장음표시 사용
531쪽
L 1 3 E R π π I X. furii est aee id iste, a cisii latisquet uehementi phantasta aegrotantis, quae siepe so let elle causi sanitatis alicuius, non ex coelo ipsis, quia coelum non potest hoc in
Item de socijs Diomedis in aues, & de sociis Hyssis in aues, 5c bestias uersis: 5c
de Arcadibus qui quum transissent quoddam stagnum,uertebantur in lupos dice- i 1 ret Aristoteles fabulas esse. 5 figmenta Poetaru. quippe qui .i Metaplijs. Multa e- lex. is. nim mentiuntur inquit Poetae,& no dicunt vera. Perspicuum est autem haec non poste fieri ex caulis naturalibus, alioquin quodlibet fieret ex quolibet. Etenim si causae naturales possent efiicere huiusmodi uersiones, nulla est et species in natu ra, quae non possct uerti in aliam speciem: ec hoc modo quodlibet iteret ex quoli- het,di quodlibet fieret quodlibet: quod quidem allarere est non solum naturalem phido phiam labefactare atque infirmare, uerum etiam penitus conuellere. item de eis qui fanant uulnera solis uerbis Ac carminibus, quas actiones uulgus nuncupat incantationes, diceret Aristoteles figmenta esse,& commenta ab eis exis cogitata qui uolant alios decipere propter lucrum,uel alias causas, quibus saepe c5 mouentur homines.&non concederet Aristoteles, id quod concessit Pomponatius in cap. tertio sui lib. de Incantationibus,quo in loco ita scriptum reliquit: Quar- Ib. de Iait ό supponitur, quod sicut in herbis Sc lapidibus ec animalibus inueniuntur tales 5c rantia. tante uirtutes, ita in tota specie humana non repugnat reperiri consimiles uirtutes, ta sic quod aliqui participent de natura unius herbae, aliqui uero alterius. dc sic dicatur rede caeteris.
Etenim hoc suppositum uidetur esse hominis sine ratione loquentis . nam Ia pides echerbae, quae consequutae sunt aliquam uir Uzem , eam sunt consequutae ex temperamento totius speciei: ita ut unaquaeque scamonea purget choleram, in sua naturali dispositione eonstituta: item unaquaeque magnes in sua naturali dispositione constituta, trahat ferrum. sed hoc non potest dici de specie humana: quare non est simile. Praeterea sequeretur ut possemus dicere, in tota specie scamoneae allia esse indi uidua, quae participant naturam unius herbae, alia alterius: re ita de magnete, ecde alijs huiusmodi. quod quidem allarere est salia omnino ec absurda proferre. Item, si scamonea attrahit choleram, de non alios humore hoc non potest proseisci nisi ex proprio temperamento: sed temperamentum scamoneae non potest ei se in corpore hominis alicuius: ergo nullus homo poterit hoc emcere. facimus e nim nunc hanc uirtutem esse proprium scamoneae. Quod autem nullus homo possit habere temperamentum scamoneae, uel magnetis, patet: quia anima est di uersa, ergo corpus, ergo temperamentum. Probatur ex Aristotele, quippe qui inquit: Sedenim omnis are uidetur: id magis cui nobilitate, ignobilitate, ut animae inter se diti erunt, ita Ocnatura eius corporis tap.1. differt. MPerperam ergo negat Pomponatius uirtutes illas sequi proprium temperamen 'tum, quia essent in omnibus rebus. Ex natura ergo fieri non possunt huiusmodi effectus,quum necesse sit loquendo naturaliter, ut mouens tangat motum. Quod si aliquando uisum fuit solis uerbis sanata suisse uulnera, diceret Aristoteles hoc ac cidisse uel temere, uel ob pliantasiam, uel ob aliquam deceptionem. euius tei hoe signum afferret, quod illi qui profitentur se ita sanare uulnera, maiori ex parte non sanan sed raro. etenim si maiori ex parte sanarent, homines irent ad illos, non ad medicos. quod non videmus fieri, uia raro conspiciuntur sanasse uulnera.' rodquidem argumento est,haec temere euenire,no ex uirtute aliqua: etenim maiori ex parte sanarent si ex aliqua ratione&Virtute hoc fieret. Et si aliqui sanant addentes aliquas res naturales, ec tangentes: diceret Aristo teles hoc accidere uel ex dispositione passi, uel ex re illa naturali admota illi passo, quae aliquam uirtutem habeat: quia res naturales non stat sine qualitate aliqua,
ergo non sine uirtute: ex qua uirtute cum dispositione passi, ec ex iudicio agentis potest fieri sanitas. .
532쪽
Item de illis qui selis uerbis euellunt serra infixum in aliquo membro, quod non
poterat extrahi auxilio alicuius medici: negaret Aristoteles, serrum illud solis uera his extrahi, sine aliquo instrumento. quod ii quis praeter uerba adhibeat etiam manus, diceret Aristoteles extrahi manuum agilitate,no uirtute illa uerborum, quam ponit Pomponatius. non enim id fieri potest ex uirtute quae sequitur temperamentum singularis hominis, sicut magnes uirtute sui temperamenti attrahit senii: quois
niam fieri non potest ut aliquod individuum hominis habeat id temperamentum, ruod habet magnes, uel aliqua alia herba,quia habet animam & formam diuersam cui colligitur ex Aristotele ubi dixit: Hi aut solum conantur dicere quale quid sit.
3 anima. De susceptiuo aute corpore nihil adhue determinatum, tanquanta M.
xi sit secundum Pythagoricas fabulas, quamlibet animam quodlibet corpus ingredi υ Videtur enim unumquodqx propriam habere speciem oc so am, simile uti Q dixi cun sicut si aliquis dicat I netoricam in fistulas ingredi. oportet enim artem uti or' ganis animam autem corpore.
Nam si unaquae* anima habeat proprium eorpus,ergo proprium temperamentum:ergo nullius hominis temperamentum potest habere illam uirtutem quam habet magnes uel scamonea ergo non potest operari, quod Operatur magnes. Q nn autem magnes habeatulam uirtutem propriam attrahendi serrum ex temperamento in dubium uenire non potest, habet enim ex tota, di sola sua specie: occum hoe accidat omni indiuiduo magnetis in sua naturali dispositione constituto, necessie est ut hane uirtutem ipsi temperamento attribuamus. non enim consentit rationi ut ad aliud reseratur, quia hoc non potest eme coelum,cum sit causa uniuersalis. iniare illa ferri extra stio non potest reserri ad sola uerba: sed diceret Aristoteles, homines addere uerba,ut uideantur diuino aliquo auxilio id praestare, quo maiorem de seipsis afferant admirationemne p mirum esse aliquem ui ait usu manuuid essicere, quod nulli Medici arte sua potuerint: propterea quod uni alicui potest contingere aliqua corporis uis atq; dispositio,quam multi alla consequi non potuerunt: sicut accidit de ingenio siue iudicio quod quidem natura datum videmus uni alicui quod non datum est multis ut patet de Aristotelis ingenio,quod paucis fuit datum quo ille quidem multa praestitit quae infiniti atri assequi non potuerunt, ne possunt. Nemo ergo admiratione assici debet, si quispiam agilitate manuum, non ex coelo possit extrahere ex membro aliquo serrum,quod non potuerint multi medici hoc enim non est absurdum.
De eo item instrumento quod Tamissi uorant, quod quide solis uerbis moueri asserundinegaret Aristoteles hoc fieri posse,& diceret illud uideri solis uerbis moueri:quiaqui tenent ipsum, uno tantum digito tenet, ita ut minima illius digiti impulsione possi illud facillime moueri. Quare praestigiatores is atq; deceptores, Psua dent mulierculis atl imperitis hominibus,illud inlis uerbis moueri, leui impullaone digiti moueatur. quod si nullo modo tangerent illud instrumentu,& uel bis solis moueretur, hoc quidem esset admiratione dignum, oportereti nos hunc motum attribuere altis causis quae non sunt naturales. Sed quum hoc non ita fiat. tangunt enim digito: non est cur confugiamus ad alias causas, quam ad eas quae perspicue sunt. De pueris etiam qui in phialas vitreas intuentur, di uident varios homines:diceret Aristoteles, delusiones esse. quia pueri ita instituuntur ab eis qui uolum lucrari, ut dicant se uidere aliquem iurari, di aufugere,atque alia huiusmodi: esse tamen figmenta.
Idem diceret de arte Magica de Geomantia, Pyromantia, Hydromantia, Ono
mantia, uidelicet esse figmenta hominum prauorum decipere uolentium, ut dixi mus in superioribus:& concederet, aliquos, interdum aliquid ueri praedicere,at noex illis artibus,sed a casu ac temere. perinde ut accidit lunae desectus,aliquo deam hulante. Artes autem huiusmodi nullis omnino sundamentis naturalibus inniti. sed figmenta esse hominum sine ratione loquentium, ais mulierculas et imperitos homines quaestus causa decipere uolentium, perspicue liquere arbitramur ex ijs quae diximus insuperioribus. Declarauimus enim ex naturae fundam eritis, solam Physionomiam polle aliquo modo uera praedicere. Chiromantiam item ex qua
533쪽
Litan ΣπIα irtuor linei, principalibus, detonstitudine di breuitate vitae, aliquo modo pote pii. quid praedicere: reliqua uero esse deliramenta ec somnia a prauis hominibus e
re di a casu accidere. Quod si aliquis uere ostenderet Magicam illam arte aliquid estieere,referret hoc Aristoteles ad eausas supra naturales,sed quia nullam istius mentionem fecit Aristoteles, putandum est eum non uidisse temporibus suis aliquid ex pia aut praedici, aut fieri, quod eissiet fide dignum mentionem enim eius omnino se
iset quippe quae naturalium causarum ordinem peruertat. De aruspice uerὀ Spuria qui admonuit Caium Caesarem ut caueret Idus Martia axdiceret Aristoteles hoe uel falsum fuisse uel temere illum esse uaticinatum,ut is Pe accidit uel coniurationis conscium extitis Ie.
Idem diceret de Iulio illo Maratho,quem praedixisse serunt, antequam Augustus
Caesar nasceretur naturam regem populo Romano parituram.
Hoe idem de Nigidio asstrinaret. Haec enim uel negaret suisse uera, uel temere aecidisse diceretmeeposse referri ad coelum quippe quod net Caesaris,nem Augusti ullam habuerit curam neo uastrumenta habeat, quibus pollit eiusmodi lignificare, ut dictum est antea.
Idem asserem de eo quod praedictum suit de Tiberio, de Galba, de Othone, de
Vespasiano,quod erant futuri Imperatores. Statuas item sudasse,iachrymas emisisse se*de loco ad locum eomouisse,&alia huiusmodi:haee omnia diceret figmenta esse hominu alios decipere uolentisi: sicut videmus etiam temporibus nostris multos elaborare,ut decipiant. Quod si uere haec euenisse ostendereturiea no ad causas naturales,sed ad eas qus naturalibus nobilitate θc praestantia antecellunt esse reserenda assereret. diceret enuulgus facile decipi,&multitudini idem accidere quod somniatibus dixit in lib. de Diuinatione iis uerbis: Arbitramur enim fulgura cadere, ac tonitrua seri paruisse. Usi se inis in auribus iactis: oc melle ec dulcibus caporibus perflui tenuisse male defluen- 'ut ς' te. etenim multitia do paruis motibus iactis in rebus est enim ueluti somnian quia Mest ignara miracula existimat ficta esse,& magna ex omnibus rebus admiratione Massicitur. MDe oraeulis uerὀ,5 de S Byllis deq; iis qui diuino afflatu comoti uaficinari ere
duntur, quid sentiat, ipse ositendit in 3 o. particula Problematum, probi. i. cuius uer 3 o rite. ha citauimus in superioribus,ad quem locum me rencio. Vbi uisus est concedere Pro ιπι oracula &Sibyllas,8c Bacchas, ec eos qui spiritu lymphatico inseruescunt,uaticinati:at non ex coelo, sed ex habitu corporis melancholico,idm temere, eo modo quo aliqui somniando sutura praediculi ut declarauit in lihro de Diuinatione per somnium:quem locum in superioribus quo* citauimus, ad quem laetores relegamus.
ne nimiu simus. Ex iis istitur quae in utroq; loco dixit Aristoteles, apparet ide esse dicendum de oraculis oc Sibyllis,N de omnibus qui diuino spiritu Mati existiman
tur, sicut de eis qui in somnes uaticinantur. eadem enim est omnium causa, nempe corporis habitus. temere omnes uera praedicunt, di magis melancholici quam caeo teri, propter causas allatas.
Quare dixit etia Aristoteles, Marare illum ciuem Syracusanum, poeta prinstanotiorem suisse dum mente alienaretur.& ob hane fortasse causam in Poetica protulit haec uerba,quae etiam citauimus in superioribus ad aliam reprobandam:.are bo in raEievini ingenii ues furore perciti Poetica est. horum autem alij quidem bene formati alij autem sint qui mente facile commouentu r. M Concederet igitur Aristoteles oracula re Sibyllas fuisse praedixissem aliquando futura:ec Principes ac eaeteros homines solitos fuisse ipsa colatere, sed non ex cocto diceret sutura praedixisse,neq; ex Deo. hoc enim in lib.de Diuinatione somniantis b. e. Diuus plane resecit,s e d ex habitu corporis. iis lane.
Eodem modo assereret de Poetis qui mente alienitur, quomodo e5cedit etiam diuinationem per somnium. Quicquid igitur de aliis dicitur qui praedicunt ex somno,idem dicendum est ex sundamentis positis de oraculi, & de Sibyllis, ec de Poetisse de huiusmodi aliis qui diuino spiritu Mati oracula fundere creduntur.
534쪽
Sed contra instaret aliquis: Ex eis quae dixisti, uidetur Aristoteles concesiisse Δ,
tacula praedicere ex habitu corporis, id temere. quare sequitur, si erant huiusmo 3δεω. di ut non essent ex arte facta,necp ficta. Sed m3.Rhet .lib. cap.s.uidetur dicere, illa, esse ex arte facta, di ficta ab hominibus,decipere uoletibus:ergo pugnantia asseritiis Piobatur id quod antecedit .etenim inquit: Non ambigue nili consulto ita qui is sesam faciat: quod iaciunt,qui cum nihil habent dicere,aliquid tame se dicere sim D tanti ut in Poesi fit et Empedocles facit. Decipit enim circuitio,cum multu sit ae linis auditores afficiuntur: sicut multi,cum ambigua oracula audiant,annuunt,Craesium is eum Halyn traiecerit magnum Principatum delebit. di omnino quoniam minoris committitur error iccirco rem in genere oracula dicunt. Dicet enim serte uerum
is magis in ludo paria uel imparia dicens, quam quod:N magis quod hoc erit, quam is quando. Quare oracula non determinant quando.Haec ergo omnia his similia, is fugienda nisi quis studio faciat. Quibus uerbis aperte significat se sentire eiusmodi uaticinia esse ex arte secta 5e ficta. quia uidetur dicere fuisse dolos hominum,& non ex habitu eorporis.Qui asituere praeditat ex habitu corporis non dicunt hoc ex arte facere,nem fingere, dum enim surore correpti agitantur,proserunt quicquid uenit in buccam. ne* hi ambi eui loqui, sed surore perci thoracula fundere existimantumcontra quam faciunt qui ex arte ec dolo uaticinati conantur. Perspicuum est autem, Aristotele loqui de ipsis oraculis. quia utitur exemplo Crasi, quem Herodotus narrat colluisse oraculum: ido responsum tulisse quod hoc in loco comemorat Aristoteles. are uides stoteles non solum pugnatia uerum etia quod multo maius est negatia asserui se. Dicerem tepore Aristotelis oracula quae ipse uidi Latia Disse ex habitu corporis, alia ex arte,ut deciperent homines:quae quidem uidentur excogitata fuisse oecasione eorum quae ex habitu corporis uera praediceret. Quidam enim cum uidissent aliquos ex habitu corporis uaticinari, nati sunt ob eas causas quibus saepe videmusiti Mist. homines comoueri, arte imitariat et exprimere illa oracula . aede istis uidetur Aria Divit. stoteles intellexisse ubi meminit de illo pecoris domino Deum consulente. Atque paο. haec quidem uidentur contigisse temporibus antiquis. sicut etiam temporibus nostris inuenti sint qui ut imitarenturum miracula,excogitauerum modum,quo aliquae imagines & Christi seruatoris nostri,& beatae Mariae uirginis uideretu fundere lachrymas,& ladarer quos edm deprehendisset Ecclesia qui pati no potest fictiones,ec mendacia,& homines decipi, ut quae ueris utitur tantametis) eos grauissimis poenis affecit.Sed diceret aliquis, post aduentu Christi, pro certo comperi si ea oracula fuisse, ne 3 homines ex habitu corporis uera praedicentes, nem hominum deceptiones, sed daemonum. Quare perpera Aristoteles attribuit huiusmodi ora cula uel habitui corporis uel artificio humano. Respondeo fieri sertasse potuisse ut reperirent oraeula,qus non solum ex habitu corporis ec ex arte proficiscerentur, sed etiam ab ipso daemone.sed Aristotele non cognouisse nisi duo illa seperiora genera oraculorsi,quae diximus. quod si terrea genus.quod est ex daemonii deceptione, eognouisset putanda est, id eum relaturum fuisse ad causas sepra naturam,non ad coelum ut dictum est iod autetia senseri haec scripta reliquit: Denim quum de bestiis quaedam etiam somnient iudicare deos Vtione hemus lamnia a Deo non suppeditati,nec illius causa fieri. Dederim tamen, dae Friona. monia dici posse,siquidem natura daemonia est, non diuina. . ibus uidetur innuere Daemones esse aliam natura a Deo:qus quide cum non pollini esse ex ratione naturali Qbstatiae copositae, necessitas cogit ut sint subsuuae eo modo,quo ponit religio nostra: ex sententia etiam Aristotelis esse no poterunt. Dicerem Aristotele ex tandametis naturae loquente, nuneli possiisse Daemones diuersos a Deo.nominans em Qbstatias abstractas,modo Deos modo Daemones a. RHI. uocauit,ut perspicuu est ex multis eius locis. Nem obstat illa uerba a. Rhet. ubilo
pa3. muens de locis: Alius inquit ex definitione. ut si dicas,Dsmoniti nihil est aliud, nisiis Deus,aut Dei opus ala si sis putat Dei opus esse huc putare necesse e Deos quo 3 eita. Ne illa tertii cum dixit: Deinde cum propositiona alia manifesta sit aliam
' φ daturos aduersarios non ambigis tum etia necesse non est, eam propositione quae
manifesta est interrogando proponere,sed conclusionem inferre. Velut Socrates,
535쪽
LIBER Vπlα 'cum Melitus diceret, non arbitrari ipsum Deos esse: atqui inquit Daemonia quodam es Ie fateor. quod ille cum assi asset, interrogauit, an daemones Deorum filii euenquel altem diuinum quiddam. quo dato :Est igitur intuli0 qui Deorum quidem filios esse Deos uero non esse arbitratur
Quibus locis uidetur ponere Daemones non esse Deos, sed Deorum filios, uel
opus. Haec inquam contra nos nihil faciunt. quia facile est intelligentia consequi. eusti ibi loquutu esse ex opinione aliorum non ex animi sui sententia. perspicue essipatet ex fundamentis natumnon poste darisabstantiam abstractam a materia, que
In secundo etia Rhetor.loco proxime citato manifeste nomine Daemonis intelligit Deu cum ait Alius supple locus, si cuius gratia id iactum non sit, huius gratia esse, aut factum suisse, dicere:ut Isignis asserat cuipiam aliquid, ut quum abstulerit
doleat. unde hoc didium est, Multis enim Daemon non ex beneuolentia ingenistes praestat prosperitates,uerum ut illustiiores snt calamitates . Etenim constat iras prosperita tes proficisci non posse nisi a Deo quem uocat Daemonem. Ad locum uero lib. de Diuinatione per somnium dicere, eum locutum esse cum conditione.etenim ait se daturusomnia illa posse dici Daemonia, si natura Daem o nia non sit diuina. quasi dicasise concedere illa esse Daemonia, si ponamus naturam daemoniam non esse diuinam . quod quidem poni non posse ex fundamentis natu se, ostendunt rationes in superioribus allatae. Quare illud negare non possumus. Aristotelem ratione naturali non peruenil se nisi ad formas, quae in corpore aliquo
sunt. ex loco enim illo de Diuinatione non possumus redigere oracula ec Sybillas ad Daemones. quod si alicubi asserat ut multis in locis uidet asseruisse dari aliquas sermas seiunctas a materis,ae separatas,& per se existentes,& producentes sine beneficio alicuius instrumenti ei secius in ita inferiora: quin loquutus sit ex creditis, nemini qui philosophia naturalem profiteatur, dubium esse poste arbitror. Etenim
euerteretur uniuersa naturalis philosophia quippe quae ex accidentibus corporum quae notiora runt sentiri, inuestigat corpora causas quae notiores sint naturae.Q raore concludendum est, Aristotelem non cognouisse ea oracula,quibus daemones loquebantur: sed solum ea quae uel ex arte hominii uel ex habitu corporis futura praedicebant.etenim si illa cognouisset,coactus suisset concedere, dati substatias per se existentes & liberὰ agentes: eos enim effectus non potuisset ad coelum referre. Concedimus etiam nos multos ex habitu corporis posse uera praedicere. 5 ali quos ex arte uideri idem facere:quia maior pars uulgi facillime ex paruis similitudinibus ob eorum ignorationem decipitur. Assentimur item, Daemones posse uera praedicere: imo eos permissu Dei multa saepe praedixissie, testatum reliquerunt diuinae literae: sed haec non repugnant iis que diximus. quoniam etsi nobis luce clarius perspectum sit,inulta di a Deo,Wab eius sanctis edita suisse miracula: tamen scimus multos etiam eonatos esse miracula fi gere ut lucrarentur. Quae cum ita sint, in dubisi uenire non potest, quin fieri potuerit,ut temporibus antiquis,aliqua ex Daemone,aliqua ex habitu eorporis,quaedam
etiam ex arte & deceptione hominu essent oracula,& Sibyllae. Falsum etiam est, uaticinia Prophetarii posse redigi ad coelum dixit Pomponatius: quonia coelum'
non est tantae uirtutis.sed dicendum est, quum manifeste fuerint, ad Deum optim. maxim. non naturaliter agentem, sed ex uoluntate& libere, tanqua ad suani ueram ec germanam causam esse redigenda. Quare ualeat Pomponatius eum suo coelo: quandoquidem nem ex philosophia, necd ex religione eam uim habeat, quam ipse arbitratus est.perpera ,5 falso ad ipsum redigit leges, ct religiones,earum lato res,& alia multa quae net philosophiae neo religioni conueniunt. Quocirca eius sententia in illo suo libro de Incantationibus , plane resipuenda est, atque detestam
Itiones illae,quae omnino uidebantur os ledere Deum beneficio coeli seu ipsiam coelum. esse causam omnium effectivum inseriorum: ec ita ex solo coelo aspeeiu ccesiposse uera praedici de omnibus quae sunt in hoc mundo inferiori, quia cognita uo
536쪽
ra di proxima causa necessarium est ut cognoscatur effectus. mae quidem quae stiones nullam difficultatem, nullamet ambiguitatem asserunt sanciri limae religio-E R L s IN G. cERTA Μ.
ni nostrae ob eas rationes quas exposuimus: sed solum exercent at urgent eos, uui philosophiam profitentur ex sensibus ortam, quatenus ex sensibus in orta: re Aristotelis doctrinam ex eisdem fundamentis prosectam . qui etsi pollent multos
G ius eorum quos enumerauimus negare, &dicere multas deceptiones ab hominibus fieri: tamen quum multi sint ex illis ipfs effectibus ita noti ac manuini, ut s uuis eos negare auderet, eum sensu indigere omnino statuendum eliet: coguntur uelint nolint) relietis naturae 8c Aristotelis sundamentis, ad caulas supra natu rae ordinem constitutas ut diximus ) confugere, laterim praeter naturae ordinem haec euenire, &ipsos philosophos scire solum causas rerum ordine naturae Ad alias uero causas quae sunt lonae ijs praestantiores ais sublimiores,non peruenisse nisi ex creditis:propterea quod fas n5 fitit ut Deus opt.maxea signa in tuis
sensibilibus poneret, quibus nos homunculi immensam atm incomprehen ibilem numinis eius uim ait potentiam intestigentia consequi postemus. pares enim propemodum illi essemus.ut antea diximus. Fieri tamen potuisse existimo,ut Aristoteles eos duntaxat effectus uiderit, quibus non cogeretur ad causas supra ordinem naturae constitutas confugere. nullos enim alios sortasse uidit, ritu eos qui erant
deceptiones atet hominum illusiones. Sicut accidit etiam plerasque ex nobis, qui Christi religionem pie colimus. etenim quam multi reperiuntur, qui nulla miracu-
la uiderunt, nis ea quae praui homines finxerunt: sed tame ueris miraculis credunt. quae diuino beneficio ex sacris literis cognouerunt. Quarenemo admiratione ais ci debet.s Aristoteles ex landamentis naturae loquens ad causas supra ordinem naturae constitutas nusquam confugerit. etenim quum iudicaret deceptiones elle huiusmodi effectus atm miracula nulla necessitate cogebatur ut quaereret alias causas supra uires naturae ualentes. Quod si cognouisset ea quae nos Cholam cognovi-
mus in dubium uenire no debet, quin eadem ipse quoque asseritisset quae nos asserimus. Quare mihi indetur omnino repudianda Pomponatii sententi qui uoluit numerum intelligentiarum ab Aristotele postum esse idoneum ad est timidos eos
effectus quos narrauimus. ea enim di sanctissimae religioni nostrae, α Peripa.teticae doctrinae aperte repugnare, neminem modo sit sanus) ex eis quae dicta sunt latere arbitror. Qtiarquelit noli .cogitur Ponere,si concedit effectus illos esse ueros, alias causa' quae supra ordinem causarum motura constitutarum agant. MN Is LIBRI VIGEs Irimulatus singularis eorumnis.l No Ni
537쪽
I S explicatis, reuertamur ad Argumenta principalia. Ad id uero quod
sequebatur, negamus antecedens, intellectum uidelicet nostrunt a coelo dependere. Ad auctoritates autem Empedoclis ec Homeri, quibus probatur antecedens eos falsam de hac re accepisti opinionem,aperte ostendit Aristoteles,praeter id quod eo loco dixit his uerbis: Quod igitur noli idem sit
sapere,quod sentire, manilestum est. Hoc autem in omnibus animalibus inest, illud Mautem inraucis:& demonstratione etiam, quam attulimus, quae probauit interesse inter sensum re intelleictum ostendens intellectum non esse mixtum cum corpore. Cum uero additur, auctoritatem Homeri semper fuisse tanti mometi apud omnes, ut Aristoteles multarum suarum opinionum ueritatem ex eius dictis roborauerit, concedimus: negamus tamen Aristotelem ira semper sequutum esse Homeri sententiam ut nunquam putauerit ipsum erraste. etenim si quis hoc opinaretur, turpi Lsmo errore detineretur. multis enim in locis ab eo diissentit Aristoteles .inter quos
quia perspicue patet,satis sit enumerasse locum citatum, oc eum quem scriptum reliquit in libro poetices: Auctoritas enim Homeri&aliorum peritissimorum ho minum, apud Aristotelem probabilis est, non demonstrativa. Ad aliam uero quaestionem quae asterebat, causam diuersitatis omnium rerum quae sunt in Asia, in Aphrica,& in Europa, esse coeli aspecituin ut declarauit Aristoteles s de Historia animalium cap. is. concedimus, coeli aspectum multarum disse- 8.ti Bilhrentiarum causam esse. itemi causam esse, ut multae res reperiatur in uno loco,quae a i L non reperiantur in alio: quia aliquae res oriuntur nutriuntur scelicius sub uno cce p
li aspectu, quam sub alio. ocita concedimus ipsum coelum is maximam uini habere in ista inferiora; sicut dicemus etiam in sequentibus: negamus tamen & hoc sequi, ut coelum per se solum sit causa earum rerum quae reperiuntur sub aliquo coeli aspectu oc non sub alio: sed concurrunt aliae particulares causae sicut diximus. Qitare necesse est falsum esse, diuersitatem omnium rerum quae in uniuerso existunt, ex solo aspectu coeli uario proficisci: quia proficiscuntur etiam ex diuersitate causatum particularium,eo modo quo dicemus. Ex quo perspicuum est non sequi seri posse ut generaliter proferamus,omnia quae sunt in hoc mi indo posse ex solo aspectu coeli uere praedici, quia omnia dependeant ex eo. nam 5c si dependet a coelo tanquam a causa generali et principali: non dependent tamen solii ab ipso coelo, ut in superioribus uerbis declarauimus. Neq; huic sententiae obstare uidentur ea quae scripta to .Ethta reliquit Aristoteles ii. Et hi. cap. i. is uerbis: Fieri tamen bonos existimamus alios t. quidem natura, alios autem consuetudine,alios autem doctrina. uam sententiam r.etiam Polit. confirmasse uidetur cum dixit: Veruntamen ec T. Pota honi Oc studios fiunt ex tribus.tria aute haec sunt,natura,consuetudo ratio, etenim ,. 96. nasci oportet primum, ut homines,sed non aliorum animalium. sic enim ec qualem quendam secundum corpus ec animam quae dispositio uidetur a solo coelo:quoni- am hoc est, quod negamus. Concedimus enim ita oportere nasci, sed negamus hoc proficisci ex solo coelo:quaridoquidem perspicue pateat ex eis quae dicta sunt, quod aliquis nasicatur,natus ad aliquid agendum, hoc non solum e coelo ortum habere uerum etiam ex causs particularibus.quod quum detur,nihil contra nos faciunt Aristotelis uerba. Nos tamen in superioribus uberrime explicauimus hos te xtus, ubi de uirtutibus, quo modo in nobis fierem, uerba iacimus. ad quem locumiectorem rei jcio: nunc uero satis suit quod diximus pro hae occasione.
Erat alia quaestio, uidelicet infinities fuisse easdem opiniones,*intaiues itera- ν.polititas in hominibus facias ex quo inserebatur haec a solo e o proficisci. Ad qua ct i. Meta. quaestionem respondentes negamus consequentiam:quialisciteratio opinionum non fit ex ipso solo coelo, sed ex causis etiam particularibus, ut dicenuis: concedi
mus tamen id quod antecedit. Ad probationem autem dicimus falsum esset, se
538쪽
. nulla alia causa preter coelum proficisci posse. etenim proficiscuntur a musis etiam
Darticularibus,quae causae licet singulae corrumpantur, non tamen ita corrumpun te ad eam declarandam.
Dieimus ipitur ex fundamentis naturae salsis tamen quatenus ad hanc rem atti ne coelum aeterno tempore extitisse: ta res quae sunt in hoc mundo inferiori, quae 1 tena sunt illae que intelliguntur,aeternas es non in indiuiduo sed in specie:& intellectum nostrum esse in pura potentia ad res intelligendas,ut insuperioribus sententia Aristotelis demonii atrum est. Quare cum coelum sit aeternu, ta sit causa uersalis omnium nostrarum actionum,ec cum caeterae res quae inlessisuntur,quatonus intelliguntur, sint aeternae:& intellectus sit in pura potentia:& phantasia dc alia ouae seruiunt intellectui,sint,& ipsa aeterna in specie:consentit rationi, quae ex natura ortum habet ut reuerti possint eaedem Opiniones, ec reuertantur etia saepe . quia res duae mouerunt intellectum Aristotelis S aliorum in specie, nunc sunt sicut suorunt eius tempore,& erut aeterno tempore. ergo Poterunt mouere multos alios intelle 'ius,5c ab ipsS percipi - . . Hoc enim perspicue patet:quia ab eode agente eodem modo te habente prouiscisci idem effectus est aptus natus. Ex parte etia passi hoc potest euenire: quia intellectus est pura potentia ital aptus natus est moueri quocuno tempore. Dispoibtio etiam phantasiae di aliorum organorum potest eadem specie reuerti: quia id est coelum, quod filii olim: & causae paclicii lares efficientes ipsam corporis dispositionem, uidentur poste reperiri in eadem dispositione, non numero,sed specie, iise cui repertae sunt uariis temporibus. hoc enim nihil impedire uidetur. Quare ne
ta non impediuntur,nnesse est ut ide in specie saltem consequatur effectus: α quia seri potest ut infinities reperiantur huiusmodi dispositiones necelle enim eli ut reperiantur eausae in simili dispositione.quia ut dictum est, sunt aeternae . necelle eroco est ut infinities reuertantur ec iterentur eaedem opiniones in specie,nonnum O. Sed hoc non est ex solo coelo, sed etiam ex aliis causis, ut diximus, ad intellecto nem concurrentibus.nihil ergo contra nos.
1 fc fio et rix Sid statim aduersus ea qirae dicta sunt instaret aliquis dicens ex hac opinione se-
Qui ut tollantur rerum primi inventores.etem sequitur easde opiniones temper extitime quia semper extant eaedem causae,& ex parte agentis,ec ex parte patientis: ergo ide effectus. Sequitur etiam, dari reminiscentiam. licet enim dicere, reiteraramide opiniones,quia reminiscimur:praesertim ex eis fundamentis, quae potuimus, animam uidelicet rationalem esse in omnibus hominibus unam.Conseques tamen uidetur repupnare Aristoteli: quippe qui multis in locis hos posuit,ut perspicuum est ex Problem. sect. decimanona, proble. vigesimo octauo quo in lyo ira ptum reliquit Cur leges plerae cantilenae appellentur ran quod homines, priu, qualiteras scirent, leges cantabant ne eas obliuioni mandarent: quod etiam noltra aetate Agathusis in morem est. ergo primas quoque posteriorum cant uenarum eodem appellauerant nomine, quo omnes superiores uocabantur. Ex his enim sequitur,non semper extitiisse easdem opiniones:quia fuit tempus,quum nulla erat
idem asseruisse uidetur primo Meta. textu quinto iis uerbis : Atqui ueritimi te est, eum hominem, qui primum praeter communes sensus, quamuis artem in uenerit, non solum ob utilitatem quae ab inuentis proficiscitur, sed ut sapientem Otiam, antecellent in caeteris admiratione assci:uto complures artes inuem retur, Ac alie ad necessaria diae ad destentia coferetes semper tales sapientiores Pu tamus propterea quod scientiae ipsorum non ad usum pertineant. quocirca cunctis iam libu coparatis eae scientiae inuentae sun r,quae neq; ad uoluptatem,nel ad necet: -
539쪽
runt. Quapropter Mathematicae artes primo circa Aegyptu obortaesum .ibi erume neelsum est. ut ficerdotes Octo uacenti ovibus uerbis significat,scientias fuiste inuentas,& artes, cum non essent, non eroo orae extiterunt: quia si praeextitissen non fuissent de nouo inventae. Eandem seiuentiam de in t .i .5 is.eiusdem lib.pluribus uerbis indicauit. Qtiam rem etiam confirmauit ita Meta.to. 36. quem locum citauimus etiam insuperioribus ob a
ham occasione,ubi haecscripta reliquit: Atqui uerisimile est,pers spe, quod hi potest ima qua arte,scientiam inuenta rursus A Occidente, has quom illarum opi
mo te, a liane nos iram tempestatem usiuti reliquias peruenisse, conseruatas ' Iem etiam ostendii secundo Elenchorum,capite ultimo ubi sic ait: Operaepretium autem est nos non latere,quod accidit circa hoc negocium. nam eorum quae inueniuntur omnium,quae quidem ab aliis sumpta sunt, prius elaborata paulattin: stentur ab eis qui accipiunt postea. quae autem ex principio inueniuntur, parum in primis atramentum solent sumere, utilius autem plurimum illo,quod postea ex his fit auia illo. mavi me enim fortasse principium omnium, ut dicitur. quare didissicillinui .quanto enim ualidissimum potes ate tanto paruisiimum magnitu dine d Gmum est inueniri.hoc autem inuento,sacile est addere & coaptare re ζzin Haec ergo ec illa quae sequuntur usi ad nnem illius capituli,uidemur ma n simi osten ari nouam rerum inuentionem.quod quidem fieri non posset similes sutiliant eaedem opiniones. nihil enim esset dicium, quod non prius fuisset dicium. nullum ergo nouum inuentum.Eandem enim sententiam tetigit in
Cein ueres aliquis dicens Si ita esset sequeretur, uisngulis aetatibus darentur
homines scientes omnia ea quae sciuit Aristoteles. quod quidem est contra exporientiam: luia a tempore ipsius, usq; ad hoc tempus hoc non compertum est.Con sequentia uidetur perspicua:quia idem est casum quod lait eius tempore. eaedem sunt res ouae tuc erant,faltem in specie. lddet in numero est intelleetus possibilis, hae uia fata tamen.Eadem quo poterit eu edispositio phantasiae, & eorum quae seruiunt intellectui ergo xii detur necessarium,ut aliquis quacunq; aetate sciat om
oosse nem haec pugnare inter se,quia fieri potest ut opiniones,quae aliquo tempor is fiunt et dantur aerursus reuertantur,idin infinities.nam cum sit coeli, dc reru
Zositio senilium exteriorum ec interiorurn nihil impedire uidetur quin sicutinisectus antiquom philosophorum,& Aristotelis sui t motus ab ipsis rebus di a retam , ad alidua intelligenda ita etiam aliquis alius intellectus,cui sint orgariz: obsecta ei sub ta bene disposita moueatur ab eisdem rebus, re itardiem res percipiat. quod quidem nihil aliud crit quam habere easdem opinio
Hoe A cum hoc fieri possit,ins nities consequens uidetur,ut etiam infinities reueratantur eaedem opiniones. non tamen est hoc necessarium, sed uerismille. Nem ue me sequitur remin entia: quia ponimus has cognitiones proficisti a rebus etrinsecus existentibus,3c de notio. causa autem cur illae non semper sint, haec est: ouis corrumpuntur sensusinteriores &exteriores hominum particularium quo trum se suum interiorum memoria est affectus.& ideo non pom homines remionisci 5 quia non generantur ridem numero homines, di quia pollunt 'as accidere imoedimenta quae illos prohibeant eam rerum cognitionem consequi, quam eonsequutus suit Aristoteletes ec alii, quibus non contigerunt huiusmodi ii pedimenta. has ob causas dicimus necessarium non esse, ut
540쪽
tur eaedem opiniones,sed esse uerisimile: quia licet in specie perpetuae fiat res quae intelliguntur, perpetuust sit ipse intellectus, tamen sensus exteriores ec interio res non sunt omnino idem,sed in diuersis hominibus diuersi: quare diuerso modo intellectui obiecta subministransimulta sunt impedimenta , de uarie hominibus
accidunt. non ergo necesse est,sicut diximus, ut omnino eaedem opiniones reuer tantur: sed uerisimile est,aim ita comprobauit experientia,ut etiam esset necessa ium,nihil tamen hoc facit contra inuentionem. nev ob hanc causam uidetur necensarium,ut semper sit idem numero intellectus speculatiuus, Ophantasia re reliqui sensus interiores non sint ijdem,& res etiam intelligendae non sint eaedem numero, re intellectus possibilis sit in pura potentia quia caret omni specie intelligibili:ne pvidetur, fieri posse ut semper detur homo scelix, qui uidelicet habeat intellectum agentem coniunctu ut sorma ipsi possibili eo modo quo uidetur sensisse Averro- es, propterea quod ipsus intellectus possibilis non est memoria. Quare non datur
etiam eius reminiscentia, est inpura potenta a. ergo opus erit ei semper phan
tasia, quae sibi praesens faciat obiectum,ut intelligatiquod cum fieri nunt possit st- ne intellectu agente ut ex eis quae dicta sunt perspicuum suit: sequitur,fieri no ponse ut intellectus agens copuletur unqj intelle quipossibili, tan se forma, ita ut non
abstrahat, cum intelliuit formas a materia,sicut uitius est opinari Aueno es. etenim
si hoc fieri posset posset etiam fieri ut intellectus possibilis intelliseret, sine phant sta anteqtiam homo fieret Delix.quia causa quare non intelligit sine phantasia, non potest elle alia quam quod intellectus ex natura sua est in pura potentia: ecnon potest eum sit sine memoria rerum species retinere. necesse ergo fuit, ut ad eius intellectionem reperiretur aliqua potentia, quae ei obiecitum faceret Praesens: ec quia ista potentia non referebat nisi species singulares, opus suit ut daretur intellecius agens, qui eas uniuersales redderet.Quare si dum est in nobis est in pura potentia,ec spiritualis,necessitas cogit ut semper dum intelligit homo, phantasmata specu letur: 5c dum phantasma speculatur,necesse est ut semper intellectus agens abstra
hal. non ergo erit unquam ei coniunctus ut tarma,eo modo quo uidetur Averro
es intelligere: quia cum desinit phantasma speculari, desinit intelligere: sicut des lanente sensibili,desnat sensus sentire necelle est .eam enim proportionem quam ha hent sensibilia ad sensum habent phantasmata ad intellectum.mouetur enim intellectus,qui est pura potentia,Sc qui species non retinet. etenim conseruatio specie rum fit beneficio primarum qualitatum,ut declaratum est in libro de Memoria &reminiscentia,&declarauimus etiam nos in superioribus. Quare cum iiitellectus . iis qualitatibus careat,ut etiam illa retentione careat necesse est. Opus igitur erit ad eius intellectione phantasia, ec intellectu agente abstrahente alioquin nuncii intelligeret:qanunu mouerer ab obiecto,quippe qcyno est in ipso sed extrinsecus aduenit:& cum sit pura potentia,nunq; intelliget et.no est ergo necessariis ut det inteli ritus speculatiuus idem numero aetemus,ut uidetur dicere Averroes: quia non est semper idem agens.etenim non est semper idem phantasma quod etiam habet rationem agentis:efiiciens ergo intellectionem idem numero n on est aeternum. Ex quo non potest sequi ut factum sit aeternum. ec falsum est intellecta speculati uano esse generata & facta: quoniam in unoquoq; generantur & si unt,eo modo quo generatio & corruptio conuenit huiusmodi rebus, quamuis intellectus esset unicus: quia ipse ut dictum est non potest retinere species. necesse ergo est ad intellectio nem, ut semper phantasma abstrahatur a materia, di educat suam similitudinem ex potentia ipsius intellectus .alioquin crearetur.&si educit ex potentia materiae, necessitas cogit ut sit de nouo facta. non ergo erat aeterna. ac licet intellectus posit- hillis sit unus numero no tame sequitur ut intellectu sit unu numero,quia intellecta M, est uariu ec diuisum itione phalasimatis,sicut imagines in speculis sunt uaris di di uersaeex diuersitate obiectora, quis speculu sit unis ita licet intellectus sit unus numero, res tame intellecas sunt uarie,& no eaede numero,ex diuersitate ipsoru phantasmatu a Mus depcdet in esse,& in coseruari: sicut imago in speculo depedet εc ines e dc in coseruati ab obiecto. no sunt ergo unica intelle Thut dicebat Auer secudum