장음표시 사용
551쪽
Ubi ii animi qua proprie speramus ec sapimus. Nem hoc alienum esse ab Aristo
telis consuetudine,ostendunt illius uerba quae in superioribus citauimus ex primo Ethic ubi dixit, parte animi concupiscibilem carere proprie ratione sed tamen dici tibi ecrationabilem, propterea quod obtemperat rationi. Ita nihil impedire uidetur quin y Crio. pars animi quae seruit illi parti qua speramus ec sapimus,quae* illi obtemperat, eo dein quo ipsa nomine appellet. Uerba igitur Aristotelis allata,& omnia alia quae afferri possent,qus uideantur ostendere intellectium nostrum possit bilem a corpore pendere interpretanda esse ec accipienda eo modo quo diximus,luce clarius ostendit demonstratio, qua probauit intellectum nostru non esse mixtum cum corpore, propterea oeno habet instrumentu corporale.alioquin cogeremur fateri,Aristote lem non latu pugnantia, uerum etiam quod multo Dedius est negantia ameruistici uuod de tanto philosoplao proferre,in re tanti momeli,5 quae potest bonu sensum recipere mihi quide tam absurdum uidetur quam quod absurdissimum. Misium etiam facio si uerba Aristotelis allata eo sensu accipiantur,quem primo intuitu preseserunt demonstratione clarissimam e medio tolli,ac sunditus conuelli. Quod si de tur no uideo cur non omnes item demonstrationes θc naturalis ec primae Philoco olitae in dubium uocetur: etenim nulla illaru in hac demonstratione cui diximus insuperiori b. ec ut dicemus euidelior. Nihil igitur auctoritates allatae ex probi. do libro Phinono. impediunt,qu0 minus liceat dicere,sicut diximus: Aristotele uideli
- au. Irime osse loci uutu de iis animi facultatibus, quae oriuntur ex potetia matedicitur pati no ideo dicitur quia proprie patiatur iple,iea quia patitur ea pars quae subministrat ipsi uel in instrumentum.sciat si diceremus Citharedum pati,quia Cithara,qua utitur in pulsando, patiatur. Nem ob hoc existimandi ina ellanteuecti in habere organum corporale, quia indiget plianthasa 8c corpore libi obiectum subministrante tanquam instrumeto oc organo ad operandum: quia non est senius iste uerborum kristotelis. Etenim Aristoteles negare non potest,quin phantasia, quae subministrat intellectu non sit intellectus instrumentum,& sit corporale. quod e nim subministrat alicui, ut eius instrumentum dicatur necesse est:non enim subministraret illi. sed eius sententia suit intellectum non habere organum eorporale, id est non habere determinatam partem corporis, in qua proprie munus suum 5 operationem exerceat, ut declarauit in 3. de Anima, teα 6. Sin 1. de Generatio ne animalium cap. 3. sicut habent reliquae partes animae,ut uisus, auditus olfactus, πη ς tactus phantasia,memoria, di sensus communis, quae Potentiae habent partes eor- Tnoris determinatas, in quibus munera saa obeunt:quae partes si deficiat, eorum sensuum operationem deficere,ita in promptu est, ut nulla ostensione indigere uidea,tur intellectus uero nullam determinatam corporis partem habet, ob eam quam in superioribus attulim iis causam,in qua munus suu exercere possin sed in toto coris Dore id exerceat necesse est. Quare sequebatur,ipsum non esse mixtum cum corpore dc separabilem esse a corpore,&impassibilem: uti tamen corpore tanqua instruis mento. quod ei subministret obieetam non autem ut in aliqua eius parte intelligat, sicut dictum est.Quibus omnibus palam factum esse arbitror,Aristotelis auctoritates sumptas ex physionomia, ni Mil penitus concludere, quod intellectus immortalitati aduersetur. inare ad alias quaestiones dissoluendas proficiscendum est.
Em ista questio,videlicet pondus corporis reddere tardiorem mentem,& sen
sum commune ergo necessie esse,ut anima patiatur a corporis passionibus. Aluuam quaestionem respondentes,negamus consequentiam.
Ad probationem, quod pondus corporis mentem non impediret, nisi ipsa a corpore penderet, hoc etiam a uetitate abhorrere, eis quae dicta si interspicuum IECTIO Q v iNT L
552쪽
esse arbitrompropterea quod fieri potest, ut pondus corporis mentem impediat ad intellige ndum, & tamen ipsa non pendeat a corpore, utpote educta ex potentia alius corporis, licet pendeat a corpore:quia sine ipso non potest ut dictum est intelligere. etenim obiectiam intelligibile non posset ipsam mouere. Cum illitur in intelligendo pendeat a corpore,tanquam ab eo quod es obiectum subministrat, ec cor pus graue non possit illi ea sinceritate 5c puritate obiectum subministrare, qua corpus magis leue: nemini mirum uideri debet, si dicatur pondus corporis reddere ipsam tardiorem,& sensum c5munem quia non cito ec sincere subministrat eis obie
dium.non tamen sequitur,ob hoc ipsam mentem ex corpore ita pendere, ut ex eius potentia educatur.etenim quamuis pondus corporis 5c mentem 5c sensum com nem tardiores reddit,nos tamen eode modo.nam per se podus corporis reddit in diorem sensum communem,quia ipse oritur ex potentia corporis: per accidens uero id est per aliud dicitur reddere tardiorem ipsam mente, propterea quod partem illam quae ipsi menti seruit, tardiorem reddit. Quam interpretationem uidetur Aristoteles significasse tex. citato ex quarto de Partib. ubi inquin Solus aut animalium homo erectus est, quoniam eius substantia atq; natura diuina est: ossicium aut diuini est,intelligere & sapere. Si ergo mens diuina est, fieri non potest ut ex potentia
materiae educta siti non potest ergo ex podere corporis per se reddi tardior. necessitas igitur cogit ut si reddatur tardior ex pondere corporis,hoc eueniat ex accide thnon perserid est,ratione alterius,non ratione sui ipsius. Tantu igitur abest meo quidem iudicio ut ex uerbis citatis et a possit animi mortalitas, ut omnino ex illis ipsis tam ortalitatem concludere possimus. ea enim quae sunt diuina, non into
Neque fieri potest ut dicatur Aristoteles nuncupasse mentem diuinam, non
quia esset aeterna, sed quia omnibus caeteris animi facultatibus honore & dignitate antecelleret. Etenim hoc asseti non potest: quia addidit, ossicium autem diuinorum estintelligere di sapere. Intelligere autem solummraeter hominem, conuenit Diis. Cum ergo dicat mentem intelligere, quod est ossicium diuinorum, ut ipsam inter uere diuina ponat,in dubium nemini fano uenire potest Etenim ponit eam inter ea quae intelligunt,quae sunt diuina. quare ex hoc ipso loco non modo no sequitur animi mortalitas, a eum esse perpetua,ati omnino a corpore seiunctum, nisi plumbei simus existimare cogimur. Quod ii praeterea addit quod non facile enset, si iusta corporis moles allideret, ut intelligatur: hoc euenire ratione corporis. quod ei seruit necesse est. Alioquin nerba ista posteriora pugnarent eum prioribus. non enim haec interse cohaerere possunt, mentem esse diuinam, & eductam esse ex Potentia corporis . alterum enim ab altero tolli alip euerti nemini potest esse dubium: quandoquidem nullam diuinitatem habeam,quae ex potetia corporis educuntur sed omnino sint materialia. quod quidem ab earum rerum quae diuinae sunt natura abhorre reneminem latere arbitror. SECTIO SE π TA.
Vod uero post hanc quaerionem addebatur,excellentiam animi in animalia a bus speelari ex copiosiori caliditate eo oris,quod probabatur ex lib.de Inspiratione:ex eo* inserebatur animum necessario otiri a corpore: concedimus auctoritatem,at consequentiam negamus. Concedimus enim,excellentiam animae
in animalibus cognosci ex copiosiori caliditate, ita ut si signum perfectioris animi: quoniam natura excelletiori animo tradit excelletius instrumentum. sed negamus ex hoc sequi, omnem animae saeuitate nasci ex corpore. est enim hoe uerum de eis duntaxat animi iacultatibus, quae ex potentia corporis oriunt de quibus loco crutato ex libro de Inspiratione uiciet Aristoteles intellexisse. Quod si copiosior caliditas in homine ostedat excellentiam intellectus hoc non euenit,quia intellectus nustatur potetia corporis: sed quia intelleetiis cum ei contigit excellentius instrumentum,longe melius operationes suas exercet, quam cum in amentum dete ius consecutus est. inare ratio sumpta ex libro de Respiratione, sententiam dein tellectus immortalitate non solum euertere, sed ne minima quidem ex parte labe furire uidetur.
553쪽
tale: non tame sequi, ut idem numero Socrates possit reuerti ad probatione. concedimus,in dissolutione Socratis remanere materiaec sormam aeternam, quae est ani ma intellectiva: negamus tamen posse eunde numero Socratem reuerti, quia non remanet anima sensitiva,&phantasia, quae quidem praeter materian intellecti uam animam erant necessaria ad Socratis constitutionem:qui quum sint corrupta, fieri non potest ut Socrates idem numero reuertatur . Quod aute praeter materiam
ingenerabilem dc incorruptibilem, ec animam intellectivam ad Socratis constituistionem sit nece: Iaria anima senstiua,ex eis quae dicta sunt in superioribus, α ex eo quae dicentur,erit perspicuum. 4iod quidem non accidit mundo, propterea quod ratio Aristotelis uim habebat ex hoc, quod probantur partes omnes mundi aeter nae. N posse dii solui: quo posito sequebatur ut infinities pollent simul consitare. Sed hoe nihil repugnat sententiae nostrae: quippe qui non ponimus omnes partes
necellarias Socratis post eius obitum remanere. Ad eam ver; quae sequitur quaestionem respondemus, falsum ei te operationem nostri intellectus non elle aeternam quia intelligere est aeternum ut dicebat Aristoteles in tertio de Anima, tex. x , .non enim quadocr quidem intelligit, quandocp au 3.D Amistem non sed semper,supple intelligit. . .. Ad probationem dicimus, nos intelligere aliquam hominis operationem ellebeternam: quia ex ratione naturali scimus intelledra esse aeternum, di singularia per successionem esse aeterna,& rex intelligibiles in sipecie ei se eternas.ex quibus sequi
tur . necessarium esse ut intelligere sit aeternum. Quod uero dicitii nos uidere interitum singulorum hominum, interire omnes operationes intellectus: dico hoc uerum elle,tamen quia non videmus omnes homines,sed aliquos interire necessarium est ut asseramus,etiam nos non uidere Ope rationes omnes intellectus interire: auod erat necellarium ut ratio alicuius momenti esset: nihil ergo contra nos. Erat alia quaestio. quod motis nobis necessario orian a quae sent in nobis, moue- 2. p. antu ergo intellectus quia est in nobis mouebitur,non erit igitur aetemus : aeterna tap. auenim sunt immobilia per se ec per accidens. Ad quam questionem respondemus, illustrem illamμperuagatam proposit Λ-nem. Quod motis nobis moueantur omnia quae sunt in nobis intelligi de hsqugsendent a nobis: sed intellectus licet sit in nobis,& in nobis operetur,non tameno is motis, mouetur ipse, neq; per se,nel per accides: quia in elle ex nobis non pei det sed extrinsecus accedit. Etenim substantiae abstractae sunt in corporibus coelostibus: motis tamen corporibus coelestibus non mouentur illae, neq; per se, neque per accidens propterea quod non pendent in es. ex corporibus coelestibus. & id
quod dicimus de intelligentia uerbi gratia lunae, quae est nunc in parte occidentali.& cras erit in parte orientali nihist impedire meo quidem iudicio uidetur,quin
id 'in dicamus de anima Socratis, qui ex loco ad locum mouetur: in dubium enim uenire non potest, quin intelligentia lunae tota sit in parte illa coeli quae dicitur eorpus lunare. quae nunc est in occidente, recras erit in oriente: & tamen non dicimus .fam intelligentiam moueri neq; per se,nes per accidens. Si ergo uerum est dic re animam corporis lunaris esse hoc punctio temporis in occidente, & alio punctot in poris et D in oriente, S tamen non erit mota , quia est a materia secundum esse seiunc a non uideo cur non sit uerum etiam dicere, animam intellectivam quae est in Socrate, hoc temporis momento esse in hoc corpore quod hie nunc est prat, sens, di alio momento temporis suturum in eodem corpore quod erit in alio loco. absq; eo quod sit mota, propterea quod est a materia secundum esse seiun a. neo mea quidem sententia negari potest hanc smilitudine ualere propterea quod in telligentia lunae perficit ut forma corpus coeleste,quod est cotinuum, α quod non
mutat locum secudum totum:anima uero intellectiva perscit corpora no cotinua,
sed loco seii in i& separata.& mota secundum totum.hoe enim si bene conssideremus non impediri uidetur hane similitudinem. Nam etsi corpus coeleste non moueatur seciuidam totum mouetur tamen secuti . pis e. dum partes. quia ut colligitur ex quarto Physici loco etiam in superioi ibus citato: in. 43.
554쪽
n v E R s. S I N G. c E R T A M. A Coelum est in loco ratione suarum partium quae intrinsecus sunt, quarum ma succeis dit in locum alterius, quia circulariter mouentur, & unaquaeque pars contineturis sub alia ratione circulationis. Etenim satis est quod in coelo possint partes signari. sic. Et hoc est quod dixit Aristoteles eo loco quarti Physici partes enim in loco quo-
dam modo omnes sunt. In eo enim, quod circulariter sunt, continet alia aliam. si ergo moueatur secundum partes corpus coeleste, Ec in ea parte quae mouetur ex oriente in occidente,uel econtrariὀ,reperiatur tota intelligentia, est enim indiui stabilis non uideo quomodo non sequatur idem absurdum, si partes mutent locum, in quibus est uniuersa intelligentia, ac si totum mutaret locum. Idem etiam sequititur,sive ponamus corpus continuum, siue diuisium: quia quod intelligentia moueatur neque per se, neque per accidens, hoc non proliciscitur ratione continuitatis corporis, propterea quod intelligentia non est extensia ad extensionem corporis. nihil igitur refert, quatenus ad hanc rem attinet, utrum eius bonitatem sequatur,ut det esse corpori continuo an seiuneto. non ergo tollit similitudinem dictam,quod intelligentia lunae sit se a corporis continui, quod non mutat locum secundum totum,sed secundum partes: anima uero corporis discreti, quod secundum totum mutat locum: quoniam luce clatius perspicuum est, hoc nihil, quatenus ad hunc ipsum motum at sine impedire. Vera igitur fuit responsio, quod motis nobis non moueantur omnia quae sunt in nobis, sed solum ea quae ex corpore moto pendent. Quare necessarium esse uidetur, ut asseramus, hanc ipsam propositione acceptam -τπ ab Aristotele in secinido Top. capite M. contra ponentes ideas in nobis, acceptam U fuisse ut probabiliter non uere concluderet. Sicut etiam uidetur probabile id,quod
in eodem cap. addidit: manifestum est quod sunt, ec sensibiles, si quidem in nobis
' sunt. nam per sensium qui circa uisum est, eam quae in unoquot est sormam cogno ' scimus. etenim hoc est salsum: quia sensus noster non penetrat usque ad substantio 3. Pris am, alioquin repugnaret eis quae dixit in primo Physic. ubi dixit, innatam eme no his uiam ex nobis notioribus ad notiora naturae, ex composita esse nobis notiora. ex ipsis* nota fieri nobis principia,quae sunt sormae,substantia enim non est aliquo .de Am- modo sensibilis, sed intelligibilis: ut patet ex secundo de Anima, tex.D. 64. & chma. tex. 63 Ex hoc etiam colligi potest probabiliter acceptam fuisse in Top. propositionem 44 quandam primo, Ac septimo Meta. di in secundo de Generatione oc corruptione I terc. n. & in aliis locis. Vbi uero disputat Aristoteles contra eos qui ponunt ideas V μ' in nobis non utitur hac propositione. Non obstat etiam iis quae de animi immobia - ας si litate teα M., de Anima, ubi uidetur Aristoteles innuere, animam moue t ' ri motum corporis, cum dicat,quod corpus mouet quia no est uerum de anima intelle stiua . sed ita locutus est Aristoteles, quia nondum demostrauerat,an aliqualis.ε,. pars animi esset a materia sci cta, ut ipsemet significationem apertam nobis dedis
r. an . se uidetur in eodem lib.tex.6;.
rex. 63. Quod si aliquis diceret sibi mirum uideri, eadem animam esse in loco,ec cum esthisita cum ad alium locu mouetur,nec tamen moueri ipso moto:Responderem,mihi quo* idem mirum uideri.non tam e quia nobis uideatur mirum propterea put λre debemus uerum esse non posse. alioquin nunquam putaremus ueris este,terram in medio coeli existere, eam* non moueri ne* ad hanc coeli partem nev ad illam, quia sursum ascenderet:neque putaremus Antipodas dari, neq; extra coelum nihil es se net corpus ne* uacuum, quia uix potest hanc re intellectus noster percipere. Quis enim percipiat extra coelum nihil esse cum possimus quaerere, si aliquis supra coelum constitueretur,ri quid is posset manu ulterius ext edere quod s non ponset, ergo necesse esset ut aliquid prohiberet,quod quide non posset esse nisi corpus. sin aut posset ergo necesse esset ut daretur uacuum.hoc enim facit, ut marima cum difficultate intelligi possit extra coelum non esse ne* uacuum,necp plenum .hoc tame tam mirum, multis rationibus ueritati cosentire ostedit primus omnium magister:nulla igitur necessitas obstat,quin illa quae etia maximam nobis admiratione alserre uidentur, dicantur ueritati omni ex parte consentire. Cur igitur necesse sitia teri intelligentias nel per se nem per accidens moueri,cum tame partes in quibus totae sunt,moueantur, non uideo quid repugnet. Quare non licet idem de anima
intellectiva asserere.Qxiod cum detur,putare debemus alium modum essendi repetiti in
555쪽
riri in eis qtiae seiuncta sunt a materia secundum esse, ab eo qui reperitur in formis
quae ex potentia materiae educuntur, qui quidem modus erit,ut possint esse in coraporibus motis secundum locum,absit eo ut ipsae moueantur, sue per se,siue per accidens. Et hoc non sine ratione uidetur contingere, proptereat illae non pendent a corpore: nos tamen quia videmus formas quae ex potentia materiae educuntur,moueri per accidens ad motum corporis, quod ipsae mouent, putamus ita etiam euenire necessario tarmis separatis existentibus in aliquo subiectio.Sed si recte consideremus, uidebimus necessitatem cogere, ut aliter de formis materialibus, aliter de ab straetis sentiamus. etenim quae ex potentia materiae educuntur, consentit rationi ut dum mouetur corpus cum corpore trahantur, quia ex ipso in esse pendent, re sunt
mixtae eum illo: sed quae non pendent ab ipso corpore, oc extrinsecus accedunt,n5 uideo eur cogamur fateri corpus eas secum trahere. Quod si necesse est fateri ipsas inesse in corpore existente nunc in uno loco, oc postea in alio, cogimur rationibus dictis putare hoc non heri motu ne p per se nem per accidens, ex quo motu positi concludi eas interire ad interitu corporis. ut sequitur de formis, quae mouentur per accidens ad motum corporis. Sed cogimur dicere, hoc fieri alia uirtute, quae nobis peispicua esse non potest ex sensu, sed solum ratione. Haec mihi uidentur dicen da ad auctoritate illam,ex qua animi mortalitas sequi uidebaturiquod uidelicet motis nobis,necesse est ut omnia quae in nobis sunt moueantur. Propositio enim illa indetur ob rationes dictas ad eam quem diximus sensum contraheda at in coarctanda quod si fiat, no uideo quid aduersus animi immortalitatem,quod sit alicuius momenti,concludere possit. s Ecrio sEPTIMA.Α Didue J quod subiungebatur ex sententia nonnullora, qui putabant ratio
in xnesiuam dissolui non porte, respondentes, negamus consequentia:quia anima rationalis est aeterna.& tamen uia, qua usus est λristoteles ad demonstiadas se asmateriae expertes aeterna demonstrat positis principiis naturalibus:& a ueritate abhorrei,demonstrationes et rationes illas falcas esse etenim rationes,quibus de
mostrauit Aristoteles sorinas coelestes esse abstractas a materiasumpte sunt ex propriis operationibus illarum formarum,ut uerbi gratia, quod mouent sterno tempore eadem coreora quod non possit couenire aliis formis, praeter quam coelestibus. Rationes uero quibus utitur ad demonstradum animam intellectivam esse a materia seiunctam sunt ex ipsius animae intellectivae propriis operationibus, sicut oportet:non enim aliter fieri potest.quae propriae operationes sunt loge diuersae ab ope rationibus sormarum coelestium, nam siunt huiusmodi. etenim si anima esset mixtaeu corpore fieret calida ec frigida. ec instrumentu haberet corporale,sicut sensit iuri quo fungeretur in suo opere exercendo. sed cum eius opus sit,ut antequam intelli gat sit pura potetia, Sc uniuersaliter intelligat sequitur aperte, ipsam non habere organum corporale: ex quo emanat, ipsam non esse mixtam cum corpore: 5c per id,
quod necessario sequitur,ut sit impallibilis. Diuersa igitur est operatio ista ab illa
Quare tantum abest ut ex eisdem rationibus oporteat omnes substatias abstractas demonstrari esse abstractas,ut nullo modo hoc fieri possit. Etenim istae substantiae non sunt eiusdem rationis, licet conueniant in hoc quod sunt a materia ubstra 'tae: sunt enim diuersae: habet igitur,ut constat operationes diuersias:diuersas igitur consequutae sunt demonstrationes. Nihil ergo quod isti as Ierunt,concludit ut opinor
aduersus sententiam nostram. Erat alia ratio quod uidelice si intellectus possibilis esset aetemus,non indigeret agente. Cui respondentes negamus cosequentiam: &dicimus ipsum esse aeternum, quia non est mixtus cum corpore: indiget tamen intellectu agente, quia est in pura potentia,ut ex superioribus patet, magist ex eis etiam quae dicentur, patebit. Fallum praeterea est licet eius natura sit longe stuperior quam res materialis,quod prius intelligat seipsum sine auxilio alicuius quam intelligat materiales sormas quia cum ex sua ipsius natura sit pura potentia,no poterat seipsum intelligere. quod enim est pura potentia, non posse ex seipso in actum redigi,ita in promptu est, ut nulla penitus ostensione indigere uideret .non poterat ergo intelligere seipsum sine benefi-
556쪽
EN ER s. 3ING. cERπΑΜ. cio alterius:nem poterat intestigere res extrinsecus existentes,cum esset abstractusi materia, nisi geneficio intellectus agentis,qui illas materia secerneret, ut in si perioribus declaratum est. etenim intellectus possibilis intelligit seipsum, intelli. endo opus suum. nam intelligens se intelligere omnia, intelligit se non esse mi. xtum eum speciebus a natura: ec intelligens ho intelligit necessarium eta,ut ante Quam intelligat, sit in pura potentiae & per hoc deinceps intelligit se non elle misextum cum corpore, propterea quod ex hoe, & ex illo quod intelligit uniuersaliter, intelligit se non habere organu eorporale: hoc intelliges intestigilla non elle mixtum csi materia.& quia non potest intelligere insuersaliter nisi auxilio intellectua agetis ut demonstratum est, falsum est quod prius intelligat seipsum quam formas materiales. qui quide intellectus licet longe nobilitate superior sit rebus materialisbus tame quia est imperfectus, pura potetia potest perfici a fotiris materialibus. ut dicemus: non quatenus materiales sunt,& sua ui, sed quatenus lactae sunt immateriales auxilio intellectus agentis, & quatenus mouentia sunt. qui quidem intellectus agens est ipso intelleetia possibili longe praestantior: deinde etia mouem,qua tenus mouens, ipsum motum honore antecedit . di hoc modo intelligendo, nihil
absurdi meo iudicio sequitur,quod intellectus possibilis immortalitatem label
a Ec Tio Q c T A V A. D aliam autem quaestionem,quae hanc sequebatur, respondentes, dicimus a P veritate alienum esse, intelligetias eme eiusdem rationis in specie: ellent enim multae numero. quod si daretur,in dubium uenire non posset quin ut ex eis quae dicta sunt perspicue patet esssent generabiles,& corruptibiles: quod plane a ueritate abhorrere di ab Aristotelis sententia, ita clarum est,quam quod clarissimum.sunt tam omnes inter se specie differentes, ec praesertim anima intellecitu ratione inmiectus possibilis quae differt omnino specie ab aliis intestigentris: quam quidem scimus aeternam esse, quia non est mixta cum speciebus, cin pura potentia: reperid duod sequitur necessario,rion est mixta cum corpore, cum ergo non lit ei uidem
rationis cum formis coelestibus licet in hoe cum illis conueniat, quod est aeterna non plane efficitur, ut omnia quae de intelligentijs inuestigauit Aristoteles sima tribuenda intellectui potentiae. .are non sequitur,ut quia aliae intelligentiae lintactu, ipsa ex natura sua sit actu, non potentia. ratio enim illa quae ostenditur illam
esse aeternam, luce clatius ostendit,non eonuenire aeternis, quatenus aeternae lunt, actu esse. materia etiam prima, quam esse aeternam uia naturali in dubium uenire
non potest, esse in pura potentia, quatenus ipsia est,& non actu ita inpromptu est, ut nihil magis. mare cogimur fateri,dati aliqua aeterna, quae sinis potentia, ut
. . - perspicue etiam patuit ex tex. s. 3. de Anima. Quo in loco accepit Aristoteles, in
tellectum agentem eri impas emi uidelicet, quia intellectiis potentia erat' impassibilis. Hoc enim in doctrina Aristotelis perspicuum est,quod uidelicet de tur siquod aeternum quod fit potenti non actu, ut id quod indiget corporem perando tanquam subministrante obiectum sed tamen recte contingit dicet si conuenire aeternis, quae neque in esse, neque in ipsorum opere in gent cordore a snt actu & nullam habeant potentiam: quod ab intellectu pollibili longe abelle, ostenderat dictae demonstrationes, quibus ut diximus cognouimus ipsum in tellectum non eme mixtum cum speciebus, sed esse in pura potentia antequam ii testiuat non em mixtum eum corpore. nihil igitur sententiae nostrae nili tali mur) aduersari uidetur ratio. - abiicienda igitur est tanquam a Peripatetico '' Ad altam autem quaestionem quae erat, intellectum agentem eri causam , uti tellectus possibilis intelligeret res materiales, ergo multo magis i plum cile mi αἱ
L-s consequentiam illam omnino aueritate alienanielle.
amus oviccuid est causa, ut alia intelligant, illud magis
concedimus ipsam magis uidere. . .
Ad probationem illam auton illustremia peringatam, propinquod V
557쪽
B E R π π1 1 , di illud magis: respondemus illud idem quod diximus in pibro institutionis nostrae in primum Poster. librum,interpretantes hanc ipsas ,rimo lunam pro
politionem ad hunc modum. Propositiones autem ex quibus una aliqua conci uotio discitur, dicuntur esse illa ipsa conclusione notiores, propterea quod quotiesecunque est aliqua affectio occidentalis, quae duabus rebus non proprie conueniat, ec uni quidem propterea conueniat quod alteri prius conueniebat: tunc ijs condi tionibus diligenter consideratis uidebimus illam affectionem magis semper conuenire causae, quam effectui. Quod si dicatur,ut necesse uidetur, facile dissoluimus quaestionem dictam: quia cognoscere res materiales, non conuenit intellectui in actu. Non ergo in hoc casu intelligitur propositio . homo enim est ebrius propter uinum,non tamen sequitur uinum esse magis ebrium: ista etiam eorpora inseriora sunt olida propter corpus cccleste, corpus tamen coeleste no est magis calidum,ni
PRaeterea arguebat etiam Symon Portius . diems: Si intellectus esset ab
stractus a materia, non posset perfici a rebus materialibus: huis argumenti consequentiam nos ne3amus. Ad probationem uero dicimus, salsum elle, di a sententia Aristotelis abhorrere, non perfici, di non moueri a materialibus sermis, esse proprium intellectus abstracti. hoc enim est, quod erat probandum. Et eis nim illud solum conuenit intellectui abstracto, quod est actu simpliciter: nem fieri Posse,ut unqua probet. Haec, quae dixerunt conuenireintellectui abstracto secundum communem rationem intellectus ostendit ratio,quae probat intellectum possibilem esse a materia seiunctum. o Erat alia quaestio, quae hic urget uidebatur: Intellectus perficitur a formis materialibus,ergo non potest esse immaterialis. Cui quaestioni respondetes,negamus etiam consequentiam. Ad probationem dicimus,non abhorrere a ratione ut alio quid quod non sit persectum simpliciter, perficiatur ab impersectiori non simplicite sed aliquo modo ut intellectus postibilis perficitur a rebus materialibus benesicio intellectus agentis.5 quia res materiales,quatenus sunt actu ec mouentes, ne
aliquo modo intellectu possibili persectiores licet simpliciter sint impersectiores
quia uidelicet est pura potentia in rerum natura,ec quo ad res recipiendas. Hoe item absurdum sequeretur,si poneremus intellectum possibilem ess e mate. rialem, quia non posset perfici ab aliis formis materialitius, propterea quod ipse e tiam est longe persectior omnibus aliis sormis materialibus,a quibus perspicue patet ipsem intellectum possibilem persci.Quare nihil impedire uidetur, qui: persectius, quod tamen non omnem habet persectionem, possit aliquo modo persci ab imperfectiori, praesertim beneficio alicuius p et sectioris. Ne p ratio qua demonstratum fuit, Deum non cognoscere aliquid extra se prois hal aliquid aduersus nostram sententiam propterea quod declarauim ira in superioribus,rationem illam habere uim,quia Deus erat omnium diuin illimu ,re optima omnium substantia,&persectissima, re honoratissim di immutabilis. ex quibus omnibus sequebatur, ipsum non possie intelligere aliquid extra se: nam sequere tur, ipsum non eme omnium diuiniussimum, neque stabstantiam omnium optimam ec perfectissimam & h onoratissimam dc immutabilem, ut ostensum est insuperio ribus ex uia naturali, alia tame: quod quidem erat ita absurdum,quam quod absurdissimum. quae quidem non conuenire intellectui possibili, qui est pura potentia,ec infimus inter ea qus a materia sunt seiuncta,nemini qui modo si ianus dubium esse potest. Quare concludimus, nihil impedire quit illud quod non est optimum, ne p persectisssimum simpliciter, sed ei desunt multae prssectiones, possit aliqviythodo perfici ab impersectiori simpliciter,non abimperfectiori, secunda quid:quia illud mouens quatenus est a 'indicitur est e persectius, quam id quod est potentia, itacet illud persectius sit a maceria festinctil. persectius ergo aliouid potest ab eo quod est imperfectius, simpliciter persci,non quatenus est imperfectum simpliciter, sed quatenus secundum quid est persectius, praesertim beneficio alicuius persectioris. ut dictum est. Cogimur enim ita dictae ex demonstratione Aristotelis, quae prob Z uit ina
558쪽
uit intellectum nostrum possibilem eri abstractum: Nex eo quod cognos mira
ipsum intelligere formas materiales, ab ijs perfici dicimus tamen hoc non osten dere eius mortalitatem,propterea quod si esset etiam materialis,perliceretur ab omnibus alijs formis materialibus, quae sunt ipso longe imperfectiores.etenam haec eadem dissicultas remanet, si ponatur etiam ipsum intellectum eme materialem: quia quaerendum erit, quomodo possit intelligere alias sormas materiales, quum stillis multo persectior. Quod uero perfectum possit etiam aliquo modo posci ab im- , Tibic. persectiori uidetur Aristoteles declarasse in primo Ethici capite octavo, iis uerbis:
v Per se sufficiens ponimus,quod solum eligibile facit uitam, ec nullius indigentia. ,, tale aut esse scelicitatem opinainu praeterea omnium aut eligibilissimam,non con . ,s numeratam: conumeratam au manifestum quod eligibilior cum minimo bonoris.,, excelletia em bonorum sit, quod additur. motus aut bonu eligibilius semper. perse,, ctum autem quid uidetur ec per se sufficies sorticitas, omnium agibilium existens ii .is nis. Quibus significat,scelicitatem,quae erat eligibillissima, ec ob eam rem persectissima, non conumeratam fieri Misibiliorem, cum minimo bonorum, quod erat longe imperfectius ipsa scelicitate. Uidetur igitur persectissimum perfici posse ab impersectiori:quod tamen non potest intelligi de eo quod est simpliciter, ec omni ex parte perseetissimum,sicut est Deus optimus maximus.etenim i elicitas illa non conumerata, non est scelicitas omni ex parte persectissima ec eligibilissima, sed ratione habita ad alia bona. nam i elicitas,quae est simpliciter perlaetissima complexu suo continet omnia alia bona, nec ei adiungi aliud bonum potest. sed satis est ad rem nostra ut aliquid persectius possit aliquo modo perfici ab impersectiori Quare perspicuum esse potest, propositionem illam non esse intelligendam simpliciter,' sed eo quo diximus modo:& tunc dissoluta erit qusstio illa,quam isti maxime urgere existimarunt.
Erat alia quaestio, uidelicet quod inlesleetiis habet temperamentum ex sanguia
ne,ergo non est aeternus. Cui occurrentes negamus id quod antecedit:& dicimus illud idem quod in siciperioribus diximus, colore cordis purissimu indicare tempe ramentum intellectus,quia indicat temperamentum phantasiae, quae seruit intellectui. quae etia potest dici intellectus quia seruit ec obedit ipsi. ec quia dicitur etiam
intellectus palisluus,non ergo uultAristoteles possibilem constare ex temperamento.nem istae interpretationes sunt somnia, ducuntur enim ex ipsis Peripateticae do , ctrinae sontibus. Nem sunt,ut ostendimus ex primo Et hic. praeter Aristotelis con
.Q. vhim. suetudine.in dubium enim uenire non potest,quin ex optimo caloris temperamento intellectus noster excellentius exerceat suum Opus: quia phantasia ex eo tempe ramento longe melius ei subministrat obiectum.
Nem sequitur id, quod concludere conabatur ratio illa,quae asserebat dari remi niscentiam ex Aristotelis sententia, si intellectus pollibilis oc agens ement aeterni. Ad probationem enim dicimus, intelleetum possibilem esse aeternum, & agentem eme aeternum,& rem intellectam esse aeternam quia est uniuersale, 8c factum est aeternum sed aeterna dicuntur uniuersalia facta quia aeterno tempore est successio in diuiduorum a quibus sumuntur. at non surit aeternae numero in hoc uel in illo, ne in eodem: quia uniuersale uerbi pratia animal, quod erat ante in intellectu meo. non est idem numero cum animali quod nuc est in ipso intellectu:propterea quὀd intellectus qui erat in me her hac nocte quieuerit,ec non intellexit animal uniuei i sale. etenim non datur memoria intellectualis quae reseruet phantasma, sed oblitus erat illius uniuersalis in me,quia phanthasa mea quiescebat in somno,& illi non os serebat specie illani hodie uero cum e somno expergefactus suit, oportuit ut pharitasta ex memoria acciperet omnia indiuidua animalis, quae sunt in ipsa. u to ea -- έ. -- intellectus agens inde abstraheret formam uniuersalem, quae deinde mo uel intellectum possibilem is recipit illam, de hoc modo intelligit. sed somma animalis proxime abstracta, alia est numero ab illa qi iam heri percepit intelle eius: est enim accidens intelledius.quod si dicantur uniuersalia este aeterna ideo diis cuntur quia singularia eorum sunt per successionem aetcrna, a quibus singularibus aeterno tempore intellectus agens potest abstrahere uniuersalia: di satis est intelle
559쪽
'u quod forma animalis uniue salis nunc percepta reserat eadem singularia,quae referebat forma heri percepta. etenim non uidetur necessaria, ut uniuersalia sint ae eerna numero,ratione etiam eiusdem indiuidui, ob rationes dietas:multo minus ergo in diuersis indiuiduis erunt aeterna numero , cum referantur a diuersis phantasmatibus. quare si uniuersale sectum est aeternum hoc modo, no est necesse ut detur reminiscentia: quia si intellectus possibilis & agens desinerent informare Socratem, Munirentur Aristoteli, habitus uniuersales qui erant in Socrate non remanerent in Aristotele. quia corrumperetur phantasia Socratis, Sc memoria,in qua erant lingularia illa,ex quibus intellectus agens abstruxit uniuersalia.quare perderentur haec omnia, opuscp esset si Aristoteles uellet intelligere, ut laboraret, & comprehenderet singularia, a quibus subinde intellectus ages abstraheret formas uniuersales. quod declarauit Aristoteles loco citato ex tertio de Anima,ubi dixit: Non remini, S. D Ai . llis inem, quia hoc quidem impassibile: passivus autem intellectus corruptibi, t x zo. Iistoc sine hoc nihil intelligit. In controuersiam autem uenire non potest,quin Aristoteles dissoluat hanc qusstione ut colligi posse arbitramur ex eis quae dicta sunt in lisperioribus, dum explicaremus hunc textum: ad quem locum, ne nimii simus, lectorem reiicimus. Non sequitur ergo ex aetemitate intellectus possibilis N agentis,ut detur reminiscentia, propterea quod Aristoteles reminiscatur omnium habi tuum qui fuerunt in Socrate. nam oportuit ipsum laborare,ut ex singularibus acci peret uniuersalia,sicut di etiam est. nihil igitur haec prohibent quin intellectus sit aeternus,ex Aristotelis sententia. ommuni motu animaliumquς quoniam ex eis quae dicta sunt perspicua esse arbitror, non opus est toties idem repetere.
Ad id uerὁ quod dicit Aristoteles, Mortem esse sorti maximo dolori, quia finis
et hae nihil amplius mortuo uidetur essenes bonum neq; malum:dicimus hanc au , ribis.ctoritatem ostendere tam immortalitatem quam mortalitatem. quia si esset morta- cap. o. lis intellectus dixisset quod mortuo nihil restat, re quod non sentit, nem intellinit. laed uoluit meo quidem iudicio idem significare,quod dixit in primo Ethici eapi i. Estis. te is. ad hunc modum: Magis autem dubitantur sortasse circa mortuos si alicuius p is honi participarent , uel contrarii. uidetur autem ex ijs, si re peruenit ab ipso quos cunt,siue honum siue contrarium, debile quoddam ess ,& prauum, uel simplicis ter, uel illis. sed si est, non est tamen tale Θc tantum, ut possEt facere beatos eos qui non Rant,nem ii Dant ut possit auferre beatitudinem,ec ea quae sequuntur. Quare sicut in eo loco supponit immortalitatem animi alioquin ut dicemus) quaestio illa esset inutilis re inanis:ita in hac auctoritate, de qua auctoritate in sequetibus etiam pluribus agemus, uerum quomodocunq; sit,nihil facit aduersus sentetiam dictam ex aemonstratione Aristotelis naturaliter loquentis. quoniam cum dicimus intellectum elle aeternRS unicum,& separari ab indiuiduo particulari, ut a Socrate mortuo non uidetur iam aliquid ipsi eme neq; boni nem mali ex hac uia selia tame: quia comapta est eius sensitiva,& intellectus ab eo est separatus, non tamen sequitur,ut perspicuum est, intellectum est e mortalem. satis enim est, quod a Socrate mortuolit seiunctus: quia quatenus ad ipsum Socratem attinet, perinde est ac si interijsset sEc Tlo D sc IMA.n satemur, quod laeditur Sc laceratur per se non esse aeter
560쪽
Ad id uero quod addebatur,anima esse in loco per accidens,concedimire, si peianimam intelligimus ipsam sensiti m. si uero per animam intelligamus intellecti,uam hoc est quod negamus, quia non est per se, nessi per accidens in loco ut decla .ptas Ad auctoritatem Aristotelis sumptam ex quarto Physic. dicimus ipsum intelle.
xisse de anima sensitiua,quae extenditur ad extensionem corporis, ec in esse ab ipso corpore pendet. si asit intelligeret de anima coeli, ut uisus est eo in loco innuere A, uerro es illud idem dicerem de intellectu,quὀd diceretur de anima coeli. Sed melius est ut Aristotelis uerba referamus ad eum sensum qui est uerus,&sa elle intelligi potest, quam ad sensum quem percipere sine maxima uerboru eius uiolentia non possumus.iniare dicimus, nihil sententiae nostrae repugnare. Cdm uero addebatur, animam nostram moueri propterea, quod eius corpus mo .r si ς uetur quod acceptum fuit ex s. Physici ad id iam responsione dedimus in superioribus. Concedimus enim illud quod est in corpore,& pendet a corpore in esse, in ueri ad motum corporis: Echoc modo dicimus intellexiisse Aristotelem. Sed quod est in corpore,& non pendet a corpore, neP per se,nel per accidens mouetur a seipso licet per accidens possit fortasse moueri ab alio, ut declarauimus in superiori, is bus dum explicaremus illa uerba Aristotelis s. Physic. Non est autem idem moue, i seeund um accidens a seipso,& ab altero quidem inest, ct eorum quae sunt in cor, is lo quibusdam principiis,quaecunque secundum plures seruntur motus, alterum auis tem cor ptibilibustiolum . Quae etiam uerba aperte indicant, textum citatum in eam sententiam esse accipiendum, ut intelligatur de corruptibilibus solum, ut nos asseruimus. etenim loquitur de eis quae mouenturi seipsis per accidens, quae non possunt esse nisi corruptibilia: non ergo textus ille labefaciat sententiam no-
Ad id uero quod subiungebatur, intellectivum no posse esse sine sensitivo ec ob
hoc intellectum esse inseparabilem: perspicua est ad hane quaestionem resposio, ex eis quae a nobis ex sentetia Aristotelis declarata sunt in superioribus, cum diximus intellectum esse separabilem a corpore,& inseparabilem: separabilem ob hoc, uel ab illo: inseparabilem uero simplicite imὀ semper esse cum corpore. Dico igitur se
corporis quia est totus in toto,et totus in qualibet parte.en ergo in corpore, re o peratur in corpore. Et concedimus, sicut materia non potest separari ab omni
torma ita intellectum non posse separari ab omni corpore.hoc est enim quod con cessimus ec probauimus insuperioribus. Tantum igitur abest ut hoc dictu sententiam nostram labefactet atq; infringat,ut eam maxime confirmet. Erat alia quaestio: Si intellectus est aeternus ergo eius materia deberet esse aeterisna. ad quam respondentes,concedimus consequentiam . Cum uero dicis,falsum esse materiam esse aeternam hoc est quod negamus. Cum addis,sinnularia esse corruptibilia: respodemus ipsa esse corruptibilia, singulariter per successionem tamen esse incorruptibilia. echoc pacto sunt materia ipuus intellectus. Erat item alia dubitatio, quae ingenia multorum doctiissimorum hominum exercere uisa est,quae crat huiusmodi: Niliit uidetur prohibere quin intellectus sit generabilis ec corruptibilis,ec tamen sit tantae persectionis, ut est: ergo est ponendus talis. Cui occurrentes,negamus id quod antecedit ut sit generabilis de corruptibilis, ec sit tantae persectionis. quia si esset generabilis, non posset intelligere uniuersali ter: quae est summa ipsius intellectus persectio. Ad probationem dico,longe plus distare equum & elephantem & simiam ab ipso homine quam distant ostres di uermes ab equis δέ elephantibus & aliis animalib. persectis:quia licet sint ualde impersecta comparata ad illa, tamen quum omnia habeant sermas quae ex materia prosciscutur necessitas cogit, ut minus differant ab illis quam sormae corruptibiles a sormis incorruptibilibus . est enim inter ipsas tanta distantia, ut uix cognitione com-Haec