장음표시 사용
591쪽
quidem iudicio est fugienda, tanquam somnium di figmentum, nulla necessi tale excogitai m ,herio sFπTA- 2
rim bulentibus duae sub luna existunt: est tamen pars subst nciae omnium ennis omnibus emi , H Aristotest, do strina in Promptu, it tu
ipso ς', bs, . Qui h eone luditur ipsum intellectum no Pol se esse' ' Ad is 5 A istoteli, sumptum ex septimo Meta. dicimus, eum acciple Meta.
dum esse in eam sententia, tuam dixtimis propterea quod a ueritate laorreret, ct S. a seioso discrenare quia ex suis principiis, ut opinamur ostendit se, sequitur ipsum esse unum inoirinibus hominibus, ta esse substantiam singularium non persectatri
ta ratione pollemus ostenderὶ materiam pumam non esse substantiam
rerum materialium, propterea quod substantia cuiuis rei propria cuius p esse quato uidem ut patet, nulli alii inest. materia enim prima est communis omnibus entis. u, ni ieri libus' non erit ergo substantia. Sed hoc a veritate abhorrere est perspi-.euum:ereo id unde emanat a ueritate alienum esse necesse est: sed emanat ex haerim: sitione quod substantia cuiust rei propria cuius est. ergo alterutrum eueni necessὸ est uelut propositio illa sitialsa, uelut intelligatur de substantia complo , poei secta & totali. Idem etiam huius rei iaciunt alias rationes, quas eo, in loco post eam qua diximus inducit Aristoteles. Etenim omnes probant uniuersale non esse substantiam: quare puto quaestionem hanc recte dissolutam a nobis esse. Ad aliam aut .quae sequitur hanc qinestionem, dicimus sequiuia naturali sal a aliam 'ra , Η -- urium in omnibus hominibus. negamu3 ia
iner sequi ob hoc ut simidi inst omnibus hominibus. quia hoc est Quod inquit
Aristoteles non apparere, sc hoc accidit ex diuersitate materiarum ipsarum sin u-Hr litote es no F P b idi Olm intelligere, Anaxagoram posset yς, 'tellest uni essie similiter in omnibus animalibus, ec tunc ratio Aristotelis contra ip-
nobis AnaYa mram fuit se illius opinionis, ut existimaret illum dictum intellectum inesse similiter omnibus animalibus. quare dixit Aristoteles, hanc non solum non apparere inesse omnibus similiter animalibus,sed neq; etiam omnibus hominibus,
moda dices:Qsonia assiliuitis noui interio est alterius rationibus magis Spria,hac me. 1i. quide dimittamus nucillud aut incoaemes accidit octauacrationi,et plurimi quae
592쪽
de anima sunt.eopulat enim,di ponunt in corpus animam, nihil determinates proopter quam causam,di quomodo se habente corpore., Et in tex. etiam eiusdem primi, hoc aperte indicare uisus est,cὰm dixit: Hi autem, solum conantur dicere quale quid sit anima, de susceptiuo autem coisore nihil ad , huc determinatum, tanqua contingens sit secundum Pythagoricas sabulas, quam , libet animam quodlibet corpus ingredi. uidetur enim unumquodq; propriam h , bere speciem &sormam,di quae sequuntur.
, Hoc item uidetur colligi ex eis quae sumpta reliquit L. de Anima,tex. is. ad hune, modum μpropter hoc inquit: Bene opinantur, quibus uidetur neque sine cora .pore et te,nel corpus aliquod anima: eo us quidem non est, corporis autem alia, quid est,& propterea hoc corpori inest 5c corpore huiusmodi: ec non sicut priores
. ad corpus aptabant ipsam,nihil desinientes,in quo, ecquali. atqui cum non uide , tur accipere quodlibet.sic autem fit,et secundum rationem. unusculusq; enim actua. in potentia existente,& in propria materia aptus natus est fieri. Quibus uerbis perte ostendit antiquos eodem modo accommodasse anima omnibua animalibus,
quia nihil definiebant in quo θc quali corpore esset adaptanda. quare recte eos fosellit Aristoteles. non igitur Aristotelis propositum suit, dicere intellec tiam non inesse omnibus hominibus, ita quod denturaliqui homines qui careant intellec tinneque quod non ponest esse unicus in omnibus, sed quod non inerat similiter omni-hus hominibus,quod erat uerum.etenim ratione corporis aliter, di aliter erat in diuersis corporibus. ec hoe sitit Aristotelis meo quide tu dicio ) propositum: ali quin pugnaret cum sua ipsius ut ex eis quae scripta sunt , perspicuum esse potest
Ad postremam uero quaestione dicerem, negando sequi ex ueritate intellectus. duo contradiistosia esse omnino in eadem parte animi, & eandem parte animi omnino intelligere contradi storia, quod plane esset absurdum. Ad probationem uero dico uerum esse, fieri posse ut unus uerbi gratia Socrates in hoc instanti intelligat solem esse maiorem uniuersa terra ei p fidem adhibeanec alter, id est Plato, intelligat in eodem instanti solem non esse maiorem uniuetia terra,& haec esse contradi storia non tamen ex hoc sequi arbitramur,ut idem intes le Rus in eodem instanti intelligat contradi storia & quod in eadem parte omnino animi sint contradictoria propterea quod non est intellectus, qui intelligat illa duo contradictoria: sed est Socrates,& Plato, qui intelligunt, ut colligitur ex eis quae declarata sint ab Aristotele primo de Anima tex. 6 α 66. quos tex. qui ain superio ribus citauimus saepe, nulla occasio mihi dari uidetur, ut iterum eos in hoc loco estem: sunt ergo intelligentes illa contradictoria, non unus quos dicimus poste sine aliquo nefario scelere intelligere duo contradictoria, ob uarias phantasias quas sortiti sunt, quae subministrant intellectui uaria phantasmata. & licet intelligeret illa duo contradi storia eodem intellectu accepto, secundum substantiam, non tamen eodem intellecta omnino: quandoquidem intelle Rus ille in eo casu uideatur rati onem duorum intelle quum aliquo modo subire, propterea quod accommodatus est duabus phantasijs,uel duobus corporibus. ex qua aceommodatione uidetur alicuo modo, quando est accommodatus uni, differre a seipso,quando est accommodatus alteri: & ita non esse omnino idem. α propter hane differentiam non est a ratione alienum asserere, duo illa contradi istoria non esse in eadem parte anim quia omnino non esse eadem pars animi. imo multa dicuntur ei contingete,quando est accommodatum Socrati quae ei non contingunt, quando est applicatum Platoni. etenim quado est applicitum Socrati intestigit necessiso ea quae sibi subministrat, Phantasia Socratis, & non alia phantasia,&no potest aliter sacere. quando uero es applicatum Platoni, cogitur percipere intelle 'tu ea quae subministrantur ei a phantasia Platonis.semper enim cum dicimus intelle fium intelligere, intelligimus hominem intellectu ne hoc aratione abhorrere: quia videmus idem accidere materiae primae,quippe quae est una numero in omnibus gens libus 5 corruptibilibus:
et tamen in eodem instanti temporis quatenus informatura diuersis sormis,recipit contraria: est tame una numero per se,per accidens uero & ratione extrinsecus ad uenieme multiplicat .ec tunc non dicitur una numeto omnino. ita dicimus de in
593쪽
L I B E R π π π i i y. tellectu.quod uidelicet secundum substantiam Sc per se est unus numero, ratione
uero exti insecus adueniente multiplicatus:non dico tamen eodem modo multiplicari quo materia prima, sed satis est pro tempore,quod ec materia prima ex sua substantia di intelleetus ex sua substantia stat unus tantum numero. nihil postea uide tur prohibere, quin sicut materia dicitur multiplicata i atione extrinsecus accedete, Quin re intellectus dicatur multiplicari ratione extrinsecus accedete . Licet modus multiplicationis materiae primae ut dictum est paulo ante) sit longe diuersius a mo-
- ἐλsi te intellecRusmulo De Cui caret magnitudine dc quantitate.
Dialectica: quam diximus esse unum ec idem in substantia quod Rhetor Lal: . 1 mus tamen quod ratione materiae ciuilis, cur applicatur, hetorica disterre a Dialectica:& ita differre a seipse, quado n5 est applicata. 8c propter hac causam no fuisse superuacaneum Aristotelem conscripsiste Rhetoricam licet eadem esset in substantia duod Dialectica:& posuisse differentiam inter Rhetorica ec Dialecticam,quoa plane nihil aliud erat,si bene consideremus ea quae a nobis in saperioribus disipula ta sunt quam ponere disterentiam inter Rhetoricam 5c ex sila substantia, Θc Rhetoricam applicatam materiae ciuili.etenim tantam uim habet illa applicatio,ut multa,ec illa quidem contraria, conueniant ipsi,ut sic applicata uae non conueniunt ei in sua substantiao accepta generaliter ut aliquo modo abstrahit ab hac uel ab illa materia quare intellectus uarijs indiuiduis accommodatus,non est omnino idem. Unde non sequitur in eodem omnino esse duo contradictoria: quia non est idem omisnino. si enim esset idem omnino, sequeretur absurdum quaestionis propositae: nem
est idem quod intelligit contradictoria,sed sunt diuersi. 5c in hunc sensum trahi uolumus ea quae diximus-ig as insuperioribus dissolueremus illud absurdum se qui quod tu intelligeres quod ego intelligo,si essiet unus intellectus, quando dixi mus intellectum non intelligere ex se solo, sed semper habere relationem ad illud phantasma cuius corpus informat:quia hoc nihil aliud est, quam intellectum per ilis Iam relationem aliquo modo esse multiplicatum a seipso, ut ad aliud phantatinatesertur differre. reii cimus etiam nos ad illa,quae diximus in eo loco. etenim intelle .ctus sine phalasmate nihil intelligit: nihil igitur nisi mea me sallit opinio uidetur Drohibere. quin sententia de intes ectus unitate fundamentis natura,falsis tamen,in hoc casu consentiati eam enim non sequuntur absurda ex hac uia.si enim lumine di uino careremus, nunquam fieri posset ut hanc opinionem fundametis naturalibus euerteremus.sed euertitur ex lumine quod prosciscitur a causa quae & tanta nobi litate ec praestantia excedit causas naturales,ut nullus repetiti possit quamuis Lapi entissimus qui possiet non solum uerbis explicare, sed neq; etiam mente percipere eius nobilitatem ecpraestantiam.
His initur quaestionibus dissolutis quid est cur dubitandum sit, ne ea quae dis uis
taui sint uenissima r anima uidelicet rationalem esse impassibilem, non mixtam corpori,simplicem a corporekxtrinsecus accedere, et esse ' immortalem,quum ratio diverba Aristotelis aperte nobiscum facere uideantur. Nis LIBRI T R I G E s I M i TE R T I i senis singularis certaminis.
594쪽
I E D statim diceret aliquis: Hoc quod dixisti,uerba indelicet Aristote
i lis ec rationes aperte tecum facere, in dubium uenire possit: proptereat Quod inuenti sunt multi, qui quidem in magno nomine α gloria fuerer inter quos suit Symon Portius,qui in lucem edidit libellum quem inimosii uente humana: quippe qui non dubitauerunt, aliter interpretando, quam Dei ni rationes Aristotelis,& ipsius uerba in contrariam sententiam rapere. quo rum interpretationes nisi a te omni diligentia conuellantur, fieri non poterit ut ceristium &stabilem de animorum immortalitate scientiam habere cui tu profiterin mis Cui respondentes dicimus nos uelle asseri e explicationes quas asserunt illi quoadixisti esse in magno nomine di gloria: ut unusquisi qui natura sit bene costitutus.
'ossit intellisentia consequi,quantum isti ec a sententia Aristotelis,& a ueritate ab horreant ut suam tueatur positionem,& in quos errores quamq; turpes pace ipsorum ut nos quidem opinam usi dixerim inciderint. Haec igitur siunt uerba qua ut 'licent tex. 63.& .ptimi de Amma, erunt,que insuperioribus explicauimus. - Porro hic omnia inquit,Symon Portius qui ere unus ex istis ut idiximus, quae is in oti enti particula ab Aristotele dicuntur,in dubium uertit,& primum Lerimoniari continuationem cum superioribus.nam cum animum inquit Portius) non moue is ridemonstrare instituisset,a proposito alienum iuit dicere,intellectum et Ie subitan: M tiam quandam intus accedentem,nec defuturam. nullas de immortalitate animi diis sputandilocus erat:quoniam non erat hic institutus,an mortales ement animae parisis tes sed solum,an moueri ut dicit tex. quintus contingat. Huius autem dubitatio isti nis solutionem in alium locum distulit Themistius,causam, affer quod Aristote-- les disputadi magis diligentia quam ex sua sentetia id ita protulerit . Philoponus inquit idem Symon Porticis hanc eandem dubitationem Alexandrum mouisse - refert & hoe pacto diremisse.sed postea multa addit, Aristotelem uidelicet intelle ctum in consula nec distinxisse eum qui est in actu, ab co qui est in potentia quom, δε am non erat hic locus proprius. sed cum uulgatus intellectus actu dixit illum esseri substantiam intus accedere, di non corrumpi, M trario,quae nullisparsibus animae
is Aristoteles in iiiii) corruptionem celabiem & famosam, quaerit a commΠς,
is one eorrumpi neei contrario,nec a subiecto ζxς ς'/N P tbhitatio eum M ta intellectus potentia, sensus vegetalis, corrump xxi quid m*β ja in nullum habeant per se contrarium:uerum desinunt ab Q. sin aliquo subiecto Irrupto, ut uel intellectu utem: ipse uero intellectus, Iiς xiVM stantia actu, impassibilis, & solus attemus est. addit sertasse, quonu adb- n
νν erat apertum, an omnis intellectus esset aeternus: sed discutimum liBro tertio. ex ι, his ergoli queside intellecitia potentia Aristotelem , is de intillectu significato famosiori uel cofusiori, ut ex Themistio patetit sta sunt uerba Symonis Pon a qui aperta ueritate in cottaria parte mimp --x imperite ut ego quide opinor rapuit, ut pudeat me aliquid contra proferre tamen ne rudes existiment, nos, tales homin.s explicationes missia ,rum euersiones inuenire no ualeremus,decleuimus singula ipsius p p . . ba.Sed in primis rogamus lectores,ut animaduertere uelint in quas in P in em sine nefario scelere profiteti philosophia in re tam perspicua, ueprono cploqui)ut sua positione tueret sese coniecerit. Primum elii cogitur dicere ut dicit=Aristotele alia loquutu esserer quide det tota ta diuino philosopho ineme ei
595쪽
L i B E R π π π I I L facinus ex omnibus indignissimis: longe enim melius honori suo atq; existimationi consuluisset,si eum salsa,& a ueritate abhorretia asseruisse,protulisset. Elem hoc esse hominis illud uero pueri ac insipientis nemo ut arbitror negabit. Quod uero dicit nullum eo in loco de immortalitate animae locu suisse,ita est falsum, quam quod falsissimum. Quare ut melius huius rei cognitionem intelligentia consequi ualea mus , 5cut rectius perspiciamus quam longe iste a sententia Aristotelis recesserit,
non elle alienum ab instituto nostro duximus,repetere explicationem tex. 6s5c c6. Explicati, primi de Anima,quam in superioribus adhibuimus: quia ex explicatione reperta, fa tem e cilius assequemur propositum nostrum. sed necessitas cogit,ut altius incipiamus,&- ae .. dicamus,quod Aristoteles in tex Q. posuerat dubitatione, qua uidetur probare ani μ'
mam moueri,quia tristabatur,gaudebat,5c confidebat:& quia irascebatur, Z sentiebat,ec intelligebat quae omnia inquit uideri motus esse. Quare sequi uidebatur, anima moueri. 5c uidebatur quasi argumentati ad hunc modum:Illa,in quibus sunt ca. primi motus,mouenz.haec perspicua est. sed illa,in quibus est tristitia timor & ira,& consi se Anima.dentia, sensatio, ec intelle filo, sunt illa in quibus est motus: omnia enim ista sunt motus: ergo illa in quibus sunt ista, mouentur. sed anima est illud in quo sunt iam. --.hane ponit,cum inquit animam tristari,gaudere,& caetera quae sequuntur. Quare sequitur,anima ipsam moueri. Posita ista quaestione mihi uidetur Aristoteles inceptile respondere in tex. 63. & in primis dicere. Hoc autem non est necesse,inquit, Qticilicet aliquis opinetur ob rationes dictas animam moueri.& uidetur hoc ostende,O Aia. re demonitrando propositionem minore esse falsam. Vnde,inquit,concedo ipsum gaudere,& tristari, di intelligere, esse moueri sed hoc modo moueri ab anima,ut irasci ec timere.sed inquit,no est perse,supple in anima:sed in eo quod cor mouet.Sed quia erat dubium de ipso intelligere,an moueretur ratione cordis:addidit intellige re aut aut tale so sitan est,supple in anima ratione cordis aut est aliud quodda.Deiride declarat,quomodo ea in quibus est motus,moueantur, ne aliquis putaret ea omnia moueti eode modo,& inquit: Horu aut quorunda motus est accidere ut moueantur alia quide secundu loci mutatione,alia aute secundum alteratione.qualia postea sint ista attinet ad altu sermone. satis est moueri ipsi quod inquit anima moueri:
a cor mouetur. Sed quia alicui hoc potuisset alserre admiratione,& potuisset dicere perspicuum esse animam ipsam esse illud quod irascitur 5c simet: addit Aristote, Ies in tex. 64. citato etiam in superioribus hoc omnino esse ratione alienum, ani ina uidelicet esse illam quae irascituriquia dicere animam irasci est simile ac si aliquis diceret animam texere, aut aedificare.sed haec perspicue falsa sunt: quia homine esse illum qui texit, di qui aedificat, ita in promptu est,ut nihil sit magis in promptu oculis enim hoc cernitur . ergo falsum est,quod anima irascatur,ac timeat. Similitudo item,quam tetigit,est etiam perspicua. Sed quia aliquis potuisset dicere, inrideris go est illud quod irascitur aut miseretur,aut addiscit, si non est anima r Respondet, tortasse melius esse no dicere animam misereri, aut addiscere, sed hominem anima. Et quoniam aliquis praeterea potuisset dicere,licet sit homo qui haec efficiat, tamen quia hoc efficit beneficio ipsius anima ,ergo in ipsa anima erit motus,quod est idem:siue ergo anima st dicet aliquis siue homo beneficio ammae, nihlhquantum ad hoc attine reserti Respondet, uod hoc non facit motum esse in anima:sed dicerehominem facere hoc anima,est iacere, quod aliquando motus terminatur ad animam, aliquado proficiscatur ab illa: ut motus qui sit a sensibilibus ad ipsum sensum terminatur ad animam , reminiscentia uerθ proficiscitur ab illa: quia motus sunt in sensibilibus organis θc quietis non in anima. Et quia dixerat Aristot. irasci uel timere esse moueri ab anima, quia cor sic mouet,& quod intelligere,aut tale forsitan erat, aut est altera aliquod, Κ quod motus sunt in sensibilibus organis,& quietis: aliquis potuisset quaerere, nsiquid ita esset de intellectu, quod moueretur uidelicet,quia cor moueretur, praesertim cum de eius opere loquutus ambigue tuisset in tex. M. quem etiam tex. citauimuS in superioribus.R tex. 6sspodet, non ita esse de intellectu,sicut de aliis partibus animae,ec inquit: Sed intelle lae Anm. etiis existens quaedam substantia, uidetur fieri in corpore supple, non ex corpore. Aquod perinde est, ae si diceret, intellectum uenire de so M.quare non possumus di- cere ipsum moueri,quia cor moueatur:quiano nascitur ex corpore, di ob hoc non
596쪽
habet organum corporale. Hoc enim uoluit signi scire per illud uerbum, in fiet
no esset enim ad propositu aliter,& consentit suae doctrinae,et uidetur non comam Pi. Cum igitur non corrumpatur,necessitas cogit ut non moueatur, quia cQr mouer quia si sic esset,corrumperetur ad euersionem cordis. Quod autem no corrum Patur, quia Organum corrumpitur,ostendit hoc modo: Quia si corrumperetur, maxime comamperetur a debilitate quae est in senectute. Consequentia perspicua est. sed hoc non accidit in senectute:ergo non corrupitur. Quod hoc no accidat, ostendit exemplo animae sensitiuae,5 inquit accidere intellectui sicut in sensitivis contingit.si enim senex sumere&--a iuuenis uideret ut iuuenis. Quare senectus no aecidit, quia anima perserat aliquid:sed quia illud in quo ea est perseri,ut patet in ebrietatibus,5 infirmitatibus. si ergo anima sensitiva non corrumpitur, nisi quia Orga
num corrupitur: tanto minus intelle 'tu qui non habet organu,corrumpiturinon
enim eius propositum fuit similitudine sensus probare, anima non pati,nisi quia organum patiatur: quia hoc fuisset aduersari proposito. sed argumentati ab eo quod magis uidetur inelse,ad id quod minus. Sed quia aliquis potuisset dicere, intelligere oc considerare, quae sunt opera intellectus corrumpi, di ob id rationi consentire
intellectu corrumpi: quia corrupto opere alicuius necessarium est ut id cuius est o- Pus corrumpatur,ut patet in multis Aristotelis locis. iniare respondet ipsum intel A ligere ec ipsum considerare marcescere S corrumphaliquo alio intus existente corrupto.quod idem est ac si diceret, intelligere in aliquo corrumpi: sed ipsum intellitigere supple simpliciter esse impassibile,et ita non corrumpi: et est id quod dixit s. de
M Anima: Quae uero secundum potentia in uno tempore prior , omnino autem nem,x tempore, sed non aliquando quidem intelligit, aliquando autem non: semperer
is go intelligit: est ergo intelligere simpliter impassibile. no ergo necesse est ut intelle is δus eorrumpatur ob hanc causam. Sed quia aliquis potuisset dicere: Quomodo seri potest,ut intelligere corrumpatur non corrupatur aut intellectus,cuius est passo Videtur respodere Aristoteles ec dicere,Intelligere et amare no esse passiones illius,uidelicet intellectus sed huius indiuid ui, habentis eum intellectum secundum quod illud indiuiduu habet illu in tellectu: quare ec hoc indiuiduo corrupto,ne. reminiscit illius quod intellexerat,
quide destructum est. sed intellectus ir 1 3
quia non patitur ad corruptione ipsius intelligere. Potest resto pati aliquo modo intelligere, ut diximus: ec tamen non patiet intellectus,quia est diuinum 5c impassibile.ex quo sequitur, non posse corrumpi. Et haec erat conclusio', quam proposue rat in principio tex.6s.Ex quo ε s. postmodum perspicuum esse inqui . fieri non posse ut anima, uidelicet ex ea parte qua est rationalis, penitus moueatur, quia non
potest pati:ec per id, quod necessario sequitur, non potest corrumpi: di si penitus moueri non potest, id est si nullo modo potest anima rationalis moueri,sequitur ut non possit moueri a se ipse: quia si possiet moueri a se ipsa aliquo modo moueretur, quia per accidens. sed non potest moueri per accidens,quia si posset moueri peraecidens aliquo modo mouereturiergo rim potest moueri a se. mare ad argumen tum tex. 11.respondere possumus,dicenvs falsam essie illam propositionem,quod a nima uidelicet sit illud in quo est tristari,gaudere,confidere,ci timere irascisentire, & intelligere quia quantum attinet ad animam sensitivam, ipsa per se no moueturi sed moueri dicitur quia corpus in quo est,& organu mouetur,ita per accidens in Oinuetur. Anima uero intelle 'tua nem per se ne p per accidens mouetur, quia ipsa diis
uina est,&impassibilis:licet corpus quod informa sit passibile,ec corrumpatur. Et licet Aristoteles non probet ipsam eme diuinam θc impassibilem: assumpsit tame in hoc loco ipsam esse diuinam di impassibile,& incorruptibile, quia hoc erat uerum. ec hie supponitur,quouis ueniet ad locum demonstrandi has coclusiones, potuit tamen accipere in hoc loco hane ueritatem, ad redarguendam opinione quandam falsam ut mos est ipsius satis frequens. Ex his igitur tex. 6s. 66. perspicue patet, ipsum posuita intelleistum non eonsiphae remanere post mortem alicuius hominis. quia laustra dixisset: Ethoe corrupto.
597쪽
si periret intellectus A corrumperetur, non opus est et quaerere, an memoretur. hoc tamen loco colligitur unitas animae intellectivae naturaliter, sed falsa tamen ex rei ueritate.& est idem sere quod dixit tertio de Anima, texto. ad aliud tamen pro- , ὀ Asa positum,quam rem in superioribus conati sumus explicare: quia no potest corrum, io. Di compositum,quin eorrumpatur phantasia,quam ibi nuncupauit intellectu passibilem sine qua dixit intellectum passibilem nihil intelligere. His explicatis,conspicuum esse arbitror hunc homine falsam de hac re, ac aduersis Aristotelis sentetiam opinione defendisse, qui dixit suisse alienum a proposito, dicere intellectu esse substantiam quandam intus accedentem, nec defuturam: luia nullus de immortalitate animi disputandi locus erat, quia erat maxime ad propositum conclusionis dictae qua quaerebatur an anima moueretur. Etenim ista conclusio quantum attinet ad intellectum sequebatur ex hoc, quod anima uenit extrinsecus,o non corrumpitur, & quod est impassibilis.& licet ista non uere sit probata in hoc loco, at tamen vera.ec suit necessarium accipere hanc conclusionem in eo loco: alioquin fuissemus suspensi de anima intellectitia an moueretur ec ipsa. Qirare ex hoc tex. scimus ipsam non moueri per se:& quod si no habemus ex illo loco ceratam demonstiationem,nihil tam e referre satis erat nunc siupposuisse, quod erat uorum di id de quo erat allaturus demonstiatione . hoc enim ut dixim us est frequentissimum. Desinant igitur nugari isti,qui putant tantum philosophu ea loquutum esse, quae in rem non conuenirent: set ipsos potius inscitiae at* ignorantiae damnari malin quam homine tam acutum, ac prope diuinam reprehendi,ato in crimen
Quod autem attinet ad Themistium ec ad Alexandrum, nihil ad nos, qui solum uerita tem 5c Aristotelem sequimur.ex eis enim quae dicta sunt,perspicua mihi uidetur eise Aristotelis sententia. Quod uero addunt Aristotele accepisse intellecta promiscue,& ut ipsi loquun- tur in confuso, nec distinxiisse eum qui est in actu, ab intellectu potentia ita est ri diculum quod ex ijs patet que in ipsa explicatione dicta sunt ut nihil magis ne fin Mgi quide cogitatione possit. Etenim si Aristoteles loquitur in eis tex. de intellectu 'qui intelligit,certe loquitur de intellectu qui est potentia. consequentia enim per spicua est, quia loquitur de ipso intelligere. Iit uolebat aduersarii animam moueri, quia intelligebat, quia intelligere uidebatur ei te motus. intellectus enim actu nihil intelligit extra se:non enim esset acta,ut patet ex eis quae ex sententia Aristotelis dicta sunt in superioribus.
Praeterea a ueritate 5c a sententia Aristotelis omnino aliensi est, asserere uulgata
intellectum dici intellectum in aetii: quia uulgatus intellectus est ille qui intelligit: dc uulgatum est intelligere esse pati. sed quod est maxime dubium est, dari intelle- diu in actu imo oportuit ipsum Aristotelem hoc probasse. nemo enim unquam dubitauit dati intellectum intelligentem praesertim cum de ipso etiam loquutus sit Ain Diaristoteles semper,& in primo de Anima,& in secundo oc in tertio texus P ad locu it i σ3. lam in quo probauit intellectum agentem dari. iEst etiam dubium,an detur iste intellectus actu,qui est intellectus agens: non ergo potest intelligere de ipso. Quod autem intelligat de eo intellectu qui intelligit, ex locis dictis ita in promptu est,ut turpe sit id uelle probare: non enim conueniret in rem, de qua loquitur. Quid praeterea est magis ridiculu,quam dicere Aristotelet . allatis uoluisse dia cecere intellectu in actu esse substantiam,& intrinsecus accedere, Sc non corrumpi in tatelligente corruptionem,quae est a contrario cum non corrumpi per se ec a contrario non colum non conueniat animalibus. sed nulli sormae substantialir Dictum est enim in praedicamentis,substantis nihil eisse contrarium.& si substantia dicatur contraria ipsi substantiae est ex ratione ipsarum qualitatum, non quatenus est substane . dec stritia multis in locis ostendit Aristoteles, ut a. de Generatione 5c corruptionet .a Creonet. Existetibus autem inquit quatuor simplicibus corporibus,utracp ut iust locora tora. sunt,ignis quidem dc aer eius qui ad terminum sertur, aqua autem dc terra eius qui re ad medium: ec extrema quidem sincera ignis re terra, media autem mixta magis a quaec ac re utra utrist contraria, igni quidem est contrarium aqua, aeri autem
598쪽
- ου enim ex contrariis passionibus constituta sunt. Deinde paulo pos Pementa autem omnia habent contrarietatem ad inuicem, quia disserentiae contrariae
sunt. Quibus uerbis aperte Aristoteles indicat, substantiam per se non e isse contra riam substantiae sed per accidens, ratione scilicet qualitatum. non erno rationi conissentiebat, ut id attribueret ipsi intellectui: quod omnibus formis substatialibus conuenire in dubium uenire non poterat.
Praterea non erat hoc ad rem . quo enim costio diceret hoe de intellectu in hoe loco, intelligens corruptionem quae est a contrario, cum hoc in controuersiam ue nire non pollet. Propterea quomodo potest dici, quod non corrupit a cotrario posset enim ex
huius hominis sententia corrupi per accidens. alioquin non esset ad rem exponere,q, non corrupitur a contrario, quia corrupatur quae sic corrumpuntur per se: omnis em corruptio per se est a contrario. sed hoc aperte negauit dicens: Intelligere aut occos derare marcesciit, alio quod a interitus corrupto, ipsum aut impallibile est. Non uult igitur, ut aliquo pacto corrumpatur. si enim uellet ut per accidens corrumperetur, falsum est et quod esset impassibile in se. pateretur etiam in se, licet ratione alterius: sicut patiuntur in se formae sensitiuae,licet patiantur ratione organi, ut diximuxin explicatione textuu dictorum. Falsum item est, ipsium uerbis illis uoluisse intelle siti corrumpi per accidens: quia non in rem conuenirent ea quae dixit in eo loco,ut ostensuin est in expositione tex. non enim esset uerum, ipsum penitus non moueri. ex crio sEcvNDA.. Vod uero addit: Itan Aristotelis corruptione celebre 5 samosam, quae fit a, cotrario non conuenit in rem . quia ut dictu est sitis est quod corrumpatur. uenim liideremus ipsum corrumpi per accidens, non opus suisset ut dixisset ipsam intus fieri,& non corrumpi: quia satis fuisset ipsi dicere quod mouetur, quia eius organum ouetur. sicut sitis fuerat hoc dicere de aliis formis senstiuis,quas concessit moueri, non quia motus est in ipsis,sed quia cor mouebatur. Item non opus suisset ut hoc proferrequidelicet intelligere autem aut tale sors ta est, aut aliquid alterum, si ipse erat eius opinionis, ut intellectus esset sicut sensitiuum. etenim non distinxit sensitiuum a uegetativo, re nunquam loquutus est dissim stiue de senstiuo ratione habita ad vegetatiuum. Cum uero loquutus est de intellectu respectu sensitivi, antequam attulisset demonstrationem, semper loquutus est cum dubitatione . si cnum ergo erat ipsum sentire, aliter esse de intellectu quam de sensu . Cum uero re uertitur & dicit Aristotelem loquutum esse de intellectu in confuso: ridiculum est, .ut diximus. Ego enim uelim scire, quomodo confuse loquutus est, cum dixerit in tellectum cuius intelligere est operatio,non corrumpi. Quid distinctius potuisset dicere uolens significare intellectum quem nuncupat possibilem. item quomodo
in alnx locis quoru meminit in primo & in secudo de Anima, uerba facies de hoc intellectu possibili) loquutus fuit distinctius dicat mihi quaeso. nonne semper no
minauit talem animae potentiam intellectum Cum uero addit in tertio de Anima, de Intellectu agente intelligi debere, eum nulla corruptione corrumpi,nec a cotra rio neq; a subiecto: caeterae uero atrimae facultates, utpote intellectus potentia, sen-
sus & uegetalis corrumpuntur quidem, sed no a contrario, cum nullum habeat per se contrarium: uerum desinunt aliquo interius corrupto, id est subiecto aliquo cor ' rupto, uel intellectu potentia: ipse uero intellectus,qui est substantia, actu impassi., hilis, ec solus aeternus est. Addit sertasse inquit iste quoniam adhuc non erat aper, tum,an omnino intellectus esset aeternus: sed discutiendum libro tertio. Ex his ergo. liquet, de intellectu potentia Aristotelem non disseruisse in eo loco, sed intellectu, significato famosiori uel confusiori . Quae omnia dicta ita mihi uidentur puerilia, ut sint digna quibus non respondeaturi tamen quia aliqui ex eis qui interiores oc reconditos senius non scrutantur, possent putare nos non respondere, quia ignore mus modum refellendi hanc opinionem. Dicimus.
599쪽
rii in primis litisic hominem per tertium de Anim in quo dicit Aristotelem 3 o Arimi
qui de intellectu agente,intelligere uniuersum librum de Anima, cuius initium est, 'e parte autem animae qua sapit Nintelligit anima .uel per tertium de Anima intelligere tex i7.- .in quo uerba iacit de intellectu agente.Si primo modo ac, 3 o Arimcepit tertium de Anima ita seisium est quod asserit,quam quod est nisissimum pro, I --pterea quod ipse Aristot. principio illius tertii explicuit leuerba ficere de ea par te antime, qua anima intelligit. Sin omnibus sequentibus, usi ad decimus cottiamum, Lemper loquutus est de hoc intellectu potentia, de quo dimit quod erat in iis passibilis,non mixtus speciebus, sed ei se in potentia ad illas species: re no est e mi Stu cu n corpore,sed separari a corpore,&esse anpli huiusmodi alia. Si aute
dicat se intelligere ex.citatos,uideat quid dicat, quia in tertio etiam loquutus est de intellectu posisibili,de quo protulit ea uerba quae ante recitauimus. ec quod ma
ς , ut d fc t ut superioribus,probat ipsam agentem dari, quia dabatur qui λ Mic um fuerat de ipsis possibili, quod erat separabilis N impassi, mini tu , probauit ipsum intellectum agentem es Ieseparabilem ecimnas,
Ditem dc immixtum ut nos in superioribus luce clarius ostendille arbitramur. Ne cessitas igitur cogit ut supposuerit ipsum intellectum postibilem est e separabilem impassibilem, di immixtum. Deinde nonnerospicuum est ex uerbis Aristotelis,N ipsum appellasse intellectum possibilem separabilem impassibilem & immi xtum,quae omnia attribuit intellectui agenti dicat mihi qua sor quare uult per ista
Merba intelligere,intellectum agentem nulla corruptione corrumpi nem a contra
rio,nev a subiecto: 5c non uult intelligere intellectum etiam possibilem de quo eadem mei uerba protulit nulla corruptione corrumpi. Afferat iste homo rationem auius diuersitatis: ruaecum nulla poterit afferri, ut iaceat eius sententia nec me est. Praeterea dicat milii quaeso qua ratione probauit Aristoteles ipsum intellectum a gentem esse immixtum,separabilem di impassibilem sprosecto nullam inueniet nisi ex natura intellectus polubilis. perperam igitur loquitur. Deinde dicat mihi iste, quo in loco Aristoteles dixerit, intellectum in potentia
corrumpi per accidens sed cu ri non possit locum inuenire, in quo non olum Aristoteles conclusionem hanc demonstrauerit sed ne etiam aliquod uerbum oro
tulerit,mirum est quod ita aperte in manifestissimos re tui bulentissimos ei rorec in eiderit. Quod si dicat Aristotelem hoc signiscasset ex. 61 hoc erit cotra ipsum. Quia istimat eum in illo loco loquutum elle de intellectu actu. Ex illo ereo tex collimitur, intellectum agentem corrumpi per accidens: quod quidem est pironare cum sua ipsius sententia. ex iis ergo quae dicta sunt,liquide patete arbitro seri non nos se ut illis tex. Aristo.loquutus fuerit de intellectu agente, uel in actu sed de intellectu qui est ut utar uerbis illius intellectus signiscato famosiori, quia perspicuu est ipsum dari & peruastatum est ipsum dari.quod non ita accidit de intellectu asten te, quia obscurum est ipsum dari,ita ut suerit necesse probari ipsum dari in rerum natura: α ita est obscurum ut multi,& illi quidem no negligendi uiri, post eam quom probationem quam Aristoteles dixerat,negauerint ipsum dari. quod em obscurum e non uidetur fieri posse ut sit illustre di peruagatum. Deinde dicit, Uel confusio
ri. Videant homines rogo qui dicat: hoc enim perspicue ostendit, hi me homineiri nescire quo se uertat quasi dicens,uel est hoc, vel illo modo.sie enim loquuntur Qui non firmam re stabilem, sed errantem & uagam alicuius rei habent opinionem Praeterea si Aristoteles accepit intellectum in confuso, nec distinxit eum qui est id actu, ab eo quod est in potentia quoniam non erat hic locus:& dixit istum intelle
ctum, ut comprehendit utrunt,non corrumpi.necessitas igitur cogit, ut intellex ri etiam intellectum in potentia non corrumpi. Consequentia enim perspicua est.
sed conuellit omnino suam ipsius sententiam:quippe,quae est quod intellactus po
tententia corrumpitur. VPraeterea homo iste facit quaestionem Q ialis est, praecedere quaestionem Si emergolaberactat sententiam Aristotelis secundo Poste.ut liquet: Probatur cossequeri '.Pin. e. titia, quia uult Aristotele probare intellexquagentem non corrupi cum nodum pro Dauerit est e.Led fieri non potest,ut probemus aliquid inesse alicui, nisi perspectum ac cognitum habeamus illud in rerum natura esse. Etenim peruagatii ac illustre est
de eo quod non est,fieri non posse,ut probemus aliquid.
600쪽
t Falsium praeterea esset dictum Aristotelis de subiecto,de quo sumus .pbaturi alia
quam passionem oportere supponere ipsium esse. Etenim huius hominis sententia possemus probare aliquam passionem de aliquo subiecto,etiamsi non supponere mus ipsum este.
Perspicuum igitur est ex eis quae dicta sint.teae . N G.ptimi de Anima apertis sine asserere intellectum,qui intelligit non eorruptibilem esse,& essse impassibilem,quod est id quo indigebat Aristoteles in eo loco,quia ex hoe sciebamus ipsum nullo modo moueri. quod plane erat illud quod instituerat probare.
δε Ani. rLla uero expostlio quam tradit tex Vr. primi de Anima, mihi quidem irridenda
1 potius,quam rationibus euertenda uidetur.sed in primis ponamus uerba Aristotelis ex quibus in superioribus colitigimus, ipsum indicatsse animi nostri modo alia quo aeternitate cum aperte innuat,ipsum non continere aliquam partem deter minatam corporis,& indicat non esse ita dicendum de intellectu sicut de aliis potentiis animae,quem tex. in superioribus etiam citauimus ad aliud probandum in Lis Anim. quit ergo Dubitabit autem aliquis 5 de partibus ipsius, quam potentiam habet
mr 22 unaquae in corpore. si enim tota anima omne corpus continet, conuenire Ac par H tium unamquam P continere aliquid corporis: hoc autem assimilatur impossibili.
is qualem enim partem aut quomodo intellectus contineat, perdissicile est fingere. Dico Aristotelem iis uerbis nobis apertam significationem tradidisse, intelle ctum scilicet nullam partem corporis continere quod quidem est nullum organuhabere N est ipsum aeternum sacere di ita semper separare intellectum a sensitiva: quod nisi esset separatus licet non esset adhuc demonstratum. tamen frustra excopiliat ipsum ab alijs partibus animae: sicut non separauit senatiuum di secundum
locum motiuum,ct uegetatiuum, quia erant eiusdem naturae.
Accedamuς modo ad discutienda huius hominis uerba. Diximus ergo, homunem hune ea asserere,quae in rem de qua loci ritur Aristoteles, non conuenit mi, diis pugnare uidetur cum sua ipsius sententia,Nam cum dicit,Separari enim duplici rari tione facultatibus animae contigit uno modo ut inter se inuicem conserantur,puta ,, intellectus eum facultate sentiendi Ac vegetandi. 5c hac ratione non separatur se si cundum magnitudinem & subiectum, ut Plato asseruisse uidetur.Hec enim uerba, D Amm. mea quidem sententia non conueniunt in rem: quia tex. dicto non loquitur pro
prie Aristoteles de hae separatione, quia haec est alia quaestio a praedicta in s z. tex. oc fit sum est quod non sit separatus magnitudine ab ipsa sentitiua 5c uegetativa.
quia illae sunt in aliqua parte magnitudinis extenta. Intellecti is autem ex rei uerita te,& ex sententia Aristotelis etiam in hoc rex. non est in aliqua parte magnitudiis nis:quasi dieens non elle necesse,si uniuersa anima omne corpus continet, ut quae Iibet pars animae contineat aliquam partem corporis:quia nullus poterit assignare, quam partem corporis contineat intellectus, uel quomodo contineat. Et hoe est uerum quia nullam partem determinatam corporis continet. Non ergo ijs uer-
his asserit has potentias animae non separari secundum mangnitudinem ξc subiectum imo uidetur innuere quod separantur, quantum attinet ad haec uerba, qusa non uult intellectu continere aliquam partem corporis.Ex quo sequitur, ipsas ei Iediuersas secundum magnitudinem di subiectum : quia aliae potentiae animae sunt in parte determinata corporis, intellectus autem non est. Perperam ergo in quit Platonem asseruisse, has facultates non separari secundum magnitudinem: quia ostendit multis in locis Aristoteles, Platonem uoluisse ipsas separari. od uero addit his uerbis ra tionem subdere,quoniam partem corporis intel lectus eo tineret, aut qua ratione dissicile esset fingere ridiculu certe est:quia ex hoe dicto potius sequitur oppositum quam pro postum. Quia si intellectus ut ipse his uerbis declarat,siquidem nullam partem corporis format , nec illa sibi determinatae perscribit,in qua sit,ec perquam operetur : sequitur potius ut distinguatur m
glutudine quia uidetur innuere alias potentias animae continere aliquam partem
corporis.imo innuit Aristoteles oes alias animae potetias esse in qualibet parte de terminata corporis, praeter intellectu,ql si aliae sunt in omni parte determinata, re intellectus no sit in aliqua parte determinata corporis, quomodo igit fieri potest
ut intellectus n5 sit separatus se du magnitudine ab aliis partis. animae no uideo. Ea