장음표시 사용
421쪽
es Theologos, propterea quod haec non distinguerent. nobism ita per domin nullii his dictis detrimentu nos ueritati sanctissims religionis nostrae esse allatiiros. non enim sensibus ipsa indiget:&qui pij sunt Christiani, ac prudentes non solum sensum pro nihilo debent ducere, sed etiam siquid aliquis, quavis summus uir, contra seni erit, de eo minime laborare. Mundum ergo ponimus natura sua ita est e constitutum, ac si ab aliquo optimo & sapientisiimo opifice fabricatus suisset, qui eius conseruationem ac perpetuitatem in primis sibi propositum habuisset. quemadmodum sit pra declarauimus, interpretates illud Aristotelis: Naturam ic lireci e sectile, quia exemit futurum ingenerabile,& incorruptibile a contrarijs . Ad quem locum reincio lectorem, quanquam hac de re pluriustis etiam agemus infra. Ponamus eidumud, quod&ex Aristotelis doctrina colligitur, elementa uia
delicet habere naturaliter qualitates contrarias.Fuit enim necet Larium naturae, dare illis has contrarietates: ut daret eam perpetuitate, quam poterat: igni caliditatem di siccitatem aeri caliditatem & humiditatem, aquae trigiditatem Gliumiditatem, terrae uero frigiditatem di siccitatem. Qitibus qualitatibus constituta sunt elementa tum quia natura ipsorum ita exigebat,ium quia oportebat ea inter se ui in I. c., ei stim agere re pati: miscentur enim re transimulantur inuice,alioquin non potuis. mr eorsent perpetuo manere. toxr Praeterea ponamus,omnia duae cunm sub luna sunt& non sunt elementa conis stare ex elementis: quare necesue est, ut in se contineant qualitates primas contra. t. de re
mas,non in illo intentiori gradu quo clemeta, sed remissiori. omnia enim quae sunt .
Lub coelo, uel sint clementa, uel mixta ex elementis. cotinent ergo omnia quae sub tex. i.yι coelo sunt, qualitates contrarias. continue igitur pugnant inter se, quia contrariumqucrit contrarii destructionem:tum ne alterum ab altero destriratur, tum ut a tineatur,& ita conseruet se ipsa,sicut appetunt omnes res qu. ae tali natura constant. t nim propter haec duo contrarium quaerit contrarii destructionem. pugnant i itur inter se cotraria. Itaq; necesse suit,ut opis ex ille, quem diximus Naturam. tanquam intus iudex uini di potestatem horum contrariorum adaequarekipsa cn inter se paria redderet cum ei esset propositum mundum conseruare, qui alioquin destrueretur. quae enim agunt,admota ijs quae patiuntur, continuo agunt, &pugnant interle:ac nisi impedirentur, sese destrueret. iare elementa & mixta, nisi adesset quid
Natura igitur, cuna uidet aquae uim superare uim aeris, uerbi gratia livenae, au get uim eris, S uim aquae:& ita de igne, di reliquis elementis. eodem modo facit in mixtis Et hoc fuit necessarium, quia necesse fuit ut elementa se inuicem tangerent. alioquin non potuissent fieri perpetua. Non enim potulissent ipsa in se inuicem transmutari, neq; mixta fieri ex ipsis. Cum ergo propositum naturae fuisset, seruare quantum posset eorum aeternitatem specie, cum non pose set numero, coacta fuit facere ut illa se inuicem tangerent. fit enim actio & passio
omnis tantiim modo per contamina. Cum uero constarent ex qualitatibus con trariis necesse fuit ut inter se continuas exercerent inimicitias. Contraria enim ue
re nun uam possunt in eodem conuenire: ae quoniam sibi initicem admota, ne
cellario agebant, repatiebantur inter se, ex quo eniciebatur ut aliquando unum tolleret alterum, unde consequuta fuisset mundi euersio: reeiὶ Natura prospexi . atque prouidit, constituens corpus perpetuum, quod eorum uim codrceret,& sic adaequaret ac patefaceret,modo uires huius, modo illius tum auaendo, tum diminuendo,ut perpetuo seruarentur in specie, re ut ex ipsis fierent perpetuo miti xta Hoc autem corpus est cinium. quod tamen secundum hanc doctrinam non est sactum primo&per se propter ista inferiora, quia nobiliora non fiunt propter ignobiliora, sed primo propter diuinas illas naturas,quarii persectionem sequuntiar omnia quae sunt in hoc inferiori in udo. Sed nos loquimur perinde duas factus esset nunc mundus,propter causam dictam:quia nihil refert quomodocunque sit. Coelum autem non produxit simpliciteret ementa,ne o mixta quia ista ut dici inus, aeterno tempore luerunt.Ged iuuat utraq; ut perpetuo stit, ecconcurrit ad ge
422쪽
nerationem hulus partis singularis elementi, &huius, Be ad generationem huius ec huius singularis mixti, siue sit mixtum ex elementis sine medio, siue fiat ex mixtis. Fuit item necessiarium, ut coelum non modo pares faceret uires elemento rum sicut diximus, ne se inuicem perderent: uerum etiam ut aliquando augeret ita uires unius partis element ut posset alterius elementi partem destruere, ut generaretur elementum, uel mixtum. Q ria cum non possent perpetua esse num
ro elementa, 5c mixta habent enim materiam in potentia ad omnes sormas ni si per continuam generationem perpetuitatem consequuta essent, periisset mundus. Fuit igitur coacta natura modo pares uires elementorum, modo impares esficere,semper tamen eundem finem spe stans. Si ergo natura secisset mundum, &non suisset uirtutis infiniis, ut ex naturali doctrina sequitur, maerati fecisset sicut diximus. Existimandum ergo est ita esse . necioni rum uideri debet, quod natura aliquando augeat uires unius partis elementi,ut euertat partem alterius,quas ipsa rerum euersionem sibi propolitam habeat eum lonne aliter sit. quia sicit hoe pro pterea, quod non poteit rerum perpetuitatem conseruare nisi per generationem, ec non potest generare nisi corrumpat. generatio enim unius est corruptio est Lia Gen. rius. Corrumpit ergo per accidens, non ut uidelicet corrumpat, sed ut generenCr r. generat autem,ut res perpetuas reddat. Necp obiiciatur quod perperam nato I. ra ita comparatum sit, ut non possit esse generatio sine corruptione, quia natura de eis quae fieri possiunt, facit id, quod melius esti melius autem est res perpetuo conseruare,quam iacere ut unum non corrumpat aliud. ia cum non post ent sex uari in indiuiduo perijssent omnes res quae sub luna sunt,& ita periisset mundus. s. te Gen. Sed contra ea, quae diximus, aliquis afferre posset haec Aristotelis uerba: Nos Creor autem dicimus aliquam materiam corporum sensibilium, sed hane non separabia ι .6- lem, sed semper eum contrarietate, ex qua generantur uocata elementa. Deter D minatum autem est certius in aliis: sed tamen quoniam ex hoe modo sunt rem ,, teria prima corpora, determinandum est de his , principium quidem 5c primum is esse materiam, inseparabilem quidem . subiectam autem contrari j s. neque enim ,, ealidum materia est milido, sed subiectum amborum. apropter quidem pis,, mum potentia corpus lensibile principium est , secundum autem primae contraois rietates, uerbi gratia frigiditas 5c caliditas: tertium autem ignis, oc aqua, di talia, is ecquae sequuntur. Qi ibus aperte significare uidetur,elementa esse generata ex materia prima.ait enim primum esse materiam primam,deinde cotrarietates, tum ignem & aquam. Hunc inquam locum afferre posset aliquis contra nos, ex eos inferre non esse uerum, elementa semper fuisse, neque mixta: quae eum constent ex elementis, a non fuerunt semper elementa, necessarium est ut non suerint etiam mixta. cum igitur elementa facta suerintex materia prima, quae erat in pura potentia: necesi se fuit dari aliquod movens, quod moueret ipsam materiam . nihil enim mouet se
ipsum, ut dictum est in superioribus sed hoc mouens no potirit aliud esse quam
coelum. ergo uerum est dicere,coelum a principio effecisse elementa, contra quam ipse asseruisti.& si coelum a principio secit elementa ex materia, ergo potest etiamnunc secere: igitur non fuit necessatium, neque erit, ut elementa generentur ex se inuicem, di perpetua fiat ex mutua ipsorum transmutatione uel ex mixtis. quod
quidem est euertere omnia quae a te insuperioribus dicta sunt ex sententia Arbstotelis.
Respondemus:ea quae dicta sunt a nobis consentire rationi naturali,5c Aristosia telis doctrins,quae ponit elementa di mixta esse perpetua.aliter enim necesse non fuistit, generationem unius esse corruptionem alterius.
Praeterea, materia prima fuisset aliquando sine forma. ec se quod non est aetii.
fuisset actu.Multa etiam alia absurda hanc opinionem sequerentur, quae quoniam sint perspicua missa esse iacienda arbitramur. Ad textum Aristotelis dicimus eum noluisse ponere generationem elemento rum ex materia nuda, oc sine aliqua forma:hoc enim fieri non poterat ,quandoqiudem elementum semper fit ex elemento. uel ex mixto, sed uoluisse designare et
423쪽
LIBER XXIII. φο mentum per se generari ex materia cum contrarietate: per accidens uero, ex eleomento uel ex mixto. maia loquutus est perinde quasi mundus aliquando esse coepisset ita enim primo facta suillet materia deinde suis accidentibus instructa. Tertio loco generata fuissent elementa. Nunc uero quia ex Aristotelis sententia mundus nunquam habuit initium, necesse est ut elementum fiat ex elemento, per accidens tamen, quia oportet materiam esse actu corrumpitur autem serina unius elementi in generatione alterius elementi, & per se remanet materia. idcirco dixit Aristoteles loco citato, elementum fieri ex materia, quia uidelicet per se fit ex materia, per accidens uero ex elemento. Et alibi Quoniam autem inquit ex non ι. caeli corpore fieri,non est possibile, ne* ex alio corpore:relinquitur ex se inuicem fies ire.11.ri. Hoc enim erat necessiarium propter causas eo in loco ab ipso redditas re uera tamen elementa per se fiunt ex materia in potetia.&si factus suisset mundus,oportuisset ordine naturae fieri primo materiam primam,deinde ea quae dicta sunt. consentit enim rationi, quae naturae sundamentis nititur,ut prius natura sit id quod si
scipit, quam id quod si istipitur: praesertim cum hoc non possit esse nisi suscipiatur ab illo. hoc igitur modo loquutus est Aristoteles, ut melius res quae sunt a natu
' Si ergo uerum quod diximus, coelum non produxisse simpliciter elementa,
onem mixta,quia suerunt aeterno tempore.
Sed cum res ita se habeat, ut coelum non generet elementa smpliciter,nec nisexta, neque producat quatuor qualitates simpliciter, quae sunt perpetuae, quid ergo, & quo modo faciet ad generationem elementorum, ec mixtorum, ec quatuor qualitatum, ec ad ipsorum coseruationem uidentur enim ex se inuicem fieri, quia gunt,&patiuntur. Respondendum uidetur coelum concurrere ad generationem & consentati nem eorum quae dicta sunt, uel adaequando uiresquatuor qualitatum,uel augendo, uel diminuendo, ut dictum est: quoniam ad generationem & conseruationem rerum aliquando opus est quadam aequalitate qualitatum, aliquando ut aliae alijs ualidiores sint oportet,aliquando debiliores.& hoc modo dicitur coelum coocurrere cum caeteris causis particularibus ad generationem, ec persectam mixtionem rerummon quod ipsum generet absolute elementa ec mixta, neque quatuor qualitates: sed quia excitat ipsas qualitates, efficit V ut misceantur inter si . conis curiit igitur coelum ad generationem ec corruptionem omnium mixtorum,dc ad conseruationem illorum, mediis qualitatibus Primis, ec eis quae nascuntur ex ip sis. ato hoc quidem tanti est momenti,ut nisi ita fieret,uel sese destruerent res, uel non agerent inter se,ut dictum est. quorum alterum non permittit natura,cui pro positum est perpetuo res seruare: alterum non potest stare, quia cum non possint ista inseriora esse perpetua numero,necesse est ut corrumpantur, igitur necesse est ut agant inter se. Cum uero coelum ita concurrat ut dictum est ad generatio, net nec corruptionem omnium sublunarium, eorumque conseruationem: neeec
se est ut habeat a natura instrumentum aliquod ad haec ipse quod ipsum attinet esticienda. Non enim fieri potest ut coelum concurrat ad horum omnium, quae sunt in uniuerso generationem ec corruptionem ec conseruationem, nisi habeat instrumentum, quod perueniat ad omnia quae generantur ec conseruantur ne que enim potest ipsum ad haec descendere habebit igitur coelum instrumentum, cuius beneficio concurret cum causis particularibus ad generationes di corruptiones particulares, quae fiunt in his inferioribus. sed quoniam positum est in sepotioribus, non decere eos qui se rerum cognitionem ex ratione naturali tradere
rofitentur,aliquid ponere quod ex sensu non oriatur, uel ex eis quae ab ipso senti prosciscuntur: consentaneum est, ut nos ponamus ea tantum coeli instrumen
ta , quae ex ipso sensu perspicua sunt, uel ex eis quae a sensu proficiscuntur, ne ui deamur eos imitari: qui quiduis sibi cogitatione fingunt: quod plane abhoraxeta Peripateticorum consuetudine atque disciplina. Cum uero duo sint omnino, motus uidelicet, ec lumen, quibus coelum uti ad generationem de com
424쪽
feritationem omnium sensu percipimus, cum* ea sunt idonea ex ipsis enim po G sumus reddere causam omnium esseetita, quos videmus in istis inferioribus, qui quide ab ipso coelo pendeant.nem perspicimus coelum aliis uti praeter ista: echoeclarum est, inducendo omnes hos effectus, ec ex eis etiam quae shquuntur erit m os persipicuum plane asserendum est ad ea quae dicta sunt efficienda, duo esse omnino coeli instrumenta, Motum N Iumen. His explicatis, proximum est ut declaremus, quid faciant haec ipsa coeli instrimenta,ec quomodo concurrant cum causis particularibus. Constat autem, motum duplicem habere utilitatem: quarum una est, quod ex motu coeli ignis ad haec inferiora detrudatur, ad genaranda ea, quae fiunt ex qua tuor elementis. altera est, quod circumsert lumen per uniuersum mundum, quod
lumen est causa omnium ei sectuum qui fiunt in ipsis inferioribus pendentu ab ipso coelo. erunt ergo motus ec lumen,idonea coeli instrumenta,ad ea omnia qus diximus efficienda. Et quoniam coelum producit omnes esse Rus maxime benescio ipsius luminis, uidendum est quomodo hoc agere possit. cum lumen ex natura sua di per se cal
Vt res ista perspicua fiat hinc incipiamus, dicentes quod coelum intendit primcipaliter re per se efficere caliditatem. quod quidem ex eo perspicitur,quia eius in struinentum quo maxime utitur,est talis naturae, ut solum possit efficere per se e liditatem, caeteras uero qualitates ex accidente. etenim si frigiditas 5c humiditas ec secitas per se producerentur a coelo, natura ei dediisset instrumeta quibus posset illas producere, ut perspicuum est. sed cum nulla constet eiusmodi instrumen ta naturam dedisse ipsi coelo, & cum uideamus qualitates illas oriri ex lumine, nogari non potest quin producanturi coelo per accidens , ae non per se: siquidem producuntur praeter id quod ei est propositum: intendit enim beneficio luminis calefacere: sed quia aliquando minus calefacit quam intendit , frigefacit & hum
iacit: etenim tolluntur uapores, 5c exhalationes ex terra Nex aqua usque ad modiam regionem aeris, uel etiam ad primam: at hi uapores cum sint ex natura sua
frigidi Ec humidi.& exhalationes frigidae,5c siccae, di per id quod necessario sequitur graues, destituti ab illa caliditate quae eos sustulerasideorsum eadunt, ec humoestant,ae frigefaciunt aerem Ec terram: θc hoc modo dicimus frigiditatem 5 humiditatem fieri a coelo. quod quidem cum sit praeter intentionem coeli, utpote quod intendebat per se calefacere: cogimur sateri, caeteras qualitates fieri ab ipso coelo, praeter eius intentionem, dc se per accidens. accidit enim ut illae qualitates producantur a lumine. Siccitatem etiam efficit coelum per accidens,dum calefacit ter ram: etenim corrumpit humiditatem,qua corrupta remanet terrae siccitas.
Quod autem istae tres qualitates producantur beneficio ec oportunitate lumianis, praeter hoc quod sensu perspicitur ut dictum est, habetur elarissime etia ex eis Linteora. quae scripta reliquit Aristoteles primo Meti cum uerba facit de pluuia, grandine.
nive, de de aliis impressionibus meteorologicis: quae quidem fieri non potest ut alumine per se producantur. Neo uerὀ confugiendum est ad influentias: quia sensu perspicua est, qualitates dictas fieti beneficio di opportunitate luminis: ne decet ut diximus eos qui philosephiam profitentur, aliquid ponere quod non
oriatur ex sensu,tiel ex eis quae ab ipso sensu proficiscuntur. Patet igit ut, quo modo coelum producat qualitates dictas, licet eius instrumentum ex natura sua non Posti l cas producere. Etenim eas efficit,intendens sacere aliud: quare accidit ipst, in illas efficiat. quod enim accidit ut fiat praeter intentionem alicuius, cui propositum est efficere aliud id per accidens fieri, at illi accidere constat. Sed statim contra aliquis diceret, qui ex hoc quod diximus,ut frigiditas siccitas θέ humiditas non sint per se in uniuerso, sed per accidens: nec formas omnes
substantiales inferiorum corporum contineantur in uirtute corporu coelestium:
quod enim accidit alicui,non uideri posse in eius uirtute eontineri: haec aute duo esse absurdist a. Huic quaestioni, quae quidem maxime urgere uidetur, resipondet celeberrimu uisita nunquam satis laudatus , Ioan . Picus, cuius etiam in ruperioribus menti
425쪽
to.cuius uerba ipsa, --- haec res maximi est in doctrina Aristotelis momen ii in medium attulimus: Si quis inquit quaerat a me, stigiditatem ne coelum se ..ciat per se,an ex accidenti respondebo: si quidem quaeras quid ex seipso faciat cor- ialum, nulla media causa fieri ab illo per se tantum calorem,caeteras qualitates ex aco ιι cidenti, sicuti calor ipse per accidens ni iaciqui sequenti capite declarabimus. Si iauero quid tanquam uniuersalis causa cum secudariis causis: agere illum per se tam cifrigiditatem quam caliditatem,tam siccitatem quam humiditatem, quo modo no vi
minus cima aqua generat aquam, quam cum igne generat ignem,nec magis posset iasne illo aqua aquam, quam ignis ignem generare . cum autem generat elemento virum substantias generat consequentes quoque illas proprietates. quare cum aqua re
Digiditatem,cum igne calorem facit. 5c siquidem hoc modo negaremus per se fie- ..ri aliud a coelo quam calorem sequerentur absurda illa,quae dicit Thomas: Erigidiu iatatem, siccitatem dc humiditatem non per se esse in uniuerso, sed per accidens, nec reformas omnes substantiales inferiorum corporum in uirtute coelestium corporum iacontineri. quae nullo modo sequuntur, cum negamus coelum per se, di ex se,uel aeo . . rem, uel inferiora alia corpora Maefacere. quocirca probat rationes Thomae, non αquod negamus ipsi sed quod asserimus. ει Caeterum quoniam eius responsio non uidetur quaestionem propositam, quae fuit D.Thomae qliaestio, disset uer nos ante oculos habentes illud Aristotelis. Ut radetur enim forta lle melius esse,& oportere pro ueritatis salute,si unusquis ,& prs sertim philosephisua quom propria resutaret. nam licet ambo sint amici, sanctum ι est ipsis ueritatem in ii onore proferre. Hoc inqua cum ante oculos haberemus, casaeiedum nobis omnino duximus, ut de hae re quid sentiendum uideatur,minime silentio praeteriremus.aliorum autem erit iudicium.
Urgebat igitur quaestio proposita ad hune modu: Si collum beneficio & opportunitate luminis produceret tantum calorem per se, id est ex natura sua,atcb ex proposito caeteras autem qualitates praeter intentionem suam, di ita per accides, quia dum propositu est ei calefacere Digefacit ais humectat Sc exiccat:sequeretur, frigiditatem, siccitatem oc humiditate, quae sunt qualitates necessariae in uniuerso non produci per se a coelo, quod est causia uniuersalis, sed per accidens: Oc formas omnes sibstantiales inferiorum corporum, in uirtute coelestium corporum non contineri, siquidem accideret ipsi coelo productio illarum qualitatum, re illorum
corporum . quae duo uidentur esse maxime absurda.
Huic quaestioni illa responsio siquidem quaeras, quid ex seipso faciat coelum, mnulla media causa fieri ab illo Perse tantum calorem, re caeteras qualitates ex acci- denti:si uero quid tanquam uniuersalis causi, cum secundariis causis, agere per se tam Digiditatem quam caliditatem, tam siccitatem quam humiditatem non ut detur satisfacere. quia quaestio non quaeret quid efficiat coelum nulla aut aliqua m edia causa: sed quomodo fieri possit ut coelum per se, id est ex proposito efficiat
calorem, caeteras autem qualitates per accidens, id est praeter id quod intendit: quia si hoc detur, sequuntur absurda, quae dicta sunt. nihil autem uidetur sac re ad tollendam dii scultatem, illa distinctio. Quia etsi coelum producat caeteras qualitates cum causis secundarius, dicitur tamen per se producere caliditatem, NPer accidens caeteras qualitates. quoniam semper ei propositum est producere per se caliditatem, ad quam quidem producendam habet instrumentum per se idoneum reliquas autem qualitates producit per accidens, ut dictum est. siue i Iur agat coelum nulla media causa, liue aliqua media causa, hoc nihil uidetur sace re ad illud. ut producat per se aliquid uel per accidens: quia tam per se potest pro ducere aliquid media aliqua causa,quam per accidens,& cotra eo demi modo, si agat nulla intercedente causa. Perspicuit enim est, naturam luminis nunquaesiice re frigiditatem, quomodocunm agat. Q rare si producat Digiditatem necesse est ut hoc ei accidat: sicut si calor trigefacit necessitas cogit ut hoc ei accidat. Eritare manent absurda D. Thomae: quς item sequuntur ex eo quod Ioan. Picus ponit in sexto capite eiu dem tertii libri, cum inquit: Potest autem & solae luna, non
solum deserendo nos lumine, sed assciendo, quanquam id quoque Per acci dens
426쪽
ETERL S IN G. CERTA mdens Husa cere: i quidem, dum nimia exsiccatione mortiscar, aut uitalem cin' lorem prouocat soras, aut pluuias generat ex maritu M osis halatibus, quoa' plures omnino suscitat quam dissoluat, aut uentos commouens, aut aliis etiam de causis: Luna uero per apertos tenui suo calore, rarefactiost patentius meatus cor poris nocturnum frigus, suis quoq; rad ijs tenuatum in nos uberius intromittens. Vult enim, lem trigefacere, dum intendit calefacere, suo lumine: quod facit aliqua media causa, quia nunquam producit tres illas qualitates nisi media causa igitur semper producit per accidens: non enim habet unde producat per se. Qvan quam uariae illae causae quas Picus affert,quare solirigefaciat, uidentur ostendere.
accidere ipsi soli ut Digefaciat: quia dum propositum est es calefacere,frigefacit,uel
aperiendo meatus, per quos calor naturalis crit, ut in putrefactione: uel propter debilitatem caloris, qui eleuat sursum uapores ec exhalationes, suae scilicet derelictae ab illo calore sursum eleuante,cadunt, di frigefaciunt. Et cum nullo alio modo pollit a coelo produci tagus, uidentur sequi absurda D. Thomae: quae non totis luntur ex eo quod ponatur, solem cum aliis causis producere per se: quia sol cum alijs causis suo instrumento, praeter eius propositum,semper producit caeteras tres qualitates, ut diximus. Neq; probandus uidetur alijs ille modus stigefaciendi, , quem in eodem cap. paulo ante exposuit his uerbis: Sic igitur sol a nobis procul di, grediens. frigori nos derelinquit, ais ita frigus sacere dicitur.5 sic ec luna cum tu , mine ad coitum identidem spoliata, trigefacere diciturino quod afferat frigus, sed, quod a nocturna frigiditate minus quam alios tueatur. etenim Digiditas quam sentimus sole a nobis recedente ad tropicum capricorni, non est quia sol derelinquat nos stigori: sed quia sole recedente a uertice capit. nostri, radii ipsius no refecturitur perpendiculariter. Ita Q calefacie do terram plures eleuant uapores, quampos sint dii Ioluere: 5cita sentimus frigus. Atm haec quidem eadem est causa, quae illa quam nos diximus. etenim nisi sol eleuaret stigiditatem & h umiditatem, recedensa uertice capitis nostri, non sentiremus stigus, propterea quod relinqueremur in aere, qui ex natura sua est calidus, & in quo nulli essent uapores seigidi. quia neque terra nee aqua nossent ex seipsis eos uapores in aerem elevare . nam cum sint graues necetia est si eleuatur in altum.ut fiant leues .non possunt autem seri leues nisscalefiant: neq; possunt calefieri nisi a lumine solis, ut p erspicuum est. Si ergo sentismus frigus in aere necesse est ut sit a lumine solis: non ergo erit quia sol discedens relinquat nos Digori, sed quia plus uaporum eleuat quam di Toluit. Luna etiam dicitur in coitu Egeiacere quia non calefacit uapores itigidos, quos eleuauit sol, ecno ditatuiti quare semper uigiditas, quae reperi tur in mundo, erit a radiis solis principaliter, qui dum intendunt calefacere, irigefaciunt praeter ipsorum propositum, eo modo quo dictum est iniare non possumus nesare, quin hoc sat per accides.& ita de caeteris qualitatibus. Ex quo postmodum sequuntur absurda V. Thomae, quae non uidetur tollere distinctio allata. apparet enim a ueritate illud abhorrere, solem cum causis secundariis agere per se tam frigiditatem quam caliditatem, tam
siccitatem quam humiditatem quia cum semper agat sol tres illas qualitates, stigiditatem humiditatem dc siccitatem, beneficio ec opportunitate luminis, quod per se non potest producere ipsas qualitates, nem ex sua intentione . necessiari ὀ sequiatur ut eis ciat eas ex accidenti cum causis secunda iis, quod ipso sensu conspicitur: propterea quod dum intendit calefacere frigefacit, ec humectat,ec exsiccat . Aesiacet generet aquam aqua ,sicut ignem igne: tamen per se generat calorem igne, ecfine igne: sed aquam aqua per accidens. dum enim agit mediis illis causis, non in tendit eis cere aliud quain calorem. Non uidetur ergo, pace tanti uiri, Propon tam quaestionem dissoluere eius responsio: quippe quae non tollit absurda D.Thomae,ut ostendimus. Atm hanc ipsam quidem esse quaestionem, quam D. Th
mas attulit aperte colligitur ex uerbis ipsius,cum ait: Si quis quaerat a me, frigiditar tem ne coelum faciat per se,an ex accidente,& quae sequuntur. Cum igitur integra adhue maneat diis cultas, quae maxime uidetur urgere At stotelem,oc nos etiam qui eius doctrinam sequimur: conandum nobis est quatum
possumus inuenire aliam solutionem, quae tollat absurda quae dicta sunt: quae 'ut' dem in Peripateticorum disciplina ferri non possunt. euertut enim penitus ipsam.
427쪽
LIEZR aeri III. Aliorum autem erit iudicium,qui non iurauerunt in uerba euiusquam, sed uetit rem ante oculos propositam semper habent, ut homines uere philosophos decet. Antequam uero ad dissolutionem quaestionis propositae ueniamus, faciendum nobis uidetur, ut in medium asseramus ea Aristotelis uerba, quae scripta reliquit quarto de Generatione animalium, cap.tertio:etenim ex illis nisi mea me sallit opi rigerennio futurum esse arbitro ut facile id quod uolumus assequamur. ea uero sinit haec: Vi mi.
Eaedem catilla sunt,ct ut alij parentibus similes generentur alii dissimiles: ec alij pa tri, G alii matri, tum corpore toto,tum uero partibus singulis:& parentibus magis, quam maioribus suis:&iis potius, quam quibuslibet ac mares potius patri, 5 loe- nae matri alii nulli consanguineo similes, sed tamen homini similes: alii ne homi ni quidem,sed monstro. Qui enim parentibus similis non est, monstrum quodam-
modo est discessit enim quodammodo in eo natura ex proprio genere, coepi m degenerare.Sed initium primum degenerandi est sceminam generari,non marem. ue m hoc necessarium est naturae: genus enim seruari oportet eorum quae foemi mari distinguuntursed cum fieri possit ne aliquando semen superet maris, aut ob artatem iuuenilem,senilem ue,aut ob aliam eiusmodi causam,sceminam ob eam
ngvi necesse est. sed monstrum gigni non necesse est,si ad causam cuius gratia
Oc ad tinem:quanquam per accidens necesse est. Qiribus plane uerbis uidetur Aristoteles significare, generationem taminae esse quasi generationem monstri, oc esse praeter illud quod intendit generans, & sie Per accidens generari: quippe quae generetur ex debilitate seminis maris, itaq; esse monstrum per accidens.rutius autem si generatio sceminae referatur ad causam sinatem 5c ad finem generationis staminae ipsam non esse monstrum: quia natura uni uersalis ipsam necessario intendit,ut seruet genus eorum quae tamina ec mare di Itinguunt iusialiter enim periret mundus. Erit igitur uerum dicere ex uerbis Aristotelis, taminam esse ueluti monstrum, regenerari per accideris,si reseratur ad semen generans, quia non intendit ipsam. etenim si semen superare non generaret staminam:sed cum ei accidat ut non stupe ret,sed superetur,ut eidem accidat generare staminam necesse est. est ergo λmina
Per accidens in uniuerso,quatenus attinet ad semen. Rursus uerum erit dicere, taminam non esse in uniuerso monstrum,nem per a
ridens sed per se si eius generatio reseratur ad causam cuius gratia,& ad finem: propterea quod finis eius generationis est seruare genus eorum quae tamina & mare distinguuntur.&ita per se generatur tamina:quia eam quom intendit natura uni uersalis propter finem dietum, licet minus principaliter. Si quis igitur contra Aristotem instaret,quia dixerat, Qui suis parentibus simi .lis non est monstrum quodammodo esse: discessisse enim quodam modo naturam taex proprio genere,coepissem degeneraresed initium primum degenerandi esse is . . minam generati non marem.Si quis instaret inquam,dicens sequi ex eius dictis . .. minam per accidens esse in uniuerse,&non per se,nel ipsam contineri in uirtute corporum coelestium:uidetur ipse respondere,stamina reseratur ad semen gen rans illam per accidens esse in uniuersi,ec non per se,neq; contineri in uirtute coelestium corporum:si uero reseratur ad causam cuius gratia, oc ad finem, esse per se in uniuerso,&contineri in uirtute corporum coelestium, quia natura uniuersalis ipsam intendit ob causas dictasmecp uero esse absurdum, eandem rem, ut ad diuersas re fertur causas modo dici esse in uniuerso per se,modo per accidens,imo saepe nececsarium esse ita dici et enim sufficit rebus quae sunt in uniuerso, intendi per se ab alia qua causa B ita fieri ab illa causa per se. quὀd si non fiant postea ab aliqua alia causa per se,nihil refert. Responderet igitur Aristoteli ad propositam quaestionem eo modo quo diximus:ec non diceret,isi quaeratur ab ipso, minam ne semesaciat per se,
an ex accident quod idem est ac si diceretur,maremne an taminam ei liciat per se an ex accidenti:se responsurum esse,siquidem quaeras quid ex seipse faciat semen, nulla media causa, fieri ab illo tantum marem, taminam uero ex accidenti: si uero quid, tanΦ causa cum aliis causis,ut cum semine taminae agere illud per se tam ει minam quam marem,non ita inquam responderet,quia hoc no potest dici. etenim semen per accidens semper,quantum ad ipsum attinet,generat taminam.
428쪽
I, ad licite modum explicatis, tempus est ut accommodemus istam dissolutioonem ad rem nostram. r rQxiamobrem dicimus, cum reperiatur in natura semen maris,ci. iple mas,ac te
mina, di semen taminae, item in lumen solis, di quatuor illae qualitates, Urigiditas, humiditas & siccitas respondere lumen solis di caliditatem mari: Frigiditatem uero humiditatem, oc siccitatem taminae: resemini ipsius terram G aquam: at naee quidem respondere inter se ad hunc modum perspicuum est,quia lumen eit sen raris sicut semen maris, di generat caliditatem per se re principaliter, sicut semen maris marem: giditas autem,& humiditas, di siccitas,producuntur per accidensa lumine, ex debilitate ipsus luminis: sicut a semine producitur scemina per acci dens ex debilitate uirtutis ipsius seminis. Item quemadmodum scemina est necessaria in natura ita tres illae qualitates lant necessariae Menstrua uero respondent terrae re aquae: quia sicut lumen intendens
calefacere terram 8c aquam,tamen frigeiaci propter debilitatem caloris, ita etiam semen maris intendens mouere semen taminae ad marem generandum dum superatur ab eius semine, generat taminam. quare perspicua est proportio luminis ad semen maris N calotis ad ipsum marem, re caeterarum primarum qualitatum ad inminam ac terrae N aquae ad semen ipsius taminat. Quamobrem cum ea quaestis Quae uidetur euertere generarionem taminae, ex semine, uideatur etiam euertere enelutionem trium qualitatum ex lumine: plane sequitur ut quae solutio tollit rationem euertentem generationem taminae ex semine, eadem tollat rationem euertentem generationem trium qualitatum ex ipso lumine: eadem enim omnino est proportio. Asseramus igitur ipseM- - . . .. Cum arguis nostram sententiam maxima sequi incommoda, uidelicet ii indit Wm l umiditatem,&siccitatem,non per se esse in uniuerso sed per accidens,tatormas omnes substantiales inseriorum corporum, in uirtute coelestium corporum nocontineri: Respondemus, has tres qualitates ei se per accidens in uniuer o, elae per se in uniuerso,& ipsarum corpora non contineti per se in uirtute copolum c testium,& contineri. nem ista pugnant inter se, quia ad uarias referuntur caulas.Pu-onarent quidem,si ad eandem causiam reserentur. Quae res ut clarius percipiatur, rursus ita dicimus:si istae tres qualitates reserantur ad lumen solis, eas per accidens esse in uniuerso,& ipsarum corpora non contineri in uirtute solis di corporum coelestium quatenus talia sunt corpora:&ita eme quodammodo monstra. Sin autem reserantur ad causam cuius gratia,& ad finem, est e per se in uniuerso, earum V coronora contineri in uirtute corporum coelestium,quatenus continentur in uircute uinniuersalis causae, di ita non eibe monstra in uniuersia cum insere haec elle maxima absurda id uer5 negamus:im ὀ tantum abest ut sint absurda, ut sit maxime necella rium it esse. Eiset quidem absurdum si diceremus illa omni ex parte eme per accio dens in uniuerso:sed sat est si ratione alicuius causae sint her se in uniuersio S prauertim ratione causae uniuersalis non enim hoc modo sunt a casu. inare uidetur enedissoluta quaestio proposita ex sententia ipsius Aristotelis,necp aliquid polle aliori contra hanc solutionem, quin idem faciat contra rationem Aristotelis de gene one taminae neminem qui sit sanus latere arbitror.similitudo enim ex eis quae dicta sunt perspicua est. Sed starem quaeret aliquis st natura uniuersalis per se Intendat generationem triqum illarum qualitatum uidelicet frigiditatis,humiditares disiccitatis: quare non cederit coelo instrumenta quibus per se illas generaret,sicut dedit instrumentum quo per se caliditatem produceret: Hae quaestione simulet ratione D. ornat superius allata commoti, multi plane,&illi quidem egre philosophi,uenerunt in eam opinionem, ut millimarent naturam dedisse coelo instrumenta quibus generaret tres illas qualitates: quae in strumenta dixerunt non apparere, sed esse occulta eat nuncuparunt qualitates occultas di influentias sed ista opinio non uidetur dinna philosopho, sed potius illis conuenire qui cum nesciunt aliquam rationem di soluere sentent ijs suis repugnantem,confugiunt ad ea quae non apparent sensui,& ad sementa: quod quidem nihil
429쪽
. IV ter 'hoc etiam peccare uidentur,quod repugnant ipsi sensui, NAristote
Ii. lensi ii quidem,quia videmus frigiditatem di humiditatem ti siccitatem profici-ὰ Q re opportunitate luminis,quatenus lumen magis uel minus re tureo modo quo diximus: sensu enim percipimus stigiditatem dc humiditatem Beri ex pluuia, α ex niue,5 huiusinodi quae fiunt ex lumine solis debili. Velle
S ne 3 causio ad quas intelligentia quidem peruenire possimus,ec relinquere ea quae sensui patent, cum phisosophiam profiteamur, uideturrile hominis qui debilitate uirtutis discretiuae non parum laboreti Aristoteli etiam repugnare istos,manifeste liquet eis qui primum librum Meteororum leuerint. ecm m in qua raeit pluuiae, roris, nivis & grandinis, ex quibus fit seinditas di humiditas di siccitas. Inquit em m:auod quidem igitur ut mouens, ec principale, primum principiorum circulus est, in quo manis ste solis latio dii gregans ec congregans in fieri prope aut longius, caula generationis di cor ruptionis est,manente autem terra,& quod circa ip sium humidum a radiis, & ab alia quae delirper caliditate evaporans fertur sursum,caliditate autem, quae duxit fur Ium relinquente, ct hae quidem dispersa ad superiorem locum, hac autem & extineia propter suspendi longius in acrem qui supra terram. Constat iterum uapor in Digidatus & propter derelictionem caloris, & propter locum ec fit aqua ex aere laeta autem itertim sertur ad terram. 5c paulo post:Prope quidem existente sol quaporis siolum sit fluuius: Elongato autem aqua deorsum, di quae sequuntur. libus uerbis aperte indicat impressiones dictas fieri ex radiis colis. Cilm uero ex imprestionibus illis fiat stigiditas humiditas di siccitas,in dubium uenfre non notest, itin huiusmodi qualitates ex sententia Aristotelis proficiscantur a lumine.
H lerauudandum esse puto,non esse tutum,nec Aristotelis sententiae conisa, Icta f. IV-δς ώgς ς, eminem latere arbitror. Irarere acienda uir oras Imu , teqxi tamen in eis sequentur liberius agemus.
ec mutilatum faciunt Aristotelem. in reddendis imo pressionum dictariam causis: quippe qui causas illas latentes praetermiserit, de qui
hus omnino iacienda crat mentio, cum propositum illi esset ut ex procemio libMeteororum 8c ex primo Physic. constat inuestigare causis omnium ei sectuum trituralium Tres autem illae qualitates ex istorum flementia, non postant proscisci ab alia causa quam ab influentia. Od cum non secerit,ut mancus de mutilatus sit
usis taura iura II xx necesse est: quod quidem a tanti philosoplis
artificio α doctrina tam alienum est,quam quod alienis limum Faciunt stem naturam superuacanee operantem,quippe quae sine istis occultis
eausis potest essicere tres illas qualitates.potest enim io lumine ut perspicuum est uerbis Aristotelis,di ex ipso sense.Frustra autem fit per plura, quod aeuue bene fieri potest per pauciora. I uQuare non est putandum,naturam effecisse alia instrumenta. sed tamen Quoniam proposita quaestio adhuc magnam uim retinere uidetur aduersus ea quae a no his sunt conclusa,reliquum est ut eam omnino dissoluamus. Respondentes igitur ad ipsam quaestionem cocedimus, naturam uniuersalem intendere per se generationem trium illarum qualitatum:sed ne amus dedisse coe Io instrumenta, quibus illas ipsas qualitates per se generaret: propterea quod etsi erant per se intent non erant tamen primo oc principaliter intente, sed secundo loco. quare non erat necessarium dare callo instrumenta principalia ad illas producendas:non enim debent dari instrumenta principalia ad eas res est ciendas Quae non sunt principales. nam satis est eis quae non primo intenduntur si producamur quomodocunq; id saliquia uero caliditas erat primὀα principaliter a natura etiauniuersiali intent ob hanc causam datum est coelo instrumentum principale & pro Forta e etiam dici potest,non dedisse naturam alia instrumenta coelo, quia corpus coeleste ob eius praestantiam 5e persectionem non erat capax nisi luminis.
430쪽
Cum ergo uel elementa,uel mixta sint omnia quae sunt in hoe mmdo snsellas,
quae propter suas naturas oc qualitates solo motu & lumine generentur & corrumis pantur &eonseruentur nece itas cogiqui praeter motum &lumen, quae sensui pa tent,nulla alia putemus reperiri colli instrumenta: superuacanea enim essent.
Quod autem motus 5c lumen satis abunde faciant ad rerum generationes & corruptiones,&ad conseruationes,ac deinceps ad omnia quae sequuntur ea quae generantur 5c corrumpuntur,ex eis quae di 'a sunt,& ex ipta sensu perspicuum est. Eorum enim quaecunq; sunt generationes di corruptiones, re conseruationes fiunt beneficio quatuor qualitatum quatenus uel pares sunt in uirtute ex proportione, uel debiliores ues ualidiores:&hoe potest praestare solum motus 5c lumen coeli: nihil enim aliud reperitur in mixtis, nisi substantia mixtorum, di quatuor qualitates, sctemperamentum quod oritur ex ipsis quatuor qualitatibus: quod temperamenturion est a cccio nisi eo modo quo diximus,quia coctum est causa,ut illae peius uel melius misceantur. unde sequitur postmodum, ut relabarbarum trahat choleram, nora quia sit calidum uel frigidum uel siccum uel humidum simpliciter, sed in tali pro portione quae proportio non conuenit alijs: ex qua sequitur temperamentit, quod postmodum in reubarbaro habet uim trahendi choleram: θcita de magnete, &alijs quae uidentur habere quasdam proprietates,quas isti nuncupant occultas:quae proprietates nihil aliud sunt,quam temperamentum quod oritur ex mixtione primarum qualitatum:quod temperamentum si uolunt appellare occultum,quia ignoramus ex quali & quanta proportione omnino quatuor qualitatum oriatur, Possu mus hoc concedere i uero appellant occultum quod fiat ex aliqua influentia uel
qualitate extrinsecus accedente diuersa a temperamento,quae non oriatur ex pro
portione quatuor qualitatum:hoc est quod existimamus dici sine aliqua ratione ec omnium ei se at* a ueritate eca siententia Aristotelis abhorrere. Quid enim afferunt quare hanc proprietatem attribuant ipsi coelo,quod est causa uniuersalis, magis quam temperamento particulari etenim si est et duntaxat a coso, no uideo cur omnia quae sub eo aspectu nascuntur: sub quo magnes 5c reubarbarum, non aura hant ferrum non purgent choleram Illa uero quae dicta sunt ab Aristotele in pri-I P φ - . problem .probi. 1. uel non sunt dicta ex ipsius sententia, ut multis in locis I cogimur dicere in eo libro: ues sunt redigenda adsensum dicium, ut aliquo modos ei p .. potest colligi ex problem. 47. eiusdem sei'. alioquin aduersus ipsum omnino con M . a. cluderent argumenta Conciliatoris. Quare sortasse pollemus defendere eum, di- - centes ipsum non uoluisse calidas medicinas trahere ec mouere uentrem superio rem,srigidas e contrario,ex caliditate uel frigiditate simpliciter: quia multae sunt calidiores &Digidiores,quae non ita mouent ted a temperamento calido uel frigid quod ortum est ex tali α tali proportione quatuor qualitatum.&hoc modo con cedere possismus,scamoneam quae est helleboro calidior, ab inferioribus partibus educere helleborum a superioratius licet frigidior sit scamonea, sicut perspicuum est de uenenis frigidis: quae non possumus dicere interscere homines simpliciter quia sint frigida: Aqua enim quae est frigidior, non interficit: etiam ferrum in uenotriculo struto cameli corrumpitur, quosin uentriculo leonis qui est calidior non corrumpitur, & tamen illa corruptio est a caliditate,sed non simpliciter a caliditate, sed ex temperamento calido, quod est ortum ex tali ec tali proportione quatuor qualitatum. Ergo non est dicendis,quod huiusmodi sint a qualitatibus primis sim
oblim. pliciter, sed a temperamentis sequentibus dominium illarum in certo gradu,in quo secta Pro- gradu magis uidentur aduersati uni quam alteri,quam rem uidetur innuisse Aristo Hon. 3. teles in problem. I.prima. probi. Quod problema uideretur superuacaneti m.
Problem, si uoluisset huiusmodi effectus proficisci a simplici caliditate , dc a simplici trigi-
' - Quod si aliquis aduersus nos asserat probi AS. eiusdem sedi. in quo uidetur dia
Probis . eere,illas medicinas purgare a qualitate simplici nos utemur eo perfugio, quod dis di x. Pro- ximus,uidelicet eum non esse loquutum exanimi sui sententia. Quod nulla admi ι - r. ratione aliquem afficere debet .cum idem cogamur asserere multis in locis, ec maxime in illis problematibus:nisi uelimus ipsum non solum pugnantia, uerum etiam
quod multo maius est negantia esse loquutum. Eligant igitur lectiores utram ii