장음표시 사용
391쪽
in TV L sl eERTA M. distinguendo de qua intelligeret, quianondum ostenderit intellectum esse aliud
genus animae. Non ergo patet ex illo tex. quod intelle muum contineatpotentia sensitiuum sicut sentitiuum vegetatiuum. No enim hoc explicauit Aristoteles nee potuit explicare, cum esset demonstraturus intellectum esse aliud genus animae a sensitivo.
r. O in Neque obstat illud, quod intibus inest ratiocinatio corruptibiliti,hic ec reliqua ' omnia: quia uerum est, ipsum intellectum non poste in aliquo esse sine sensitivo ocuegetata O : ex hoc tamen non sequitur, ut contineat in potentia vegetatiuum ocsensitiuum. emceretur enim,ut sensitiuum non emet in homine seorsum ab intello ritu. quod quide abhorret a doctrina Aristotelis. Aliud autem est ostendere aliquid. supponere quippiam:altu continere illud in potetia. nam forma materialis supponit in materia qualitates elementorum, Ac multas alias qualitates. etenim non potest esse in materia sine illis, non tamen continet in potentia illas. ergo non sequiis tur, animam rationalem continere potentia ec uirtute reliquas animas, quin illas supponat. Item sensus uisus,5c sensius olfactus,supponunt sensium tactus, non tamen contianent in potentia sensum t actus, quia sensus tactus est ex se ab illis diuersus,in ijs etiain quibus sunt omnes his sensius. Qiuod uero addebatur Si intellectus non potest eme sine senstiuo,ergo non potest separari a corpore. Concedimus,ipsum non posse separaria corpore, eo modo quo dictum est:negamus tamen ex hoc sequi ut sit mortalis. 3.Ze anim. Eodem modo respondemus ad aliam auctoritatem Aristotelis, ex tertio de antit x.36. ma: quia concedimus in eo sensu quem diximus, intellectum non est e separabilem a magnitudine.Negamus autem ex hoc fieri,ut intereat dissoluta magnitudine. Eistat enim dissicultas,cum inici lectus semper intelligat in corpore, quomodo possit intelligere ea quae non sunt in corpore sed separata a corpore. Quaesitio tamen conuenit in rem,sed non euertit sententiam nostram. od item non ualeat ab late,& simpliciter, cum dicitur, Hoe est in corpore. ec non separatur a corpore: ergo est generabile θc corruptibile:ostedunt intelligentia'. quippe quae sunt in corpore coelesti ut dixit Aristoteles multis in locis, ec maxiati si me primo Coeli,cum inquit Consumimus enim extremu,5c quod sursum maxime careae tex. ys. I -- coelum in quo R diuinum omne locatum ei Iediximus. 8. Fris. Item octauo Phycubi ait: Necesse est autem aut in medio, aut in circulo esse: hoe enim principia sunt, sed citius mouentur Proxima mouenti. huiusmodi autem est totius motus,ibi ergo est movens. Patet etiam hoc ratione quia si intelligentiae non ement in corpore non moueret orbes ne* eis darent eise. item,non essent naturae. quia non essent principium motus re quietis,eius in quo sunt primo, ecper se, di non secundum accidens. sunt e go in corpore εc nunquam separatur ab illota, tamen non sunt generabiles oc coraiuptibiles . Quod ut sequatur, oportet aliud addere, uidelicet quod sit in corpore,neo separetur a corpore,id etiam uti instrumento corporali.tunc enim sequetur ut sit generabile di corruptibile .quia illa uirtus, quae in sui operatione utit instrumen to corporali,necessario est educta ex potentia corporis, Ec quod eductum est ex potentia corporis,ut intereat necesse esse corpore interempto. non enim potest sepa rari ab illo. νQuod si ab Aristotele dicuntur intelligentiae separabiles ideo dicuntur, quia noeducunt epotentia crarporis, nem utuntur corpore in ipsarum operatione: sed earii operationem G persectionem illud sequitur,ut dent esse ipsi coelo, sicut diximus in Diperioribus: dc ut moueant ipsum. In quem item sensum possumus illud accipe x , ' RQ Π: 'ςsse separatum a corpore quia scilicet no educitur e potentia illius, di quia potest separari ab hoc uel ab illo corpore, non tamen ab omni cor
Pore simpliciter. τ' Quod uero inserebatur ex uerbis Aristotelis anima esse inseparabilem a corpo re liquidem mus conreptatio pertineret ad philosepha naturalem 5e ita uiderit esse corruptibilem: negamus utranque consequentiam. Nem enim sequitur, ut anima
sit generabilia cc corruptibilis, quia si inseparabilis a corpore eo modo quo dixi
392쪽
re: quia ostendimus in superioribus, philosophum naturalem polle no solum considerare formas abstraeias, quae non sunt omnino abstractae, uerum etiam formas penitus abstra fias.& quoniam de hac re pluribus egimus in superioribus, ne nimiismus,reiicio Lectorem ad illum locum: ubi etiam declarauimus, quare Aristote les protulerit multis in locis philosophum naturalem considerare solum insepara bilia, licet consideret etiam separabilia, di ita nihil iacit contra nos ille textus sexti Metaphysicorum.
Concedimus etiam quod ibi asserit paulo post Aristoteles uidelicet philosophuriaturalem contemplari anima, quae non est sine materia:quia contemplatur etiam
animam intelle stivam,quae in sua operatione indigent corpore eo modo quo diximus ita in comparatione ad substantias penitus abstraeias, dicuntur non esse si 'a' ne materia.non tamen ex hoc sequitur,ut sit generabilis & corruptibilis,quemadmodum iam toties die u est.Ita uero locutus eise uidetur Aristoteles,ut ostenderet philosophu naturalem non cotemplari primo substantias penitus abstractas, quae non indigent corpore nem in essendo,neq; in operando. Ac si redie quide perpendantur,maxime ea quae dicta sunt in superioribus de prima philosephia,& de philosophia naturali futurii esse confido, ut es responsiones quas dedimus,no uideantur absurdae neq; abhorrere ab Aristotelis sentetia quae aliter plane inco stans ec incerta essen eius do strina meo quide iudicio sustineri non posset, quin tota pentiatus corrueret. quare de tris omnibus reficio Lecstorem ad superiora quae dicta suorunt ut dissoluerentur huiusmodi quaestiones. Satis erit nunc dicere etiamsi Aristotcles dixisset philosophum naturalem eosderare solum formas penitus immersas: non tamen ex hoc sequuturum sui sie,ut non contemplaretur etiam animam rationalem,quae non est penitus immersa. quandoquide, ut declaratum fuit in superioribus , ideo protulit Aristoteles philosophiam naturalem considerare materia lia, re ea quae mouentur, oc definire per materiam: quia illa quae ab ipso maiori ex Parte, uel primo oc principaliter considerantur, sunt immeria materiae, simpliciter uel aliquo modo pendent a materia: ut anima rationalis quae licet non in esse,iame in operari pendet a materia, sicut diximus. quam ergo ita esset, potuit Aristoteles ut mos est ipsius hanc generalem propositionem proserre, quod quaecun* pri mo & principaliter. 8c maiori ex parte considerantur a philosopho naturali, pendent aliquo modo a materia, di sunt cum motu . Quare sere semper dixit, quod quaecunque mota mouent sunt Physicae considerat spiris:&' quod philosephia naturalis definit per materiam.etiam in comparatione ad mathematicam. Quod tameab eo non ideo dicctum est,ut ostedimus, quia naturalis philosophia primo Ec principaliter consideret omnia mobilia,squidem mobilia uniuersaliora attinet ad priis mam philosophiam: sed quia illa, quae maiori eX parte considerat, iret primis, in comparatione ad alia sunt mobilia. Quare .it dictum est)describens sibiecti uiri philosophiae naturalis, ipsum fere semper descripsit permotum: ut uidelicet indicaret omnia quae principaliter considerantur ab ipsa in comparatione eorum quae
non considerantur primo Θc principaliter, ut sunt substantiae penitus abstraciae: si cui etiam dixit primam philosophiam speculari substantias abstra fias, ut ex ijs ostenderet eius per se stionem: quia in comparatione caeterarum rerum, quas consi derat,sunt per fee iores: in comparatione uero philosephiae naturalis, eas ipsa primo contemplatur.quo cum tame stabat etiam, ut uere oc per se eius subiectium ecset ens:& per id, quod necessario sequitur,ut ipsa contemplaretur entia etiam ino
Bilia itaq; eis qus di sta sunt de philosophia naturali,quod uidelicet conderet materiali di ea qus mouentur de quod definiat permotum, non repugnabit,ut praeoter materialia conlepletur etiam aliqua immaterialia sicut formas collestes,& ani mam intellectivam. Atque hoc quidem ductum eo modo aecipiendum est quo illud Quod sol&homo generant hominem: cum tame non ideo putandum st,cae- , odisteros planetas di motores,oc maxime primum Motorem non concurrere ad gene iecro. ratione hominis. nam hoc esset euertere sententiam Aristotelis, ueritatem. Sed
dieendum est, hoe ita protulisse Aristotelem, quia magis manifeste uidebat sol ad hanc generationem conserre.Qui quidem loquendi modus apud ipsum ita ste
393쪽
Item fieri non potest ut sol per motum calefaciat ista inferiora, ergo ueram esse nopotest quod dicit Aristoteles. Probatur antecedens: quia motus coeli dictus non potest peruenire usq; ad eam regionem aeris,in qua coguntur nubes, ita ut locum illum calefaciat:ergo multo minus potest peruenire ad ista loca inferiora. Conse 3. Min quentia perspicua est. Antecedens probatur his uerbis Aristotelis: Nihil enim pro- p ἶ-hibet propter eam quae in circuitu lationem prohiberi, constare nubes in superiori
ioco.iluere enim neces Tarium omnem qui in circuitu aerem, quicunt intra peri&- tiam capitur definitam:ut ec terra sphaerica sit tota.uidetur enim di nunc uentorum generatio in stagantibus locis terr ec non excedere uentos altos montes fluit au- tem aer in circuitu, quia simul trahitur cum totius circulatione. ignis quidem est cum eo, quod sursum elemento: cum igne autem a se continuus est. quare ec pro Pter motum, prohibetur congregari in aquam. ι
Nel ualet dicere,quod impellat ignem deorsum:quia ille ignis posset etiam o
Iesacere regionem nubium. quam cum non calefaciat ex sententia Aristotelis, ne cesse est ut non calefaciat illo motu ista inseriora. Item,si solo motu sol calefaceret ista inferiora, aeque calefaceret in hyeme, atq; in aestate. Consequens aduersatur sensui:ergo illud ex quo emanat, reiiciendum est. Consequentia manifesta est: quia est semper idem motus.non enim mouetur citius in aestate quam in hyeme. Item,loca umbris opaca ita calida essent in aestate 5c in hyeme, sicut loca radiis solis patentia.Consequens repugnat sensui: ergo ec ueritati, illud unde consequitur. Antecedens probatumquia est idem motus. Item,calidiora essent vallibus monitum cacumina quippe quae sunt moriri coeli Propinquiora.at hoc a sensu dissidet:ergo abhorret a ueritate, id ex quo fluxit. Praeterea, ad hoc ut reperiretur generatio ec corruptio, necessarium non estet multos esse motus,&contrarios,aut latione aut ingqualitate. Consequens est sal- dicit inrisum euertit enim sensum ex sententia Aristotelis:ergo di id unde sequitur. Proba- creor. cur consequentia: quia satis esset motus diurnus, qui moueret ignem 5c aerem, uel κα- 6. proiiceret igne deorsum: hoc enim uidetur significare Aristoteles loco citato, cum dicat hoc fieri a sole quia in uesox et propinquus.n5 enim fit nisi motu illo diurno.Quod etiam conspicuum est quia motus proprii quatenus sunt motus,non Pos sunt hoc praestare. Adversatur igitur hoc Aristotelis dictum sensui re rationi. Iam uero si sol motu solo calciacere .reddi no posset causa quare nubes, 5c grandines,& pluuiar, maiori ex parte non fierent in ultima regione aeris, quae est prima apud nos sed in media: non enim potest esse alia quam reflexio radiorum solis: e go sol non tantum motu,sed etiam lumine calefacitis Ec Tio Q ARTA.PRaeterea hoc dicto Aristoteles repti nat taptist in multis locis:Ago non recte
loquutus est. Probatur antecedens, primo cum inquit:Eius autem quod est, i. Metheri non fieri multos tape cometas,di magis extra tropicos quam intra, causa solis N a. Op a. strorum motus,non solum segregans calidum sed ec disgregans quod consistit. Ma iaxime autem cause,quia plurimum in laetis congregatur regionem. His enim uer iahis aperte significat, motum etiam reliquorum astrorum, praeter solem, producere caliditatem.quodsidetur,non uideo quomodo latio tantum solis sit idonea causa ad producendum calorem.
Item cum ait:Quod quidem igitur ut mouens &principale Sc primum principi v ih morum circulus est, in quo manifeste solis latio disgregans ec congregans in fieri pro Op. .
re aut longius,causa generationis ec corruptionis est. Manente autem terra, quod tacirca ipsam humidum a radiis,oc ab alia quae desuper caliditate uaporans sertur suro rasum,caliditate autem quae duxit sursum relinquente,& hac quidem dispersa ad supe reriorem locum hac autem,&extincta propter suspendi longius in aerem qui stuper uterram. Constat iterum uapor instigidatus,& propter derelictionem caloris, εc pro GPter locum,ec sit aqua ex aere. facta autem iterum sertur adtenam. Hinc enim
Perte colligitur, Aristotelem uelle radios calefacere.
394쪽
. Helbeo. Praeterea ubi inquit: Adhuc autem locus plenus est astris maximis, di fili dissL
mis adhuc sporadicis uocatis:hoc autem est 5c oculis uidere manifestum, ut ecpro pter hoc continue N isper haec omnis aggregatur concreatio. signis autem ipsius. M etenim circuli amplius lumen est in altero semicirculo habente duplatum .in hoc e M nim plura-crebriora sunt astra, quam in altero: tanq; non propter aliquam altera D causam facti a claritate,quam propter astrorum lationem. si enim re in hoe circulo fit in quo plurima ponuntur astrorum di ipsius circuli in quo uidentur magis spissa. ιν esse 5 magnitucine 5c multitudine astrorum, hanc uerisimilem existimare conue, D mentissmain esse causam passionis. Plane ostendit lumen solis attrahere uapores, qui ex eius sententia essiciunt cir culum lacteum, di per id quod necessario sequitur, ipsum lumen calefacere, caelorat item altra concurrere ad illos uapores attrahendos. quod quidem uidetur repugnare eis,quae in superioribus dixit. LMαbeo. lieni illud quod ita scriptum reliquit Principium autem horum , dc causa: quia θc Vs terra, quae intus sicut plantarum corpora, & animalium statum habent, & senectu M tem .sed istis quidem non secundum partem hoc accidit pati,sed simul totum insta νγ tu esse,& decrementum pati neces Iarium. Terrae autem hoc fit secundum partem, is propter frigus 5c caliditatem.haec quidem igitur crescunt θc minuuntur, propter sora iem Sc circulationem. propter hoc autem, Sc uirtutem paries terrae accipiunt differa rentem, ec iterum ad tempus aquosa pollunt permanere, deinde exiccantur & so
Nam cum dicat, crescere hate 5c minui propter solem 5e circulationem, ne alte rum stuperuacaneuin sit, necet Iarium uidetur esse ut per solem intelligantur radii solis,ec per circulationem eius motus.
a.degene. Item ubi usus est his uerbis: Itam affectus hie ueluti mariscae, aut alia pro susio san
α ι guinis euenit. Caeterum menstrua nullo circuitu certo describuntur, tendunt tamd p moueri decrescente mense,id ratione rectaesunt enim corpora animalium frigidiara ora, cum euenit ut continens aer talis essiciatur.mensum autem coitus frigidi sunt, D propter lunae desectum Ita sit,ut fines mensium,quam media sint stigidiores. Igi is tur postquam ocrementum mutatum in sanguinem est,menstrua moueri tendunt in eo quem dixi circuitu. at fi concoctum non est,paulatim siquid subinde secemitur. D quamobrem quae alba uocantur,paruis adhuc,& puellis proueniunt. Indicat apertissime,lumen lunae producere calorem: alioquin mensi a coitus non essent modiores propter lunae defecium: non ergo tantum sol calefacit, neq; tan
a. D te se. Praeterea cum inquit: Tum etiam ut menstrua secundum naturam mensibus de, animai. erescentibus potius fiant, eadem de causa accidit. Tempus enim hoc mensis sigia is a. dius est,ec humidius, propter lunae decrementum,desectionem .sol enim per tota ,, annum hyememat aestatem facit,at luna per mensem id agit: quod itast nona ,, eeitu discessul, lunae sed alterum increscente luce,alterum decrescente. Quid clarius est quam ex hoc loco colligi lumen lunae calefacere 'non enim se eundum naturam menstrua mensibus decrescentibus potius fierent,nem faceret luna per mensem hyemem dc aestatem,aestatem in crescente luc hyemem decrescenis
te. lumen ergo lunae calefacit,ecnon tantum motus,nem tantum sol.
tir adi idemq; apertissime ostendit,ubi haec scripta reliqui ita enim coit cum sole. men
animal. sis nam i communis amborum circuitus est luna autem principium est, propter is p io. Iis societatem,receptumi lucis. sit enim quasi alter sol minori quamobrem conda is cit ad omnes generationes, persectiones*. Calores enim ec refrigerationes cum is moderatione quadam generationes, sine moderatione corruptiones emciunt. tetis minum autem tum principii, tum finis qualitatum earum, motus horum siderumis obtinet.ut enim ec mare, ec omnem humotu naturam subsistere, mutari ue pro flais tuum motu re quiete videmus, aerem uero dc flatus pro solis lunaeq; circuitu assiciuis se ea quae ex ijs, aut in ijs oriuntur,sequi necesse est. Etenim si luna conducit ad omnes generationes ec persectiones, propter selis societatem,receptumque lucis,quialit quasi alter sol minori ergo lumine calefacit. ali
395쪽
Lia Εκ ππL3 7 adioqta in non conduceret ad omnes generationes re persectiones: non ergo tam tum sol item his iuerbis: Altera autem ex eo, quod medium quidem sub altero medium 1. post ri est differunt problematum: ut propter quid Nilus finiente mense, magis fluit, pro- ι x. 6.pter id quod hyemalior finis mensis.propter quid autem uernior finis mensis, quo ianiam luna deficit.haec quidem enim sic se habent ad inuicem. Perspicuum est eum .. significasse, lumen Lunae calefacere, quia finis mensis non magis tenderet ad hye
Quod item ostendit, cum inquit: Dicere autem quod extinguatur in tenebris iis iis aegrediens, licut Timeus dicit,uanum est omnino.quae enim extinctio ἰ-- est ex- siri ista. tinguitur enim aut humido aut frigido calidum & siccum, qualis uidetur quidem eap.i. in carbonibus ignis Ec flamma quorum neutrum inlumine apparet existens. si igi- iatur est quidem, sed propter debilitatem latet nos, oportet per diem scin aqua exim iami lumen, bc in glaciebus magis fieri tenebras. Flamma enim, & ignita corpora iapatiuntur haec nunc autem nihil tale accidit. Nisi enim lumen esset calidum, ratio ia istotelis nullius esset pondetis: quia non esset necessarium, ut extingueretur affigido. Item si solo motu ct non lumine fieret calor, non interesset inter climata, quod ad calorem attinet, ad stigiis: quia omnia essent eiusdem uel Digoris, uel caloris: quia omnium climatum est idem motus.Motus enim circularis corporum coelestiisum circundat omnia climata. eodem modo se habet in comparatione ad omnia climata.Consequens euertit sensum: ergo abhorret a ueritate id unde fluxit. Item,non esset causa quare in eodem die maior calor esset meridie, quam mane de uespere:& quare noeies plenilunii essent calidiores.quae cum sint perspicua, ut Perspicuum sit lumen calefacere necesse est. Videtur etiam Aristoteles apertam huius rei significationem dedisse, cum in- .ae Hiquit: Calor autem ab ipsis ,*lumen generatur attrito aere ab illorum latione. naistus est enim motus ignire & ligna 8c lapides, di fenu. Rationabilius igitur, propin .equius igni. propinquius autem ac uelut oc in latis sagittis hae ipsae igniuntur, sic ut iatiquescant plumbeae.&quoniam igniuntur istae necesse et eum qiri in circuitu ipsa- rerum aerem hoc ipsum pati. hae quidem ipsis incalescunt propter in aere ferri, qui .pter quod approximante ipse,Noriente, di super nos existente, generatur calon ia
od quidem igitur nelignea sunt, necd in igne feruntur, tantum nobis dicitum iasit de his. Nisi enim putasse solem lumine haec inferiora calefacere,non usus esset his ueris his:Propter quod approximante ipso,& Oriente,& existente super nos , generatur calor.quia motus semper se habet eodem modo, siue sol appropinquet, siue longius recedat siue oriatur siue occidat,sive sit super nos, siue non sit. His ergo locis,& multis etiam aliis quos longum esset omnes proferre aperte indicat Aristoteles se noluisse simpliciter re absolute accipi uerba illa primi Metheor. Eius ergo quod est fieri aestum 5c calorem, sussiciens est efficere dc solis latio ia
ostendimi enim ξc rationes θc sensus,5 uerba Aristotelis, lumen calefacere, &alia astra:non ergo tantum hoc facit latio colis.cuius sententiae crebris illum similiacationibus nos admonuisse ex eis quae dicta sunt conspicuum est.
Ed quia nequacb probandum est, ut saepe iam diximus tantum philosophum
non solum pugnantia uerum etiam quod multo foedius est negantia in re tam aperta, tamq; manifesta dixisse:faciundu omnino uidetur,ut eius uerba re sta inter
Pretatione explicetur: sque meo quidem iudicio talis esse debet,ut per id quod ait
396쪽
3 3 E V E R L S I N G. c E R T A M. Iationem solis tantum esse causiam sufficientem aestus di caloris , signiscet ipsum so lem principaliter inter omnia astra aestum,&calorem producere quia producit lumen quod cum propius sit, quam superiorum astrorum lumen, magis calefacit: eccum solis orbis uelocius moueatur quam orbes inferiores, quia eodem tempore maius spacium pertransit,fert lumen magis circa uniuersum mundum,quare magis
Quod item uisus est indicare Aristoteles ubi dixit: Alio uero modo potentia almactu disterunt ea quorum non est eadem materies, quorum forma non est eadem: D quemadmodum hominis causa sunt elementa,ignis & terra ut materies di propria
is forma,& si quid aliud est extra 5c praeterlvec sol circulus p obliguus, quae quidem
D neq; materia necd forma, net priuatione speciei eiusdemsed mouentia. Ponit enim non modo solem esse causam mouentem dc efficientem horum insoriorum,sed etiam circulum obliquum qui est Zodiacus:quo d perinde ualet ae si diceret,primum coelum concurrere ad eis cientiam horum inferiorum: Quod si dotur,ut dari oportet: sequitur,recte suisse a nobis explicatum, Aristotelem attribuisse efficientiam illam soli tantum,quia uel principaliter aliquo modo, uel magis mania seste ab ipso existit,aim ita cogimur dicere propter rationes allatas, oc uerba Aristotelis,quia sol ipse motu attritionis non potest mouere aerem, propterea quod no na.ct unci tangit ipsum.etenim,ut inquit Aristoteles,fieri non potest ut moueat quod no tan git α quidquam ab eo quod non moueat efiiciatur. Q. - Nel potest selis orbis mouere aerem citius quam moueat orbis lunae, qui est igni contiguus. Ac licet Aristoteles det exemplum aeris, propter uicinstatem cale lacti ab ijs quae ui in eo seruntur,re dicat quod ignis extruditur deorsum a motu:ta men uidetur intelligendum, eo in loco duas illum innuere caliditatis causas: alte ram,quod sol seri lumen circa mundum ipso motu. ob idm dixisse solem calefacere
motu tantum alteram ex attritione aeris, quae non uidetur conuenire motui colis,
M sed motui absolute ut significat ipse cum dicit: Videmus itas motum quod potesta, disgregare aerem,& ignire,& lata liquefacere uideantur cepe. Quare concludimus, Aristotelem per motum solis, qui est propinquus ec ii Iox,intelligere lumen propterea quia motus ille ut diximus adducit ad nos & ab
ducit lumen quod calefacit:& hoc modo uidetur solis motus esse causa caloris.atm2. Dpme. ita esse interpretandum docet ipse Aristoteles cum ait: Latio enim faciet generatio error p. nem actualiter,quia abducit,ec adducit g erans.
ι Ita enim dicimus motum uel lationem eatefacere, quia adducit 5c abducit luism en. quo d producit in haec inseriora calorem. 2.deme. Eodem modo etiam cogimur interpretari illud Aristotelis: moeirca si in aere et com p dendo & in prope es Ie generat,& in recedendo Θc longe fieri ad ipsum corrumpit:
in Io. ecii in multotiens adueniendo generat, re in multotiens accedendo corrupit. cono νγ trariorum enim contrariae causae oportet enim intelligere per id quod accedit re recedit, solem, qui per motum in obliquo circuli1- accedit ad uerticem capitis no stri,& recedit a uertice,& quod per accessum illius fit generationem, per recellum autem corruptionem quia col accedens ad nos,fert lumen magis supra uerticem capitis nostri quoniam duplicatur radius magis perpendicularis: quod lumen generat ea quae nascuntur in regione nostra, ut consipicuum est ueris tempore. Perreis .cessum autem retrahit lumen a uertice capitis nostri, unde sequitur corruptio, ut patet autumno&hyeme:omnia enim tunc uidentur aliquomodo corrumpi, praesertim persectiora. sicut igitur hoc loco Aristoteles dicit accessiim re reces Iuni solix
cum luminis nullam fecerit mentionem, esse causam generationis re corruptionis, quia uidelicet eius accessus adducit lumen, & recessus abducit: ita nihil prohibere uidetur, quo minus superiorem locum eo quo dictum est modo interpretemur: ut scilicet quod dixit, motum solis tantum este sui scientem causam caloris, nul . lasacta luminis mentione, intelligamus eum ita dixisse, quia motus solis adducit eius lumen quod principaliter producit calorem. maiorem enim uim habet in haec inferiora, quam lumen stellarum. nam cum sit magis propinquum, potest magis reflecti: potest etiam sol magis calefacere per motum, quam inferiores or
397쪽
ses, quia mouemt titius . transit enim maius spactum eodem tempore ex curo motu affert lumen quod potest caleiscere uniuersum mundum: quod non ita iaciant inferiores orbes. Est ergo una caua caliditatis, lumen: quae causi consentit senta & rationi, o uerbis Aristotelis. Altera est ipse motus, quam itena cau' Aristoteles in textu citato,cum dixit: Videmus itaq; motum, quod potest dis reilare. Deinde addidit: Fieri autem magis simul cum sole caliditatem,rationabile su
mentes simile ex eis quae apud nos fiunt. etenim uiolentia latis uicinus aer maxime sit calidus, nocrationabiliter. Maxime enim motus solidi diserestat ipsium diro
pter hanc igitur causam pertingit ad hunciocu caliditas: & quia ambiens imis per acrem spargitur irequenti motu, Stertur uiolentia deoisium. -
Quibus uerbis uidetur solum dicere motum attritionis caleiacere & n5 motum solis. ait erum, fieri magis simul cum sole ipso caliditatem. quasi dicat,non tantum Lolem calefacere lumine suo sed etiam heri calorem per motu attritionis,simul cum calore solis.nam quod simul cu sole facit aliquid non est sol: idem enim non dicitur lacere aliquid cum seipse. Ita quidem uidetur explicandum. alioquin cogemur assierere,iplumArtitotele in maxima opinionis incostantia manifesto teneri:quod meo iudicio est longe indignissimum. Qirare ut redeamus ad illud cuius causi ita diis greIsi sumus, sicut videmus oportere etiam si Aristoteles dicat motum solis latum calciacere, concedere tamen, lumen quoque & alia astra cateiacere:itidem non alienum uidetur ab eius consuetudine,quod diximus, primam philosophiam contemplari immaterialia dc immobilia, di tamen eandem etiam considerare materialia dc mobilia: ac rursus philosophiam naturalem considerare mobilia, candem duo aue contemplari aliquo modo immobilia & immaterialia. IItaque ariuna rationalis etsi nullo modo penderet a corpore sed est et simpliciter abstracta: ramen ex laoc dicto, quod ad naturalem philosophum attinet contem platio anima quae non est sine materia, non reiiceretur ipse aphiilosophia naturali. quia ira protulit Aristoteles, propterea quod maiori ex parte considerat philosophus naturalis animam quae non est sine materia: sicut etiam ex eo quod dixit philosiophiam naturalem contemplari immersa materia non reiiciuntur tamen ab ipsa omnino substantiae abstractae,ut probatum fuit. siue ergo protulerit illud Aristote les de anima rationali,quia esset uerum maiori ex pari: sii ixerit quia anima r tionalis non sit omnino sane materia, quoniam indiget corpore in siua operatione
nihil iacit locus citatus ad euersionem immortalitatis animi, Itam aruumentum miud uidetur esse distolutuna.
talis considerationis. Cui quaestioni respondentes,negamus consequentiam fieri enim potest ut sit abstractus a materia, & tamen sit naturalis considerationis Di diximus. Ad probationem consequentiae concedimus,ipsum mouere corpus' re non moueri: quandoquidem uerum sit quod non pendet a materia, non moue xi ad motum corporis . non enim illud potest secum trahere corpus,quia non est mixtum cum eo.quod si esset mixtum cum e fieri non possiet, quin ad motum corporis moueretur: quia cum mouetur mixtu, necessarium est moueri omnia quae cum illo sunt mixta alioquin mixta non essent eum illo. ' 'Cum uero addebatur, Quae mouent cum sint immobilia,non ita naturalis conis siderationis:Iam diximus quomodo propositio ista intelligi debeat.uidelicet quod ea quae sunt penitus abstracta non sunt naturalis considerationis: quia primo non
considerantur a nat urati,considerantur tamen aliquo modo. quae uero non sunt nenitus abstra .ut anima rationalis, sunt naturalisconsiderationis, propterea quod Ad te2tum Aristotelis iam responsum est. Sed urgeret qui sipiam dices fieri non p rposita ut corpus moueatur,& non moueatur anima intellec qiua, si n5 per se sitiem ira.: per acci lcns quia si non mouetur, corpus eius erit in aliquo loco, in quo non eritaruma. quod in absurdissimium. in
398쪽
Ad quaestionem respondentes dicimus,ipsam non posse moueri neq; per se ne
que per accidens quia non est mixta cum corpore. Cum uero insertur,ergo corpus erit in aliquo loco,in quo non erit anima: Negamus consequentiam.quia semper ibi est anima ubi est corpus eius. Sed dices Quomodo hoc esse potest,si nullo modo mouet. Respondeo, eo modo adesse corpori animam in omni loco, quo modo spiritualia sunt prssentia alicui existenti in loco quamuis non moueantur, neq; per se,nel per accidens. Si uerodacas, hoc percipi non posse ab intellectu: Respondeo,li non percipiatur ab aliquo intellectu, huius rei causam lare pham iasiam illius quae ea quae percipi possunt non percipiat. Quod quidem uidetur euenire, quia putat idem accidere in iis rebus quae separata sunt a materia, quod in iis
accidit quae cum materia mixtae sunt. Verum si nos cogitemus ea qus sunt immeria materiae, quomodo moucturiintelligemus moueri oc trahi a corpore,quia sunt mi xta cum illo:ita ut moto corpore, ipsa quos moueri necesse sit. sed non est necessarium,ut ea quae non sunt mixta cum corpore,trahantur cum corpore alioquin non esset disserentia inter ea quae non sunt mixta cum corpore, &ea quae cum eo non sunt mixta quae tamen est longe maxima. Quid enim est cur trahantur a corpore, cum non intereant etiam ad interitum corporis,et non patiantur ad passione corporis paterentur enim ad passionem corporis,si mouerentur ad eius motum,ut patet.
Cogimur ergo excogitare de substacijs abstractis a corpore, aliam ellendi modum ab eo qui conuenit substantiis cum corpore mixtis. Hoc idem absurdum accideret etiam intelligent is quae sunt penitus abstractae: quia ut patet,intelligentia solis est affixa stellae, quae stella modo est in oriente, modo in occidente: & tamen dicimus intelligentiam solis non moueri neque per se, ne* per accidens. Idem dicatur necesse est de primo motore. Si ergo quispiam miretur,quomodo fieri possit ut Socrates Roma discedat,& eat Bononiam: eam habeat animam quum est Bononiae, quam habebat dum Romae esset, quae tamen non sit mota:is rogo mihi dicat,quomodo intelligentia solis, quae nunc dum haec scribo est in oriente quia corpus solis est in oriente in quo corpore est tota, uesperi necessario erit in occidente,ubi erit corpus ipsum solis in quo est tota, ec est india uisibilis tota in toto & tota in qualibet parte, quomodo inqua hoc fieri possit, cum ipsa intelligentia non moueatur neque per se,neque per accidens.& si mihi hoc diaxerit , ego ei dicam quomodo eadem anima rationalis fuerit in Socrate quum is in set Roms,deinde prose stus sit Bononiam,neque tamen per se,neque per accidens
Qua quidem in re non uidetur dari posse aliqua ratio diuersitatis. etenim quod dicetur de intelligentiis,quatenus sunt abstractae: dicam-ego de anima rationali. iod si non uidetur absurdum fateri intelligentiam solis modo esse in oriente, modo in occidente, Quamuis non fuerit mota nemper se,neq; per accidens: nouideo sine cur uideatur absurdum,Socratem modo elle hic, modo illic,& anima ration Iem eius non moueri nel per se nessi per accidens. eadem enim est similitudo omnino. Nam si ipsi intelligentiae attribuitur non moueri per se, net per accidens admotum corporis,quia est abstracta a materia:& per id quod necet sario sequitur,est impartibilis ac indivisibilis: quid obstat quo minus attribui possit etiam animae ra tionali non moueri per se,necp per accidens,ad motum corporis,cum ponamus eX demonstratione Aristotesis eam abstractam esse a materia, di per id quod necessario sequitur, im partibilem indivisibilem Certe nihil. Hoc uero existimandu est unum esse ex illis quae proprie ijs conueniunt, quae seiuncta sunt a materia: quod quidem nobis cur absurdum uideatur, id causae est, quia idem putamus euenire de abstraciis a materia,quod euenit de eis quae sunt mixta cum materia,quae trahutursu ut cum suo corpore,ut in superioribus diximus. Sed in multis oportet cohibere mentem nostram,& quibusdam quasi uinculis constringere ne vagetur, oc ne putet eodem modo esse omnia accipienda. scimus enim ex ipsa demonstratione, oc ex uerbis Aristotelis, ut dictum est, intelligentiam solis esse in corpore solis, quod nunc est in oriente, 6c decem horis futuram est
in Occidente,nec tamen moueri perse,neque per accidens. Quod quidem necesse in pu
399쪽
L hR XXI. 3 ies putare fieri poste informis sipi itualibus ratione corporum in quibus sunt. nam si uel per se uel per accidens ad motum corporis moueretur, in dubium uenire non posset,quin eductae finitent ex potentia corporis, & mixtae cum corpore: N per id quod necessario sequitur, quin ei sent generabiles & corruptibiles quod quidem Histum est pro comperto ex sententia Aristotelis habere debemus. od si aliquis instaret dicens hoc non uideri uerum,quia non uidetur ab intel- Iectu percipi posse: dicat is mihi rogo quo modo intellectus percipere potest,extra coelum non esse aliquod corpus,quia non est locus, net uacuum,nel tempus, i caeli ut dixit Aristoteles etenim si quis collocaretursupra coelum, re hoc sit per id quod ire. i. o. fieri possit,uel non postit, hoc enim nihil ad rem:) tunc quaero, nunquid iste post et
manu extendere,nec ne. si posset,ergo extra coelum daretur uacuum. si non posset, ergo neces latio esset aliquod impedimensii. at hoc non posset esse nisi aliquod cor Pus,ergo extra coelum erit aliquod corpus. Hac ratione coacti multi, oc illi quidem non negligendi philosophi, uenerunt in eam opinionem, ut existimarent dari infinitos mundos. nonnulli uero alti asse ruere, extra collum esse uacuum. quorum opiniones de sententias cum Aristoteleurationibus optimis labefactauerit, ac penitus e medio sustulerit, cogimur credere,
non esse extra coelum neque corpus,neque locum,neque tempus,neque uacuum:
aelicet nobis id uideatur absurdum, o nisi maxima cum disticultate a nobis percipi postit: quia tamen plura sunt absurda,quae sequuntur illam opinionem quod existra coelum sit corpus 5 locus θc uacuum re tempus, quam hanc quod extra coe lum non sit corpus, neque locus neque uacuum, neque tempus: ideo ista est pro banda. ita etiam dicendum est de formis abstractis, quod uidelicet non moueantur per se neq; per accidens, ad motum sui corporis, etsi maxima cum dissicultate intelle ctus huic sententiae assentiri possit. hanc enim opinionem quin minora sequantur absurda, di quin minus absurdum magis eligendum sit, in dubium uenire non potest. Concedimus ergo quod intellectus sit abstractus a materia et quod non moueatur ne* per se neque per accidens ad motum corporis: negamus tam si quod cx hoe sequatur ipsum non attinere ad philosiophum naturalem. cuius rei ratione in supe rioribus reddimus.et ad Aristotelis uerba, quae uidentur contrarium asserere,iam sa ' iis supero respondisse nos arbitramur. Sed quaerat statim aliquis, quomodo sciamus nos quod abstracta a materia non moueantur neq; per se, ne P per accidens ad motum litorum corporum cum hoc non pateat sensui, ac omniςnostra cognitio quae fit per naturam oriatur a sensu Dico istam cognitionem oriri a sensu, quia Oritur ex Operationibus,quae sensius perspicuae sunt ex quibus cognoscimus abstracta ei se Mamateria,qus ita se habent. ec per id quod necessario sequitur esse incorruptibilia: ex quo deinceps efficitur, ut non moueantur nel per se,nem Per accides ad motum suorum corporu. alioquin, ut ostensum est octauo Phys essent corruptibilia. aEc Tio SEPTIMA.
Ed instaret quispiam: Hoc quod dicis uidetur alienum a sententia Aristotelis,
qui aperte dixi qmoueri per accidens conuenire intelligent ijs inferioribus, ubi haec scripta reliquit: mn est autem idem moueri secundum accidens a seipso,&ab saltero. ab altero quidem enim, inest eorum quae sunt in coelo quibusdam princi- tex sa. pijs quaecunq; secundum plures seruntur motus: alterum autem corruptibilibus se ium. Nam si notus per accides ab altero inest,& eorum quae sunt in coelo quibus- dam principiis quaecun* secundu plures seruntur motius: ergo motus per accides inest intellinem s. haec enim consequentia perspicua est ergo intelligentiae moue huntur per accidens ergo etiam anima nostra poterit moueri per accides. De quo enim minus uidetur ineste,&inest,ergo de quo magis.non recte igitur fuit dictum quod non moueaturneo per se, ne per accidens. Cui quaestioni ita occurrimus,alleretes intelligetias non moueri per se,neq; per accides a seipsis,necpper accides ab alter quia trabantur ab eius corporesicut mouentur
400쪽
uentur formae corruptibiles, sed dicuntur moueri per accidens ab altero. non sicut uidetur intelligere Averroes qui dicit eas moueri per accidens ab altero,quia ipsi tum orbis uel lubiecqui moueatur,quod plane meo iudicio uidetur absurdissismum. Etenim non uidetur posse esse primus motor, qui moueat illarum orbem effective sine medio:quia ptimus motor non adhaeret illi,sed longe abest ab illo.necesse igitur est, ut quod mouet, sit orbis primus . non enim fieri potest ut sit primus
moues. Mouebuntur ergo orbes inferiores ab alio orbe: ergo movebuntur ab alio corpore ab oriente ad occidentem. α Probatur consequentia, quia ab arua ad orientem non possunt moueri ab alta orbe.mouentur enim motu proprio,qui fit a propria intelligentia, non aute ab ea trinseco:ergo mouentur ab oriente ad occidentem ab alio corpore ergo uiolenter.
Probatur cosequentia:quia motus iste est ab extrinseco pasta, nullam uim consererate ergo uiolentus.
Probatur antecedens: quia motus proprius est ab occidente in orientem: erga motus ab oriente in occidentem non est motusproprius. Vnum enim simplex non habet duos motus simplices proprios: ergo no est secundum naturam illius orbis, ergo passum non consert vim: igitur est uiolentus, ex desinitione uiolenti insuperioribus allata.
Hoc item confirmatur ex eis quae dixit Aristotcles ad hune modum: Neque abo. anima rationabili cogente manere sempiternum, ne penim animae possibile esse tan lem uitam sine tristitia di beatam. necesse enim ec motu cum uiolentia existente stais quidem mouci seni apto nato primo corpore aliter,& mouere continue sine uaca ., tione eisse,& omni carens robore prudenti. Vult enim, quod illa anima moueret primum corpus uiolenter quia erat aptum
natum moueri aliteri ita di nos dicimus de orbibus inferioribus, siue moueantur a superiori intelligentia, siue ab alio orbe motu diurno, quod semper ille motus erit
uiolentus,quia illa corpora sunt apta nata moueri aliter. Item ille motus non est secundum naturam ipsorum orbium, eigo est uiolentus. Antecedens patet, quia motus secundum naturam inest eis ab occidente ad orien tem:ergo motus ab oriente ad occidentem est praeter naturam. Non enim fieri po- .c ii test, ut illi duo motus insint uni corpori secundum naturam. Probatur conso
quentia ex uerbis Aristotelis, quippe qui inquit: Violentia enim,di praeter nat ram idem: sed nullum uiolentum sempiternum. Ergo motus illorum orbium non erit sempiternus. sed hoc euertit sententiam Aristotelis: ergo oc illud unde fluxit. Item,si ita esse sinon possent moueri motu proprio ab occidente in orientem. Rec:-- Probatur consequentia: quia uelocitas illa quaad --- impediret motum pro
prium. ne* exemplum sormicae uidetur,meo quidem iudicio,aliquid sacer et quia experientia comprobatum est, quado rota mouetur motu uelocissimo, ipsam non posse moueri contra illum motum.non uidetur igiturseri posse,ut dicamus intellia gentias moueri per accidens ab alio:quia earum corpora moueantur ab alio corpore,uel a prima tutelligentia effectiu- Itaque uidetur necessarium ut dicamus, intelligentias moueri per accidens ab alio: quia earum corpora mouentur ab alio in genere causae sinatis. Intelligentiae enim inferiores,quatenus sunt naturs ut imitentur primam intelligentiam,mouent suos orbes ab oriente in occidentem, super polis diuersis a motu ipsarum proprio,
ec ita iste motus et sective est ab latrinsecus existente. Et hoc non uidetur repu gnare, quia illi motus non sunt omnino contrarii, oc possunt fieri ab eadem intelligentia propter diuersos fines. ipsa enim mouet motu proprio, intelligens seipsam eo modo,quo diximus in superioribus: ut uero imitentur primam intelligentiam, mouent motu diurno siue re diuersis polis. hos autem motus recipere potest cor Pus perfecte rotundum,cum non sint omnino oppositi, si recte considerentur:imo uidetur quasi unus motus ec simul fieri. ec hoc patitur ut diximus natura corpo ris. perfecit e rotundi: neque hoc repugnat simplici principio, ut est intelligentia, quod moueat pluribus motibus, qui non sint omnino oppositi imo sint quasi unia, motus,necp primo illi conueniann. sicut ipsis orbibus non repugnat quod mouean ut secundum plures motus,ut est in te citato ex o ctauo Phylicorum.