장음표시 사용
491쪽
ser alas esse usque mi hoc tempus. paterna igitur opinio ab ipsis pritas in tantum
Induceret inquam hune textum aliquis aduersus rei ponsionem quam dedi. mus &olienderet Aristotelem eo in loco intellexisse de Legibus diuinis inquibus ait multa puerilia ec fabulosa addita suisse ueris, ad multorum persuasionem. ec ad usum legum,& ad hominum utilitatem: non de legibus humanis,quae ad conseruationem ciuilem, sciit ad ultimum finem ordinantur,quibus utuntur homines ad iusta iudieadum,& alia quae fisit inter homines. iam explanationem nonnulli Perperam, ut dicemus ,secuti sunt. hic ergo textus uidetur eam responsione quam dedimus, aperte infirmare ac labefactare: quod uidelicet Aristoteles in secundo primae Philosophiae lib. perleges intellexerit eas quae traduntur de iustis ciuilibus: nec uero hanc inlum,sed priorem etiam, quod uidelicet per leges in quibus eramouerilia di fabulosa, intellexerit de legibus quarundam religionum, quae ruerunt
quitus, quae ridiculae uidebantur Zc fabulosae, ec non de religionibus simplici Etenim in hoc textu uidetur loqui de religionibus iis quae ad illam opinionem antiquorum: quod Dii uidelicet essent primae substantiae , ec continerent uniuersam naturam. Multa alia de ipsis Diis addunt. at hoc iaciunt omnes religiones, ut
perspicuum est: ergo sequitur, Aristotelem in eo ipso textii generali quadam comprehensione loquutum ei se de omnibus religionibus, quum diceret, ea quae ad duntur, ab ipsis esse addita sabulose ad multarum persuasionem, G ad usum te Eum , & hominum utilitatevi: non ex uetitate ipsa. Itaque uerba Aristotelis alla- a , in eam sententiam erunt aecipienda, ut per leges in quibus puerilia cc fabulosa dixit contineri, sntelligamus leges quae de Diis traduntur: α' de omnibus tali bus simpliciter. unde postmodum emanat, ut simpliciter euertatur omnis religio ex ipsius Aristotelis sententia. Quamobrem fateri cogemur, Aristotelem lumerius lententiae, ut existimaret ea solum de Diis esse uera, quae nature ratione tradira sunt ab antiquis. ec per id quod neces lario sequitur, eum protuli ite omnia inae
Merba qine attinimus ad probandum Deum opt.max rerum quae sunt hic cognitionem tenere, ad persuasionem multorum , 5c ad usum legum ,α ad hominum uti litatem, non exanimi sui sententia. quod quidem aperte euelut ea quae a nobis ei
Responderem adductus rationibus iis quae dictae sunt, Aristotelem loci tum
esse ex sententia antiquorum, qui ad ea quae naturali ratione de ipsis Diis demon
strassent, addiderunt fortassie sabulosa ut ipse dixit id est quae non demonstri
bant, sed quibus se tantum credere profitebantur: non autem simpliciter hoc in tellexisse de omnibus religionibus, quae adderent aliquid sententiis die is. rod autem loquutus sit de religionibus antiquis, uidetur etiam colligi ponse ex eis quae ad hunc modum scripta reliquit in primo Politicorum libro: spissimnanq; se antiquitus habitabant oc Deos ob hoc ipsum putat euncti regem habere. quoniam re ipsi partim nunc, partim antiquitus sub regibus degebanti quemadmodum enim formas humanas Diis attribuunt homines, sic etiam uitas. Hic enim suerunt antiquo tempore.de istis ergo loqui oportet. Q rod uero, quum uellet ostendere quae sabulose addita fuissent, subiunxe rit, Diis attributam fuisse formam humanam:quod uidetur repugnare religioni nostrae que asserit Iesum Chistum filia Dei unisenitum sumpsisse forma humanam α
actu esse homine nihil hoc facit contra Aristotele. etenim cocedimus, eos qui nor legerut sacras literas ante aduentu Christi redeptoris nostra uel eas no intellexersit. uel lumine spiritus saneti non suerunt illustrati,nunq; potuisse hane rem credere: sicut accidit Iudaei, no tame ex hoc sequitur, quin Aristoteles potuerit credere Dea ognoscere ista inferiora: et lumine aliquo diuino comotus proferre illas auctoritas,n5 solum ad persuasione multorum,et ad usum legum,uerumetia ad ipsam uelem: Praesertim eum eas multis in locis protulisse uideatur. in quibus nulla nereiatestatem
492쪽
ntate cogebatur hoc facere. Quare cum nulla sit ratio quae nos smpediat. quo minus asseramus Aristotelem aliud ratione naturali ostendisse,aliud credidisse lioeptum sit 5c rationi consentaneum: non uideo cur nonnulli homines ita obstinate remordicus uelint tueri, Aristotelem nihil credidisse nisi id quod ratio naturalis ostenderiti praesertim cum nos qui Christiani sumus,non negemus rationem naturalem aliquando concludere aliud ab eo quod ipsi credimus:no enim existimandum est, id ei quom accidere non potuisse, quod multis ex nobis accidere experimur. ut uidelicet aliud ex sua religione crederet, aliud ex ratione naturali dicendum esse arbitraretur.Etenim nemo est ex nobis qui Christi redemptoris ac seruatoris nostri rolinionem 5 pietatem uere profitemur, qui nesciat ex principiis naturalibus heri noposse,ut ex eo quod non est simpliciter aliquid fiat: εc simul fieri non posse, ut uerabum fiat caro: oc tamen firmiter non credat, mundum uniuersum a Deo opt. mo. ex eo quod non erat simpliciter creatum fuissi , 5c uerbum factu esse carnem. Pro Q his tuendis ae defendendis uitam libentissime si opus esset non profunderet.Ute nim quamuis Aristoteles non eas ueritates de Deo opt.maxώ de Christo seruatore nostro assequutus fuerit quas nos immenso ipsius Dei beneficio coni equutos esse firmiter tenemusmon tamen ex eius dictis colligere possumus,eum lumine di uino ita prorsus destitutum suisse,ut asserendum sit ivsam nullam orimino, tanti numinis tam in admirabilis principit cognitioem tenuisse,de quo clarissima uoce tam multa praeclare tot in locis protulit,ac testata reliquit: praesertim cum existimanda
sit Deum opi. max.non tam suisse hominum generi insensum re inimicum, ut pacosus fuerit ipsum tam diu in omnibus rebus decipi atm in turbulentissimis erroribus uersari sed singulis ei seculis aliquas ueritates, ec eas maxime quae maximi erant momenti, diuersis urishuarius oraculis aperuisse. quarum ueritatum haec una fuit
uel maxima,Deum opi .max omnia quae uniuersa natura continentur, ita cognitaec perspecta habere ut nulla res ne minima quidem eum latere pollit. Rationes er po quae ostendum Deum cognoscere, existimandum est esse ex lumine illo. quod nem fallere neq; falli potest.east tenere firmiter debemus:eas uero quae ostendere uidentur ipsum nullam horum triferiorum cognitionem habere, falsum concludere si moliciter ex suppositione tamen aliquam fortasse ueritatem in se continere, positis uidelicet principiis illis quae oriuntur ex sensibus qui ut dictum est noti habent tantam uim ut pollini omnes ueritates patefacere. Etenim si non habuisseinus tu men diuinum.quo ducti sensus comprimeremus, oc quasi uinculis constringeremus eoderemur ipsis sensibus omnino assentiri, di fidem habere:ut cogimur iis in rebus. Quae oriuntur e sensu. cum nihil adest, quod ut diuina ordinem rerum quas Deus condidit impediar,at p eas a propriis motibus euertat, Ac aliquando ipsas itaeohibeat atm continealiut nolit calida calefacere, ec stigida friges acere. nune ueto in hac re de uua agimus,adest numen diuinum quod nobis ostendit diuersia un, ocuariis oraculis ut antea dictum est,ac demum suae ipsius mortis testimonio, Deum omnia cognoscere.ltat nihil est iam,quod de hac ueritate dubitare possimus, sine' ouod si quis aut tamen obstinate 5c mordicus uelit asserere, Aristotele in omni
D Austustini di beati Pauli,5c breuiter omnium Theologorum doctrinam reserinta euertere.Eodem enim poterit suspicari aliquis, S dicere, eos quo p esse Ioduuios ad multorum peduasionem, de ad usum legum,*hominum utilitatem, non ex eo Quod uerum esse crederent. Neque obstat,quod nusqj contrarium se sentia se ostenderint sicut ostedit Aristotcles quia nemo est illorii qui no fateretur ex noote simoiicit et nihil posse fieri uia Ordinaria,necposse eade uia mortuos reuiuisce eoecis uidere & Deu fieri homine, di tamen no hic omnia crederet diuina uirtu
493쪽
in non posse seri naturaliter, cui Theologi repugnent f nisi quis eorum neget. quod dicit Aristoteles ignem ad motum pas bene disposito, di no impedito, necessariὁ comburere:& tamen omnes crediderunt,non sequutam ciIeactione ignis,od Deus opi. min. suspendit
in quem tres illi pueri coniecti: suerunt propterea quod i pro eo tempore ignem illum a sua actione: oc sic de multis aliis. Nihil igitur uide, tur prohibere,quin idem existimemus de ipso Aristotele. Vtrum uero Theolos contrarium aliquando scripserinlinec ne nihil resert: cum satis sit nobis, quod ne mo ipsorum negare potuerit illa quae dicta sunt fieri non posse ex uia naturali, quae tamen crediderunt iacta fuisse superiore uiae potentia. Quare opinio illa de sententia Aristotelis,quam diximus nonnullos sequi, plane improbanda uidetur, ais r iicienda.
3 Aeterum adhue aliquis quaerere posset,&non sine ration si ponamus,ut
j quidem pro certo at* explorato ponendum est,Deum opi .max. harum ' rerum quae sunt in hoc mundo inseriori,& omnium deniq; qus sunt extra ipsum, cognitionem tenere quo modo tuebimur libertatem nostram, ecrerum contingentiam, quas Dei cognitione penitus euerti, ostendebat ratio insuperioribus allata Ad hane quaestionem respondemus,Aristotelem,ut qui ex religione penderet, Dei cognitionem dc prouidentiam credidisse, ac libertatem nostram, praeter rationes,ipsa experient a commotum posuisse: quoniam in nobismetipsis experimur nos moueri,& non moueri,ut uolumus,& sie de alijs huiusmodi.nem adest ulla r DRquae eogat nos hanc quam sentimus potestitem alteri cause attribuere, cj illi quae est in nobis.Neet uero solum nos homines qui ratione praediti sumus sponte agere possumus uerum etiam animalia bruta,ut declarauit Aristoteles in tertio tathicorum.
Ad quaestionem autem quomodo eum Dei scientia stet libertas nostra,&rerum
contingentia dari pollent omnes eae responsiones, quas dant Theologi,quas quidem multas esse non ignoramus : sed opinamur magis rationi ait ipsus Aristot lis sententiae consentire eam responsionem, quam nos dedimus in secundo libr. de Honore propterea quod alias responsiones multa absurda sequi uidentur. Responsio autem illa haec suit.Ponendum esse omnino &credendum, Dei optima cognitionem,& prouidentiam,itemq; libertatem nostram,di rerum cotingentiam: sed ignorari modum quo libertas-nostra,ec rerum contingentia, cohaereat
cum ipse Uei cognitione ec prouidentia propterea quod hoc est unum ex eis arca nis quae sere sunt infinita.quae sibi Deus opt.max.reseruauit At* haec quide resipo so,tantum quidem abelle opinamur ut dari non possit,ut nullam aliam esse hac tu riorem ec meliorem 5c quae diuinae maiestati magis conueniat, existimemus. non enim ut diximus fas erat ut tam diuinum nume, tam cp admirabile principium nobis homunculis, qui eius tanci mancipia sumus, omnia ipsius arcana aperiret perinde quasi ab eius secretis essemus. Rationes uero in contrariam sententiam allatas negamus esse simpliciter ueras, sed ex suppositione,uidelicet positis illis principiis naturalibus: nihili aliud uoluisse Aristotelem ostendere rationibus illis, quam quod concluderet ratio naturalis,
quam quidem arbitrari debemus in omnibus uerum concludere, Propterea quod Deus res quas condidit,ita administrat, ut eas maiori ex parte proprios motus iaceressinat, cum nullum adest impedimentum, quod nos in sententiam oppositam deducatiqueadmodu in hac ipsa quaestione assuit lunae diuin*qd' aperte indicaui .sicut in
494쪽
L iEAR π XVII I. eut in caeteris omnibus quae attinent ad fide rationem naturalem ninplicitera ueritate recedere, ait alienam esse.
Sed adhuc aliquis instaret dicens si Dei prouidentia ξύ scientia sit ex eis quae per
fidem habentur: non ergo rationes allatae ex sententia Aristotelis ad probandum, Deum optimum maximum rerum quae simi extra se cognitionem habere, concludent ueritatem. alioquin fateri cogeremur, prouidentiam diuinam posse haberi ex rationibus naturalibus illae enim uini rationes naturales. quod quidem euertit id
ruod dictum est,eam uidelicet non haberi ex ratione naturali, sed tantum ex ipsa
Respondemus rationes illas, quas Dei prouidentiam ex Aristotelis sententia ostendere uidebantur,naturales quidem esse sed probabiles 5c uerisimiles, non ne ce larias. east naturaliter, paruo admodum negotio, si non haberemus aliud tu men quam illud quod nobis sensus &ipsiusmet Dei uia ordinaria, de qua in superioribus plura diximus ostendit, distatui posse. Quare ad primam rationem respondetur, falsum esse, si Deus nihil extra se intelligeret, sequi ipsum Deum esse ignorantem: quia non ignorat seipsum sed seipsum intelligit, ut diximus, Sc intelligendo seipsum', intelligit omnes persectiones quae sunt in omnibus rebus, modo quodam persectiori oc illustriori quod quidem maiorem indicat diuini numinis excellentiam oc praestantiam. Etenim nulla est persectio nullat excellentia in natura, quae non reperiatur in ipso Deo, modo quodam eminentiori re perfectiori: quod
exemplo sic ostendi potest. Faciamus elementa,quae sunt caeteris corporibus imis tersectiora,continere decem persectionis 5c excellentiae gradus. mixta uero imperlicta quindecim: mixta persecta inanimata,viginti: mixta persecta animata animauegetativa, triginta mixta persecta animata anima sensitiva quadraginta: mixta animata anima uitelle istiua quinquaginta: corpora aut coelestia,centum: at ipsum Deum,ducentos: tui intelligit ducentos istos persectionis gladus,eundem intellicere gradus inseriores, fateri necesse est:& qui hoc modo intelligit, quin is non sit
ignorans N impersectus ob ignorationem in dubium uenire non potest. Qiiod si quis dicat,ipsum Deum dici ignorantem propterea* res ipsas & m diis persectionis earum non cognoscit eo modo quo sunt atq; istam ignorationem esse desectum quendam qui Deum reddit imperfectum: concederem secundum Aristotelem, Deu hoc modo dici ignorante,quia ignoret ea quae sunt extra ipsum, eo modo quo sunt megarem autem hanc ignorationem esse desectum qui Deum reddat imperfectumrimo uero tantum abesse ut ita sit, ut huiusmodi ignoratio mas xime ostendat ipsum Deum esse periectissimum.Declarat enim, eum non intelligere nisi persectissima ξc optima ec modo excellentiori quam dici,aut cogitari possit:& ignorare uilissima,& modo uilissimo, quae si intelligeret, uilescere ut ostensum est ex Aristotelis sententia:quia melius est non uidere quaedam, quam uidere. fatis enim est ad Dei optimax. persectionem 5c praestantiam,nullum in rebus esse persectionis gradum quem ipso modo illustriori ac persectiori non intelligat intelligendo seipsum. neq; ex hoc sequitur, homines esse Deo ipso praestatiores quia res quae
sunt praeter Deum, eo modo quo sunt intelligimus. Etenim hoc euenit ob nostram imperfectionem,ut uidelicet perficiamur, diui seruemur, cum simus mutationi bus obnoxii.
iod si aliquis diceret homines dici caeteris animalibus praestantiores, propte rea quod plura illis intelligant: ec inter homines,eos quoq; praestantiores, qui plurium rerum cognitionem sunt consequuti, ita ut qui non intelligunt eos existiment . selices: quia ut dixit Aristoteles, arbitrantur eos multarum rerum scientiam asseo ι.Eibi. --. .
quutos esse: ita in sequi,ut plurium rerum cognitio reddat etiam homines praestan- pite tiores quam sit Deus. quod est omnium in philosophia etia naturali absurdissim v. Si aliqstis in Q hoc modo instaret responderem secudum Aristotelem ex dictis sundamentis uerum esse homines ob multarum rerum cognitionem esse ut is anti . , malibus praestatiores: Zc inter homines ipsos longe prestare eos qui pluriu rera cognitione sunt consequuti,ita ut pluriu rerum cognitio praestantia arguat. Ad id qsi serebat negare quia multaru rem cognitio eo modo quo sunt, arguit tanto prae
santiam illarum rerum quae sunt imperfectae,&indigent persectione ac tutamine: qui
495쪽
quia exhae cognitione persci & defendi possunt,non simpliciter 5 absolute sed in
rebus quae sunt persectissimae, di quas nullam mutationem suscipere contingit. Tantum abest ut multari rin rerum eo modo quo sunt cognitio arguat prςstantiam. ut si haberent illam, deteriores fierent. mutarentur enim idi in peius: ec superuacanea esset ipsis illa cognitio, etenim nullam eis persectionem adiungeret, nullam opem asterret: stria sinit periectissima,& nulli mutationi subiecta. Quare multorum cognitio non arguit simpliciter oc absolute praestantiam, sed in rebus tantum impersectis: cuiusmodi sunt illae quae mutantur, ec destrui possunt. ut perficiantur,di ut seruentur,re non destria antur. Falsum ergo est,cognoscens plura,non cognoscente plura esse persectius, licet si non cognoscente simpliciter persectius.Et tune no sequitur, homines qui pluraeognoscunt esse ipso Deo qui non cognoscit plura, praestantiores propterea quod Deus est cognoscens seipsum, qui habet omnes persectiones. sed sequitur ut sint praestantiores ijs quae non cognoscunt simpliciter ec absolute,qualia sunt bruta, ocinanimata. Ita respondendum arbitror ex sententia Aristotelis ad primam qua,
Ad aliam item quae sequebatur,responderem secundum ipsum Aristotelem: tantum abesse ut sit absurdum,Deum res quae sint hie producere per modum naturae reconsequentiae sicut quodam modo,ignis producit calorem,ut si aliter produce ret, eliat ex hac uia abstardissimum. nam Deus est perfectissimum, ec optimum, di immutabile:esti propter seipsum erincipaliter, di non propter nos, de operatur propter seipsium eius operatio est tantum sui ipstus contemplatio. Quare si pro
duceret ea quae sunt extra ipsum Nnon per modum consequentiae, ut dicemus, s querentur ea qua dicta sunt absurda: quae cum non sint concedenda, lateri cogitimur uia naturali, Deum producere per modum naturae de cosequentiae,ea quae producit: etenim eius ellentiam di sui ipsus contemplationem, ob summam eius per
sectionem sequitur illum dare esse ipsi coelo, di ipsum mouere: ex quo tanquam causia uniuersali ut dictum est sequitur omnium generatio ec conseritatio: scutumbra sequitur corpus,&ab ipso corpore conseruatur.
Quare nisi diuinum iumen adesset,quod aliter nobis ostenderet non esset absurdum ex uia naturali,asserere Deum non cognoscere ea quae ab ipso producuntur: scutignis non cognoscit calorem quem producit, net arbores seueius quos se runtiquia haec inseriora non producuntur a Deo principalite at* ex eius proposito,non enim esset tantum propter se: sed producuntur, quia sequuntur perfectio nem eius, at in praestantiam.Q rare haecipia dicitur producere Deus, perinde ac stproduceret:sicut accidit magnis principibus,ut multos alant, quos minime neruiane sibi propositum est alere,sed hoc eorum amplitudinem atq; opes propemodum necessario sequitur: ids tantum abest ut arguataliquam eorum imperfectio nem,ut maximam ostendat inter caeteros homines ipsorum praestantiam. Non abhorret igitur a ratione naturali Deum ignorare eos effectus, quos non pyQpria 5c principali intentione producit, sed qui eius persectionem sequuntur. Absurdum uero esset,si eos esse stus non cognosceret,quos principaliter Produce- .ret sicut etiam magnis principibus turpe esset ignorare eos homines,qui ex primo ex principali ipsorum proponto domi suae alerentur. Quata secundum hanc uiam nihil absurdi sequi arbitramur ex ea Dei ignoratione quam diximus. Ad aliam quaestionem quae subiungebatur dicerem Deum producere has res, non ut illas'--- - sed ut da Misa in seipsum, quam cognitionem se quitur harum rerum productio ecfatus. esset igitur absurdum,si Deus has res produceret ut eas cognoscens.&ipsas ignoraret. hoc enim asserere, esset non solum
Pugnantia, uerum etia quod multo maius est negantia asserere. Nune uero dicti, duc
perfectionem aio praestantiam sequitur. sicut corpus dicitur produce te umbram.
mus,coῖnoscere seipsum,& has res producere, non ut eas of -----, sed ut eipsum: quia haec rerum productio ut dictum est, sunrariam ei quae sequitur ipsum: res tamen ipsae ita se habere dicuntur,perinde ac si eas cognoscens Deus pro dueeret.
Quod ueia deinde quibusdam posus inserebatur: Si Deus no cognosceret ista
496쪽
LiBER ππvit r. inseriora steri non posse ut ratio ordinis illius quem habent corpora coelestia inter se,& proportionis qua habent ad ista inferiora,redderetur: negamus cosequentia Ad probationem dicimus corpora coelestia esste eo modo ordinata, quo sunt ornata stellis, non propter nos, sed propter Deum , ec reliquas substantias a materia seiunctas principaliter. non enim ex hac uia naturali fas esse uidetur corpo
ra illa persectissima ordinata sui si 'di ornata propter res impersectas. quandoquidem perse litora non sunt propter impersectiora, sed, ut inquit Aristoteles septimo Polit. Semper deterius melioris gratia est patet hoc in his quae sunt secundum ar- .rolatem ec in his quae sunt secundum naturam. MCorpora autem coelestia ijs inserioribus longe esse praestantiora, ita in promptu est in philosophia naturali, & in Aristotelis docuina, ut turpe sit huius probatione cierim
afferte. Concedimus ergo, si sol esset maiorues minor cIest,&si propius accederet Op. s. quam iaciliaut longius recederet, turum esse, ut mundus uel propter caliditatem, uel propter frigiditatem periret. Concedimus it necessistium esse hunc mundum inferiorem superioribus lationibus esse contiguum, ut omnis eius uirtus guberne tur eo modo quo diximus. at negamus haec saeta sutile a Deo cognoscente, ut coognoscens est sed sequi summam eius bonitatem, ut ante diximus. Negamus item,
coelii esse facta principaliter propter ista inferiora, sed propter seipsum. dicimuso sequutum esse ista inferiora ad ipsum ita se habere solum propter praestantiam, oc . excellentiam primarum causarum: ac praesertim primi & praestantiismae causae: idq; si ex fundamentis naturae loquamur, non modo ueritatis speciem si ' ani dixi mus habere, sed aliter dici non polle, ut ex eis quae dicta sunt iacile constat. Sciendum est autem,ad maiorem declarationem eorum quae dicta sunt, Ac quae sunt dicenda, ita sie habere mundum, ac si suistit sectus ab aliquo efficiente, quoaediciens pro hoc tempore dicatur natura uniuersalis,quae etiam Deus appellari poetest: quae natura intelligatur mundum effecisse.quia ita se habet mundus, ac si quaedant natura uniuersalis effecisset ipsum . quae natura uniuersalis non potest intelligi esse illa substantia, quam nos ut philosophi naturales,prima causam dc Deum nun cupamus: quia Deus,& illa Prima causa, licet ratione habita ad haec inferiora, dicatur natura uniuersalis,proPterea quod concurrit ad omnes emeetiis qui producun-iui in iliis inserioribus:tamen quia reuera est natura particularis primi coeli et enim est forma illius no dicitur quod ad hoc ipsium attinet natura iniuersalis: iuia inter alia quae sunt in natura,videtur esse pari cularis: quippe quae non producit omnia quae sunt in natura,sed est causa particularis ipsus primi coeli, ut diximus. Idemmdieendum est de reliquis intelligentiis. Sed natura uniuersialis est 1illa,quam dicimus produxisse omnia quae sunt in hoc mundo:quoniam eum habent ordinem, perinde ae si producta fuissent ab illa natura,atq; ita quidem disposita di ordinata, ut si periora quodam modo conseruarent inferiora. Itaq; licet superiora quidem faeta sint principaliter propter seipsa: tamen quia eorum praestantiam sequitur salus ecconseruatio horum interiorum,dicimus ita se habere,ac si a natura uniuersali ficta suissent at* ita descripta, ut secundo loco ista conseruaret. Hanc naturam uniuersalem necesse est intellexisse Aristotelem, cum dixit causas esse notiores naturae,composita uero nobis: quia non potest intestigere primani usiam, quae est se a primi coeli. est enim causa ipsius primi coeli,quod est compositum. oportet autem eum intelligere causam illam uniuersalem, quae non est cati
si alicuius compositi ne proficiscamur in infinitum in causis. Haec uero uniuersalis causa erit quasi per se existens,& separata ab omni corpore: ec intelligetur prodii
.cere tum aeterna,tum corruptibilia. ldi Propter nostrum cognoscendi modum.
De hac ipsa natura uniuersali uisus est loqui Aristoteles, cum dixit, recte secisse i ci naturam futurum ingenerabile oc i corruptibile,M.& in omnibus locis ubi dixit, ita 'o Deum di naturam secisse generationem continuam, re compleuisse omnia. At in hoc modo intelligendo,poterimus reddere causam omnium substantiarum & proprietatum quas habent corpora quae natura constant.
497쪽
t. se Gen. A D auctoritates autem sumptas ex secundo de Generatione re corruptione. Cr ςφ ' ec ex primo Coeli, responderem: Aristotelem dixisse, Deum compleuisse omne faciens continuam generationem, & eis dedi de persectionem suam, quatenus eorum natura exigebat: quia ita reperiuntur se habere,ae si Deus mundu compleuisset per generationem continuam re rebus dedissset persectionem, quatenus earum natura exigebat ut ex eis quae dicta sunt perspicuum est.&hoe propter nostrum modum intelligendi. Ad alias uero,quibus aperte dixit,rerum quae sunt extra se, Deum eognitionem tenere dicerem: Aristotelem ipsam ueritatem concludere,nec eis tamen quae dixit alibi quicquam repugnare .illis enim in locis eum loquutum esse ex creditis,non ex
ratione naturali: oc hoc colligi posse ex illis ipsis locis, in quibus sere semper dixit m Pthi ω ita credi S existimari,ae praecipue in decimo Ethicubi ita scriptum reliquit: Nam
P ' si Dii curam aliquam habent rerum humanarum ut existimatur ec creditur: rationati bile est gaudere optimo Ec cognatissimo. Tale autem huiusmodi mens. Perspicuum igitur est,eum loqui ex ereditis. licet in principio illius decimi cap. cum declarauit Deum nullam aliam habere operationem praeter contemplatione, loquutus sit ratione naturali Etenim ex illa sequitur, ipsum Deum nullam harum rerum curam trabere, ne* eis possie benefacere,quia non habet instrumenta benefaciendimam si haberet ea non tantum eontemplaretur, sed ageret etiam. persectionem autem ipsius contemplationis ait esse,tantam,ut si Deus cognoscat, di curam habeat harum rerum ut creditur, uel ismile sit ab ipso amari eos qui ex mente ope rantur,eam colant, philosophia enim moralis,quae humana dicitur,&si non pro ficiscitur ex creditis, sed ex eis quae oriuntur a natura:tamen in ipsa saepenum ero utitur Aristoteles eis quae credita sunt, quia haec maximo essent auxilio hominibus adhene beate mutuendumsicut etiam in naturali philosophia rationibus probabili hus plerunm usus est.Et ob hanc causam nos in secundo libro de Honore diximus, Aristotelis dicta bifariam considerari possici uno modo ut naturaliter loquitur, alio modo ut moraliter,& quod opinabatur Deum curam horum inferiorum ae prouitidentiam gerere.non ut assereremus ostendi hoc posse ex morali philosophia, quae ex uia naturali proficiscitumsed ut admonereinus, stotelem his dictis multo magis usum suisse in morali quam in naturali philosophia. Qitarein hae re nobis ipsis
Sed adhue urgeret aliquis, dicens:Aristotelem naturaliter loquendo posuisse a liam prudentiam quae excellit humanae prudentiae, quae quidem ut perspicuum est non potest esse nisi diuina prudentia: ergo posuisse diuinam prudentiam, natu raliter etiam loquendo. non enim fieri potest ut prudentia sit sine prouid entia, et Onim non est sine ratione. Antecedens ostenditur ex his uerbis Aristotelis quae se mi Dii . pra reliquit in lib. de Diuinatione per somnium:Qui enim circa Herculeas columinp r μ μ nas,lc quae in Boryst liene praeuidere aliquos,supra nostram uidetur esse prudemtiam,inuenire originem horum.
Quibus uerbis innuere uidetur id quod diximus. quia frustra dixissiet, esse supra
nostram prudentiam eorum originem inuenire, nisi daretur alia prudentia excellentior,quae quidem non potest cita nisi Dei prudentia: quoniam nihil est in uia naturali quod hominibus excellat,nisi stubstantiae abstractae. Responderem, Aristotelem non asseruisse simpliciter&absolute dari aliam prudentiam humana prudentia praestantiorem: sed uoluisse significare,illa esse ita admirabilia ut humana prudentia non uideatur inuenire illorum originem:quae si posset inueniri,necesse esset fateri,ine aliam prudentiam nostra praeitantiorem. Itaq; lo quutus est Aristoteles conditionaliter,ut innuere cum fieri non possit ut detur prudentia quae sit supra humanam prudentiam, illud sequi,ut nullo modo possimus illarum rerum originem inuenire. Hic igitur lex sententiae nostrae minime aduersa.
turi uidetur enim Aristoteles in eo significare, illos portenta & monstruosa quaedaasseruisse,quae prudentiam humanam excederent .Ex quo sequitur ut sint falsa:quia quod ignoratur a prudentia humanasimpliciter ignorari ex fundamentis naturae, existimandum uidetur.
498쪽
Lit BR π xv I rL ti Ad eas autem auctoritates quibus usus est in lib.de Diuinatione per somnium, adproband nullam fidem esce adhibendam somnns. Dicimus,ipsum meo item ioco ex creditis,ec ex uulgata hominum opinione et se loquutiam . quod tapen mero facit etiam in eis libris,in quibus ex sandamentis naturae loquitur. Ita irrationabilitate. Etenim negat posse dici ista somnia homines,mitti a Deo, non tam propter alia absurda, quam proptemd quod dixit
ipsa dari quibuslibet, di non optimis, ec prudentissimis.quia ali non
Plicaui propterea quod loquebatur in eo loco ex uulota homino mone. Eis nim res ista erat apud homines dim uulgatissima , ut ei etiam manta Et ut paucis me expediam in omnibus locis, siue in naturalinit Deum cognoscere aliquid extra se:intelligendum est ipsum uel loqui ex creditis ut lonuutus est etiam in primo Topici cum dixit: si enim dubitant uim opor t. p. teat Deos honorare,& parentes amare, uel non, poena indigent Et in septimorum fieri non ootest,ut hoc habeatur ex fundamentis natura. Qirare sic interpretando uerba Aristotcis,omne tolletur absurdum,omnisi repugnatia, quae in eis V diducto duod possit emo loco asserebatur, nullam esse gentem tam seram,nuliam nationem tam immanem, ius mentes no imbuerit Dei cognitionis opimor reciam omnium consensus naturae sit uox, nobis quom qui ipsam naturam sequi mur ita esse existimandum: Respondemus, opinionem illam cognitionis Dei, ita esse uer uagatam,ob eius Probabilitatem: non tamen necessistio esse ueram ex risamentis naturae ordinariae,ec consensum omnium esse uocem naturae ordinariae probabilem,non necessariam.quod mirum uideri non debet,cum Aristoteles L Minutiis in locis dixerit multa salsa esse probabilia,&multa uera improbabilia
inultis in locis dixerit multa Iaua CHLPIUM UMIAE, A
Sed statim occurret aliquis dicens, fieri non posse ut omni ex parte id qlustre ac peruagatu est, a ueritate recedat: ergo fieri no posse,ut opinio illa ΚΘ '-- ,in illustris tamin peruagata, non aliquam ueritatem in se contineat. Probatur id quod antecedit, ex his uerbis Aristotelis: Quod autem omnes, etia γ.tibis. hestiae uoluptatem sequuntur, id signum est uoluptate esse optimum: sama uero
est ut aliqua ex parte hoc sit uerum: quia quod peruagatum est, non omnino de perditur Num ergo erit, Deu tantummodo seipsum intelligere. Coete ituri quia uolens dissoluere Aristoteles eam rationem , quae oriebat uoluptate esse
sim si bonum proptereari eam omnia sequerent,dixit:Falsum esse,omnia sequi eandem uoluptatem,quiam n erat idem nem natura, ne habitus optimus,nem erat,nem uidebatur, ne* eandem uoluptate sequebatur omnes, ec si omnes uoluotate α fortasse sequuntur no quam putant,necp quam dicerent, sed eandem omnia enim habent aliquod diuinum: sed acceperunt iis reditate nominis corporeae Moluptates, quia saepenumero incidimus in ipsas:& omnes participant ipsis, quia latae stae sunt manifestae ideo solas ipsas putant esse. Aristoteles ergo soluens rationem dictam,non negauit illud quod uidetur omnibus esse veru :sted negauit omnes secui eandem uoluptatem, innuens, si omnes sequerentur eandem uolustatem,suturum fuisse ut ipsa summum esset bonum. sed quid c Non ne in decimo
499쪽
oi v v E R s i N G. c E R τ A M. Ethic. eos redarguens qui negabant illud esse summu bonum quod omnes appo ristic. tunt,usus est ijs uerbis: ii uero negant bonum id esse quod omniaappetunt, ii
p nihil omnino dicunt. quod enim uniuersis uidetur, id esse dicimus inri aute hane D fidem tollit non multo credibiliora dicet. na si ea solum quae mente carent,ipsam is appeterent,esset aliquid quod diciturisin uero ex ea quae prudentia haben t ipsam is affectant qui fit ut aliquid dicant fortasse autem di in prauis est aliquod naturaleis honu praestabilius, quam ipsa per se siunt, quod propriuappetit bonu. ibus
uerbis aperte assierit, quod uidetur uniuerss esse uerum. Qi iam ob rem si uniuersi consentiunt Deum omnia extra se cognoscere: plane essicitur ut uerum sit etiam, Deum eorum quae sunt extra ipsum,cognitione tenere,ergo responsio allata non uidetur esse probanda. Ecrio TERTIA.
RE*ondemus etiam nunc, opinionem illam illustrem ac peruagatam esse probabilem non ueram, naturaliter loquendo idcp colligi ex rationibus iis quiabus probatum est exsundamentis naturae, Deu extra se nihil intelligere. quian cessarium est,ut id quod contrari ii asserisinon sit ex fundamentis naturae, sed pro habile. Cum uero dicebatur, quod Aristoteles luens argumentum illud, quo quidam probabant uoluptatem esse summu bonum, non negauit id esse uerum, quod apparet omnibus. sed dixit non omnes sequi eandem uoluptatem, quasi ii nueret uerum esse illud quod apparet omnibus:Concedimus,cum illi in eo deciperentur. quod dicerent omnes sequi uoluptatem, hoc satis uisum fuisse ipsi Aristoteli,ad distatuendam eorum rationem,qua probabant uoluptatem esse summum
bonum, sed tamen negamus illum sensiste, id quod apparet omnibus esse uerum in poetica. semper. quippe qui in libro Poeticae dixit, Verisimile esse multa accidere praeter
Ad id uero quod sumebatur ex decimo Ethie. dicimus: noluisse Aristotele illis
uerbis significare,id esse semper uerum quod omnibus uidetur, sed esse uerum communi hominum consensis quod indicant uerba quae addidit: via enim om-N nibus uidetur,id esse dicimus: qui uero hanc fidem tollit, is non admodum proba hiliora dicturus est,significant enim, propositionem illam esse prolatam ex communi hominum consensu. quia inquit, nos affirmare esse quod omnibus uidetur.
Deinde quod dixit, init hanc iidem tollit, is non admodum probabiliora dis Rurus est: innuit, sidem illam esse probabilem, cum neget fieri poste ut afferatu raliquid probabilius quod eam ipsam fidem euertat, nam si eam ueram, ec necessariam putasset, dixisset nihil afferri posse ueritis,non probabilius. Sed statim aliquis urgeret dicens, frustra Aristotelem resellisse eos qui dictam propositionem negabant, si propositio illa erat solum probabilis, ct non ueras
Per.quia ex hoc non inserebat suum propositum. Addi etiam possiet, Aristotelem illis uerbis, Si mente carentia haec appeterent, esset sane aliquid quod dicitur. at si etiam ea ciuae prudentia sunt praedita, quomodo dicere aliquid possunt significasse propositionem illam esse ueram: quia si diis
ceremus,inquit , bonum esse quod omnia uidelicet mente carentia appetunt, ubderentur aliquid dicere, quia non uidetur rationi consentire, ut nos opinemur id
honum esse quod eis quae carent ratione uidetur. Sed si dicimus bonum esse id quod omnia appetunt,id est ec ratione carentia,& quae sunt ratione praedita, nihil. uidetur contra hanc propositionem afferri posse, quod alicuius sit momenti: propterea quod no uidetur rationi consentire,ut id sit falsum quod uidetur & ratione carentibus, & ijs quae sunt ratione praedita. Et quia aliquis potuisset dicere, nihil esse quod apparet illis qiis ratione carent,respodet ipse dicens: Fortasse in prauis, id est in eis qus carent ratione, naturale quoddam bonum est praestantius, quam ipsa per se stat, quod proerium bonii appetit:id est, fortasse bruta animalia habet aliquid diuinum insitum a natura,praestatius quam ipsa sunt,quatenus talia, quod
secit ipsa appetere id quod propriu bonum est, id est quod uere di proprie est bonum : ijs ergo uerbis uidetur Aristoteles confirmare, illud esse uerissimum, quod apparet oc carentibus ratione,& non carentibus. Dicerem
500쪽
LIBER ππv III. U3 Dicerem ex eis quae citata sunt insuperioribus, Aristotele refellisse eos quinorabam illam propositionem, no quia negarent illam esse semper ueram, sed quia negabant esse probabile net recte dissoluebant uerisimilitudinem rationis Eudoxi,qus erat ista: Q rod appetunt omnia,est summum bonum: Voluptatem appetunt omnia:ergo uoluptas est summum bonum:propterea quod debentnega. re minorem propositione non maiorem. quia maior propositio,& si non sit ii cessaria est tamen probabilis.Et cum sit talis si minor esset uera, non possent eua dere quin argumentum ipsius Eudoxi saltem probabiliter concluderet, uolupta tem esse summum bonum. quod non uult admittere Aristoteles, quippe qui in septimo Et hic. negauit minorem propositionem rationis Eudoxi,quae erat ut dixi ' rJώ.mus uoluptatem omnia appetere. rapis.
Ad alteram quaestione respondemus nihil aliud uoluisse Aristotelem indicare praeter probabilitatem illius propositionis, quia quod appetitur ab omnibus qui
carent mente, ec quae habent mentem, uerisimile uidetur id esse summu bonum: quia non est uerisimile, ut omnia decipiantur. Quod uero illa quae sumuntur ex communi hominum consensa, non ueresed probabiliter demonstrent, declarauit Aristoteles, multis in locis, ec maxime ubi definit probabilia,ad hunc modum: Probabilia aute sunt, quae uidetur omnibus, aut pluribus,aut sapientibus:& his uel omnibus, uel pluribus,uel maxime notis ec
Praecipuis. μNam si probabile est, illud quod uidetur omnibus: ergo quod aliquid dicatur
summa bonum,pripterea quia omnibus uideatur erit probabile. ergo in uia naturali probabile erit, Ueum rerum quae sunt hic agnitionem habere, quia omnes ita asserunt: uerisimile enim est ut omnes non decipiantur. sicut dixit in primo Eth. i. Et bi io. ijs uerbis:Haec partim multi 5c antiqui partim pauci 5c praeclari uiri dicunt, quo rum neutros in totum aberrare rationabile est, sed in aliquo, di plera ei recite asse qui. Non dixit autem necessarium esse ut non aberrent in totum, sed rationabi Mie esse: quod quidem eo in loco nihil est aliud quam uerisimileelle. Hoc idem uidetur etiam indicaste, cum principia facultatum quae nullo modo possunt demonstrari, ex consensu hominum Cepenumero confirmari dixit. ut in primo Post. cap.r..ubi ostendit scire esse rem per causam cognoscere, ijs uerbis: Da itet igitur ipsum scire tale quid esse. nam ec hi qui nesciunt, de hi qui sciunt, ita se ha I, p. b.
here putant quorum ipsi scientes,& ita sese etiam habere. Atque hoc quidem argumento est, rationem sumptam ex communi omnium cosensu probabilem esse, oc non demonstrativa: 5c facere aliquam fidem sed non scientiam ut uisus est indicare in lib. de Diuinatione per semilium, cum dixit: De Mdiuinatione uero quae insomnis hi, ec dicitur accidere a uinuas,neq; contemnere, necu suadere facile.nam quod omnes uel plures existimant habere aliquam signi, scationem somnia. Facit fidem tanquam ab experientia ductum. uult enim conis sensum omnium facere fidem, no scientiam: quia diuinatio eorum quorum origo non est in nobis a casu est, ut ipse in eodem libro iis uerbis inter alia sicliptum teli,quitiSic ergo contingit somniorum qusdam signa & causas esse, plurima uero ac- .ecidentibus assimilantur, maxime ut transcendentia omnia, di quorum non est origo in nobis.
Sed statim diceret aliquis, hane propositionem ,Qudd omnia, bonum appe runt,non modo probabilem esse, sed ueram semper, oc necessariam, quippe quae
necessiario sequitur ex propositione semper uera di necessaria. quod enim sequi euro ueris necessar is, ut uerum sit semper ic necessarium oportet, ut declarauit Aristoteles primo Post. his uerbis: Cum igitur conclusio ex necessitate quidem, i .PHI. est nihil prohibet medium non necessarium esse per quod monstratum est. cum No.
enim ex non necessariis necessarium syllogizare, licui oc uerum ex non ueris: cum autem medium ex necessitate est, oc conclusio ex necessitate,sicut ex uetis uerum semper.
Quod autem illa propositio sequatur ex propositione semper uera, ostendit Aristoteles primo Ethie. cum inquit Omnis ars, omnis* methodus, aetio item, i .Ethiciat sp electio, bonum quoddam appetere uidetur. quapropter bene id esse bonum esp. i.