장음표시 사용
541쪽
aum recipiens:quia licet recipiens sit unum, non tamen sequetur ut recepta non possint eue multa alioquin omnia quae intelligerentur ab intellectu nostro ei sentunum, ita non pollet intelligere intellectus interesse inter hominem 5c asinum , si quia ipse est unus,res quae recipiuntur essent unum: etenim tunc non essent diuerisce. Q ramuis igitur latendum uideatur, intellectum postibilem semper intelligere, cum ponatur unicus,ex his fundamentis, salsis tamen in omnibus hominibus: c cum res intellectae sint aeternae. non tamen necessse est.ut semper intelligat idem: quia eius intellectio est diuersa ex phantasmatum diuersitate. ec fieri potest ut dentur noui artium 5 facultatum inuentores, ut diximus: quia fieri potest ut quis inseueniat artem, quam neficiat suillae unquam in uniuerso , sed ipsam excogitat ex rebus ipsis. Quod uero illa ars fuerit inuenta infinities , nihil prohibet, quin ille dicatur eius inuentor, propterea quod inuenta est ab ipso, perinde ac si nunquam fuisset inuenta. Quod enim ab aliis fuerit inuenta , nullam hoc ei opem,nullum auxilium attulit ad eam inueniendam: ec est quatenus ad hanc ipsam inuentionem attinet,perinde ac si nunquam inuenta suis let.Textus ergo illi Aristotelis inter se cohaerent quod uidelicet fieri pol ssit ut infinities in hominibus rei te rentur caedem opiniones,& quod harum opinionum dentur primi inventores. Dantur ergo literarum primi inventores ec Dialecticae, licet infinities fuerint in uentae. Ad inuentionem enim satis siupero esse uidetur, si ille qui inuenit aliquam artem ita inueniat,ut nullum ei auxilium ad ipsam inueniendam afferat, quod alias inuenta suerit. Etenim eam excogitauit ex ipsis rebus perinde ac si nuquam fuisset inuenta ut dictum est.merito igitur primus dicetur illius artis inuenior. Quod si id la ars infinities fuerit inuenta,& amissa, nihil saciet ad eius inuentionem. ipse enim non excogitauit illam artem ex inuentionibus prioribus, sed ex rebus ipsis, ut di istum est. Ac licet nihil sit dictum,quod non prius fuerit di qummihil tamen impodit, quin aliquid possit dici de nouo inuentum, eo modo quo diximus. ex quibus omnibus uidetur asserendiim seri non posse ut intellectus idem semper intellig trquia apparet fieri --posse ut perdatur cognitio alicuius artis,ta opinio: quia uo piniones 8c artes omnino non poissent deperdi, false protulisset Aristo toles illa uerba: Non enim utit dicemus semel, neq; his, nem raro easdem opiniones reiterato iactas in hominibus sed inibnities.quia quod nuncii deperditum fuit in hominibus d non potest dici iterari in ipsis homi inibus, neq; semel,nel bis, ne* raro, sed infinities.s Ecrio a vlNTA. TEm etiam uera sui tantilla uerba:Non enim semel ne' bis,sed ingnities opor a1 tet putare easdem opiniones aduenisse ad nos. Quia si species humana Iem- taper habuimet illas cogitationes,salse dicerentur insinities aduenire ad nos, quia illud quod habemus & nobiscum est non potest dici ad nos aduenire infinities, ut perspicuum est.Quare quod dixit Averroes in tertio de Anima his uerbis:Quoni- λ- iriam cum sapientia ec esse in aliquo modo proprio hominum est,sicut modus artifi- An . me. ficiorum esse in modis proprijs hominum existimatur,quod impossibile est, ut to- eom. 1.ra habitatio sugiat a philosophia sicut opinandum est quod impostibile est ut sugi. αat ab artificibus naturalibus.n enim aliqua pars eis scilicet artificis V. G. quarta ter. iarae septentrionalis,non carebunt eis aliae quartae. hoc enim declaratum est, quod ..habitatio est possibilis in parte meridionau,sicut in septentrionali. sorte igitur phia talocophia inuenitur in maiori parte sui subiecti in omni tempore: sicut homo inue- .ι nitur ab homine di equus ab equo.intellectus igitur speculatiuus non generabilis ianem corruptibilis secundum hunc modum. Hoc inquam quod dixit Auenoes, re is pugnare uidetur Aristoteli locis citatis. ex hac enim eius sententia non darentur in uentores scientiarum:&ita falsum esset illud,propter admirationem coepisse philosophos philosophari,Sc ut sugerent ignorationem falsum item ess et quod dixit in primo Rhetor. dari artes quae nondum sunt inuentae: quia omnes essent ut eius i E,. uerbis utar in aliqua mundi quartasalsum quotcsset,easidem opiniones reiterari in homi
542쪽
Κ v E R s. s I N G. c E R T A min hominibus si eas semper habuissemus omnes.Quare salsum est et lam, in Secta speculatiuum eise aeternum hoc modo: etenim esset necessarissim,ut intellectus temper intelliseret in aliquo singulari ne ociosus esset, quae aeterno tempore per sue cessionem duraretiquia non semper idem intelligeret nam licet intellectus age di possibilis sint numero aeterni, phantasmata tamen non sunt eadem numero aeterna:nem etiam res intellectae numero sunt aeternae,sed ex ipsorum singularium suo cessione.iniare intellectos speculatiuus qui oritur ex ipsis phantasmatibus,non potest esse idem numero aetemus.nem simile est de hominibus ac de equis: quia si per
ostendisse arbitramur. no po- perioribus satis super nos, nc TIO sEπτα, aliam autem quaestionem, quae uidebatur urgere, quod uidelicet sequeretur ut singulis aetatibus reperirentur homines scientes ea omnia quae sciuit Aristoteles, di caetera:Dicerem, non esse necessarium hoc sequi. Ad probationem. quod idem nune est coelum quod fuit olim eius tempore,eaedem sunt res in specie. . idem est numero intellectus possibilis, eadem potest esse dispositio phantasiae, ec aliarum saeuitatum quae serviant intellectui. ergo necessarium esse, ut qua-cunm aetate aliquis sciat omnia quae sciuit Aristoteles: Dicerem, fortasse non esse uerum,quod Coelum,quamuis lit aeternum in qualibet aetate,sit in eadem dispolitione:quia perpetuo uarios habet aspectus,ec uarias dispositiones ad ista inferiora. ex quo sequitur horum effectuum diuersitas,sicut ex eis quae in superioribus citauimus seeundi lib.de Generatione,& corruptione tex.s s satis clarum esse arbitramur.
si Quod si etiam daretur coelum esse idem, ec in eadem dispositione ad ista inserio ' esse res,eandems dispositionem phantasiae ecfacultatum quae inteste' ' Oui deseruiunt: non tamen sequitur necessarium esse,ut singulis aetatibus reperi
tur aliquis qui sciat omnia quae sciuit Aristoteles, pronterea quod multa positat aecidere,impedimenta,quae prohibeant homines ea dissicere,quae didicit Aristoteles. etenim praeter ipsam naturae disipositionem, multa alia sunt ad discendum necessaria: quae si desint,fieri non possit ut homines hanc doctrinae excellentiam consequatur etiam si nati estant ad scientias capescendas aptissimi.multis enim desunt bonidohores,multis rei familiaris facultatis sne quibus fieri non potest ut commode litetis operam nauent multis parentes,aut alij qui eos ad literarum studia, dum sunt iuuenes atmanimo remis N ad uoluptates procliui,incitent at pinsamment .no paveos etiam a studiis prohibent diuturna bella quae in regionibus eorum geruntur,ut saepe accidit Quare cum tam multa necessaria sint ad hane doctrinae excetilentiam consequendam,quae cum maxima dissicultate smul conuenire possunt nemini mirum uideri debet si singulis aetatibus non inueniantur homines ita doctitinae laude praestantes.etenim raro accidit, ut simul haec omnia uni alicui oc a natita & a sortuna contingant. Illud etiam non praetermittendum puto fieri posse ut aliquo temporis pun 'o sit aliqua dispositio ipsius coeli Sc eausarum particularium ad aliquem effectum in troducendum quae dispositio non nisi longissimo temporis interuallo reditura sit..ut unus aliquis nascatur ita ad literarum studia aptus ut eiusmo-troducendum,quae
dispositio duobus annorum milibus,aut tribus etiam non reperiatur. qualis Hotasse fuit coeli dispositio,& causarum particularium, quae Aristotelem tulerunt. in eo enim opinor omnia quae ad omnium rerum cognitionem comparandam erant necessaria atm utilia,diuina uoluntate tam cumulate cocurrerunt, ut no maiori per
se etione in aliquo alio conuenire poste uideantur. Atet ut de ipta corporis temperamento loquar eo quod aliud persectius di ad naturae secreta inuestiganda, aperiendam,& ad aetiones humanas illustrandas,ac breuiter ad omnia illa ad quae homines aptos natura finxit aptius cuiquam ab ipsa natura contingere potest, equi dem nemini arbitroriquod si alicui contingeresiliumanam id naturam, quae non est uirtutis infinitae, habet enim certos taehac ternunos, quos plane egredi non po
543쪽
L t B E R x x T. test longo interuallo mea quidem sententia excederet. Quare nulla admiratione
affici debemus si singulis aetatibus non nascantur homines,qui eam rerum omnia intelligentiam consequantur,quam consequutus suit Aristoteles. non negamus in men heri etiam nunc posse, ut alicui a natura simile temperamentum cotingat,ato
.pli ristoteli contigit. nullam enim conspicimus causam, quae impediat, quo mi Dus hoe euenire pollui: sed hoc perraro euenire dicimus. quem enim duobus ante millibus annorum Aristoteli similem proferre possimus anquam etia ut idem temperamentum daretur, longe esse dissicillimum,ut reliqua omnia ad illam doctrinae praestantiam necellaria 5c utilia simul cum temperamento concurrerent. Q uod sillaec omnia uni alicui aliquando contingerent, tamen locum iam occupat se mihi uidetur Aristoteles,ut non uideam quomodo ille postet parem ingenii 5c doctrinae laudem comparare ait ipsi Aristoteli ab omnibus tribuitur, semper tributa es . maiores enim honores ijs qui in aliquo uirtutis 5 laudis genere principes exti terunt habendos este,neminem latere arbitror. are nos quidem, qui tantum ui rum consecuti sumus,& ij qui deinceps consequentia nullum maius industriae de cus nullam ingenii laudem maiorem comparare posse videmur,quam ii eius uerbaec sensa recta interpretatione aliis explicare conabimur: quod certe est dillicitu nium ob eas quas supra exposuimus causas, quas hic repetere non est necelle. Haec autem dicimus, dum extabunt Arisito telis libri, qui quidem si iniuria tem norum quod Deus auertat aliquando perirent non nego ex eius se tentia, qui dixit inii nities fuisse easdem opiniones re infinities redituras fieri posse, ut aliquis nasceretur temperamento quo fuit ipse Aristoteles in quo etiam eadem sculi citate concurrerent reliqua omnia, quae in Aristotcle cumulata fuisse diximus. sed quoniam hoc sertasse perinde eueniret,ac scribit Aristoteles de mutatione locorum. quae ex aquosis arida fiunt, di contra, quam quidem mutationem non nisi longillimis temporibus seri tradit ita ut ad nostram uitam omnino latealpri usi omnium gentium interitus fiant,& corruptiones, quam memoretur talis permutatio a principio usin ad finem : summis quidem precibus Deus optimus maximus orandus est, ut nobis Aristotelis libri conseruentur. Iam uero ex his, quae dicta sunt, perspicuum esse arbitror non sequi,ut necessario singulis aetatibus nascantur aliqui homines,
ciuistiant ea omnia quae sciuit Aristoteles: quo uidebatur pro osita quaestio pro.
propter eas quas attulimus causas. cuius rei dissicultas nimis etiam experientia ipsa comprobatur. are nihil uidetur aduriis
sus nos quaestio illa coneludere id quod nobis scin
, aliam quaestionem ab experientia ducta respondemus , n5 debere philo
sophos experientiae repugnare: uerum p esse quod dicit Aristoteles delin- ο diuendam ei te rationem,ec adhaerendaria sensui,cum pugnant,propterea quod illa ratio quae sensui ec experientiae repugnat,non potest esse uera ratio sed uel proba bilis uel siophistica: propterea quod necesse est ueram lationem sensui cc experietitiae omnino cossentire. sensus enim est ille, ex quo philosophi cognitiones ueras, uuis habent eliciunt. Vnde emanauit inlustris illa ac peruagata propositio,omnem nostram cognitionem ortum a sensu habere, ut diximus in superioribus, re dicemus Sed negamus experientia coprobatu esse per tot secula, ex solo aspectu coeli praedici uere limi r imo tantum abesse dicimus ut haec diuinatio ipsa operientia constituatur 5 comprobetur, ut ab ea omnino rojci ac tolli uideatur. Quis enim est qui ignoret, Astrologos quatenus ad hoc ipsi im diuinationis genus attinet, maiori ex parte in magnos ac manifestissimos errores semper inciditie, di quotidie in cadere nemo certe.hoc enim uerum este, experientia ipse omnibus demonsuauiudemonstrabit. si ad huiusmodi praedestiones attentius animum ac mentem nomines adhibuerint. are fit ut si aliquando uera praedixerint, aut praedicarint,t oc
non sit ipsi arti quippe quae filius landamentis mutuo sed potius sortunae ec calui
544쪽
istest esse ars uel scientia:ad quas ea tantum pertinent,quae sempe uel maiori ex patre eueniunt. eomantia etiam, quae ut in superioribus declarauimus falsis funda- metis nititur, hac ratione ars uera diceretur:quam tamen ipsi Astrologi comentum
esse uolunt ac figmentum quoddam ad homines & principes illudendos inuenta. . nam nihilominus uera praedicunt aliquando Geomantici, quam Astrolo Hoc idem perspici potest de quocunm h omine,qui profiteatur se futura praediacere,& quotidie praedicat: hoc enim satis ipsa expetientia comprobatur. Quare ut nulla sit rologorum experientia ad artem suam stabiliendam Ac eonfirmandam, necesse est. Multi praeterea sine Astrologia uera praedixerut aliquando, ut .Sibyllae. ec Bacchae di omnes illi qui numine diuino amati crederentur, oc somniantes etita quos tamen omnes Aristoteles,ut in superioribus uidimus, dicit praedixisse ex habitu corporis,& a casu,non ex ipse coeli aspectu. rare nihil est cur Astrologi exporientiae suae tantum tribuant,qua constat Astrologiae diuinationem labefactari,ae omnino conuelli.luce enim clarius ostendit illa non solum Astrologos maiori ex parte,de eis quae attinent ad bonam uel mala fortuna salsa praedicere, uerilin etiade eis quae attinent ad ea quae sine aliquo medio 'ipsi coelo subiiciuntur, de quibus uera magis praedicere deberent. quo in genere sunt pluuiae, grandines, uenti, aeris aquae alterationes& mutationes, re alia huius generis complura. Quare idem, uidetur recte diei de ista Astrologorum experientia, quod dictum est in superior bus de Geomantium experientia, & Chiromantium. Nem illud dici potest eos qui
profitentur Astrologiae diuinationem,maiori ex parte aberrare non artis uitio, sed ipsorum culpa.qui eam exercent. huius enim responsionis reiectio perspicue mihi ex eo loco patere uidetur.inspiciantur enim quaeso singulorum annorum reuolui ones,quas Astrologi quotannis in publicum edunt : uidebimus maiori ex parte contrariu euenire,ati praedicunt tantu igitur abest ut Astrologia corroboretur aestabiliatur expetientia,ut ex ipsa eam omnino euertiati conuelli liquido appareat. sic Tlo ocTAVA.
Vod uero attinet ad auctoritates summorum uirorum, qui hane artem eiu exercuerunt, eam p ueram esse testatum reliquerunt, quas non esti: negligendas ostendit Aristoteles:concedimus,auctoritates summorum uirorum no e sene distendas, immo maximam rationem earum habendam esse: sed addimus, horum auctoritates opinione nostram corroborare at* stabilire,ec diuinationem Astrologlae omnino conuellere,propterea quod plures ec longe doctritice laude clario res atm illustriores fuerunt ij,qui totis uiribus,toto ut aiunt pectore eam labes ctare atq; exterminare conati sunt,quam qui illa posuerint ac defenderint: ut intelligi potest ex primo libro celeberrimi ec doctiismi uiri Ioannis Pici qui eos ut mos
est ipsius diligentissime recensiuit ac numerauit.Quare non uideo cur hac ratione non multo magis sit Astrologiae diuinatio reiicienda ato extirpanda, quam statuenda 8c retinenda. tranquam etiamsi non haberemus tot summorum uirorum .urctoritates quas contra proferre possemus, cum ueritas nobiscum facta .liceret illud respondere,auctoritates summorum uirorum ut in superioribus ostensum est pro habiles esse non demonstrativas. Ad auctoritatem autem Aristotelis,sumptum ex sexto Et hic cap. 1 . eadem re
sponsto dari meo iudicio potest,quae data est ad uerba tertii de Generatione animalium cap.io. ad alia etiam in proxima superiori quaestione prolata. Quod si alia quis urgeret dicens,di si plures,atmilli quidem illustriores Astrologiae diuinatio
c. Titie. nem reiecerint:tamen multos etiam fuime non contemnendos uiros, qui de ipsa .i . non male senserint,eamss ueram essit plane asseruerint: quos non consentit rationi, x. D Gene ut omni ex parte a ueritate abhorreant. Etenim cum Aristoteles de iis qui a beat Anaelatam rudinis ratione alieni esse uidebantur,haec protulerit uerba.
pio. Neutros autem horum rationabile est peccare in totum sed ad aliquid: di pluisma recte dicere,non magis rationi consentaneum fuisse, ut illi omni ex parte non errarent sed aliqua ex parte, di plurima recte dicerent,quam ut isti, qui diuinationem Astrologiae ueram esse assirmarunt: istos ergo non omni ex pane errare: igitur
545쪽
ueram esse aliquam diuinationis Astrologiae parte non ergo esse omni ex partere aciendam ait extirpandam,sicut in superioribus conclusum fuit. Dicerem illud
Aristotelis ductum esse ueritati consentaneum non tamen necessarium. etenim coristat multos,& eos quidem egregios philosophos extitisse,in Empedoclem, Anaxagoram Melissum & Parmenidem,& alios,quorum sententias secuti sunt multi, qui etiam in maximo honore habiti sunt: Sc tamen Aristoteles,ut mihi quidem uidetur, luce clarius ostendit,eos falsas omni ex parte opiniones accepisse.locos enim ab auctoritatibus ductos probabiles esse, non necesiarios nemine latere arbitro qui paulum modo Aristotesis doctrinam degustaverit:fatemur tamen,eos egregios uiros qui diuinationem Astrologiae approbarunt, non omni ex parte deceptos fuisse, neque frustra laborasse: propterea quod, qui cognoscimi unam aliquam ex causis quae necessario ad aliquem effectum producendum concurrunt, magnam ex eius cognitione utilitatem consequi poterunt. utisse est enim scire omnes coeli aspectus, non ad honores,& ad bonam sortunam consequendam. 6c ad omnes eos effectus quos se scue iaciant Astrologi sed ad terrae cinciai adserendum, ad plantandum, ad caedendas di inserendas arbores,ad sanitatem uel tuendam uel recuperandam, re ad omnes eos effectus de quibus in superioribus longum habuimus Iermonem: eo tamen modo quo diximus,ut uidesicet intelligamus illos effectus nona solo a spectu coeli dependere:sed nobis esse notum,quatenus ad illam ipsam causiam uni uersalem attinere effectum illum ita suturum simpliciter di absolute: quae quidem cognitio potest humano generi magnam afferre utilitatem ad res agendas, propte rea quod ex hac cognitione posssumus scire causas particulares accommodare camns uniuersalibus quae ex seipsis non possunt effectius diuersos producere,& ita plerun*quod uolumus emcere. Quapropter ij qui diuinationem Astrologiae ueram
esse assirmant,non omni ex parte a ueritate aberrarunt: decepti tamen sunt, ut Opi
namur:quia uidentes homines ex hae cognitione saepenumero de nonnullis rebus eo modo,quo diaetimi est in superioribus, uera praedixisse, uenerunt in eam opinionem, ut existimarent,de omnibus rebus quaecunm essent ex solo ipsius coeli aspectu ueritatem poste simpliciter praedici. Peccasse enim uidentur ob causas in si immoribus allatas, fortasse exsillacia secundum quid ad simplicit inquae opimo non solum ut salsa reiicienda est,sed tanq; generi humano maxime pemiciosa uelis remisv ut ducitur fugienda nobis
uidetur. Et Nis LIBRI TRr Gns IMImis se iuris corta inis.
546쪽
Am sitis superin nobis videmur ex sententia Aristotelis naturaister lo, quentis ostendisse,ut polliciti in superioribus eramus, Astrologiae diui
nationem non omnino esse reij ciendam :sed partim reiiciendam, partim serendammon eo tamen modo quo multi ex Astro gis eam constitue
le 'tui nostro neq; etiam atq3 rebus quae sunt in hoc mundo inferiori necessitatem liquam importare,ut multi perperam arbitrati sunt. Argumentati autem sumus ex eis effectibus, quos sensiu percipimus, celum producere, & ex uerbis Aristotelii: rationes uerὁ sumptas ex parte M. ut quod in coelo non sunt imagines,signa, pares antista dodecariemona,domus,oc huiusmodi alia, quibus utuntur Astrologi missas faciendas esse inhoc loco opinati sumus tum quia a lo. Pico celeberrimo αdoistissimo uiro abunde tractata sunt haec Omnia: tum quia nos argumentati su mus , assentientes uera esse multa ex iis quae de coelo narrant Astrologi. quibus Otiam datis existimamus nos ostendisse,eos decipi, putantes ex solo ipsius coeli aspecstii fieri posse ut de omnibus rebus quae sunt in hoc mundo inferiori, uera praediti quasi ii V spiciat ad ciuitates graecas,quae bene gubernari dicuntur: & alterum terrarum o V hem ut a sentibus uarijs incolitur. nam quae stigidas regiones incolunt gentes, ec ' quae per Europam,animo quidem sunt plenae, mente autem 5c arte indigent, qua' propter in libertate magis perseuerant,disciplinam uero Reipub. dissiculter recipio tint,ae finitimis dominari non possunt. quae uero circa Asiam, intellectiva quidem. ' & artificiosa secundum animam,sed sunt sine animo: quare gubernata Meruientia
perseuerant. At Graecorum genus, quemadmodum, ut mediam momonem locota V sortitum et lic etiam amborum particeps est.nam Sc animo ualet, se intellectivum ' est:ex quo fit ut in libertate perseueret, disciplinam Reipub. optime recipiat, & unius Reipub. conditionem sortitum imperare omnibus possit. Haec inquam uerba non obstant sententiae nostrae, quibus uidetur Aristoteles apertissime significare,coelum esse causam ingenij & artium: quia nos concessimus in superioribus coelum concurrere ad omnes esse mas horum inferiorum,tanquam causam uniuersalem quae multum in producendis esse stibus bonis uel malis ualet. Quare urbes quae optimum coeli aspecitu sunt consecutae, longe melius sese habere dicimus,quam illas quae sub prauo coeli aspectu sitae suntinegamus tamen ob hoe coelum nos cogere,quia non est sola causa horum essectuum. Etenim concedimus etiam,quae bonum coeli aspectum consecuti sunt longe melius se habere, si bona habuerint causas particulares quam si malas ae praue dispositas: propterea quod ma imam uim habent ad effectus particulares producendos, sibit assimilando , causae particulares licet simpliciter causae uniuersales maiorem uim habere aliquomodo uideantur. Verba igitur Aristotelis allata nihil uidentur sententiae nostra re Pugn re, quam rem firmiter ex sententia Aristotelis tenere ut opinor poterimur, si considerabimus librum de Causa longitudinis 5c breuitatis uitae,αlibrii de Mo te diuit de Iuventute 5c senectute 5c alios librosparticulares philosophiae natuli. in quibus non reddit causam particularia essectua ex parte coeli, sed ' causis Par icularibus.quod quidem non fecisset, si sensisset coelum hora omnium eausam uera esle. superuacanei enim essent illi libri,ut patet.Quod cum absurdum sit, ut sit absurdum id unde fluxit necesse est Quare reuertendu modo est,unde egressi sumus:uidelicet ad eas auctoritates, quae sumpis erant ex libro physonomiae: ad quas respondentes in superioribus db
imus,eas uerum concludere de animo qui oritur ex potentia materiae:& sic intel-
soportere,non aut de intellectu,qui seiunctus est a materia. SECTIO
547쪽
uero addebatur,responsionem hanc euertere physonomiam, si intelle
eius no sequitur corporis passiones,necp patitur ex pastionibus corporibus, quia homo est maxime homo per intellectum : 5c tunc euenit, ut ex inspectione corporis, partium corporis non possemus iudicare qualis quisl estet, bonus ne an malus ec alia quae dicta sunt: quod plane nihil aliud est quam euertere Dpsam physio nomiammon ergo putandum esse, Aristotelem eo in libro intelligere per animas, tum sensitivam,& non intellectivam:dicimus, id quod in superioribus conclusum fuit,consentire Aristotelis doctrinae, uid licet per animas quae se quuntur passiones corporis ec ab ipsis patiuntur, Aristotelem designare animam sensitivam, non intellectivam.alioquin pugnantia loquutus suisset: quippe qui di xerat ut ex superioribus perspicuum fuit intellectum esse impassibilem, non mixtum cum corpore, separatum a eorpore.ex quo sequitur,ut non possiet pati a corpore.. o. si loquens de parte animi,qui est intelleetus diceret ipsum sequi corpus: necessitas cogeret, ut esset mixtus cu corpore, & se no esset impassibilis ex moti hus corporis.Quare falsum esset, eum esse impassibilem. Pugnaret igitur Aristot les cum sua ipsius sententia: quod de tanto philosopho in re tanti momenti assere re,est facinus mea quidem sententia ex omnibus indignissima. Qirare nihil meo iudicio impedire uidetur,quo minus interpretemur locum illum de anima sensitiua,praesertim cum ex sententia ipsius Aristotelis cogamur in homine ponere duas animas,ut dicemus etiam:quarum sensitivam ponimus,pendere a corpore, Sc pati ad ipsius corporis passionem. Hanc uero responsionem negamus physionoiniam euertere. Ad probationem dicimus salsum esse,si intellectus non sequitur passio nes corporis, fieri non posse,ut ex inspectione corporis ec partium corporis iudicetur qualis quisque sit,bonusne an malus quandoquidem illud sit ex Peripateticorum doctrina perspicuit duas in homine necessarid reperiri animas,ut diximus, di in s quentibus etiam ostendemus: quarum una dicitur anima intellectiva, cuius pars est intellectus possibilis,quo homo maxime est homo qui quidem est a materia se
iunctus.se autem dicitur, quia est in pura potentia non sol diri in rerum natura, Pro pter quam causam ostendimus opus ei fuisse intellectu agente,ut forma: uerum e tiam ratione ipsorum intelligibilium. ostensum enim est, illum non esse mix tum cum speciebus itaq; non poterat se ipsum redigere ad actu intelligendi. opus ergo es fuit obiecto quod mouerit ipsum,& redigeret ex potentia ad avitum .sed obiectum hoc non poterat intellectum mouere nisi essiet praesens illi hoc enim perspicuum est nes poterat ei fieri praesens ui sua, nisi beneficio alicuius partis animae, quae esset educta ex potentia materiae ut palam etiam erit in sequentibus. Etenim obiecta,quae sunt extra animam,quia sunt singularia,& ualde materialia,non pote rant ab extremo ad extremum proficisci sine medio: non poterant ergo sine aliquo medio moueri intellectu. oportebat igitii qui homo praeter intellectu haberet alia anima, quae moueretur primo a sensibilibus, propterea quod hoc non poterat sie ti sine anima: necesse enim erat ut illud sensibile abstraheretur aliquo modo a materi ac transiret de extremo ad extremum sine medio: quod non poterat, ut perspicuum est,fieti sine anima,quae est et educta de potentia materiae, alioquin non potuisset moueri ab ipsissen bilibus:quippe quae sunt singularia. opus ergo fuit hac anima quae ipsi intelle tui praesens subministraret obiectum, quod postea benes
clo intellectus agentis moueret ipsum intellectum possibilem ex quo motu intelligeret.quare necesse sui nissi uellemus ponere hominem este otiosum, quod quin plane fugiendum sit in dubium uenire non potest,ut in eo poneremus has duas animas,quibus homo constituitur in esse hominis licet maxime ex anima intellectiva. homo enim est propter operationem. quod cum detur, fieri non potest ut intelle- stus intellistat nisi beneficio huius animae,quae plane quia sine aliquo medio mo uetur a sensibilibus sensitiva dicitur.itaque necessitas cogit, ut intellectus intelligat id quod ei praesens sit ab hae anima:quod fit, dum ipse habet obiectum singulare. Quare dictum est necesse esse intelligentem simul phantasmata speculari in homine.ergo duae erunt animae necessario quarum una erit abstracta a materiaialterano
abstracta ob causas dictas. sed quoniam illa anima quae non est abstracta a materia,
548쪽
va Tv x s No. c TAM est in nobis. seut brutorum animalium animae: quia homines mafors expet
te uiuunt ex hac anima,qua conueniunt aliquando cum brutis uiuunt enim appetitu & concupiscentia ec non intellectu di ratione di ista anima utitur corpore, ecorgano corporis,disequitur passiones corporis, quoniam educta est ex potentia corporis: necesse est ut ex inspectione corporis di partium corporis possimus iudicare maiori ex parte qualis quisl si homo,bonusne an malus, prudens an impruis dens. ec quoniam communicamus aliquomodo hac anima cu brutis animalibus. ut diximus quae uidentur semper sequi eius passiones,quia carem ratione comgente: ideo ex inspectione corporis brutorum, S partium corporis,ex natura ipserim
iudicamus de ipsis hominil iis propterea quod homines maiori ex parte, ut dicta
est uiuunt di operantur ex hac anima, sicut faciunt bruta Quare ipsa physonomia optimis sundamentis nihil ui :quod non accidit Pyromantiae, Hydomantiae. Geois mantiae Chiromantiae,5c Astrologiae diuinationi. Sequitur enim complexionem, ex qua complexione maiori ex parie uiuunt homines. iniare recte a nobi abit diis Oum in superioribus physionomiam dari:& ita dari, ut non sit alia facultas ex eis quibus homines utuntur ad praedicendum sutura, quae uerioribus innitatur funda mentis. ista enim supponit causas uniuersales Ac particulares, quod non facit diui natio Astologiae:& uidet quod utinam non est et homines maiori ex parie uiue re ex eomplex: one, ec ex hac anima quae patitur ex passionibus corpori , & alteratur ad ejus alterationem.Non mirum igitur est.si uera dicatur hac ars,cu1 ea declaret quae maiori ex parte eueniunt. hoc enim satis est ad se cultates: quippe quae sunt de eis quae semper sunt, uel maiori eX parte: non tamen nobis imponit nessita, tem quia nihil impedit ut in superioribus declarauimus quin o intellectu, quo maxime sumus homines,uiuamus: quemadmodum ex ipsis uiuunt hominex boni ei prudentes. qui ratione superant appetitum Sc concupiscentiam. quo quidem posto non sequit arid quod ipsa physionomiὸ indicabat: quiepe quae non imponit
nobis necessitatem .sed tantummodo ualet propterea, quod homines maiori eae
parte uiuunt ex sensu sicut bruta animalia. Ex eis ergo quae dicta sunt perspicue ii quet non sequi,s intellectus non sequatur corporis palisiones,& homo sit maxime homo per intellect .im,ut ex inspectione corporis Ec partia corporis no possimus iudieare qualis quill sit homo bonus ne an malus, prudens an imprudens:propte rea quod eis intellectus no sequitur pasiiones corporis, anima tamen sentitiua ex qua plerunt ut dictum est uiuunt homines, sine qua intellectus non potest operari sequitur passiones corporis,&mutatur ex mutationibus corporis, de qua,nima intellexit Aristoteles primo physionomiae,loco in quaestionibus citato. Ratio igitur allata tantum Abcst ut plissonomiam ob hanc causam euertat, ut ipsani
pore .ergo intellectum delirare a corpore, concedimus. At cum inferebatur, ipsum pati ex passionibus corporis: hoc est quod negamus. quia nev per se patitvit ex passionibus corporis,nes per accidens. Ad probationem concedimus, ex purgatione eo oris intellectum liberari amania .sed hoe non fit,quia intellectus per se patiatur ad passionem corporis:sed sqquia ex purgatione corporis purgatur anima sensti , quae pendet a corpore: quae purgata recte particulariter disse urrit.& obiecta rerum ipsi intellectui facit praebe tia: quibus praesentibus intellectus recte operatur.5c non insanit.Aristoteles tam din illis uerbis citatis intelligit de anima sensitiua,sicut in alijs superioribus, que per se pendet a corpore. Sed argumentati sumus de intellectu: quia errante phantasia, quae ei obiectum facit praesens, necesse est ut ipse erret .sed hoc non fit,quia ipse aliquid patiatur: sed euenit quia illa pars animi quae ei serui .patitur. non ergo ex hoc sequitur, intellochum per se pendere a corpore: quia male affecto corpore, male ipse asticiatur :&curato eorpore,liberetur a mania. At qa haec responso oritur ex demonstratione, qua ostendimus intellectum non es le mixtum cum corpore, sed indigere uirtute eo Nistente in corpore ad suam operationem ut obiectum quod mouere debet inici
lectum, saciat praesens ipsi uit Sectui.eiψ illud subminihi ex.
549쪽
L i B E R π π π I. 33 Ad confirmationem autem, quae sumebatur ex teistione i . Problematum , ac
semimur, optimam temperiem non corporis selum,uerum etiam intelligentiae ho minis prodesse. etenim qui habet optimam temperiem,optime discurrit particulariter,&optime obieeium intellectui subministratur.quo fit ut intellectus ec facine ec recte intelligat.&hoc est, propter quod in superioribus diximus, Aristotelem
hanc propositionem protulisse Molles came,aptos mente.Qirare opinandum est, Aristotelem improprie loco citato temperamentum mentis nuncupauisse Optima temperiem,quae seruit menti: non quod re ipsa uoluerit significare, mentem temperamentum habere.hoc enim euerteret eius demonstrationem,& cum sua ipsius sententia pugnaret: quod plane omnium absurdissimum est, etenim uerba sunt redi genda ad rationem demonstrativam,quae quidem apta nota est soluere omnes qusitiones,quae afferri possunt aduersus eam rem quae fuit demonstrata.no sequitur ergo extis uerbis Aristotelis,intellec tum oriri ex temperamento corporis. Qirare nitul uerba allata nobis concludere uidentur aduersus sententiam nostram. In eandem sententiam uidentur esse accipienda uerba quae fuerant assumpta eae primo problemate trigesims particulae. etenim cocedimus eos qui ualent ingenio, esse melancholicos:& qui ualent intellectu, ualere ingenio:& per id quod sequitur necessari ὀ qui ualet intellecta,esse melancholicos:negamus tame ex hoc oriri,ut intelle Rus sequatur teperatura corporis. etenim si ij qui ualent intellecstu, sint melam
alent intellectu elle melancholicos:quia ualere intellectu, ct recte operari, est si
gnum quod corpus quod est ueluti instrumentum quo utitur intelle Rus sit bene dispositum:intelligendo per instrumentum intellectus, corpus quod subministrat
ipsi obieeium mon quod intelle stus habeat organum corporale id est habeat partem determinatam corporis, in qua intelligat,sicut uisus habet oculum, quo uidet. hoc enim fuit rei e Rum ab Aristotele loco citato,& secundo de Anima. etenim in- a.de Anacelle stus in nulla parte determinata corporis opus suum perficit.ae licet quod ei obie sta rerum subministra silphantasia,quae est in determinata parte corporis: tamenon indiget ipse determinata parte corporis ut instrumento, in quo intelligat, sed quod sibi obiecta subministret.θc hoc indicat ipsim ut diximus non esse mixtum cum corpore. etenim illae uirtutes, quae redie suis muneribus languntur,nobis indicant se habere organa bene disposita:alioquin fieri non posset,ut suis muneribus recte sungerentur. eri enim potest ut aliquid quod in sui muneris iunctione indigeat aliquo uelut instrumento,re Re munere suo fimgatur,nisi instrumentum illud re-ete se habeat.hoc autem non euenit intellectici, ea ratione qua est intellectus sed ratione corporis,quo indiget ad munera sua obeunda.nam si intellectus ex hae uia, salsa tame sit unicus in omnibus hominibus:necessitas cogit,ut quatenus ad ipsum attinet idem ualeat in omnibus hominibus,alioquin non esset idem in substantia in omnibus.Quare si in uno uideatur plusquam in alio ualere,& uires suas magis exercere in dubium uenire non potest,hoc non accidere ex parte ipsius intellectus. eue ni et ergo ex parte diuersorum corporum, & ita ex parte diuersiarum phantasiarur quod postmodu non arguit intelle qum pendere a corpore.ae licet utatur corpore ueluti instrumento,quod obie stum sibi beneficio intelle 'us agentis subministret.& licet nunt intelligat extra corpus non tamen sequitur exhoe,ipsum ortum lasse ex eorpore: tum deniq; ortum suum proficisci ex potentia corporis ostenderet, si uteretur in suo munere fungendo parte determinata corporis. etenim uti aliquomodo corpore de indigere aliquo modo corpore ad munera sua obeunda, non o
stendit intellec tu esse educstum ex potentia corporis, & per id quod necessario sequitur mortalem esse: sed si uteretur aliqua parte determinata corporis, A indigeret aliqua parte corporis determinata in qua munera sita exerceret hoc omnino si gnum fore eius mortalitatis iudicant omnes sensitiuae facultates,tam interiores ἐν exteriores,quae cum in muneribus suis obeundis utantur parte determinata corporis,in qua munera sua exerceant,ut simul cum ipso corpore intereant necesse est.interest enim,utrum sacultas aliqua utatur corpore ad munera sita obeunda, an ut
550쪽
Derideat in elle ab ipso corpore ut in sequentibus dicemus etiam. sed heri non po
Doris & non educta sit ex potentia corporis. Quare recte dixit Eiltoteles, ii in ea lidere est phantasia uel non sine phantasia,non contigit ipsum separari a corpore quia ad intelligendum si non est phantasia semper opus erit ut sit in corpor cuin
testiuere sine hoc determinato corpore,& sine parte determinata.& laoc est filium. etetum cum hoc sinetulare corpus sit corruptibile, euitare non potiemus quin intes lectus ad interitum illius singularis corporis interiret. si uero intestigamus ipsum rem. Uerba igitur Aristotelis ex libro Probi. sectioneto. accepta, sententiam nostram non convcllunt. Sic Tio a V ARTA.is N TEm illa uerba eiusdem Probi quae addita D 1, pterea quod ille calor sedimentis in uicinio est morbis uesaniae implic t eccaetera euertunt sententiam nostram,propterea quod ex ς β LQg- η - iis siue tem habere sedem determinatam in corpore, qui Uxς ςMQ d. es hi, an uicinio sedis mentis. etenim necesse non est attribuere menti sed taeterminiam, ex eo quod Aristoteles dicat calorem illum esse in uicinio sedi in uicinio sedi pliantasiae,qine obiecta subministrat ipsi menti: ex quo post Sihillae essiciuntur ec Bacchae ec omnes quorum mentes diuina quadami uidentur. 5c est causi,ut mens abalienetur. sed quia ipsa phantasia subministi ai 2Imedio intelle qui di est eausa ut intellectus ita alienet ideo calortiores,non morbo, sed naturali intemperie sic assiciantur,obdere intellectum assici affectione corporis, quia illa sint opera intellectu& etenim hoc no accidit propterea quὀd intellectus afficiatur assectione corporis: sed quia pars illa quae ut diximus obiecta subministrat intellectui sine qua non e linere intellectus dicitur affici affectione corporis. Ves per eo loco Aristotcles intellectum passivum,de quo in superioribus longum habui' n eandem Cntentiam trahenda nobis uidentur uerba illa ela ni problematis: is Calor autem,qui eam continet sedem quasteramus&sapimus, iacit ut securo ant, mosimus. Ex quibus uidetur sequi intellectum habere sedem incorp'.qPotentia animae qua speramus di sapimus, uidetur esse intesiectus, ut probant uero ris in oli. allata. etenim Oer eam sedem qua speramus di sapimus, intelli it 'uiuod est Lia
quo dici possumus sperare ae sapere, no quiderprie: sed Pille subministrat