장음표시 사용
601쪽
Ea ergo ponit quae omnino convellunt suam ipsius sententiam. etenim intert tauei bis dictis: igitur non distinguitur secundum magnitudinem, sed secundum ra tionem.Non loquitur ergo in rem conuenientia falsa etenim dicit,& ea ponit quae pugnant cum suaipsius sententia.Aristoteli enim in eo tex propositum fuit ut patet quod diximus non istud quod dicit iste homo. 'iniod uero ostendere conatur, has potentias animae non distingui secundum magnitudinem,sed secundum rationem ex uobis Aristotelis secundo de Anima, io Animcum inquit:Sentitiuo esse,& opinatiuo aliud,siquidem aliud est sentire di aliud est ι opinari tantum uerba Aristotelis probant istius hominis propositum, quantum inprobant coelum es Ie ingenerabile ec incorruptibile.&si probant, mastis ostendunt 'oppositum quam propositum:quia opinari attinet ad intellectum 5 'sentire ad sensum.Non ergo colligitur in illo loco,quod differant ratione tantum. Etenim ue tum est quod disterunt ratione sed digerunt etiam re.Non enim ibi dixit Aristote les sensitiuum 5 opinatiuum non separari magnitudine sed ratione: sed dixit tantum,quod esse sensitivo & opinatiuo erat aliud. quod uerum est: non tamen sequi tu quod non parentur magnitudine. este enim hominis,&esse asini, est aliud: re tamen ipsi Geparantur secundum magnitudinem. Nihil ergo habere mihi uidetur quodad siuam opinionem confirmandam atm stabiliendam faciat. s Ec Tlo Q U ARTA.
od uero addit: Sed intellectus qui est in actu, Ssipe Iativa pol xcidentur separari,sicut perpetuum a corruptibili,ab aliis i cultatibus animae par tim praeterrem,partim sibi aduersantia asserit. Praeter rem enim loquitur.uuia illo
in loco non loquitur Aris telo de intellectu in actu sed colem de inintellecturumanifeste reperitur in rerum natura. quia fieri non potest, ut Aristoteles dicat diis quid separati ab aliquo, ius esse in rosi natura ignoretur. illa enim sola separari dicuntur, quorum esse est manifestum. Quaestionem enim qualis est,siupponere uuae, monem.Si est,ita in promptu est, ut nulla demonstratione indido uideatur
plicat deinde contradictionem,quia inquit speculativam potentiam separari sicut perpetuum a corruptibili, ab aliis facultatibus an Lex quo sequitu peculativam esse popetuam. sed intellectus possibilis est speculativa potentia ' eroo intellectus possibilis est perpetuus. Sed prius dixerat,quod erat corruptibilis: ο-go euertit Gam ipsius sententiam.quod uitium est ex omnitius turpicuria Ouὀd autem intellectus posiibilis sit speculativa potentia, perspicuum est ex omnibus se, quae habent rationem unum quidem quo contemplam lilia entium quorimi principia non est spe latiuus:
ia lial HUI 1 4 Pliari , Iula eius icientia est scientia in αδ
stem ille intellectus qui sipeculatur ueritatem simpliciter rerum es
Praeterea,intellectus speculatiuus est intellectus possibilis r rem si intelleistis. speculatiuus est aeternus, ergo ec possibilis. tecedens probaturin praelicum 5 speculatiuum intellectus potata est
intellectus habens rationem est enim ille qui ratiocinatur ut natet M t,
cii to ergo intellectus possibilis diuidituisti uiues tam L . 3ς ς' ο ξοαt aestus i peculatiuus ea intellectu, po i P ui riuum: ergo in
602쪽
Possem sexemta&alia referre loca quihus facilῆ constat hinc hominermessam
i tuam Potentiam perpetuam: eunde ponere etiam intellectum pOuibilem P culativam
petuum est ita meo quidem iudicio clarum, qu-m RVUU ME. est non solum pugnantia, uerum etiam quod multo foedius est g n
Dico non latis eonitare quid sibi uoluerit iste homo. - ' i. telem redarguere Platonem,qui non ponebat istam separarion o i ii negauerit Plato intellectum speculatiuum non distingui ab aliis Parii , cui perpetuum a corruptibili. si autem dicat Platonem ponere uiam cploco citato ex tertio de Anima: dico, hoc manifeste repugnare ueri ait - PFP quod Aristoteles refellit ipsum, quia ponebat istas partes animae separa subiecto. inquit enim Aristoteles: Dicunt itaque quidam partibilem ip' i quidem intelligere,alio autem coeupiscere. Quod ostendiit rationes, qui
ipsam opinionem euertit. etenim inquit: Quid igitur continet animam, ii paruolselis,&apta nata,non enim ut it corpus: uidetur enim contrarium, magis anima cor pus continere egrediente enim sipirat di marcescit - , . - c.
Que ratio n5 couenit ad rem,nisi ponamus partes animi esse diuisis ratione lubiectorum in quibus sunt. Quae res multo magis perspici potest ex eis, quae addidit in si. qui textus si alio modo intelligeretur, diuisio illa animae no conueniret in rem de qua loquitur Aristoteles. Perspicuum igitur mihi uidetur, hunc hominem Pro priam uocem ignorasse,& ea protulisse,quia nesciebat quo se uerteret. Addit praeterea haec: Alia est separatio ipsius intellectus a subiecto A corpore, quae conuenit intellectui potetis,ut cum sensu comparatur: quae quidem separatio dicitur ab organo,et a corpore:quoniam non utitur organo, ut iam diximuS: nec est calidus.ne , trigidus,necp passibilis,nec per se, aut ratione organi. atq; ob id intellectus simplex immixtus de separatus, sed non aeternus. substantia enim ut uoluit Aristoteles septimo Meta. separabilis est ab accidentibus: quoniam accideria qui dem abesse aut deesse possunt permanete substanti neq; corrupta,Puta, Potest homo ad nigritie mutari,ipso permanente sed passionibus desinentibus.nemo tamen sanae mentis diceret,hominem propter hoc esse aeternum. est igitur homo separabilis,non tamen aeternus: quia non omnis separatio denotat aeternitatem. s EcTIO Q IN AE, Vis enim audiens haec quae dicit homo iste maxima admiratione non assic retur quum ea asserat,quae ec ueritati apertissime repugnet S Aristoteli,5c quod foedius est ea quae pugnant cum sua ipsius sententia. Etenim concedit,intellectum potetia comparatum cum sensu,esse separatum a subiecto,&corpore: cum tamen prius dixisset,intellectum comparatum cum facultate sentiendi di uegetanis
di,non separari secundum magnitudinem di subiectum,ut Plato asseruisse uidetur, si dixit intellectum non separari a magnitudine di subiecto. Praeterea uersibus duo hus dicit,quod separatur corpore θc subiecto:quia dixit, Alia est separatio intellectus a subiecto 5c corpore.no enim aliter esset ad propontum, ergo aperte pugnat cum sua ipsius sententiaequia inquit,intellectum comparatum cum sensu separari a corpore,oc a subiecto, oc non separari: esse enim separatum a magnitudine. aperte ostendit Aristoteles primo de Coelo tex.primo ec secundo,esse separatum a corpo Pore,quia corpus est magnitudo. Praeterea quid magis repugnat ueritati,di Aristoteli,& quid magis implicat contradictionem squam dicere, intellectu separari ab organo ec a corpore, oc non esse passibilem nem per se nem ratione organi, ec ob id esse simplicem oc immixtum ei
modorum patiatur, ita perspicuum est, ut nilia magis in philosophiaperspicua esse postit.
603쪽
LIBER πππII DL nossit.Etenim quod nullo modo patitur,ut moriatur fieri non potest: quia si mo meetur necessitas cogeret ut pateretur.ni stipse ueligi asserer*mori non est e pati: qcrquidem ne belluae quidem dicerent. sed si non patitur,ut ipse inqui ergo non moritur, ergo est aeternus.etenim quod non moritur, esse aeternum, in controuersiam
uenire non potest.sed dicit ipsum non esse aeternum:ergo suam opinionem impru- Item,si essent uera ea quae dicit iste homo, uniuersa Aristotelis doctrina de ipssis substantiis abstractis rueret. etenim non probat per aliud medium ipsas esse indiui sibiles ec perpetuas ec aeternas,simplices ec impassibiles 5 immixtas,nisi quia ab strahunt a corpore,& a materia.Hoc enim perspicuum est ex octauo Phylle. ulii d rinimmo ec ex Q. primae philosophiae, ut dicemus etiam iusius. Probatur consequentia: E quia si non ualent ista, intellectus separatur a corpore & ab organo, Ac non patiturnem per se ne p ratione organ ergo est aetemus non ualebit etiam, substantiae ab strache sunt separatae a corpore eca magnitudine: ergo sunt aeternae N perpetuae. eadem enim est similitudo.Sed hoc euertit sententiam Aristotelis,di ueritatem: eris
sto opinio ista uelis remis p ut aiunt est fugienda. ρ ,
Praeterea nonne dixit Aristoteles loco superius citato non esse similem impat sibilitatem intellectus 5c sensus quia sensitiuum non sine corpore est intellectus au tem est separabilis: ergo ex hoc quod sensus non est sine corpore, uult ipsium pati ex passione corporis. α quia intellectus est separabilis a corpore non patitur. Ergo
uult causam, quod intellectus non patiatur, esse, quod ipse est separabilis a cora ' Item fierinon poterit ut probemus intellectum aetentem esse aeternum, nistquia est immixtus, impasi ibilis di separabilis:ergo necelle ut ualeat ista consequentia .intellectus possibilisaest immixtus impassibilis,& separabilis:ergo est petemus.
non enim est maior ratio unius, quam alterius, ut perspicuum est. Item,li separari a corpore non est eauia immortalitatis, ergo non separari a corapore non est causis mortalitatis. Probatur consequentia ex uerbis Aristotelis primo Poster. eap.ir.Similiter autem etsi affirmatio ipsus esse, A negatio non esse: ergo LPost Qu. anima sensitiva non erit mortalis. Probatur: quia per se non patitur . si non patitur tiratione organi, nullo modo potest pati. Sed hoc est salsum, quia dixit Aristoteles: , 51is,. Quare senium non est in sustinendo aliquid animam,sed in quo sicut in infirmitati tis.ό1.hus.& in ipsa enim ex se non patitur,si esse cum corpore non facit ipsum pati: ergo non corrumpetur. quod quidem est facinus ex omnibus absurdissimum. . Quod uero addidit substantia enim,&c. est ita ridiculum, ut nihil suprat possit. Mquid enim ab hoc homine dici posset,quod minus in rem coueniret,quam substanistiam esse separabilem ab accidentibus desinentibus oc tamen non sequitur, quod uerbi gratia substantia,quae est homo,st attema.Potuisset etiam iste homo dicere Socratem separari a Platone,quia potest permanere: non tamen sequitur, ipsum
Sed dicamus similitudinem nihil valere: quia substantia quae est su ecta ac identibus est compositum:quod potest per se existere . intellectus uero est forma
simplex quae informat corpus,uel oritur ex potentia corporis, uel non. Si oritur ex potentia corporis,non est separabilis ab illo corpore quod insermansi uero non oritur ex potentia corporis , est separabilis. ergo ualebit ista forma: est separabilis a corpore ergo non oritur ex potentia corporis. quia non esset separabilis: quia serinae quae oriuntur ex potentia corporis,non sunt separabiles a corpore. haec enim patet ex eis qus dicta sunt in superioribus:ergo no pendet a corpore uel a materia, ergo est aeterna: quia si non esset aeterna, penderet a corpore et a materia, quia oriretur ex potentia corporis: ergo destrueretur ad destructionem corporis, sicut so
maesensitivae:ergo non esset separabilis a corpore.sed posita est, esse separabilem a
604쪽
neq; declarat quae sit ista separatio quae conuenit intellettul-- Π qta
simplex immixtus 5c separatus:quia omnia fere ita attribuit Aristotelas intelleci liagenti.Necessitas ergo cogit ut in eadem separatio, atquς ii si ADossibilis.quod si detur,ut iste perperam diuiserit istam separationem II ' er a ea quae dicit homo iste de separationibus, non uidentur admodu i. e. Amri rem,de qua loquitur Aristoteles in tex. a conuenire. etenim 'ppnit Aristotcles,
hi ' quod probauit in tex. ,α.8c m.animam non esse partibilem,sed dari totam unam M Ita nimam,quae contineat uniuersas.& ex hoc enim ostendit unam dubitationem intex. να Plato,quae est huiusmodi:Si tota anima omne corpus continet, conuenit ecis Partium unam quaml continere aliquid corporis. sed hoc indetur impossibile οῦ quoniam non poterimus assignare quam partem contineat intellecitus,& quomo do eam contineat.& hunc tex. citauimus etiam insuperioribus. Videtur ergo
stoteles innuere fieri non posse ut sit in aliqua parte determinata corporis. ex quo sequitur,quod non sit mixtus. Vnde colligunt omnes,Aristotelem in hoc te significasse se sentire animum nostrum aeternum esse. Cui cum uellet respondere homo A eo M iste ostendit multis modis separationem dici curria inarisas respondere ad locum, di dicere esse aliquam partem corporis, quam continet S intellectus, si uult ipsum esse mortalem licet Aristoteles innuerit ipsum non habere aliquam partem, quam continet responsio enim ista etsi falsa Hiiset,conuenisset tamen in rem.uel oportu int dicere etsi intelle 'ius non habebat partem siquam corporis, quam contine bat tamen non sequi ipsum esse aeternum. Quod etiam si omnino non a ueritateiosa abhorreat cum manifestum sit nullam formam posse interire ex se ipsa, necesseeli ut intereat ratione corporis di materiae.materia enim est causa ut diximus in suis Derioribus omnis interitus.Licet hoc inquam a ueritate omnino esset alienissim si, conueniebat tamen in rem. ec licet iste stulte admodum senserit cum dixit, Alia est separatio ipsius intellectus a subiecto di corpore:tamen reliquit hanc,& accommodauit textui illam suam Primam separationem, quae falsissima erat, ut arbitramur nos ostendisse.sed quod peius erat,in tex non conueniebat,ut ostensum estiquarentiail,quod non sit inane, dixit homo iste.s Ec Tio sEPTIMA.
Ed quantum ad id quod attinet ad uerba Aristoteli, quae scripta reliquit primo
O de partibus animalium cap. primo,quibus uisus est animam intellectivam a philosophi naturalis consideratione reiecisse: dicimus insuperioribus, ut arbitramur, exposuisse, quomodo illa uerba essent intelligenda: ad quem locu , ne nimij simus, lectorem reiicimus.sed tantummodo accedere decrevimus ad ea, quae dicuntur ab istis,ut fugiant animorum immortalitatem. Dicunt ergo, inprimis Aristotelem eo in loco de intellectit loquutum esse in confuso. et hoc dicunt liquere ex superiori-hus,duos esse intellectus: unum potentia 5 alterum actu. sed ista interpretatio ita inanis 5c futilis est,ut nihil si pra possit. quod ex hoc liquide perspici potest. Etenim Aristoteles loquitur de eo intelle fis,qui refertur ad intelligibilia. ergo intelligit de intellectu potentia solum: quia solus intellectus potentia refertur ad intelligibilia: quia ex hoc solum quod percipit intelligibilia, sequitur absurdum. ergo non loquutus cst confuse de intellectu sed manis eue de intellectit potentia. Perperam igitur ab isto homine fuit in eo loco explicatus Aristoteles. Quod uero additi Si de omni intellecitu tractare pertineret ad naturalem philo sophum, prosecto ec de intelleritu inacitu ageret ista consequentia no uidetur uer
605쪽
hoc,quod de omni intellectu tractare pertineat ad naturalem philosophum:sed habet ex hoe,quia si de omni anima docere naturalis scientiae intersi doceret de intellectu ergo de omni intelligibilicsati, enim est rationi Aristotelis,ut loquatur de ii tellectu possibili,qui est ille qui est rerum intelligibilium. are non conueniret in rem dicere, si de omni intellectu tractare pertineret ad naturalem philosophu, pro fecto di de intellectu in actu ageret. etenim Aristoteles non dixit naturalem philo sophum loqui de omni intellectu:quia etsi etiam philosophus naturalis loqueretur de omni intellectu tamen nihil referebat ad rationem suam quia absurdum illud sequebatur ex intellectu potentia. non enim sequebatur ex intellectu in actu:quia ille ut probatum est in superioribus ex sententia Aristotelis ) nihil extra se intellicebat.
Deinde re ait: Si igitur tractare de intellectu in actu per se, di propie, ad natura rem philosophum spectaret omnis alia philosophia supersua foret, quoniam tra-
ctaret de omni intelli gibili . Dicimus,consequentiam istam uanam ac inanem esse, perspicue patere. Ad probationem autem non sequi ut tractet de omni intelligibi li:quia tractat de intellectu in actu quia intellectus in actu non est rerum intelligiis hilium:non enim extra se aliquid intelligit. si enim qui cossiderat intellectu in actu, consideraret omne intelligibile, prima philosophia consideraret omnia intelligibi
lia.&ita si hoc esset absurdum in philosophia naturali, esset etiam absurdum in prima philosophia. Quod uero inquit:EMp haee ratio probabilis,quoniam si per se utruno cogno
sceret, ec animam quae est naturae,& finis motus naturalis nouisset uti* omne intes ligibile tam materiale quam abstractum ais hac ratione praeter naturalem nulla es set alia philosophia. Haec uerba etiam non uidentur recte posita. etenim dicere, hanc rationem esse probabissem: 5c postea dicere,si per se utrunq; cognosceret, ecta praeter naturalem nulla alia philosophia essequidetur negantia asserere. quia si ex illa ratione sequitur hoc absurdum, tio non erit probabilis, sed demonstrativa. Et enim si esset probabilis non uere sequeretur illud absurdum. satis enim superq; suis set si dixisset istam rationem esse probabilem, propterea nihil concludere. etenim esset ex homine quaerendum,cur dixerit rationem esse probabilem Sc postea dixerit, quoniam si utrumcp cognosceret,&c. sequutum fuisset illud absurdum. . . Praeterea illa uerba, uidelicet, Quoniam si per se utrumcp cognosceret, Sc antimam quae natura di finis motus naturalis Mouisset omne intelligibile non uidelm tur in rem couenire:quoniam ratio Aristotelis est ista ut diximus in superioribus quia si naturalis philosophus contemplaretur omnes animas, contemplaretiar intellectum: et si intellectum, ergo omne intelligibile: ergo superuacaneae essent aliae saeuitates. Quid igitur spectans illud addidit Si cognosceret utrumq3, 5c animam, quae est natura, di finis motus naturalis Item, porro autem quomodo hoc sequatur quaero ut si cognosceret anima, quae est natura θc finis motus naturalis,nouisset omne intelligibilemo enim satis liquet,
quo pacto id sequatur, quod sequi asserit.
ADdit praeterea unum aliud,quod non minorem a Trit mirationem. Inquit emiste homo: Porro hic per philosophiam intelligit Metaphysicam, non ut sex
to Meta. ubi per philosophiam intelligit omnes scientias speculati uas, coua quam multi crediderunt. Proinde perperam uertit Theodorus, cum ait, praeter philos' Phiam naturalem nulla esset alia scientia multisq; praebuit ansam dubitandi, existimantibus quod Aristoteles oes scientias de medio tolleret. Dico igitur,hominem stum proserre ea quae a ueritate perspicue abhorrent,& ab Aristotelis sententia dil tiunt. etenim in dubium uenire non potest, quin ipse Aristoteles intelligat per illa uerba philosophiam naturalem non Metaphysicam: propterea quod ille sermo quem habuit de ista re, est in philosophia naturali in qua erat dubium,an esset agendum de omni anima:ergo rationi consentiebat,ut intelligeret philosophiam naturalem. Praeterea ipsemet ijs uerbis rem istam perspicuam secit dicens: Verum de an ma omni docere naturalis scientiae intersi negari igitur non poterat,quin intellige
606쪽
rei naturalem philosophiam.Quare perspicuum est,ipsum Theodorum recti P uel tisse quὀd praeter philosophiam naturalem nulla esset alia scientia: quandoquidem
aliter res illa in rem non conueniret.Tantum igitur meo quidem iudicio, abest ut perperam uerterit illud uerbum Theodorus. ut aliter reete uertere non potuerit.
Quod erit facile intelligentia consequi 'si nos considerabimus uerba Aristotelis, que citauimus. etenim dicere,per philosophiam ipsum intellexiste Metaphysicam, est re falsum allerere, di in rem non conuenientia. Non ergo ut ego quidem opibnor Theodorus multis uidet presbuisse ansam dubitadi ac errandi, existimantibus quod Aristoteles omnem scientiam de medio tolleret: quia si ratio Aristotelis non acciperetur in eam sententiam, in quam diximus in superioribus eam esse accipien- dan in controuersiam uenire non posset quin tolleretur omnis scientia. sed si intelligatur,ut diximus nihil absurdis equi videmus. quod etiam si sequeretur, non sui ias et errore ipsius Theodori, qui non poterat aliter uertere, sed Aristotelis. Nem in rem conuenit afferre,Aristotelis sextum Meta. per philosophiam intes texisse omnes scientias nihil enim ipsi cum re, de qua agebatur. Praeterea subdit: Porro alijs uerbis idem Aristoteles probauit sexto Meta. ubi' habet: si no alia esset substantia praeter naturale, prima philosophia esset naturalis. '' Sed .psedio arbitrari no postumus, unde iste uenerit in errores ta maifestos, et apertos, parcat mihi Lectores, si nescio me temperare, quin aliquibus uerbis quasi cotumeliosis aduersus hunc hominem utar, no enim uideo quomodo heri possit, ut aliquis uido tot errores, temperet se: etenim tantum ea quide sententia abest, ut Aristoteles secerit hanc rationem sexto Meta. uidelicet si non esset alia stat, stantia praeter naturale prima philosophia esset naturalis,ut nihil minus excogitauerit: ut pa isto post ostensuros.paruo ad modii labore nos arbitramur. Neq; veru etiam dixisset, si somniatus esset talem rationem: luia si no esset alia substantia praeter naturale,se quutum fuisset, non dari aliquam scientiam de substantia, preter scientiam natura lem. no quod prima philosophia esset ob hoc naturalis, hoc em est ita clarii, quam quod clarissimum. Proterea non minus a ueritate, ec a sententia Aristotelis abhor ret,quod dixitrii est alia stubstantia praeter substantiam naturalem,et alia anima pl ' ter animam naturalem,Willam proprie cognosceret natui alis, superfua utim esset' alia philosophia id est posinaturalis scientia. Etenim antecedens implicat contra. ' dictionem. quia si est alia substantia praeter naturalem substantiam & alia anima praeter naturalem animam, fieri non possiet, ut naturalis proprie cognosceret illam: quia si proprie cognosceret illam, non esset praeter natiiralem substantiam, ec anumam. etenim seij non potest, ut aliqua scientia proprie cognoscat aliquid, quod non attineat ad ipsam, oc ei non sit proprium: alioquin fieri posset, ut daretur ira situs de genere in genus, quod a ueritate, di a sententia Atiitotelis alienum esse Ostendimus in superioribus ex ipsiusmet uerbis Aristotelis. Praeterea si etiam esse t uerum, quod daretur illa substantia, & illa anima: non staqueret ex hoc, quod superflua esset prima philosophia: propterea quod relinque retur ei ens quatenus ens.& suae passiones,et decem praedicamenta quia etsi prima philosophia secernitur a Naturali principaliter per intellectus abstractos: non sequeretur ob hoc, quin ab illa secematur per alia minus principaliter, ut dicemus.
M Quare salsum est quod comode instet :Si ista substantia qus est intellectus:no esset , in uniuersa prima philosophia: et Omnis philosophia esset scientia naturalis, quia
remaneret,ut diximus, ens quatenus ens,oc eius accidentia,& decem praedicamenta: dc remaneret etiam mathematica, quae est philosophia contemplativa Auae non erit naturali Non omnis ergo scientia esset naturalis.
Sed ut uideamus quam longe iste homo a veritate, & a senentia Aristotelis diu
scesseri oc quam parum ea qus dixit,in rem de qua loquimur conueniant, non ε.Meta. dubitabimus afferre uerba Aristotelis, quae scripta reliquit sexto Meta. ea cita sunt huiusmodi Si igitur non est aliqua altera substantia prster eas quae costam natura, naturalis est et prima scientia. Non dicit ergo,quod prima philosophia esset naturalis ut somniauit homo iste: sed dici quὀd naturalis scilicet philosophia est et prima
scientia,quia esset perseetiosiqus consequemia probat sic: uia seiuitistis substan.
607쪽
tiis abstractis a prima philosophia, remaneret solum ens quatenus ens, di suae paGsiones,& decem praedicamenta:ipsa uero philosophia naturalis contemplaret cor Pus coeleste, ec corpora alia usque ad species specialissimas, quae sunt persectiora quam ens quatenus ens, 5c substantia quatenus substantia. subiectum ergo philo sophia naturalis excelleret materiam consideratam a prima philos phia. ergo esset 6 Meti Praestantior, ex eis quae dixit in eodem sexto Meta. tex quinto. Hanc aut nostram l . . sententiam luce clarius mihi uidentur ostendere uerbas. Aristotelis qus sequuntur, .
ad hune modum: Sed si est aliqua substantia immobilis, ipsa erit prior philosophia . . prima & uniuersialis sic, quia est prima. Quo in loco patet ipsum loqui de priorita- .
te persectionis, ec u.Meta.t addens hic uerba declarauit hanc rei Si ii naturales substantiae primae omnium entium, naturalis quoq; prima scientiam erit. Si ' autem sit alia quaedam natura separabilis di immobilis necessariu est alteram ipsius .. scientiam esse: & priorem naturali, atm uniuersalem, quia prior. Quibus uerbis is perspicue ostendit Aristoteles, se uerbis citatis ex sexto primae phido opitiar lilaro, uoluisse dicere,quod si no essent substantis abstractς in rerum natura,futuri: imile, ut philosophia naturalis esset prima omnium in persectione: quia si non esset altera substantia praeter substantias quae natura constant substantiae naturales essent per sectiores.Q iod quidem uidetur declarare,cum inquit:Si physicς substantiae essent persectiores omnibus entibus, futurum fuisse ut philosophia naturalis est i prima omnium scientia. Sed si dentur substantiae abstractae, non erit amplius ehilosophia naturalis prima: sed erit prima illa, quae abstracta illa contemplabitur. bi ergo in re. Meta.dicat illud idem,quod in sexto: dc in xi dicat: quod si substantiae naturales ensent primae, in philosophia naturalis esset prima: non uoluit ergo dicere in sexto, si non esset alia substantia praeter naturalem, quod prima philosophia esset natura lis, quare non uoluit etiam dicere eaquς homo iste subsequutus est ut ostendimus Redargutiones initur nostrs uidentur uim manifestam nisi fallamur habere aduersus ea quae dixit homo ille. Sed praeter ista, dicat mihi rono, ad quid citauerit consequentiam illam ex sexto Metae prosecto si recte cosiderabimus, suturum est ut intelligentia consequamur, eum citasse praeter propositu locum illum Quid enim commune habent ista. Si de omni anima naturalis contemplaret, ergo de intellectu, erno de intelligibilis Igilii e superuacaneae essent aliae scientiae di ista, Si darentur aliae substantiae pister natura les. philosophia naturalis esset prima Nihil prosecto habent comune iste due eon sequentie sunt enim omnino diuerss: ne i aliquam inter se ut mihi quidem uide n-tur habent similitudinem. Non em ex eis quae dicuntur sexto Meta. sequitur, quoa non daretur nisi scientia naturalis: sed sequitur ipsam naturalem philosophiam esse orimam in perfectione imo scientias, si non darent aliae substantiae praeter natura les Sed quia dantur sequitur ipsam no esse priinam. interest igitur maxime inter ea uuae dicta sunt primo de Partibus, quae sexto Meta. quare inania loquutus est mea quidem sententia iste homo, di in rem non conuenientia. is Adiunetit praeterea supra comemorans haec uerba: Uerum si reperit intellectus ..in actu, oc illum cognoscit naturalis per se ut scilicet est in actu, ec prima substantia, . . superflua est sane postilaturalis scientia.) Quae uerba repugnant Aristoteli di im- .. olicant contradictionem. Quia si reperitur intellectus mactu qui sit prima stubstantia Aristoteles uerbis citatis ostendit non possh attinere ad philosophiam naturalenam si attineret ad philosophiam, no citant uera quae dicta sunt ab Aristotele lociscitatis. quod philosophia naturalis si non daretur alia substantia esset prima: quia lietiam daret, esset prima. Implicat etia contradictione, dicere, dari intellectuini acta Qui sit substantia prima: et quod naturalis possit cognoscere eum per se. uia sequitur quod no polait, si datur nullo modo pertinere ad naturale. Praeterea no laque retur. quod ob hoe,si etia fieri posset ut posinaturalis esset superflua: sicut non seque hatur lino daret, quia remaneret ens quatenus ens, et ea quae diximustingulis igir a uerbis sinetulos errores homo iste proserre uidetur. Q rod uero subiungit lige uerba His se declaratis,iam patet quod ad naturalem non pertinet tractare de intellectu in actu per se sed per accidens, prout est lumen is intellectus nostri uel pars animae nostrae. atq; iccirco uani sunt nonnulli, qui dicuntiad ii limiu
608쪽
librum tertium de Anima, medium esse inter postia a turalem dc naturalem, uel po tius ut ego scilicet auctor ille dicit dicere cosueui inter naturales est magis Theo
logicus, quomodo docet Aristoteles medias scientias inter mathematicas esse ma gis naturales. )qus diaeta non satis costant, unde ex eis que dicta iunt oriantur Non enim uidetur ex cis sequi, non attinere ad philosophum per se tractare de intellectuina eiu per se: quia uerum est ad naturalem no attinere traetare de intellectibus usunt simpliciter in actu, id est de substati js abstra et is simpliciter, quae fiunt intelligentie, ob eas ratio es quas nos in superiorib. recitauimus,& ut asserunt tex. Aristotelis allati. Sed falsum est, ut etia declarauimus, ad ipsum naturalem non attinere, uerba facere de intelle et u in ac tu, qui est intellectus agens: quandoquidem necellarium sit,ut de eo agat particularis artifex: quia qui hominem contemplatur,& uult ipsus scientiam consequi, cogitur cognoscere eius causas omnes perse sed prs sertim proritas. cogitur ergo per se scire intelleetum agentem, esime emzeclaraui in superioribus, cum intellectu potentia sorma hominis. Non igitur per accedens de ipso gere potuit. Praeterea nisi naturalis per se ageret de intellectu agente, nulla scientia ageret de ipso per se: esset ergo reiectus a contemplatione omni ii scientiarum. quod quidem est ita absurdum, quam quod absurdissimum. Probatur consequentia: quia mathematica ipsum non contemplatur propterea quod est substantia et ipse nullam subis stantiam contemplatur. De Astrologia autem diximus supra, quomodo agat de sub stimia, non Metaphys quia ipsa solum causas uniuersales contemplatur, ut do . Me a i clarauit Aristoteles quarto Meta. tex. primo: ct nos in si apertolibus declarauimus. Alterum igitur duorum euenire necesse est: vel ut nulla scientia ipsum intellectum agentem contempletur, quod esse absurdum perspicuum est, uel ut attineat ad phialosophiam naturalem. Si uero dicas hunc intellectum agentem esse Deum, ita ridiculum est, ut nihil se Pra possit: quod quidem luce clarius in superioribus ostensum esse arbitramur, 3 ct ima de ipso enim egit in tertio de Anima, ξc nulli bi praeterquam in illo loco, nihil fac re Deum ad nostram particularem intellectionem, nisi quatenus causa uniuersilis, est ita clarum ex sententia Aristotelis, quam quod clarissimum. Praeterea si est lumen intellectus nostri: ergo attinet de ipso agere in ea parte, in qua agitur de inteulectu nostro: sicut de lumine solis,quod est lumen sensius uisus. Item, si est pars animae nostrae: ergo ad ipsum naturalem spectat, per se de ipso a gere: quia ad eam facultatem,ad quam spectat totum, spectare omnes paries per se, ita est in promptu, ut nulla probatione indigere uideatur. Illud uero cum dicunt nonnulli librum tertium de Anima esse medium inter naturalem & posinaturalem: respondemus hoc dicto ipsos praeses erre ignorationem philosophiae naturalis, ec primat Philosophiae. etenim si ipsas non ignorarent, esset libi notum, nullam rem esse mediam inter ipsas, ut ex illa arbore quam in superi ribus descripsimus, perspici posse arbitramur.sed quoniam in superioribus longum . de haere habuimus sermonem, ad eum locum me reiicio. Illud solii addo a veritate maxime abhorrere quod inter naturalia Di magis Theologicus: quoniam fieri non potest, cum sit substantia, ex principium particulare,ut prima philosephia ipsum ut diximus contemplet. Exemplum uero rerum ma rhematicam quas dicit medias esse, in rem non conuenire, sacile intelligentia consequentur illi, qui sciunt omnes facultates, quae sunt sub Arithmetica ec Geometria, constituti ex ipsis et ex materia naturali ut nos in quarto libro Apologiae nostrs declarasse existimamus. quod non conuenire tertio libro de Anima in comparatione
Methaphysicae, Zc philosophiae naturalis, perspicuum est.
T' A deinde non uident in rem couenire qus a d hunc modii scripta reliquit Por trus: Patet iste quod no de omni sed de intellectu potentia agendis sit naturala
Etenim uerum est,q, naturalis no agit de omni anima, primo quia no de anima cor Porii coelestiit, et agit de intellei tu possibili: et de intellectu age te. Sed ratio Aristo
reboquacitauit iste exprimo de Partib. animalia probat sola de intellecita porciis, quia
609쪽
quia probat de eo intellectu qui resertur ad intelligibile, quod non potest intellionis de intellectu possibili, si recte perpendatur: quae rat so si esset uera, ct conclude
ret, tantam abesset ut probaret, agendum esse a naturali de intellectu potentia, ut sequeretur ex illa nullo modo couenire ipsi naturali uerba facere de ipso intellectu potentia, quod quidem euertit sententiam huius uiri. Perperam igitur loquitur, cuinquit: Patet,quod non de omni die.
Addit postea: Nem existimandii est intellectu esse aetemum,quia de eo loquitur in consula,quod est figmentu: aperte enim loquitur Aristotcles, ut diximus, de intellectu qui intelligit: ergo de possibili. Quod quidem perspicuu est esse in rerum natura.in lib. enim de Partibus,qui praecedit librum de Anima ut ex eis quς citata sunt in superioribus ex lib. . Polit.) nondum erat perspicusi, dari intellectum agetem: quia liber de Partibus praecedebat ordine doctrinae librum de Anima. Quo modo enim fieri potest, mihi dicas, quaesio, ut nos sciamus dari hunc intellectum agentem nisi ex natura ipsim intellectus possibilis c profecto nullam aliam uiam reis
Periemus.etenim nulla nobis constat esse operatio ipsius, ex qua inferre possimus ipsum dari. Intellectu autem potentia dari omnibus constat, propterea quod omnes in se ipsis experiuntur se intelligere, quae est operatio illius intellectus.Substantias item abstractas dari eonclusum est: quia eius operatio, quod eae in xaeterno tempore, dabatur. sed non constat, nobis dari aliquam operationem intellectus ais gentis, quae ei conueniat. Necessitas em cogit, ut si putemus ipsum esse, cognoscamus intellectu esse possibile in pura potentia: Sc no posse redigi ad actu, nisi ab alui existente in actu.&hoc existens in actu potest esse solum phantasma,quia est singulare. Necessitas igitur cogit, ut sit aliquid aliud actu, quod reddat illud phantasma idoneum ad mouendum intellectum possibilem.&istud non potest esse, nisi aliquod spirituale,& aliqua pars animae nostrae ut diximus in superioribus ad quem
Iocum me reiicio. Ergo necesse est, quod detur intellectus agens: alioquin non moueremur nos ad cogitandum aliquid de intellectu agente. Quare in eo loco n5 potuit Aristoteles loqui in confuso:sed solum oportebat loqui de eo intellectu qui erat perspicuus. quia H per intellectum agentem intelligeret Deum, nihil ad propositum Aristotelis in eo loco ne* intellectionis nostrs ut diximus in superioribus Deus est eausa. quod si etiam loquutus esset de uniueria anima rationali, tamen ni
hil refert ad id de quo agitur. Deinde subiungit haee uerba Portius: Idemq; sensit Simplicius, cu dixit: quod
ad naturalem pertinet tractare de intellectu participato, quoniam ex eius sentenistia ut participat,& possibilis dicitur:deficit. Cui dicimus: Si Simplicius habeat a lium sensum ab eo quem diximus, ipsum repugnare ueritati, oc uerbis Aristo telis: ut rationes in superioribus allatae, ec uerba Aristotelis satis clare hoe indi
Addit preterea: Sed hoe quod intereat est uerum de intellectu diuino et in acturnam de intellectu potentia per se est munus philosophi naturalis cum sit iaculias
animae nobis indita. Quae uerba uidentur cotraria: uidentur enim innuere, intelle
ictum diuinum interire. Crederem ego,ut fatear veritatem, literam huius esse cor ruptam, quia error est nimium manifestus : nisi mihi uideretur iste homo pace eius dixerim sortuito ac temere semper loqui. sed ex eis qus dicta sunt satis petipicuum esse arbitror, hune hominem ea asseruisse quae in rem, de qua loquitur, non conuoni sit ec ueritati 5e Aristoteli repugnasse, propriam* uoce ignorasse. etenim no se iis costare uidet, quare ipse attulerit ratione Aristotelis ex primo de Partibus. quae si aliquo modo ad rem pertineat, necesse est id euenire ob eam rem, quia uidetur concludere ipsam non attinere ad philosophum naturalem. Ex quo uidetur sequi, quod non sit mortalis & corruptibilis. Sed hoc etiam non sequeretur, quia multa composita attinent ad primam philosophiam, quae habent materiam primam. quo tequitur ut necessario sint corruptibilia. Sed iste homo non respondet ad hoc, quia non uidetur intelligere quam uim habeat ratio illa quam attulit. Prsterea nullam responsionem affert rationi qua probauit Aristoteles intellecta non considerati a philpsopho naturali, quia superuacaneae essent aliae scientiae: et nim siue intellectius sit materialis fue norinthil referti cum enim ponatur intellige
610쪽
omnes intellectus potentia,quos tu opinaris esse multiplicatos si est unus numero, seqiiuntur omnia illa absurda quae dicebas sequi unitatem intellectus poteria. si est, multiplicatus ad multiplicationem intellectus potentiae: ergo est generabilis et corruptibilis. quod quidem tuam euertit sementiam. hem, si agens daret primum esse intellectui possibili, profecto uel crearet ipsum,uel e luceret ex potentia materiae. sed neutrum liorum evicere potest:ergo salsum est id quod assumptum est. Quod autem neutrum horum esticia perspicuum est. etenim non est dicendum, ipsuma -- uia enim naturali, ex qua nunc loqui mur non datur creatio. nem educit ipsum ex potetia materiae: quia ignoratur quo modo hoe possit efiicere cum sit agens sipirituale, nullam in se contines qualitatem activam. Quod si hoc fiat agi stan .ergo non si ab intellectu agente:ide mi -----re his non tu Qtiare quocunq; seuertat meo quidem iudicio, homo iste,ut iaceat eius sententia necesse est. . . Si uero dicas,iniod est generans, quod educit ipsium ex potentia materiae:ergo est sicut sensus. - Probatur consequentia: quia non est maior ratio unius quam alterius. Ambo γnim eductitur ex potentia materiae. sed primus actus sensus est a s in primus actus ipsius intellectus Potentiae erit a generante: quod quidem est euerto
Quum uelo Ibiungit: Iecirco philosophus quum dixit, sola mens extrinsecus . .
aduenit, loquitur de intellectu in actu quoniam omnis actus est ab extrinseco. ab re intrinseco autem est nuda illa potentia.nec id dixit de sensu,quoniam primus actus . . est a generante, ec solum sentire extrinsecus ab ipsis sensibilibus. De intel- ..iectu ergo ait, iam mentem extrinsecus aduenire quoniam omisnis eius actus prouenit, ut diximus, ab istic ur