magis est scientia, quam scientia de substant ijs: quia scientia de substantius non est ex causis,sed ex ane stibus, quae cognitio est scientiae: quia no scientia simpliciter. ids est ex nostro cognoscendi modo, non ex natura ipsarum reru.Et sic intellexit Aristoteles in locis citatis cum dixit mathematicam ficere proprie scire di ita vi. 1.DAhil repugnant Aristoteli nostrae interpretationes. Ad illud uero quod quaerebatur, rare Aristoteles posuerit philosophiam misturalem unam , si sunt duae. Respondeo, sectile hoe Aristotelem ut reduceret
scientias ad tres quod ipsi uisum est esse comodius, quam ponere unam aut duas. haec enim uidebatur nimis stricta diuiso:ponere autem sex taetias, nimis lata. Posuit igitur tres quod erat medium,& ita commodius omnes tamen quaecuno sint scientiarum diuisiones, sunt arbitrio hominum, non ex natura rerum. Ipse autem loquutus est uarie in diuersis locis, ut indicaret poste tot esse scientias, quot erant rerum species et genera. Eadem ratione posuit mathematicam alibi unam alibi duas,Geometriam scilicet ec Arithmetica. 5 alicubi etiam significauit esse tres, qua rum tertia prima est in ordine,uidelicet ca, quae loquitur de quantitate, quatenus quantitas est. Altera est quae loquitur de numero , quia numerus non dicit aliqua positionem, ut declarauit Aristoteles. Tertia vero Geometria,quae fortasse potest
recipere alias diuisones di hoc modo nihil incommodi sequitur ex illo tex. Aristo t. post. telis quarti Metaphys e p.: . πNata est autem diuisio in sex sesentias quam supra attigimus, ex diuisione dira Net
rum scientiarum perquam diuidebantur res in substantiam et accidens.hine enim
uidetur fieri posse, ut dicantur tres esse sesentiae de siubstantijs, Ac tres de accidenti hus.ld ,prsterquam quod ratione confirmatur, colligitur etiam ex uerbis isto Ex diuisone item trium scientiat in liceret ponere duas philosophias naturales, rim lquarum una loqueretur de substantiis mobilibus incorruptibilibus, altera desiib- '. stantijs mobilibus corruptibilibus: Itemque duas mathematicas,quarum una de numero,altera de magnitudine ageret.
Item possunt diuidi sicientiae in quatuor quarum prima erit diuina philosophia, Post hanc philosophia naturalis . reliquae duae erunt Mathematica denumero, ecmathematica de magnitudine, quatenus nullum obtinent commune, subieeur a quo habeant unitatem.
Patet igitur ea dictis, posse diuidi scientias sex modis: ut uel una tanta ponatur H iij omnium
385쪽
omnium rera quae natura constat scientia uel duae scientis ues tres uel quatuor uero uinoe, ues sex, eo modo quo dictum est. At p harum quidem diuisionum prima, Zmitur ex natura rerum, reliquae sunt arbitratu nostro, 5 Propter como ditatem ' Diuisio tamen rerum in tres scientias, est communior omnibus 5c secundum ipsam sere semper loquutus est Aristoteses contra Platonem, quia haec uidebatur' edeontinnstaret aliquis dicens, Sequi ex dictis primam philosophiam con
siderare quantitatem abstractam a materia per intellectum. quod uidetur contra Aristotele: quippe qui semper dixit primam philos phiam considerare res immobiles, oc abstractas a Materia sectandum esse: quantitas autem abstracta a materia per intellectum,non est abstracta secundum esse. Dictum est supra, quantitatem,quatenus quantitas est quod quidem ni nil aliud est quam considerare quantitatem ut est abstram per intellectum neces Lario considerari a prima philosophia ,quia est unu ex decem praedicamentis, quae line dubio pertinent ad primam philosophiam:& est uerum dicere ipsam esse ens,quia est accidens primi entis quod est substatia: di habere suas proprietates quatenus uuantitas est,quae sunt diuersae a proprietatibus quantitatis discretaeta continuae, quatenus tales sunt qualitates . sicut substantia quae consideratur a primo philosopho ut talis est, habet diuersas proprietates a coelo, ab elementis, ta a mixtis, quae consideratur a philosopho naturali. hoc quod diximus Aristoteli repugnat. quia ec si dixerit primam philosophiam considerare res immobisses, ta separabilcsa materia, secundum esse no negaui . tame neq; potuit negare ob rationes dictas, quin consideraret etiam res immobiles et separabiles per intellectum.lta bono
tensu intelligeda sunt hoc loco Aristotelis uerba: sicut diximus intelligi Oportere insuperioribus, cum separauit primam philosophiam a philosophia naturali, eo quod conderaret res immobiles ta separabiles a materia. Dicimus ergo, Aristotelem distinxisse primam philosophiam a Mathematica, eo quod mathematicacosideraret res separabiles per intellectum lu: prima aute philosephia utrasar, sed principaliter immobiles & separabiles secundum esse Et cu distinguit Aristoteles primam philosephiam a mathematica, accipit mathematicam pro scientia Quae est de quantitate , ut quantitas est, & de quantitate discreta di continua, eo modo quo dicebamus ipsam primam philosophiam seiungi a philosophia naturali , ut una est scientia aggregata ex ea parte quae est per se psilosophia natural Nex ea parte quae per accidens est philosophia naturalis. Nihilominus distinctio semper philosophiae naturalis,aptima philosophia , incipit a libro de Coelo, iis ad species speciesissimas. ita Aristotcles, cum facit Mathematicam unam scientia,
accipit ipsam pro eo quod est aggregatum ex illa parte quae est per te mathemati
m. Quae loquitur de quantitate discreta di continua:& pro illa parte quae est per aecidens Mathematica quae loquitur de quantitate, ut quantitas est. tunc enim in
duit uestem primae plutosophiae, sicuιdiximus de phil plaphia naturali. Nihi Iominus distinctio primae philosophiae a mathematica, semper imuit sumit a quantitate discretaec continua usin ad species specialissim s- Ex dictis igitur satis perspicuum esse potest, quo modo mathematica ut pars philoisphiae oc quomodo non sit: oc ut colitreant textus Aristotelis, perspicuum est etiam,quomodo dividantur scientiae oc quo modo se habeant: nem absurdum esse philoi phia naturalem per se initium ducere a lib. de Coelo: Mathematicam
386쪽
snc Tro PRIMA. V Al ex iis, ciuae antea diximus,animorum nostrorum immortalitatem ex sententia Aristotelis ut arbitramur concluserimus : deinde eorum uaestiones ac sententias,qui hanc conclusionem, quam apertam esse o-endimus,labefactare, ac penitus conuellere aggressi sunt, attulerimus in medium:ae simul Aristotelis auetoritates, quae nonnullos impulerunt ut uerit itatem in contrariam partem traherent, eas praetertim quae speciem inanem illam quis
dem , sed tamen speciem quandam habent nam omnes persequi longum sane, ac fortasse inane fuisset postremὁ nonuulla etiam addiderimus,qus nobis ad id quod
inicere cupimus,peragendum uiam munirent: nunc consequens est,ut ad eas ipsas quaestiqnes distbluendas sententiast conuellendas quantum nostra quidem opera fieri poterit ueniamus:ut non errantem dc uagam, sed firmam ac stabilem de ani morum immortalitate sententiam, quae uehementer ab omnibus sanis desiderari
Aggredientes igitur dictarum quaestionum dissolutionem primum asserimus, ueram uisse conclusionem nostram, intellectum uidelicet ex Aristotelis sententia immortalem ei quia ratio quae sensui ec naturae fundamentis innititur, ita exige re, postulare t uidetur. etenim quum non utatur organo corporali, necessitas co sit ut non siit mixtus cum corpore. Quod quum ita iit, in dubium uenire non potest, quin eius natura nullo modo pendeat a corpore:& per id, quod necessarid se quitur non intereat una cum corpore. Quod autem non utatur instrumento cooporali, quoniam in superioribus satis abunde nos ostendisse arbitramur, ad eum locum lectorem reiicio. Hoc item alia uia sic confirmari Sc corroborari posse aliquo modo uidetur quod Midemus naturam ipsam ita comparatam esse, ut nunquam transeat ab extremo ad extremum sine medio. Quum et o darentur formae quae ex eo ore & in esse, &In operati penderent, reperirentur p: aliae quae neque in esse,neque iri operari corpore indigerent:non mne optima ratione existimandum est, dari aliquam sormam, quae in esse non pen deat a corpore,in operari uero utatur aliquo modo corpore, quod sibi obiectum Praesens faciat. quae quidem uidetur media natura esse inter ea quae ditia sunt: non est enim simpliciter immersa ut stant formae omnino materiales: neque est simpli citer abstracta a corpore, ut sunt formae penitus abstractae, quibus Aristoteles ut
hane differentiam designaret, multis in locis addidit adverbium illud Penitus, inquien , quum de illis mentionem faceret, De substantiis penitus abstractis. nisi Om n daretur aliqua substantia, quae aliquo quidem modo, sed non omni ex parte abstracὶa esset, adverbium illud Penitus sirperuacaneum esse quis non uidet satis enim seiunxisset eas, ac segregasset a sorinis immersis, si nominasset tantum abstra ctas a corpore. quod quum no secerit, nepare non possumus,quin senserit aliquam formam dari, quae partim esset abstracta a corpore, partim non abstracta:quae qui dem forma nulla alia esse potest, quam intellectus. Medius ergo erit intellectus in ter abstracta penitus,ec immersa penitus. Q rod quidem non sine grauissima causa Dictum fuisse a natura, intelligi facile potest. etenim natura transire non colet uelam diximus ab extremo ad extremum, sine medio:quod quidem fecisset nisi Garetur intellectus eo modo,quo diximus. Intellectu igitur immortalem est si ita detur, fatendum est.
Praeterea si intellectus esset mortalis, Aristoteles ualde reprehendendus esset: quippe qui in eius cognitione tradenda, non seruasset quod in scientijs seruandum est diligente ut rerum, quarum cognitio traditur, naturae ac proprietates demonstrentur,ut diximus in superioribus.
387쪽
Deinde non praestitimet, quod politicus fuerat initio primi de Anima sis uerbis.
i. quae in superioribus etiam citata sunt ob aliam occasonem: Inquirimus autem considerare re cognoscere naturam ipsius, &substantiam, postea quaecunm accidunt M circa ipsem: quorum aliae propris passiones uidentur,aliae autem communes ecani D malibus perulam inesse. Nam quum sibi propositum esse dicat, animi naturam re substantiam perscrutari tum palsiones cognoscere quae ipsi accidunt, necessariὁ omnes illi passiones animi demonstrandae erant: quarum quum esset una, o ea quidem principalis, i pia mortalibus. hanc ab Aristotele demonstrandam atque explicandam sui sita constat. quod quum praetermiserit, aut grauiter illum peccasse satendum est, qui animi, cuius notitiam tradere uelle proprietatem omnium marimam, maxime ad comoscendam necessariam omiserit aut si id nesarium est de tanto philosopho dicere, ut certe est, concludamus oportet, ipsum eius fuisse sententiae, ut existimaret animum nostrum esse immortalem. Quod si aliqui dicerent, Aristotelem exproposito demonstrata animi mortaliatatem : afferant locum aliquem ex tertio de Anima, quo in libro erat demonstranda, ubi hoc ille praestiterit. At quum afferre nullum possint ut perspicuppatet conuderantihus uniuersum illum libraerelinquitur,eos salsam de hac re, re contra Aristotelis c. tentiam, opinionem sequi. Neque enim afferrepossunt illa uerba: NO. cessse R intelligentem phantasmata speculari. Quoniam haec non est demonstratio, sed dictum quod consequitur ex demommatione, qua probauit animum esse immortalem, ut dicemus. Qui enim sciremus nos,necessarium esse intelli entem phantasmata speculari, & phantasinata se habere ad intellectum sicut sensibilia adsensum, nisi ex demonstratione dicta illa nobis palam fieret . Adde hue,quod illa uerba alio pertinent. Neque ad confirmandum animi moris talitatem t dicere, intellectum phantasiam Me, uel non sine phantasia conis tingere ipsum separari. moniam haec indigebant demonstratione. sunt enim diacia non demonitrationes, ut insuperioribus diximus. Etenim sicut videmus Aim totelem quum multis insocis seriptum reliquisset, animum nostrum immortalem ac sempiternum est non fuisse contentum eo, sed demonstrationem adhibuisse cuius ut illud pertulerat: sic etiam satis non fui isset ei proferre ea quae dicta fiunt' dimissam iacere demonstrationem. Nullo igitur modo, ut arbitror, isti, licci alioquin egregisti philosophi , qui animi mortalitatem ex Aristotelis sententia ponunt, tueri ipsum possunt, quin mancus re mutilatus in re maximi momenti fuisse uideatur: quod de tanto uiro, in re tali, asserere, iacinus ex omnibus indi nisi
Neque etiam illud, quod nonnulli colent dicere, nθά reiiciendum est.quod e sam in superioribus attigimus: Aristotelem ausam nori estie quid de hac re sentiaret palam α aperte proferre, quod religionis suae altictoritatem uereretur: itau hanc demonitrationem omisisse. INam 'cur ei non licuisset hoc ex ratione naturali impune: asserere, sicut licui emulto peiora proferre rQ rident in per Deum immortalem) peius esse potuit ad religionis rationem, quam scripturelinquere,Dei optimam maximam potestatem sinitam esse, ipsum nitul extra se intelligere mundum esse aeternum,ut multis in locis aperte dixit certe nihil. Si ergo haec ausus est uot les assirmare, quod illis sui in eius doctrina recte uersati sunt dubium esse non potest ridicvie sane contem cunt isti, ipsum demonstrationem illam ob poenae timorem omisite. ii ergo hoe cicunt non defendunt ut nos quidem arbitramur) Aristotele Quare concludentium esse uidetur, ipsum omnino existimasse animum nostrum perpetuum, incorruptibilem, impassibilem, di immortalem esse quia haec omnia confirmat domonstratio quae 5c sensui ec naturae fundamentis innititur: Veniamus iam ad dissolutionem quae stionum propositarum.
388쪽
REspondentes igitur ad illum textum Si aute Sc hoc phantasia quaedam est, aut iunon sine phantasia nocontingit utiq; neque hoc sine corpore esse: Dicimus ια. a. primum non discendo ab iis quae initio statuimus, principiis intellectum no strum ex ratione naturali, salsa tamen, atque omnino reiicienda a nobis quibus limmine spiritus sancti ostensa est ac patefacta ueritas, unum esse in cunctis homini bus. Deinde Aristotelem negat se ipsum ei se phantasiam, propterea quod eius operatio carebat organo. addici ille autem, non esse sine phantasia: quoniam ut insupei loribus declaratum est, nihil erat acta eorum quae intelligebat, antequam ea intelligeret,sed erat in pura potentia. Itaque necessitas cogebat,ut redigeretur ad a litum ab aliquo extrinsecus accedente. Siquidem videmus ipsum intelligere. Fieri autem non poterat ut ex seipso redigeretur adacium, quippe qui esset in pura potentia: haec uero frustra fumet, quemadmodum dicebat Aristoteles, frustra esse calceamentum cuius non esset calceatio. Item nunquam operatus esset ille intellectus , ergo nunquam suisset : quia tolle actiones a rebus, tolles esten
Ergo necesse erat ut redigeretur ad actum ab aliquo extrinsecus accedente. At hoc non poterat esse nisi eius obiectum, quia obiectum esit id quod movet poten tiam ergo obiectum esit illud quod redigit ipsum ad actum. sed obiectum non potest intellectum redigere ad actum, nisi sit praesens non potest enim aliter mouere: sicut sensibile non mouet sensum nisi adsit ipsi sensui.sed obiectum intellectus non potest praesens esse sine phantasia ut perspicuum est si consideremus omnes animi potentias :ergo fieri non potest, ut intellectus intelli as sine phantasia. Quare in- .iri stiquit Aristoteles quum specularetur intelligens,ncceile est simul phantasma specu- ita rν. iari. phantasmata enim sicut sensibilia sunt, repter quod sunt sine materia. Nofi inest ergo intellectus phantasia quaedam,quia nullum habet organum non est tamen 'sne phantasia, propter causas allatas : nullum igitur proprium habebit opus sine phantasia.& per id quod necessario sequitur sine corpore. Etenim quum eius operatio sit intelligere, & ipse non possit esse sine operatione : Intelligere autem non possit esse sine corpore t necessario sequitur, ut intelle cius non possit esse sine corpore. Hae igitur sunt causae, quare Aristoteles dixerit: Quod si intelligere est phantasa quaedam, uel non sine phantasia, non contingit id ola . ipsum esse sine corpore. Item: si quod igitur animae operum aut pallionum est tes . 1. proprium .cotingit utique ipsam separari ab ipso: si uero nullum est proprium, non , deo .
erit utiq; separabilis. t t. r.
Quod autem no habeat opus proprium seorsum a corpore,colligitur ex demonstratione dicta. His explicatis dicimus,intellectum non esse separatum a corpore,ct esse separa tum a corpore.haec enim duo protulit Aristoteles: quae tantum abest ut inter se pugnent, ut necessarium sit ita ex fundamentis positis asserere. Nam quum dixit intellec una nostrum non esse separatum a corpore, siqnificat non poste esse seorsum a corpore, ita ut per se existat sine corpore: est enim temper in aliquo corpore, pro pter causam allatam: quia alioquin nullam haberet operationem . Quum uero
dicit esse separatum a corpore, intelligit quod separatur ab hoc ,-ab illo corpore: ut a corpore Socratis N Platonis, & omnium singularium, quae sunt eorruptibialia. Atque hoc pacto conciliantur haec duo Aristotelis di csta, quae uidentur inter
Sicut etiam cogimur de materia prima dicere, si uolumus esse peripatetici. Etenim quum dicit Aristoteles, materiam primam, quae est in pura potentia , esse separabilem a forma, & non esse separabilem a forma: intelligi debet, esse qui dem separabilem a sorma, quia separatur ab hac, ec ab illa se a : non esse autem
separabilem a forma simpliciter, quia nunquam est sine aliqua forma, alioquin
389쪽
nerationem alterius:& Quod ultimum non esse formae corrumpenda ,erat primum 7.Vm. esse sorrmae generandae.Et hoc modo uidetur intellexisse,cum septimo Meta. textit . . secundo,loquens de substantia dixit.
is es multis igitur modis dicitur, primum omnium tamen est ipsa substantia primum A cx ratione, occognitione, di tempore. Nam caeterorum quidem, quae praedican tu nihil prorsus est separabile : ipsa autem sola separabilis est. od quidem eu nixe non porest, nisi quia ipsa potest separari ab hoc uel ab illo accidente. od uidetur innuisse in praedicamento substantiae,cum haec protulit uerba. si V xime uero substantiae proprium esse uidetur, quod quum unum & idem n mero sit, contrariorum susceptibilem esse. in aliis quidem non habebit quis p quid
xale Proserat,quaecunque non sunt substantiae quod quum sit unum numero,sust Pubile contrariorum sit: ueluti color, quod est unum ec idem numero, non erit alubum Sc nigrum ne* eadem actio numero erit praua ec studiose.similiter autem ecin aliis,quae substantis non sunt. substantia autem quum unum di idem numero sit, capax contrariorum est:ut homo cum unus ec idem numero sit,aliquando quidem niger,aliquando autem fit albus.ec calidus Sc frigidus fit,& prauus ec studiosus. Quare perspicuum est, substantiam posse separari ab hoe, uel ab illo accidenter non posse tamen simpliciter separari ab accidente,ita est in promptu,ut quasi turpe existimem illud uelle ostendere. ex eis tamen quae dicentur in sequentib us, colligi
Non ergo e ratione ed a consuetudine loquendi Aristoteles abhorret, explicare
modo dicto separationem ipsius intellecstus a corpore. uni uero inserebatur,si intellectus non est separabilis a eorpore ergo mort Iis:nepamus consequentiam,si intelligatur intellectum non esse separabilem . eo pore simpliciteri ex hoc enim non sequitur, ut sit mortalis.
Si uero intelligitur ipsum non esse separabilem ab hoc uel ab illo particulari corapore: fatemur quidem ualere consequentiam, sed negamus id quod antecedit quia quum melleetias non habeat organum corporale, sequitur ut non sit mixtus cum corpore, Ac se abstractus ab illo,ct separabilis: ac rursus quum sit in pura potentia ec necessario operetur. cumi eius Operatio sit intelligere,ic intelligere non possit esse ut dictum est siue phantasia, necessitas cogit ut ipse sit semper in aliquo corpore licet non semper in hoc uel in illo. Patet igitur,non pugnare inter se haee istotelis ditata, intes ectum esse separabilem a corpore, ec non esse separabilem a
- Item recte illum dixisse: Si intellectus est phantasia quaedam uel no sine phan,
is tasia: nec contingit utim,neV boc sine corpore est e, quia eX fundamentis naturae,i Dis cet falsis ut diximus,est unus numero in omnibus intellectus, recte etia ex eisdem
is fundamentis protulisse illud. Si quid igitur animae operum aut passionum est pro is prium continget ipsam separari ab ipso. Etenim si constaret naturaliter,sicut ex fide perspicuum est,animum nostrum intelligere seorsum a corpore, dubium non esset quin seiungeretur omnino non tum ab hoc, uel ab illo corpore, sed etiam ab omni corpore simpliciter θc absolute. Nunc autem quum uia naturali non uideatur hoc affirmari posse ob rationes dictas sequitur omnino, ipsum intellectum quum non habeat opus proprium, id est opus quod ex eo solo oriatur sine corpore, sed semper indigeat in sua operatione corpore non esse separabile simpliciter a corpore: alioquin pollet esse fine sua proin pria operatione, quod quidem est absurdissimum. Tantum igitur abest ut ego quidem arbitror ut ex eo quod intellectus non sit me phantasia, sequatur ut sit generabilis di corruptibilis, ut hoe sit maximo a sumento ipsum sine controuerna esse perpetuum di immortalem. Etenim si es
set mortalis, esset phantasia quaedam,quia esset uirtus educta ex potentia corporis: non postiant autem plurra formae, quae oriantur ex potentia materiae esse in eodem corpore: oc haberet organum corporale, ut caeterae uirtutes sensitivae: nec di
390쪽
L i t E R π π I. stiles tur induere phantasia, sicut non dicitur ipsa phantasia, nee reliquae uirtutes
sensitiuae. Cum ergo non sit phantas necessario sequitur ut sit abstra fius a male,ria.& cum sit absti acius a materia, sitq3 in pura potentia ad intelligibilia, antequam intelligat: ergo uirtutem aliquam habeat oportet, quae ipsi repraetentet obiectum. at haec uirtus non potest esse alia quam phantasia: ut ex eis quae ab Aristotele decia, e .u. rata sunt, perspiciis in est. non potest ergo intelligere sine phantasia. cap. ust. Itaque cum dicitur, intellechini non esse phantasiam, sed necessario esse cumphantasia: isignificatur omnino intellectum non es Ie corruptibilem ec generabi lem. nam si esset eiusmodi, esset uirtus ex corpore eduicta: & cum non possint esse plures formae eiusdem genetis,in eadem materia esstat phantasia. ideoP uirtus oraganica ut dictum est non separabitur ergo intelle mas a corpore simpliciter, quia indiget phantasia, neque interibit tamen corpore interempto, quia non est mixtua
Ita iam dii solutae uidet ut perarduae illς quaestiones qus apud nonnullos tantum
ualuerunt,ut a ueritate eos in contrariam partem raperent.
Ad confirmationem sumptam ex desinitione animae, concedimus, animam esse actum corporis, nem esse separabile a corpore simpliciter eo modo quo dieiu est: quia actus non separatur ab eo cuius est actus. Cum uero inserebatur Ergo est generabilis θc corruptibilis, ad generationem recorruptionem corporis:negamus consequentiam.
Ad probationem, quia quod non potest elle sine corpore, necesse est ut sequa
tur generationem ec corruptionem corporis: negamus hanc quoque . Etenim ex hoc quod anima non possit esse sine corpore,non sequitur ut corrumpatur ad cororuptionem corporis . lhqueretur quidem,si no posset este sine hoc uel illo corpore: interiret enim, ad interitum huius uel illius corporis: nune uero cum sit una ex fundamentis naturae, spore. Nam cum
rum, ipse semper erit ad ius alicuius corporis quandoquidem si esset determinati corporis,educta esset ex potentia illius corporis , de ita non esset separabilis ab illo. quare necellario intiret una cum ipso corapore. sed definitio animae non ostendit ipsam esse actum determinati corporis, sed solum esse actum corporis simpliciter. Quod uero non sit actus determinati cor poris mea quidem sententia)persipicitur ex hoc,quod non habet organum corporale. ex hoc enim sequitur', ut in abstracta a materiarati hinc,ut Isit una in omnibus singularibus. ex quo demu efficitur, ut non sit actus determinati corporis, sed cor, poris simplicite Nihil ergo uidetur facere contra nostram opinione,argumentum illud ex definitione animae sumptum : etsi multos, di illos etiam non negligendos, philosophos mirum in modum commouit. Eadem di lutione dissoluitur etiam altera eonfirm1tio, sumpta ex secundo de Anima, texti uigesimos to, quia concessimus animam non esse sine corpore, re i. iniri. esse aliquid corporis, nempe actum: quo tamen Ostendimu no sequi, ut intereat i .r6. simul cum corpore, u
E Ratalia quaestio, quae semper uisa est peritissimorum hominitin ingenia exercere.Intellectus continet in Potentia omnes partes animae, quae educuntur ex potentia materiae: ergo ipse educitur ex potentia materiae. quia non contineret
in potentia reliquas anime partes,nisi esset eiusdem generis,ut peripicuum est. Huic quaestioni respondentes, negamus id quod antecedit. Ad probationem, quae afferebatur ex secundo de Anima text. tristesmopis r. tianis. mo dicimus , Aristotelem ibi loquutum esse de Animis qui sunt eiusdem gene- uxat. ris, oc qui educuntur ex potentia materiae, ut perspicuum est ex eius exemplo, quum dixit: In sensitivo autem vegetativum. hoc enim protulit de Anima, non