장음표시 사용
511쪽
QVare Petrus Pomponatius Mantua oriundus, urbe uetustissima ait ecloberrima. ec ex nobilissima Peripateticorum familia Philosophus non igno hilia temporibus suis habitus, conatus est maxime in eo libro qui inscribitur de Incantationibusostendere, ea quae continent quastiones illa io repugnare naturae, di Aristotelis sundamentis: illisi effectibus omnibus concessis, ipsorum causam reddere. Quod ut sacilius MIequeretur primum nonnulla supponit, quoru unum is est: Deum esse causam uniuersalem omnium, ec sic uim gerere causae finalis, ec M. is cientis, ec exemplaris quae inquit ad causam sormalem deduci solet. Hanc au ra. . tem suppositione patere dicit ex duodecimo primae philosophiae lib. euius tamen locum non citat, sed fortasse est textus as ubi loquens Aristoteles de mouent ei v. Mes. mobili quod est Deus: Ex tali igitur principio inquit coelum ipsum, naturaς perit . det:unde uidetur sequi, Deum esse causam omnium efficientem. Etenim quod sit finis,in controuersiam non uenit. Posset item hoe fortasse colligi ex eiusdem lisera.Nera bro tex.ultimo, quo in loco ita scriptum reliquit Aristoteles:At ea quae sunt, male . . o. subernari nolunt. multos Principes esse, bonum no est: imus ergo ut princeps.
Etenim si Deus non cognosceret ista inferiora, ct per id quod necessarid sequitur, non produceret ea, curamque ipsorum Rereret, non diceretur ab Aristotele ec ab Homero ista gubernare, ec oportere est7unum Principem quia res uelint bene pubernari. quandoquidem si Deus non cognosceret, no posset bene gubernare.Etenim omne quod aliouid gubernat ut id ipsum cognoscat necesse est aliter enim nos .Psic posset illud bene gubernare. nam sicut ii nusquis ut dixit Aristoteles bene iudi- cat quae cognosci ita unusquisq; bene gubernat quae cognoscit, di quae no cognoscit, no bene gubernat. sicut non bene iudicaqqui no cognoscit: eadem enim est
ratio. Cognoscit ergo Deus ista inferiora.
Confirmat hoc idem Pomponatius illis uerbis primi de Coelo: Sempiternitas
est,a semper esse sumens denominationem :immortalis sane, ato diuina, unde ec alijs communicatum est,his quidem clarius, his autem obscurius esse ec uiuere. lEx quibus uidetur sequi, Deum esse omnium eausam efficientem, ec cognoscemtem. alioquin non derivaret ab ipso omne ens, nev daret ipse iis quidem clarius, ijs autem obscurius esse ec uiuere., , Supponit deinde Pomponatius omnium eo oralium saltem generabilium ecans, corruptibilium hominem esse supremum, ec omnium nobilissimum. Et hoc ait m patere ex omnium philosophorum auctoritate, ec maxime Aristotelis in secundo Phys ubi inquit: sumus enim nos quoda modo finis omniae Potuisset hoc item .Polit. Pomponatius cons are exprimo politi quo in loco clarius loquens Aristoteses, - ita scriptum reliquit: Q iapropter si similiter manifestum est,et ingenitis existimanν, dum plantas animalium esse causa,& alia caetera animalia hominu esse causa .rnam , sueta autem propter usum ec cibum, sera ueia,&si no omnia, at plura eorum props, ter cibum,ec aliorum adiumentorum causa, ut fiant uestes, dic alia instrumenta ex
is ipsis. st ergo natura nihil nem imperfectum iacit, nes seustra, necessiaria est caua
is hominum ipsa omnia secita naturam.
Ex his enim uerbis perspicue apparet, Aristotelem sensita, homine esse finem
omnium sublunarium:& naturam, quae non potest esse nisi Deus secisse omni reis ita fuisse omnium causam efficientem,ut asserebat prima suppositio. Et cum hois mo sit finis, inquit Pomponatius, sequitur ut omnia dependeant ab ipso. etenim
ordinata adfinem, dependent a fine.., Tertio loco statuitPomponatius, quod sicut quae simi post hominem, deperi dent ab homine: ita in tota natura humana aliqui homines dependent ab alijs, deis unum ec multitudo ordinatur ad unti uel ad minorem multitudinem. Hane supD positionem patere dicit Pomponatius experimento 5c ratione idcn ostendit in Imm tumicibus, quibus natura dedit lucem. QManto uerὀ magis homini, qui rationem
512쪽
LITER XπIα 'σQ iarto statuit, ordinem qui e Regis ad Bbdit di contrar,esse diuersum.Ete. . nim Rex inquit, aliter est utilis susdito aliter subditus Regi:quoniam maior elidependentia subditi ad dominum & Regem, quam Regis ad serua oc subiectum. α μait, supposiitionem istam posse declarari ex dictis Platonis N Aristotelis, in suis Po uliticis.unde infert: uod licet Deus omnium sit gubernator et conseruator tamen Mmaiorem curam gerit Regum quam subditora,Dominorum quam scrvoru, Vono Mrum quam malorum, dido 'oru quam indoctorsi. Intendens nam P finem,inquit, ec ordinata ad fine,quanquam utrumcν intendat, magis tamen sine intendit quam ordinata ad tinem: quonia ordinata in linem intendit propter finem. propter quod autem unum quodin tale,& illud magis Qtiinto statuit, quod Deus quamuis sit omnium causa,tamen ex Aristotelis sententia nihil potest operari in hoe sublunari mundo, nisi mediantibus corporibus coelestibus, tanquam instrumentis per se 5c necessario requistis ad enectionem Occonseruationem horum sublunarium. & hoc conatur ostendere ex octauo Phys . 3 pis di ex secundo de Generatione. Vltimo supponit in rebus dissentimis & occultis responsiones magis ab incon . uenientibus remotas,ae magis sensatas, re rationibus conlanas, esse magis quam
'' sicis ij.nisiit deinde Pomponatius quid ad ea quae dicta sunt respoderent
cui sectantur reliuionem nostram ulliscyreiectis,in hanc uenit sententiam, ut alle rat omnia illa quae dicta sunt, i-ntiu ex causis Draeter naturae ordinendispositis fieri omnino ex caus
rat omnia illa quae die a sunt, quae uidentur fieri ex causis praeter naturae ordinem dispositis, fieri omnino ex causis naturalibus. Etenim fiunt, inquit,ab intelligentias immaterialibus, uerom non ab eis quas religio nostra dicit: quandoquidem sunt cit numerus ab Aristotele positus, fiunt* ab ipsis intelligentiis mediantibus cor Doribus coelestibus, tanquam earum necessariis instrumentis. Cuius rei hoc alteriarnumentum:quὀd corpora coelestia ad tales effectus concurrant . quia multa eorum quae dicta sunt de Diuinatione,& de reliquis huiuscemodi, quoquo modo mbestris S animalibus reperiuntur Corvusonquit,apud Aristotelem praecognoscit cladem & bella futura multi pisces graues proeninaciant tepestates futuras. re tanisdem concludit omnia dicta in quaestionibus, fieri ab intelliget is mediantibus corporibus coelestibus id, naturaliter:& nos ex illis effectibus non cogi ponere alias causis,quae supra naturam agant. Atm his ita constitutis facile ait ei se respondere ad quaestio aes propositas. ec putat hanc esse sententiam Aristotelis, narrato de
inde multa quae superuacaneum emet recensere.
Et Quia aliquis aduersus ipsum potuisset afferre, ea quae duodecim libris contra Astrolouos concripsit Ioannes Picus Mirandulae Princeps ex quibus aperte con uellebatur etiam eius responsio, t huic rei occurreret, addidit haec uerba: are oc iacuidam recentes multis uerbis ornatis insectantes Astrologos, eodem peccato la iaborant. Quo dc Averroes. aut enim Astrologos non intelligunt: aut si intelligunt, reprauiter errat. ec certe in illis suis libris non uideo,inquit niti ignorantiam, ta petu .. tantiam 5c praeter ornatum nihil boni contineri: quan uam aliqui reserant semen- ..tiam non esse suam sed tantum ornatum apposuit se. Deinde negat ea quae dispu citauit Ioanes Picus contra Astrologos, quicquam sacere contra sua responsionein
' Tum iri Ia' i D t diibstasiones contra suam responsionem quas conatur dissol
uere Atque in dissolutionem quidem primi argumenti, quod probat Deum non osse producere tales essectus,ait: Deu &intelligentias omnia intelligere per suas ..essientias sic uidelicet ut Deus semper intelligat te ipsum, quoniam ipse est intelle- cectio: reliqua uero intelligat, quoniam omnium est causa. caeteras uero intelligen- citias primo &per se intelligere,& in seipsis, non extri superiora quidem, quia sunt ιι enectus superiorum:inferiora autem,quia sunt causae interiorum : Ethanc dicit ex re sententia Diui Thomae,suisse opinione Philosophora,&maxime Peripatetico . ce Deinde addit Vlterius dicitur,ipsos exactam & periectissimam de una quassi re ιι sublunari scientiam habere Ital negat ullam ei se speciem in mundo, quaecunm lie .
illa de qua non cognoscant,quicquid de illa cognosci queat sunt enim, inquit Σ
513쪽
εσε E v E R S. S I N G. c E R T A Μ.ri tum omnium sublunarium artifices , artifex autem non producit suum artisses, ., tum,nim per cognitionem. Et paulo post subiungit Neo opus est,s Deus uel in ,, telligentia Socratem producat, ut nunc intelligat particulariter Socratem dc hocis instans.
Pergit deinde Pomponatius respondere ad alias quaestiones, quas ipse propo. erati ed quia ex eis quae a nobis dicentur,erit perspicuum quantum ualeant, eas missas esse faciendas breuitatis causa sndicauimus. Et quonia haec eius opinio at responsio pace tanti uiri dixerim' non uidetur mihi digna Philosopho sed potius conuenire mulierculis, S illis hominibus quos in superioribus diximus facile deciph 'pel deceptos fuisse: quippe qui omnibus ex rebus quae sibi occurrunt, ita
assiciantur admiratione, ut omnia credant quae a quouis audiuerint cetenim concedit ipse omnia quae proposita sunt in quaestionibus allatis, esse uera naturaliter etiam loquendo,quae ne pueri quidem concederent, neq; mulierculae Haec igitur cum ita sint,elaborandum nobis esse uidetur, qui philosophiam naturalem ex sen sibus ortam nunc se stamur,ut ostendamus, ipsum Pomponatium a Peripateticorum doctrina lo nge aberrasse: atq; in illo sito libro nem philosephum, nem quod multo sordius est,ta grauius,Christianum extitisse,aim etiam contra omnem rationem in Ioanem Picum uirum celeberrimii 5c omni laude dignum uerbis ta contumeliosis inuectum esse:cum quo nem doctrina, ne* ingenio ipsum esse compa randil liceat enim mihi sine iniuria dicere quod sentio neminem latere arbitror, qui utriunt libros legerit. Idq; eo libentius faciemus,quia cum ostenderimus esiectus dictos non poste redigi ad causatra naturalem,necessitas cogit,cu negare non possimus,multos ex illis ede ueros,ut cofugiamus ad praesidia sanctissim g rei igionis nostrae. quo quidem set,ut ea maxime confirmetur cotra impios homines,at distabilia tu id quod in primis in hoc libro nobis est propositum.
I ' Irimus igitur quae disputata sunt a nobis in superioribus libris, cum ex narit
I I rae sundamentis, ec ex Aristotelis sententia loqueremur de modo,quo scientia fit in nobis, di de intelligentiarum, atm ipsius Dei cognitione: Sc causas asser remus, quare ex solo asipectu coeli non possimus uere aliquid praedicere, ea omnia euertere ut nos quidem arbitramur Pomponatii responsionem, ec primam eius iuppostionem. Etenim luce clarius ostensiam esse putamus, ex ratione naturali demonstrari non posse, DeumWintelligentias abstractas, eorum quae sunt extra suam essentiam, cognitionem habere, ut existimauit Pomponatius: sed hanc comclusionem,qus uerissima est, selum ex fide ec benescio Dei opi Max.nos esse consequutos. Qitare eius opinio tanquam Philosophiae naturali contraria at* Aristo telis sententiae, ex qua ille se loqui profitetur omnino repudianda uidetur. Ad ea autem quae his de rebus diccta sunt in superiotibus,& conclusa me reiicio. Ne illud quod citat Pomponatius ex primo Coeli, ut confirmet suam dissoli tionem,& suppositionem ullo modo sententiam nostram labefactat:quoniam, ut supra diximus,aim ex uerbis Aristotelis confirmauimus, cum dixit Aristoteles, i coeli Vnde di alijs communicatum, his quidem clarius, ct his obscurius .esse 5c uiuere ita loquutus est, quia perinde se habent entia,ac si facta filissent a primo ente. ec cognoscente:non quod re uera ita sit.at hoc sane loquendi modo usus est Aristote les,ut clarius rerum ordinem indicaret. qua de re cum pluribus disputatum sit in si perioribus,eundum est ad illa loca,ne his eadem repetamus. Iod item pendeant a Deo omnia entia in genere causae finalis, ec quod ipse producat per modum naturae, 6c ita sine cognitione,& quod omnium sit finis, ut detur declarare Aristoteles in secundo de Generatione animalium, ubi haec scr6N pta reliquit: At uero quod ad melioris ratione, & causam cuius gratia pertinet, coe litus principium ducitur. Cum enim rerum aliae sint sempiternae,summem diuinae: aliae quae possunt ec esse, re non esse: pulchrum autem, diuinum p illud causa seni. ' per sua natura melioris conditionis in rebus contingentibus sit, di caetera quae so
514쪽
Perspicuum s tur est Deum esse causim finalem,ta esse causam essendi almis clarius,&aliis obscurius ex natura sua: ergo sine cognitione.quia quod producit alia quid ex natura sua ut ignis ignem non cognoscit necessatio illud. sed ille et iectus dicitur produci ab eo,quia sequitur naturam illius. sicut motus sequitur Dei natu ram,quae est uita sempiterna ut declarauit Aristotcles ijs uerbis quae citauimus insuperioribus ob uarias occasiones: Unumquodq; enim est quorum eit opus gratia operis, Dei autem operatio est immortalitas: haec autem est uita sempiterna. Ita in necesse est Deo motum sempitemum inesse. na ergo operatio Dei est uita sempiterna, necesse fuit ut moueret aeterno tempore. mouet ergo necellario,
ec non libere: ergo quicquidagit beneficio motus, neces lario agit, non ergo cum
a1rod autem secundo loco statuit Pomponatius, uidelicet homine esse finem
omnium eorum quae sub coelo sunt id concedimus, non tamen quod sit finis supremus. ec hoc ex eis auctoritatibus Aristotelis quae eitatae fuerunt. Concedimus item,naturam fecisse omnia sublunaria causa hominis: quia scilicet ita reperiuntur sablunaria esse ordinata ad hominem ac si natura secisset illa hominis gratia. Damus etiam quod cum homo sit linis eorum quae dicta sunt,omnia pendeant ab ipso tanquam a causa finali .negamus tamen, sequi exhoe aliquid quod sentemtiam eius confirmet, nostram uero labefactet:quia non sequitur, Deum cognosce re ista inferiora,eam producere,sicut ipse dixit. Quod tertio loco statuit,id neq; rationi,necp eXperietiae contentire arbitramur. nem illud quod affert de Regibus 5c subditis sententia eius coiirmare potest pro Pterea quod maiori ex parteReges no sunt Reges ex natura,sed ex sortuna,et sibditi non sunt ex natura subditi, sed maiori ex parte ex sortuna. Declarauit enim Aristoteles primo Polit .multos esse dominos non ex natura ,sed ex fortuna: α ita de iubditis timultos esse dominos fortuna qui sunt seriti natura: ac ruitus multos esse seruos sortuna, qui sunt domini natura.Et licet dentur domini ex natura, ex serui eo natura, tamen illos reges quos citat videmus esse ex sortuna, non ex natura: cuia maiori ex parte sunt reges,Propterea quod Parentes eorum suerunt reges,
non Quia ipsi aliis praestent ingenio. Neq; etiam ratio cogit, ut omnes homines ordinentur ad unum,quia natura apibus dederit ducem hoc euenit eis, quia caret intellectu quo non carent homines. satis enim est quod homines ordinentur ad unum finem,non ad unum hominem. quia fieri potest ut dentur plures homines eodem ingenio,quorum unus o natura non debet alteri seruire. Sed iaciamus ita esse nihil tamen ex hoc standamento sequs apparet,quod sententiam eius muniat at s stabiliat nostram* labefactet atq; conuellat. Etenim ex hoc non sequitur, ut coelum solum sit causa, eo modo quo dicit Pomponatius, eorum effectuu quos commemorauimusme' sequitur illum hominem,ad quem Omnes es t referuntur, ita stubernare alios,ut alij in esse dependeant ab illo. Quod uero ex quario supposito inseri, Deum maiorem curam gerere regum Quam subditoru dominorum quam seruorum, bonorum quam malorum, docto rum Quam indoctorii hoc ex eis signis quae reperiuntur in rebus senisibili bus non damus. Cum uero id proba quia Deus est omni u gubernator ec conseruator, omniumcn curam 8c prouidentiam habet ,hoc ite ex eis quae in superioribus ostensi sunt no dandum esse opinamur: nisi ad eum sensum reuocetur, quem toties diximus. quod si fiat, nihil inde sequi, quod eius sententiam stabiliat, nostram insilii, WEx quibu Scitu ut quod addit uidelicet intendens finem, intendere ordinata in finem nihil ad rem iaciat de qua loquitur
Quod quinto loco statuit, Deum este caussam omnium: si intelligat eo modo quo diximus in superioribus,concedimus: sed dicimus hoc nihil aduersati sententiae nostr est enim Deus causa finalis omnium. 5 si dicatur essiciens, ita dicitur, quia perinde se habent res ac si ab eo factae fuissent.no tamen damus ex hac uia,licet falsa Deum posse aliqv id operari in haec inseriora nisi opportunitate ec beneficio corporum coelestium.ec ita negamus ex hoc sequi id quod i se asseruit.
515쪽
Concedimus item, quod ultimo loco supponit: sed negamus, eius responto,nes ad quaestiones propositas magis esse remotas ab absurdis, ec magis rationi quae sensu nititur conuenire: propterea quod ut patet ex dictis, patebitque ex iis quae dicentur longe maiora absurda sequi uidentur eius positionem, quam aliam quaecunque possit ab aliquo excogitati, re sic magis sensui &rationi naturali te.
perperam igitur eum respondisse appare omnes effectus dictos fieri ab intelli,n gent ijs immaterialibus, mediantibus corporibus coelestibus, tanquam earum ne
,, cessat ijs instrumentis: quia illi ipsi effectus' non possint ex eius sententia ad aliam causam, nisi ad ipsas intelligentias referri,uidelicet diuinatio, loquutio bestiarum, auguria, uersio hominum in bestias, incantationes, prophetiae, ec huiusmodi. Perspicuum etiam uidetur esse ex eis quae dicta sunt, omnia quae dicit in soluitione primi argumenti, de Dei Wintelligentiarum scientia di cognitione, abhor- .rere a sententia Aristotelis, naturaliter loquentis: quanquam in illa solutione ui- detur pugnare etiam eum sua ipsus sententia . nam cum dixisset, Deum oc intelli- gentias exactam ξc persectissimam de unaquaque re sublunari scientiam habe n re: oc nullam eme speciem in mundo, quaecunque sit illa, de qua non cognoscant
quicquid de ipsa cognosci potest addidit paulo post Neque opus est, si Deus uel
intelligentia Socratem producat, ut nunc intelligat particulariter Socratem, Ocn hoc instans. At si Deus Acintelligentiae exactata persectissimam de unaqua re sublunari scientiam habent, ec si nullast species in mundo ,quaecunq; illa sit, de qua non cognoscant quicquid de illa cognosci potest, quia sunt horum sublunaria
um artifices artifex enim. inquit .non producit suum artificiatum nisi per cognitionem ergo fieri non potest,ut si Deus ec intelligentiae producant Socratem, n5 co gno ant particulariter nune Socratem: quia sunt artifices socratis, ut eius more loquar: unum quem l aut artificem, ex ipsius sententia,oportet cognoscere ea, quae producit.
Item sequeretur salsum esse. Deum 5c intelligentias exacta di persectissimam de unaqua* re sublunari habere scientiam: siquidem Socrates Sc praesens tempus. sunt sublunaria. Deus autem di intelligentiae ut asserit ipse, nulla habent ipsorum cognitionem. Item aliquid esset cognoscibile de Socrate, quod tame a Deo & ab intelligentris non coetnosceretur: contra quam posuit. quod quidem meo iudicio nihil aliud uidetur este, quam non solum pugnantia uerum etia quod multo ma
ius est negantia loqui: quo sane Peripateticorum doctrinam prolitenti, nihil potest esse turpius, s Ecτio sEX TA. QVod etiam dixit Deum intelligere omnia quia est causa omnium: videtur
a Peripateticorum doctrina discrepare quia elementa producunt mixta, re ignis a producit ignem, b, di tamen non cognoscunt. Repugnare etiam inde
tur huiusmodi doctrinae, quod ait intelligetias in se ipsis intelligere superiora propterea quod sunt effectus ipsorum. quandoquidem ex hac positione sequitur, ut elementa ut omnia inferiora intelligant Deum di intellinen tias, cum sint effectus Dei di intelligentiarum ut sentit ipse . quae quidem res eii ita absurda quam quae absiurdissima. Nem ei praesidio potest esse, quod Deus & intelligentiae cogno
scant, elementa autem non cognoscat: tum quia non reddidisset idoneam causam cognitionis, eum dixit Deum omnia cognoscere, quia est causa oportuisset enim addere cognoscens: quod quidem nihil aliud fuisset quam dicere, Deum cognoscere,quia cognoscit tum etiam, quia ex sentetia Aristotelis ostensum est in stiperioribiis, Deum 5c intelligentias producere ista inferiora, non quatenus cognoscunt licet se ipsa cognoscant. sed p er modum naturae di consequentiae. eorii enim excellensiam oc praeuantiam sequi haec inseriora per modum naturae sicuti corpus sequitur umbra. demonstratum est. nihil hoc ex hac uia naturali. ialsa tamen, in
hac parte detrabere de ipsius Dei substantiarum abstractarum praestantia oc
516쪽
LIBER π π et 'striobilitate: imo si contrarium teneretur, fore ut ex eorum nobilitate at 7 praestari ei a quod optimum esset auferretur. Dictum tamen est, haec inferiora ita bene esse dispostia & ordinata, ac si ab ali quo cognoscente perie 'illime, quatenus cognosceret, essent producta. Q iare hac quoP in parte inihi quide reprehedendus uidetur esse Pomponatius, tanquano germanus et ex peripateticorum familia philosophus, sed nothus & transfuga: modo enim ad Platonicos, modo ad Poetas, nunc ad istum nunc ad illum, nulla uel parua consideratione adhibita confugere uidetur, & ita miscere quadrata rotundis, ut pene turpe existi,nem cum eo de his rebus disputationem inire. nem,nem enim legisse memini ex eis qui Peripateticorum doctrinam profitentur, Altiberto Magno excepto, qui plura miracula, plures sabulas di narret & credat, ipso Pomponatio. si quis enim considerauerit quae dicat iste de Petro coelestino, ec deversione sociorum Diomedis N Vlysiis in bestias, naturaliter etiam loquendo, &de multis aliis huiusmodi: sacere ut opinor non poterit quin maxima admirati ne assiciatur, quomodo factum sit, ut hic homo alioquin doctissimus, in has in eptias atque in hos errores, ab omni cuiusuis philosophi grauitate penitus alie nos deuenerit. Bone Deus nulla est ita absurda fictio, nulla est ita horrenda chimera, nullae sunt tam pueriles ec aniles nugae, nulla est Ovidii Metamorphosis, quam homo iste ex natura fieri posse non audeat Marmare. Longe quidem in lius , ut ego puto, existimationi suae consuluillet, si omnia ista fieri uel uirtute angelorum bonorum, uel malorum posui siet. ueritati enim, Christianae saltem, coniensisset. Sed cum angelos omnes ab iis effectibus reiicere non sit ueritus, ct confugerit ad peripateticorum doctrinam, non uideo quo modo ferri ab homine qui sit mente sanus queat. iniare non dubitabimus, antequam ad quaestionum propositarum dis lutionem ueniamus, afferre nonnulla alia ex peripateticorum fontibus eruta: ut homines intelligentia consequi melius possint, quam longe iste hac in parte ab ea quam profitetur Peripateticorum doctrina aberrauerit, a t. re cetari ut mea quidem fert opinio,aliorum tamen erit iudicium.
Hoc autem sic perspici posse arbitror. etenim negare non possumus. quin Als.
stotelis tempore suerint Sibyllae, ec illi qui existimantur afflati numine diui no uel bono uel malo: luin suerint Poetae, Divinationes per somnium, per clii romantiam, per hydromatiam,peronomantiam,&per Pyromantiam 5c geomanti
am: quin etiam ueneficia, de maleficia: quin fuerint sabulae, quibus homines esse conuelsos in bestias traderetur: adde his loquutiones puerorum in ipso nascendi initio. ec tamen nullius istorum causam ex beneficio coeli reddidit, sed aliam Oufam assignauit sine coelo,imo alia negauit posse proficisci ab ipso Deo.aliorum uoro nullam reddidit causam, propterea quod ea si et a & somnia esse existimauit. Ita qui reddit causam horum ex Dei opportunitate, di beneficio coeli, ut ab Aristotelis sententia discedat necesse est. Antecedens ostenditur ex o. se filone Problemata probi. primo, quem locurn 3.s m pra quom citauimus ubi ille qui de Sibyllarum θά Baccharum, & omnisi eorum probi. qui diuino instinctu amati oracula si dere creduntur,& Poetarum causam ex ha- pris. i. hilumelancholico corporis reddit:Et in lib.de Diuinatione per somnium sui uidimus diuinationis per somnum,ic aliorum ex habitu ipso corporis causam assignauit negauit haec a Deo fieri.non igitur sunt manifestissima numinum monita, ut inquit somponatius: ergo qui discedit in his ab ea causa quam tradit Aristoteles ut ab eius quoque sententia discedat necesse est. Neque dici potest, illum habitum corporis proficisci a Deo,et sic Deum diuinationem essicere, propterea: hoe reiicit Aristoteles ut uidimus in loco citato ex lib.de Diuinatione. Praeterea coelum concurreret solum ad generationem illius humoris: quod qui dem est alienum ab Aristotelis sententia. sol enim & homo generant hominem, non solum coelum, uel Deus.
517쪽
BYERL 1 ING. e ERTA M. Item perperam Aristoteles,omissa uera causa illarum rerum, quam ipsi erat proposita in eo loco tradere, reddidiiset illas causas quas exposuimus, si solum Deus ec coelum esset causa.peccasset enim per sallacia non causae ut causa. quod Quid
nihil aliud est, quam de summi philosophi doctrina ec artificio plurimum detrahere: Quod plane indignum esse arbitror.
Item manifestissime a sententia Aristotelis abhorret illud, quod in eo sito libro
is Pomponatius ita scriptum reliquit: In hoc maxime Deus ostendisse uidetur, no bis dubitandum non esse quin praeclara haec Poemata diuina ,seorumque Potio quam humana hominumque sint opera. Poetae nilis aliud sunt quam Deorum i terpretes , dum sunt surore correpti, a quocunque tandem numine quis corripi tur. od Deus ostendere uolens, de industria per ineptissimum Poeta pulchei rima cecinit melodiam: ec quae sequuntur, eandem sententiam manifestant. Huic sententiae in totum consonant quae dicuntur ab Aristotele so . particula Probi . se malum,problemate primo, de Sibyllis,Bacchis, & uniuersaliter de his qui diuino probi. spiraculo instigari creduntur. Hoc inquam aperte repugnat sententiae Arittot prob. i. iis. Etenim perspicuum est, ipsum in eo loco omnia potius dixi di, quam bibyllas Ec Bacchas, ec eos qui instimstu diuino amati creduntur,proficisci a Deo: cum l. ce ciarius asseruerit,ut patet ex uerbis citatis, omnia ista proiicisci ex habitu corporis. qui enim hoc ex illo loco non cognoui tmecputrum sit sol, cne,eum cogi uiurum esse existimo. id enim est hoe illo euidenti e
PRaeterea quid est quo magis probare possimus, ipsum Aristotelem Deo non
attribuere ea quae dicta sunt,quam hoc quod non attribuit Deo illa etiam quiis ab ipsis hominibus Deo attribui uulgatu est. Etenim dicit:Omnes qui diuino spisis raculo instigati creduntur, naturali intemperie laborare: no ergo uult, ex Deo hocis proficisci, licet credatur,ta uulgatum sit. . is Maracum etiam ciuem Syracusanum,dum mente alienaretur , fuisse pinstantiois rem Poetam, ex naturali intemperie asseruit: non dixit hoc euenire ex ipso Deo. Tanrum igitur abesse mihi uidetur ut locus ille Aristotelis ab hoc homine est tus, eius opinionem confirmet ac stabiliat, ut eam labesa fiet, atque omnino comuellat.
Item, si Deus beneficio & opportunitate coeli faceret Poetas, ut asserit Pomponatius, ec prophetas, ec oracula, euiceretque ut pueri statim natici bestiatio
querentur, nece e in et ut in istis generaret species earum rerum quas proferrent. Probatur consequentia: quia in principio natiuitatis carebat omni specieitui 3.ti Anm. lectus eorum, ut patuit ex quarto tex. tertii de Anima, quem nos in nono libro cist . . tauimus,ati explanavimus. im haec sunt uerba:Neceue est, quoniam omnia in- .
aliariis. telligit, immixtum esse ipsis, sepse speciebus. Et ex rex. quinto eiusdem tertur sttis. quo in loco intulit, intellectum possibilem in principio natiuitatis nostiae ei Te impura potentia,& nullam speciem habere actu, antequam intelligant. Et ex tendecimo quarto,qui meo quidem iudicio uim habet ex quarto tex. hare autem sunt An . eius uerba: At pati quidem secundum commune aliquid diuisum est prius, . t t. -- niam potentia quodammodo est intelligibilia intellectus, sed non aetii antequamis intelligat. oportet autem sic, sicut in tabula Mail est actu scriptu, quod quidem a is eidit mintellectu. Ex quihus patet, Aristotelem sentire, intellectum nostrum nul lam habere e
gnitionem a natura,cum in nos uenit.Necessitas igitur cogit, si intelligat, ut ae piat species quae sunt rerum similitudines, ab aliquo extrinsecus exiliente. aliter enim,cum careat speciebus, non intelligeremus.Intelligere enim Mail aliud esse cidetur,quam receptio seecierum quae sunt extra.
Si ergo istud extrinsecus existens, quod facit loqui Poetas 5 Prophetas, di oraeula, de pueros statim natos, 5c hestias, esset Deus, beneficio Ac opportunuale coeli: ergo Deus beneficio coeli in intellectu ipsorum generaret necessario spoties earum rerum quas proserunt: quia si non generaretspecies, non possit meas
518쪽
res proferre & loqvs. ea enim quae sunt in uoce, sunt signa passionum quae sunt in
anima: et passiones in anima tum rerum similitudines.sed fieri non potest,ut Deus solo beneficio coeli generet has sipecies in anima igitur fieri non potest ut Deus solum beneficio coeli iaciat loqui Poetas Prophetas,oracula,pueros statim natos, ecbestias. quod plane evertit sententiam Pomponat ij. Probatur id quod antecediti etenim non apparet, Deum beneficio coeli posse haec efficere: quia si hoc essiceret, indigeret instrumento. Etenim Aristoteles prismo de Generatione animalium haec scripta reliquit: Ad omnem autem ossicij sun.ctionem instrumento opus est. Sed istud instrumentum non potest esse, ex istius sententia, nisi coelum: quod dari non potest ergo fieri non potest, ut Deus ista efibeiat beneficio coeli. Probatur antecedens: quia si sic esset, cum longe distet a nobis coelum, indige rei oc ipsum alio instrumento ad huius ossicii stinctionem, ex eadem ratione . sed non apparet ex sense,neque ex ratione quae a sensu oritur, coelum habere eiusmo di instrumentum, cuius beneficio generet has species: igitur non est ponendum, Deum modo dicto posse eas generare. QMod antecedit,ostenditur: quia si cortum haberet eiusmodi instrumentum, quo species in intellectu generaret : hoc enset uel motus,tiel lumen. uel ambo. Etenim cum simus philosophi naturales. non possumus ponere nisi illud quod ex sensu oritur: nullum autem aliud instrumen tum apparet coelum habere, praeter haec duo. Sed motus lumen non sunt idonea instrumenta ad generandas has species in intellectu: ergo non habet coelum huiusmodi instrumentum. Probatur id quod antecedit. Etenim motus coeli non peruenit ad nos: re si etiam perueniret, ex natura sua non posset producere has
Neq; etiam lumen:quia naturae luminis non est generare species rerum,sed tan
Praeterea,si talis etat natura luminis & motus,ut possent generare species, generarent in omnibus hominibus: etenim sent instrumenta uniuersalia, sempero uel maiori ex parte essiciunt quod intendunt: sunt enim agentia per modum naturae,
Ac necessario agunt quicquid possunt agere: maiorque pars hominum est semper naturaliter disposita ad recipiendas rerum species a coelo, sicut est disposita ad illas recipiendas ab ipsis obiectis ut perspicuum est. sed non generant in omnibus hominibus neque semper, ut perspicuum est,nel maiori ex P rte: ergo no possunt generare has species. Item, superuacanea essent obiec2a ad species generandas: propterea quod semstra fit per plura quod aeque bene potest fieri per pauciora. aeque aure bene ac molius etiam possent generari species a coelo; est enim longe praestantiu ec plus uitia continet quam obieeta, sic Tio NON A.
YTem euerteret uniuersa Aristotelis doctrina, ut patet.& priso nomina, &ueml ba,ec orationes non essent ad placitum: essent enim a natura, quia essent a Deo, beneficio cosi,sine aliqua nostra uoluntate.
Praeterea euerteretur illustris illa ruperuagata propontio, omnem doctrinam Nomnem disciplinam intellectivam heri ex praeexistenti cognitione subie Ri,prs dicati. 5c dignitatis:& non esset necessarium dupliciter praecognoscere.Etenim doctrina posset haberi beneficio solius coeli: sicut dixit ipse Poetas, oracula, ec Pro phetas eiaci, & pueros statim natos loqui. Praeterea scire non essetper causam cognostere, quia hoc posset sine cognitione cause habeti: ut patet in pueris si
Item salsum esset, quod deficiente sensu desceret scientia illius sensus: etenim
posset haberi a coelo. Item conuellerentur ea quae dixit Aristoteles in ultimo eapite secundi Post. quem locum in superioribus quot citauimus: quod uidelicet ex sensu fit memo Ha,ex memoria experimentum, re ex experimeto uniuersat quod est principium
519쪽
or RL s IN G. cERTA M. ν MN. scientiae Nartis. Q iam item sententiam testatam reliquit in septimo Meta ubi dixit,Sensum oc sensibilia esse necessaria ad illam perceptionem Haec inquam conuellerentur: quia coelum posset imprimere propositiones uniuersiales in animo nostro, ec ita non esset necessie habere sensum. Praeterea cum coelum non polliteri cere uniuersalia non enim discurrit, ec non abstrahit ipsa ex rebus ergo da rentur uniuersalia in re. Consequens euertit sententiam Aristotelis, ergo idum Item falsum esset,quod innata esset nobis uia ex notioribus nobis, &prioribus, ad priora naturae 5c notiora. etenim possemus addiscere sine istis, ec sic euerteretur prima philosophia, ec philosophia naturalis: quippe quae traduntur ex nobis no tioribus re prioribus. Deinde caecus posset de coloribus disputare: haberet enim illoru cognitionem De en u a coelo. Praeterea salsum esset, quod dixit in lib. de Sensu S sentibili ad hunc mi sensi . dum: Necti enim intelliget intellectus quae exterius sunt,sine sensu.
Item phantasia est motus factus a sensu: quod quidem salsum emet, si a coelo h qt m. non omnis surdit, esset mutus. Consequens euertit sententiam Aristot iis in libro de sensu re sensibili ergo di id unde sequitur. Consequentia perspicua est quia posset proseke ea quae a coelo suissent ei impressa. 4ltem, si ita esset, non magis coelum imprimeret unam linguam, quam alteram. Etenim nulla est huius ratio, siquidem est agens naturale di uniueis ale: imprimoret ergo coelum omnes linguas. ergo unusquisque proferret omnes linguas. hoe autem nunquam uisum est: igitur haec non nunt a coelo,cum tamen ex hac uia ne
Inm.rion' esset necessie intelligentem phantasmata specularc Consequens a sen
tentia Aristotelis, ex fundamentis naturae loquentis, alienum est: ergo di id quod antecedit. Consequentia est perspicua: quia species haberent e coelo. quare phantasmata tunc non eisent licui sensibilia: quod a Peripatetica doctrina abhorret. Item,non esset necessiarius intellectus ages,qui abstraheret phantasinata: essene enim in intellectu possibili a coelo. Item, Aristoteles non posset probare intelle'Im possibilem non habere oro.nli ex eo quia non intelligeret beneficio phantasiae.Consequens euertit ipsusIententiam: convellit ergo id ex quo prosedium est. Consequentia est perspicua ex eis quae diximus .ficut enim coelum posset imprimere in phantasiam, ita in intello ictum maxime ex sententia istius hominis. qui existim at ipsum mortalem. Item unicuim daretur habere easdem species, coelum enim est ages uniuersale: etsi dicat iste dari uni magis quam alteri ratione dispositionis subiecti: ergo hoc noproficiscetur ex solo aspectu coeli:concurrent ergo causis particulares. Item si homines possient a Deo generari benencio ipsius eorti ut assierit Pomponatius. tolleretur demonstratio Aristotelis, qua demostrauit semper esse genus lio 1.tit . minum 5c bestiarum N plantarum ubi dixit: At uero quod ad melioris rationem.
a. . di causam cuius gratia, pertinet coelitus principium ducitur. cum enim rerum aliaeri sint sempiternae,sum mel diuitas aliae possunt esse 5 non esse:pulchrum autem elis innumque illud sua natura melioris conditionis in rebus contingentibus sit. quo ais uero sempiternum non est,id N esse, θc particeps tum deterioris conditionis. tum is melioris esse possincum anima sit corpore melior, animatum* inanimato prae is stet propter animam di esse quam non esse, di uiuere quam non uiuere melius sit: Meitur,ut ijs demitas generatio sit animaliu.Cum enim natura eius generis seni, is piterna eme non possit quomodo fieri potest eo sempiternum quod gignitur nu-M mero igitur non potest: substantia enim rerum in singularibus est, quae si talia esis sent, sempiterna essent .specie uero potest: ital genus hominum semper di bestia-
Si ergo Deus solo beneficio ipsius eoeli posset homines ec bestias 5c plantas omnes producere non essiceretur necessario ex causis ab Aristotele dictis, ut esset g neratio animalium N plantarii. Etenim sola ui ipsius coeli propagari possient, etiam si de
520쪽
ti in xxi αst descerent itaq; nullam uim baberet demonstritio Aristotelis, qua probat semper esse genus hominum ec bestiarum oc plantarum. Reiicienda igitur est Pomponat in sententia, quae demonstrationem Aristotelis dictam perspicue infringit. Euerteretur item alia ratio, quam eodem loco subiungit Aristoteles his uerbis: . Sed cum principium sit eorum subaudi hominum, bestiarum, ec plantarum: haec Menim enumerauerat, ut uidimus mas atque scemina, fit ut generationis gratia sit mas ct scemina in rerum natura,sicque naturae sit melioris, magisque diuina causa antea quae prima mouet,cui ratio inest 5c forma, quam materia. cumque melius est ocoit di iungitur ad generationis ossicium mas cum foemina. Idem enim commune caambobus eth. Euerterentur inquam quae hie dicit Aristoteles. quia si beneficio oipsius coeli homines possent generari, non esset necesse marem a foemina esse pri cipium generationis in natura: neque suisset necesse ipsa separathloquendo etiam
de persectissimis: sine ipsis enim potuissent homines ec bestiae dc plantae generari.
quod quidem asserere, est Aristotelis sententiam omnino sine aliqua ratione opinpugnare at labefactare. od item uidetur euertere ea quae Aristoteles scii do natura ex proprio genere,coepitque degenerare. sed initium primum degeneis terandi est Deminam generari,non marem .uerum hoc necessarium est, naturae. ge-
nus enim seruari oportet eorum quae scemina Sc mare distinguuntur. Nam si iste cimina est necessaria ipsi naturae, ergo sine Demina non possunt generari quae exil- ia nascuntur: ergo non poterunt ex coelo generari. Haec enim intelligi uidentur ide eis quae distinguuntur natura, rael sunt orbata, neque generationemsponi Mneam habent. Neque licet dicere, ea quae generantur ex mare ec foemina, dicι ita generari propterea quod mestu. Penerantur quam ex putri materia: quia si ita esset non esset necessaria ipsi naturae i inmina, ut genus eorum quς emina cima
re distinguuntur seruaretur.sine quo enim aliquid fieri potest,hoc non dicitur esse illi necet Latium. Item,tribus annorum millibus nunquam uisum est aliquem hominem generaux putres actione: erso fieri non potest,ut ita generetur. Probatur Consequentia: quia si generari pollet, tam longo tempore suillet generatus aliqu2do. sed non est
generatus: ergo fieri non potest ut generetur. Sed diceret Pomponat ius,idem euenire de generatione hominis expuus materia, quod dixit Aristoteles primo Meteor.de terra di mari, cuius haec sunt uerba: Propter quod di circa aridam permutatur,oc mare. 5c non semper hoc quidem ter inestari ra, hoc autem mare perseuerant omni tempore: sed fit mare quidem, ubi sint ante rap.s
arida: ubi autem nunc terra,iterum mare.secundum tame quendam ordinem opor citet putare fieri di periodum. Et paulo post: Et in temporibus longissimis adno- is stram uitam latent haec sacta, di prius omnium gentium interitus fiunt, occorruis is Ptiones antequam memoretur horum permutatio a principio ad finem. Multitaque alia addit in eandem sententiam . sic igitur de homine diceret Pomponatius, eum uidelicet generari ex putri materia, sed latere, quia fit in longissimo tempore. Sed hoc mea quidem sententia non potest dicere Pomponatius, propte.
rea quod facile esset ipst coelo ex putri materia generare hominem, si ita gener ri possetiqui a facilis est generatio ex putri materia, sicut perspicuum est in eis quae
ad hunc modum generantur. Sed non est ita facile ex mari fieri aridam terram,re ex terra arida fieri mare. oportet enim hoc fieri ex caliditate re frigiditate, quae nohabet tanta uim ut paruo tempore possint haec efficere: necesse enim est sontes 5c fluuios exsiccari,quae non possunt lieri paruo tepore. Quare similitudo qua posset
ex hoc loco accipere Poponatius non uidet eius opinioni fauere. Etenim Aristoteles ex eo quod iactu esse costatin paruis locis, potuit putare idem accidere posse in magni a