장음표시 사용
61쪽
3s EVE R. s. SING. CERTA M. Item, Npn est ars nev scientia, quia no est de rebus certis di determinatis: sed est, ut diximus, facultas inueniendi probabilia in unaquas re, sicut declarauit Aristote
i.Rbes 4. les: ex quibus pate te longe esse deceptum. sECTIO SECUNDA.Auctori Causa uero, quamobre sub incertis adhuc regulis uariata est,semper puariabitur tum erit duelli consuetudo. 6 e.
xum. xx R. 'Alsam te de hac re, dc contra Aristotelis doctrinam, accepisse opinionem eo Γ stat: quandoquidem perspicuum sit, ipsam duelli consuetudinem non carere omnino ratione, ut diximus. Etenim ratio regularum eius ducitur ex desinitione honoris 8c iniuriarum, qus definitiones sunt firmae 5 stabiles per se. Quod si uatientur imterdum 5 errent hoc est ratione materierum, & per accidens.
Praeterea si ex hoc quod uarientur re errent aliquando, id est, non semper euenit id quod statuunt, uis effici, ut abolendς sint: non uideo cur etiam leges tuae non sinti tibicin abolendae, quandoquide ipsis ita accidat. quod indicauit Aristoteles iis uerbis: Ci , , ius rei causa est, quod lex in uniuersum omnis statuit . nec fieri potest ut recte de qui , , buta a in uniuersum definiatur. in quibus enim necesse est ut in uniuersum dicatur,re. , ct ea sit id no potesti lex sumit quod ut plurimuiri fit,no ignoras sane quod peccatur, , , nihilominus recte se habet: 'uippe cupeccatu in lege minime sit, nemin legislato , , re, sed in rei ipsius natura cosistat. statim enim rerii agendaru materia liuiusmodi est. Si ergo quia erret ec sint uaris reguis sing laris certaminis sunt aboledae: leges e tia quae errat oc peccat,ut sint aboledae nece illa est. Ita em sunt firmae definitiones honoris ec iniuriarii 5c per id quod sequitur regulς qiis ex eis ori utur, sicut ipsarulegsic
Euerteretur etiam praeter leges ob eande in causam Medicina, ars nauigadi, ec ut
uno uerbo dicam omnes habitus activi di facilui: quadoquidem in dubium uenire non possit, quin eisdem peccatum accidati nescio igitur quid sibi uelit iste Auctor.
nis euertere omnes artes 5c facultates.
Quod postea subiungis, hac esse causam, quamobre incertae sint Sc uariae semper de duello lurisconsillioru sententiae: miror equide te qui quotidie expetiris Q uaria snt iurisconsititorii sentetiae in eis causis qu7 ciuiliter tractatur, nullam se sere esse es alle causam quae no speciosis, ut ipse loqueris, oc coloratis argumetis inuolui possiere implicari sicut si nouidere ex tuis uerbis apertissime sequi,leges este abole das m nino. male enim tecu liacusin fortas Ie actu esset,ageretur* misi qui causas tractat do uua traducis si non essem uariae Iurisconsultorusentetiae si causae ciuiles no habe ret ista species a di colorata argum eta, qui b. inuolueretur ec implicaretur. Examina. idipsum Zc condera unde ueniat tibiali meta quib. teipsum & familia tua nutris. inuenies eiii ita esse omnino ut dicimus : nec te aliud e magis Q lunc facultates coparasse. Fallum preterea est quod dicis sumi omnia ex cosuetudine no scripta. lasc em sumpta sunt ex definitioni b. honoris ec iniuriaru,5c aliaria huiusinodi reru atq; ita quidei prior.er D suiu firma Sc stabilia, sicut remisqus tradii tur ab Aristotele ex desinitionib. syllogis et r. ini de demostrationis. Perpera igitur dixisti, hoc nihil esse aliud cli unu quen* ex υ-prio sensu atq3 arbitrio Inuciare. 8c ua ante nos no suerut tradiis huiusmodi regule. ego intellexerim: idcirco ea ipsi adducti liaritate qua humanu genus .pseamur,cas tradere aggressi sumus, cum sciremus minus malu ex sentetia Aristotelis boni ratione habere. Qiuod te quide non c5siderasse et nihil .prsus cdsideras, minime miror. Praetereo, Si quia diis cile est cognoscere aequum oc iniquum, quo dispentim ero amor & odium, multam alia impediunt, ob id tollenda st doctrina de duello ergo etiam tolletur doctrina de legibus. Etenim intelligere aequa 5c iusta, de quibus ciuilis labie. r. conderat, est difficillimum, ut inquit Aristoteles: ec simi illa quidem ita uaria,ut non
c , uideantur esse natura sed ex lege.
Ite Amor 5c odiis ec a prium comodum plus possimi in iudiciis quae sunt per lones, quam in istis de honore: uel certe tantunde.Ergo si ob talem difficultatem opus sit conuelli doctrina de duello, ut conuellatur etiam doctrina de legibus necesse est.. Q iod autem amor oc odium, Sc proprium commodum, tantam uim habeat in ii dic is quae fiunt per leges praeterqua suod in omnibus perspicuum ositendit etiam Aristoteles multas locis Praeterea
62쪽
LIBER III. Praeterea dissicultas rei no arguit,quod seri no possit. Ex iis ig tu quae dicta sunt
apparet dum iste uult euertere duellum, qua ratione conatur eius doctrinam labefactare hac ipsa leges suas prorsus tollere. Sed argum etemur etia alio modo: Sic suetudo eundi ad arbitrii no est tollenda, Propterea quod de naturali aequitate uaris sint hominu sentetis ergo no erit etia tollenda singulare certame ob eam causam, quia de ipso uaris sint hominum sententiae. Illud praeterea perperam intulisti, quia uariae sint de eo hominum sententiae, sine ratione essit singulare certamen. nam in iudiciis mercatorum ut ipse etiam asseris uariae sunt sententiae re tame non uacant ratione per te, qui dixisti eos uti aequitate sua naturali, cuius principia sunt certa, quae est ratio ipsorum. Nihil est igitur quod dixisti . nam si est tollendum singulare certamen ob uarias de ipso sententias: tollendum est etiam proficisci ad arbitrum. at consequens euertit sententiam Aristotelis , ocip. sam ueritatem ergo ec id unde emanat. lIta autem esse plane ostendunt ligc uerba Aristotelis Et in arbitrium magis quam in sorum descendere aequum est. nam arbiter ad aequum Sc bonum, iudex ad legem spectat et hac de causa arbiter eligitur, ut aequum 5c bonum praeualeat. Consequentia perspicua est ex eis quae ipse asseruisti. non igitur est abolendu sin. gulare certamen, ob rationes a te dictas: net inserendum,ipsum inniti salsis princi-Pijs. ex tuismet uerbis tuo ergo ut aiunt gladio iugularis. Item, Si principia naturalis aequitatis sunt certa ut dicis ergo certa sunt principia singularis certaminis: etenim sunt ab honesto di honore,ut est honestum. honestum autem naturale nihil aliud est quam aequii: honestas enim est aequitas. quia aequum
nihil aliud est quam bonum: quod cum sit per se eligibile, est etiam laudabile: quia Quod est iustum praeter legem scriptam cum sit per se eligibile, laudabile est: ec id cutionum sit, luci indum est, utpote bonum honestum. non igitur principia singularis certaminis sunt falsa ex tuis ipsius uerbis. Tuam igitur conuellis sententiam. Alii sum etiam facio quod secundu hanc tuam opinionem tollerentur etiam scientiae, propterea quia uariae sunt in ipsis doctissimorum ac sapientissimorum hominu opiniones ac sententiae. omnes item artes, di breuiter omnes actiones laumanae, in dubium uenirem: que sunt maxime absurda. Si autem tam manifesti errores, multi al4 in quos incidisti, cum oriantur aperte tanquam e radice quadam, ex ignoratione moralis philosophiae facile declarant quam probe teneas eius scientiam: quam tamequasi summus sis philosophus,ita profiteris. snc TIO TERTIA. Duellum autem non esse instrumentum, siue medium, aptum ad recti. perandum,conseruandum 'ue honorem,&reliqua. Hoc loco Auctor iste desniens honorem esse praemium beneficentiae, iudicio
studio m delatum, uidetur uoluisse explicare utracp honoris definitionem, qua tradit Aristoteles ec in eo cum dixit, honorem esse praemium uirtutis: Sc in Rhet. cuait eta signu benefac tuae opinionis. Sed interpretans uerbu Opinionis, iudici si cruuium: plane evertit ipsum textu Aristotelis. quia opinionis, necessario construiturcu Benefactivae: aliter e in no cohaereret co structio. α cii Benefactivae aperte referat ad eu qui honoratur, necessitas cogit, ut opinionis reserat ad eunde. no igiξ potest reserti ad honorate. srgo male iste ut dictu est interpretat opinionis iudiciu ciuiu. Praeterea sequeretur ut ista definitio esset maca: quia falsum est, honore esse prae
mium omnis beneficetiae. nes enim est prsmisi beneficetiae quae proficiscitur a casu: ne eius quae fit per ignoratione, aut per vim. ideo no potest explicari sic. Sed quia necesse est, ut is qui benefacit, spote sua uolesi benefaciat,& eligat benefacerem tiniuria non est iniuria, nisi ab eo qui spote agit per electione, in qua electione ut multis in locis scriptii reliquit Aristoteles constit prauitas 5c probitas qua de re infra etiam dicemus oportet, si beneficentia futura sit honore digna,ut ea quis utatur per electionem. Itaq; uerbum opinionis sic uidetur explicatu, ut reseratur ad eum qui honore afficitur: sensust sit totius definitionis, honorem esse signum benescentiae sactae per opinionem benigne faciendi,non per vim, non Perignorationem nonda a casu.
63쪽
4o EVERS. SING. CERTA M. a casu. rod igitur dicit Aristoteles signum benefactivae opinionis, signiscat quod
aliquis benefecerit opinione benefaciendi: quod in idem recidit, ac si diceret, quod benefecerit electione. ii sensus etiam uidetur colligi posse ex eis quae dixit Aristoteles ijs plane uera μι his: Verum quoniam laus ex operationi b. est, homini si uirtute praediti proprium, , per electionem agere, ita dicendum, ut ostendatur per electione ipsum gessiste quae, , gesserit: ad quam rem conseri,ut saepius fecisse demonstretur. quare quae casu & sora, , tun a facta sunt, consilio ec iudicio ascribenda sunt. Perspicuum igitur est, necplaudem neq; honorem tribuendum esse adtionibus ulli, nisi profectae sint ab electione: aliter enim non essent ex uirtute. Est igitur rationi consentaneum, uoluisse Aristotelem dicere honorem esse signum, quod is qui honoratur benefecerit opinione benefaciendi. Ex quo sequitur, ut benefecerit elecitione. quia licet electio Sc opinio aliquo modo differant: tamen qui si est aliquid opinione benefaciendi quod perinde ualet ac si diceretur, cogitatione benefacie di, electione henefecisse apparet, non casu: nev etiam per vim, aut per ignorationem. quia quae fiunt hoc modo non laudantur iret honorantur. Deinde quia non omnis qui benefacit electione, est dignus honore multi enim praui ut tyranni. eligunt multa ali qua do in aliquem conferre beneficia,& tamen ex Aristotelis sententia non sunt ho nore digni, quia solus honus est dignus honore) necessitas cogit ut addatur in desinitione honoris , propter honestum uel uirtutem. Itam dicemus, honorem esse si gnum beneficentiae per electionem,& propter honestum. 1iod item uisus es AK- .Rbra. stoteles indicare, cum dixit: Honorant cnim benefacientes, di bonos. quasi dicerer, qui faciunt propter uirtutes 5c honestatem: alioquin non essent benefactores boni. Addidit ergo Bonos, quia no omnibus benigne facientibus est tribuensus honos:
sicut neq; etiam omnibus qui benigne secerunt, refertur gratia. ut colligitur ex illis r, Aristotelis uerbis: Patet etiam inquit hinc, quibus locis tollere gratiam possimus, i r ac non gratificatos ostendere nam aut quoniam sui causa faciunt, aut secet unt quod gratia non erat, aut quia accidit per sortianam ut facerent, aut quoniam coacti sec , , runt,aut quoniam reddiderunt, non dederunt: siue sciuerunt siue non. Vtro enim
γν modo quid pro quo: quare nec sine ulla erit gratia. Ob easdem igitur causa ob quas non refertur malia benigne facientibus,consentit ration ut non attribuatur honor, qui dicitur esse praemium operationum quae ex . tibici . uirtute proficiscuntur. Iae Operationes, ut inquit Aristoteles, non si aliquom
, , do ipse sese habeant, continuo iuste & temperanter agian tur: sed si etiam qui agit, , , liquo modo affectus agat. primum quidem, si sciens: deinde,si eliges: atin si elixens, , , propter ipsa. tertio, si stabili atquin mutabili affectu praeditus agat. Si ergo ad id, ut operationes quae dicuntur fieri ex uirtute. uere ex uirtute sint f istae, requirantur haec quae dicta sunt:nec possint honorari nisi operationes illae quae oriuntur ex uirtute: necessitas cogit, ut quae debent honorari, sint sectae ὀ scientibus& eligentibus per se, & ab eis qui immutabiliter se habent. Itaq; ratio postulat, ut in . Et bis. . definitione honoris indicentur haec. Quod etiam uisus est Aristoteles declarare,, cum dixit: Et quod est praemium in honestissimis, quale est honor. perinde est enimae si dixisset, quod est praemium uirtutis. Et ita paret, hanc honoris definitionem,ui delicet quod est praemium uirtuus, ostendere ipsum Aristotelem uoluisse honorem .Emic.io. esse praemium actionum honestarum, quia uirtutes sunt honestae. rod item collis, , gitur ex eiusdem uerbis, ubi ait: Ipsius enim uirtutis & benescentiae honor est prae- , , mium. Et sic autem sese habere hoc, apparet in ipsis rebus publicis. non enim hono-
, , ratur,qui nullum bonum suppeditat communi. Commune autem dicitur is, qui com, , muni beneficio assici honor autem commune est, igitur honos praemium liones torum operui quia est signum ipsorum. Proprie enim honor non est prς mium uirtutis sed laus. Dicitur autem praemium uirtutis, quia est prsmium id est signum operum quae proficiscuntur ex uirtute: quae item sunt honesta, ut declarauimus in libro primo De honore ad quem rincimus lectorem. Si ergo intelligeretur definitio honoris, ut uidetur intelligere iste Auctor: ex ea cognosci non potiat, qui nam essent honore digni.
Consequentia ex eis quae dicta sunt patet: quia si honor definiretur tantummodo esse pr.
64쪽
esse praemium beneficentiae, cum non omnis qui benigne facit, sit honore dignus: darentur praemia multis qui minime essent digni: ergo definitio honoris non esset re,cte posita. necp enim aliquis cognosceretur ex ipsa esse honore dignus: quod ipsum. tame oportet eam maxime praestare. Nam scut non postumus cognoscere vliquem' et se uere oc persecte hominem, nisi ex definitione persecta hominis ita nulla alia uia Postumus cognoscere aliquem esse honore dignum nisi ex persedia definitione honoris. Non haberemus igitur reeiam uiam cognoscendi, quibus nam essent uere ex hibendi honores. 4iod cum a ueritate abhorreat, perspicuum est, ab eadem ab horrere id etiam unde illud oritur.
Praeterea haec definitio, Honor est praemium uirtutis, non potest illud praestare, ut intelligamus qui uere sint honore digni: quia nodeclarat quid sit honor .pprie. Ergono pol sumus cognoscere id quod uolumus addiscere ex definitione honoris. Pro batur antecedens: quia uirtus proprie S per seno honoratur,sed laudatur: opera aut sunt illa quae honorani: ergo no proprie oc st se uirtus ponitur in desinitio e honoris. Co firmatur quod antecedit, ex uerbis Aristotelis: quippe qui probauit selicitate i. Ei bicii, non laudari, sed honorari proprie. contra uero,ipsam uirtutem non honor ri,sed laudari. Cum ergo oporteat politicam habere regulam qua internoscere possit qui sint honore afficiendi, oc qui non sint aliter enim resipublica non bene administr retur re cum eam non possit habere nisi ex definitione honoris, ut dictum est: ἀecesse est ut ipsa declaret hoc. ergo oportet ut explicet, qui uere dc proprie sint honorandi at ii sunt qui beneficia conterunt, opinione ducti,& non casu, necp per uim neque per ignorationem: A ita per ele 'ionem. ergo consentit rationi ut uox illa Opinionis indicet nobis id quod diximus. Perperam ergo Auctor iste eam interpretatus est. Item ex Aristotelis sententia, lion or non potest recte exhiberi nisi bonisbmi u ro non sunt nisi qui operItur ex uirtute: uirtus non potest esse sine electione, ut per spicuum est ex eius definitione. ergo non potest honor exhiberi,nisi illis qui operaratur per electionem. Itam necessario uesbum opinionis, debet explicare id quod per se iacit homines dignos honore alioquin definitio illa est et impellecta. Item, Inter gloriam ec honorem interest, ex sententia Aristotelis. ergo perperam homo iste interpretatur hanc desinitionem honoris accipiendo pro honore mundanam gloriam, quae bona existimatio est,& a nonnullis bona fama appellatur. Consequentia patet: quia eorum quae penitus sunt diuersa, unum non potest substat iam alterius declarare, ut cuiuis pei spicuu est. Antecedes probat illi, Aristotelis uerbis Riat. o Gloria est, existimari ab homini b. studiosu et se. uel tale aliquid habere: quod oes ap- ιι petiit uel multi,uel boni, uel prudeles: honor uero est signu benefactivae opinionis. ιι Traduntur enim ab Aristotele definitiones gloriae di honoris seiunctae de separa- is ergo sequitur omnino ut sint res diuersae. Etenim eorum quae sunt eadem, easdem ei se definitiones, ipsam simul definiri, neminem latere arbitror. Praeterea istae desinitiones uel significant eandem rem, uel non. Si non signissis cant eandem rem, ergo sunt diuersae. Si significant eandem rem, ergo perperam suersit seorsum positae. id enim ratione uacaret, ct intellectivi tenebras Ofiunderet: quippe quod ostenderet gloriam ec honorem, cum unum post alterum definitum sit, ense diuersa sicut sunt diuersae aliae partes selicitatis. Huc accedit etiam quod utrunque Aristoteles seorsum enumerauit, enumeras alias beatitudinis partes quod qui dem praeter rationem fecisset,si essent eadem.
Item,Existimari ab omnibus esse studiosum, A aliquid habere quod appetunt homines, uel plurimi, uel boni uel prudeles, non est honorarimem sic existimare de a liquo,est ei honorem exhibere. ergo non possunt esse idem. Consequentia patet.
Antecedens probatur: quia fieri potest ut aliquis sit uirtutibus praeditus, uel habeat aliquid quod appetant omnes, ut sanitatem 5c diuitias, ec uoluptatem, uel plurimi, uel prudentes:& tamen ei nihil exhibeatur eorum per quae dicitur aliquis honore assici exempli causa ne in dentur munera,ne p ponantur statuae, ne* praebeantur ali menta publice, nem assurgatur,nem cedatur locus 5c alia huius modi multa.Non erago is erit honoratus, quia nullu ei datu est signu beneficetiae ab electione prosectae propter honestum,& tamen non carebit ploria. ergo honor re gloria seiunguntur.
Quod autem seri possit,ut aliquis exiuimetur habere aliquid eiusmodi: quod di-d 3 ximus.
65쪽
1 EvER s. 3 I N C. CERTA M. ximus:& tamen non honoretur, neq; ei tribuatur ssignum beneficentiae ipsius perspicuum est: utinam non ita saepe cospiceretur temporib. nostris. Quam multi enim re periuntur, qui ab omnibus,uel certe a bonis Oc prudentibus existimantur cile uirtutibus praedis di tamen nulla ipsorum habetur ratio, neq; aliquid eis tribuitur quod si eorii beneficentiae signum,imo iacent cotempti derelicti , di sere tame pereunt. iid uero quod irequenter contra accidere videmus, ut ista ligna quae appellantur honores deierantur eis qui non solum habentur imperiti, nullam uirtute prediti sed iis sunt flagittis atm scelerib. cooperti,quae omnes uel plures,vel boni maxime detestantur ec sugiunt propter qus tantum quidem abest ut ullis sint honoribus ainciendi, ut digni maxime existant qui ex civitatibus Sex hominum societate eliciantur& exterminentur, atq; adeo uita ipsa acerbissimis supplicij s priuentur. Ex quo potissimum oritur omnis fere humanae uitae perturbatio oc calamitas: nihili liomina generi peius ac perniciosius accidere potest, quam si nullis asticiantur uirtutes prae iniis, nullis flagitia poenis mulctentur. Hoc enim quid aliud est, nisi uirtutem ipsam, sine qua natura humana non modo summum bonum consequi, sed uix consistere potest,tanquam solem e mundo tollerer uitia i , ex quibus pernicies hominu prom. citatur alere,ium,& in coelum us* si ita dicere fas est efferre qua quidem re nulla foedior nulla ab omni humanitate alienior esse potest. Qui igitur honoribus prauos
homines extollunt, bonos uero humi iacentes relinquunt, quantum noceant humano generi nimis perspicuum est. priuant enim ipsum suo fine id est ipsa beatitudine: smiles* illorum sunt qui in argento uel auro adulterino di falso notam seu formam alicuius boni principis imprimul. qua decepti homines, dum nummos adulterinos pro bonis aestimant ato accipiunt, multis magnisq; damnis afficiuntur. idem faciunt cisi prauis hominibus ea tribuunt signa,quae bonis 'lent dari. his enim orna tos plerim cernentes improbos homines, quos ipsi minime norunt quales sint,dum his fidem tanquam bonis habent, sual credunt omnia, facile in fraudem deducuntur:ex quo sane plurima ec maxima generi humano incomoda oriuntur. Ac multo quidem grauius hi peccant,quam illi, ob eam causam quam attigit Aristoteles nono Ethie.cap. .ubi ait: Cim igitur qui seipsum decipit credens propter mores ama , , ri,nihil tale ipso agente, seipsum accusare debet. Si uero alterius simulatione decipiis G tur, iustum est eum accusare qui simularat de magis q: qui falsificant nummos queri , , circa nobiliorem rem adhibita est fraus. Hoc igitur maiore sunt uituperatione digni, qui falsae dignitatis insignibus ornant improbos, quam qui in auro argento 'ue adulterino notam alicuius boni principis imprimunt, quo ipsi nobiliore in re fraudem adhibent. Itaq; quae supplicia irrogari solent eis quinummos adulterant, cur non his etiam
qui prauos honorant, eadem ac tanto maiora irrogentur,quo maiora illi quidem imcommoda hominibus afferunt, non uideo.
Praeterea multi praui sunt,qui gloria floreant ob diuitias aut nobilitatem aut corporis robur,quae numeratur in iis quae omnes appetunt,ues eiures,vel boni uel prino. Rhic. - dentes: ec tamen ex Aristotelis sentetia non debetur eis uere honor. Ergo honor ec gloria sunt seiuncta. alioquin unum non posset esse sine altero. Qiod uero subiimgit iste Auctor, essici ut is honos eam bona fama,no alia ratione cbuerae uirtutis ope acquiri re conseruari possit: primo euertit sententiam suam. . quippe qui ante concessit, posse insidiis acquiri, conseruari, & recuperari. concessit, enim, laudi esse, si hostes per insidias uincantur, honori ea uia pariatur,uel recuperetur. uel conseruetur. quod si insidijs hoc licet, ergo alia ratione quam ope uirtutis: nam insidiae uirtuti perspicue repugnant. Deinde falsum est, gloriam quam iste boenam famam nuncupat, non posse acquiri Sc conseruari nisi uerae uirtutis ope. Nam
desinit Aristotcles dupliciter gloriam: oc quod sit,ab omnibus studiosum id est ui tute prsditum existimari quo quidem modo si accipiatur, non potest acquiri neque conseruati sine uirtute dc quod sit, putari habere aliquid tale quod appetiit omnes,
uel plurimi. at eiusmodi sunt diuitiae,nobilitas, sortitudo comoris.appetuntur enim,
ut alibi declarauit Aristotcles, ab omnibus, uel a pluribus. Ergo qui putatur habere aliquid hora ut uel affluat diuiti s uel nobilitate, uel robore corporis plurimum porIea is habet gloriam, at hocpotest contingere,utpatet,sine ope uirtutis ergo acqui
66쪽
LIBER Ii i. .ri potest gloria, di conseruari sine ope uirtutis. ergo Aristoteli & ueritati repugnati quod iste dixit.
Praeterea Si nihil posset afferre gloriam nisi sola uirtus, frustra ac perperam subiunxisset Aristoteles alteram definitione gloriae: uidelicet quod gloria sit,existimari ha here aliquid quod omnes appetunt,uel plurimi. esset enim salsa Bc superuacanea, si
quidem gloria contingeret tantum ratione uirtutis. at hoc abhorret a ueritate ec ratione:ergo & id unde manavit.
Ite, Aliquipossunt honore assici, & expertes esse gloris: ergo honor di gloria se
iunguntur. Consequentia manifesta est. Antecedens probatum quia fieri potest ut alicui deserantur signa benescentis per electionem propter honestum ut primus in consessu locus ut dona, di huiusmodi:ec tamen non existimetur ab omnibus esse uirtute praeditu , uel habere aliquid quod omnes uel plures appetunt: quia sit parum notus. hic ergo it honoratus,ec tamen sine ploria, sicutdic' um est. Rursiis fieri posse ut contingat alicui gloria sine honore. am igitur falsa sit hac de re opinio ipsius Auctoris facile est ex eis quae dicta sunt intelligere. Qus deinde sequuntur,in eodem errore uerianturi ita ut illud uere de isto dici possit, paucis uerbis multa peccata contineri: sit. liber eius plane ab ij ciendus, quippe qui totus est confertus erroribus.sECTIO QUARTA.
His positis, si duellum non est uirtus , ne opus uirtutis: consequens μ' 'r.est.&essicitur,quod mihi propositum fuit,& reliqua. O Vae hic dicis, sunt illa quidem homine Christiano digna: sed nihil ad humana ANT BER
plutosophiam cuius nos fundamentis liOcioco nitimur, pertinentia. na quod in libris De honore diximus in duello exerceri opera sortitudinis,& ideo per ipsum acquiri posse honorem, tanquam per medium exercedi opera uirtutis:hoc diximus non loquentes ex diuinarum legum praeceptis, sed ex humanae philosophiae princi Piis , at p ex Aristotelis sententia. id quod in illis ipsis libris saepe testati sumus. ioci uero addis de legibus negamus duellum prohiberi ab illis siquidem per leges humanas intelligantur cae quae ortum habent a natura. Imo ego declaraui, illud esse aliquando iustum natura,sicut bellum uniuersale: 5 bonum in comparatione, licet per se re ex sua ui esset malum,sicut bellum ipsum uniuersale. sunt enim haec,&dicuntur ex bona suppositione,ponta scilicet prauitate hominum: cum tamen electio eorum sit mala simpliciter 8c absolute. sicut cruciatus quibus torquentur homines a magistratibus sunt boni ex suppositione, licet electio eorum sit electio mali absolu, te, ut declarauit Aristoteles quem locum attigimus etiam in superioribus. De legibus scriptis dico quas ob causas conceditur bellum uniuersale ob easdemta plures etiam posse concedi bellum singulare. od si asserantur aliqus leges, ius
prohibeant, dicimus illas non esse recte positas,ut sunt multae aliae in asiis et a rebus. item negaui duellum perturbare omnem tranquillitatem, di continere in se omnia uitia, si recte adhibeatur: imo esse concedendum aliquando, ob eas caulas quas eo loco commemoraui.idi etiam ratione probaui.
iniod deinde ais, istos contemptores legum esse tanquam Gigantes illos Cyclipes, Lestrygones: id uero secundum humans philosophie principia ueritati repugnat: estq; hominis plane uerba fundentis,non probatis. quod maxime abhorret ab eo qui sibi proponat aliquid labefactare,ac penitus infringere. Nos autem nega inus duellum prohiberi legibus humanis: intelligendo perleges humanas eas quae naturali philosophiae nituturi quo nomine nunc appello moralem, propterea quod utitur naturalis philosophiae sundamentis. Prohiberi uero ex sacris libris,di ex legib.
Item si isti aduersentur quod tamen non datur legibus humanis scriptis.non ad/Met Cantur iis quae scriptae non sunt,di aequitati,qus est legibus scriptis longe prsstantior. nam aequitas ut inquit Aristoteles s. Ethicor. cap. is. semper manet,&Π tabis.inquam mutatur: lex autem scripta saepenumero mutatur. Non aduersare autem istos aequitati, praeterea quae dicta sunt, probatur euam hac ratione: quia aequam est vo i .
numquin tueri Paicies,liberos,amicos, patriam, di seipsum: ascp res, quomodo
67쪽
EVERS. SING. CERTA M. potest, elaborare ut ea quae tibi inique ablata stu recuperet. quod si aliena uirtuteoc ope assequi non possit. id conari eniti et uirtute propria. quod quidem nisi fallor
eiust nodi eli, ut nihil magis aequitati conuenire polle uideatur. Negaui etiam, duellum niti consuetudine,si recte adhibeatur, sed ipsa ratione. abuti eo tamen homines propter ignorationem: licui abutuntur etiam bonis omnibus, Praeter uirtutes, ut sanitate robore, diuitiis, Sciuili potestate. θd sino est expres sum legibus nihil reser t. multa sunt enim bona, non ex prella perleges: quo magis ipsa aequitate indigemus.&si etiam antiquitus nulla fuisset eius consuetudo, non tamen idcirco putandum est alienum ei se a naturali ratione, ut adhibeatur in aliquib.
causis quia minus malum obtinet rationem boni, sicut multis in locis scriptum reliquit Aristoteles. Accedit etiam quod latae non sunt omnes leges quae possunt seni: quin imo mulum serentur,qης iam latis repugnabunt, ut quotidie accidere videmus. nihil ergo est, quod iste Auctior docet. Nam concessimus singulare certame esse per se malum, sed ex suppositione bonum. sicut cruciatus, ex Aristotelis seritentia sunt per se mali, bo ni tamen ex suppositione, posita prauitate hominum. Dellum etiam uniuersale ut toties diximus es per se malum, bonum tamen ex suppositione. Auctoritatem Rhotaris nos parvipendimus. Iam uero ille ratione affert, quod sumus incerti de iudicio Dei: ses multos audiuisse per pugnam sine iusta causa suam causam perdere: ea dem ratione tolleretur etiam bellum uniuersale. quia multos per bellu sne iusta camia, suam causam perdere videmus quotidie, di sumus incerti de iudicio Dei: euerte ren tur quo P eadem ratione leges. haec igitur ab isto inaniter dici ec credi uidenturi Federici etiam imperatoris ut 'tum eadem cosequuntur absurda quae Rhotarim, Ac maiora etiam. Nam si, quia ut dicit ipse) non tam erat uera probatio, quam quaedam diuinatio dici potest. quae naturae non eonsonaret, a iure communi deuiat a quitatibus. rationibus non cosentit,& a tramite rationis cuiuslibet alienat. Ergo in nullis causis huiusmodi probatio erat concedenda. Consequentia perspicuae si quia ex eius sententia non est uera probatio. sed diuinatio, repugnans aequitati ex qua es.ficitur,ut nihil auxilietur causis. Qiuod si hac ille ratione impulsus est ad prohibenduduellum in pluribus causis, cur non in omnibus prohibuerit non uideo: cum sempermaneat eadem ratio. ne se enim potest cofugere ad grauiores causas propterea, quia quanto sunt grauiores, tanto minus debet in his concedi tam leuis ec incerta probatio. Grauiores enim, diqus sunt maioris momenti, quin firmiores etiam ec certiores desiderent probationes,in dubium uenire non potest. Praeterea cause ille in quibus erat locus singulari certamini, ex sententia rideries,
sunt eaedem in quibus nos idem concessistis: non ergo in omnib. aduersatur nobis. Item Pedericus Imperator dixit, per te monomachiam uulgariter appellari duellum. Ergo cum nos idem asseruimus, non ita grauiter peccauimus, ut tu nobis obie cisti. Etenim ante nos fuit sic nuncupata, ec ab Imperatore: cuius auctoritatem ut o
Pinionem tuam confirmares, attulisti.
Praeterea in superioribus 8c in hoc loco confundis honorem 5e gloriam: cum tamen ab Aristotele distinguantur, ut demonstrauimus. Falsum est etiam, quὀdn5 ' possit esse nisi inter honos,& a bonis quia potest esse ab omnibus, ut ostedit Aristoteles, desiniens gloriam esse ut supra dicctum est cum quis a cunetis existimatur in tute praeditus: aut id habere putatur quod omnes,uel plures,vel boni uel prudentes expetunt. Potest igitur esse ab omnibus di sic a prauis etiam, Horia. Etenim praui sunt inter omnes .uel plures quod ostendit Aristoteles, subiunges: Vel boni uel prudeles: postquam dixissset omnes. Gloria ergo,& bona fama di honor, quae apud te perperam idem significant, erit etiam a prauis. salsa ergo sunt quae alseris.& si etiam essent uera,non ei sent ad propositum. Ite Honor potest alicui contingere a prauis: ergo oc bona fama. est enim per te bona fama ide quod honor. Antecedes probat : quia possunt deserti a prauis sacrificia, decantationes in metris, & sne metris, templa primae sedes, sepulclara, imagines, publici uictus. eleuationes, 5c inclinationes,& alia. ergo honores.
Haec em esse partes honoris declarauit Aristoteles. Quod aut ista possint a d hiberia pravis eua ipsi Deo, ita in proptu est, ut nulla demo stratione indigere uideaturi
68쪽
Quae igitur hoc loco dixisti ab Aristotelis sentetia ec ab ipsa uerstate penitus abhor,
rent,sicut multa etiam eorum qus subiungis:qus quoniam satis ex ijsqus dicta sunt, resutata uidentur,ne nimii simus,missa facimus. SECTIO QUINTA.
Huius autem cognitionis causia res uidetur paulo altius repeteda, id p a. in primis considerandum,& reliqua.
SI iste homo non esset solitus tueri lites 5c causas non esset fortasse mirum si hec di ANT, BER
ceret. Sed cum in istis sit exercitatissimus, mirum est prosecto illum haec dicere. Etenim non deberet ignorare, si saepenumero constaret iudici, aliquem tenere rem alienam non fore opus lite: sed saepe litigari, quia eorum qui inter se disceptant,ut eraque existimetur iusius: Sc tame necesse est ut alter sit iniussus, squidem rem alienam detinet, uel studet occupare. Hoc igitur dixi in libris De honore,quod iste non considerauit non posse duellum concedi nisi inter eos qui existimentur honorati,ec digni honore. iod si constaret alterum esse improbum ac turpem hominem iure posse recusa ri singulare certamen cum ipso. ita* ueniri ad duellum, ut ambo existimentur pro hi di tortes, ignoretur* uter ipsorum sit improbus ec ignauus, ec cognoscatur ueri tas nam ecqui iniuriam alteri inseri non concedit semper se fecisse iniuriam sed pro,
uocatum suisse &similia: nihil est ergo quod dicit Auctor iste. Falsum est etiam, iram esse libidinem puniendi. est enim libido ulciscendi, quandoquidem declarauit Aristoteles, intereisse inter poenam 5c uindiciam. poenam O i.Rhet.1;ιnim esse causiam eius qui patitur, uindictam uero esse causam iacientis, ut expleatur. . . iod item declarat definitio irae ab ipso tradita.nam definitur et se appetitus uindi ctae,5c non poenae. Sed iste ignorare uidetur quid dicat. Loquitur enim temere nul 'Ia adhibita uerborum Aristotelis considerasione.Etenim st penumero sumit aliquis poenam de aliquo, ec tamen non ulciscitur. Sicut accidit Vlyssi, cum effodit oculum
Cyclopi nescienti fuisse Myssem. hic poena affecit Vlysses Cyclopem,& tamen nota est ultus.ita post reuersus indicauit Cyclopi se suisse Vlyssem: mune ultus e se di
Item Saepe est uindicia sine poena: quia saepe expletur animus irati, cum tamen non siumat poenam de eo qui iniuriam sibi intulit. aliquando uerbisaut huiusmodi leui qua piam ratione contentus quiescit,ut dicemus. id quod quotidie videmus eue ni re. Etsi hoc non ita es siet, fieri non posset ut uindicta esset sine poena. quod tamen est eo tra Aristotelem, quippe qui ita scriptum reliquit: Infestos autem eos dicimus, qui ec ob ea quae non debent, di magis item quam debent,&alicui succensent, di placari sine ultione,uel etiam poena,vel punitione non possunt. Ex quibus uerbis plane intelligitur,posse ultionem ex sententia Aristotelis esse sine poena. 8c ita patet, illum perperam obiicere nobis, quod praetermiserimus dicere iram esse libidinem puniendi eius qui iniuria laesisse uideatur neque recte dicitur,falsa praetermitti, quae
item, Si legisset quae in libris De honore diximus, non ignoraret homines ulcisci ut expleantur, sicut dixit Aristoteles. ec istam expletionem esse recuperationem eo ius quod perdiderant, id est honoris. Ite inii recuperat quod perdiderat,vindiei a sumit. qui ulciscitur,recuperat quod
perdidera ergo uindiciam Emit. Minorem propositionem declarauit Aristote a. a. s. les loco superius citato.qui enim inquit reddunt par pari non columelia assiciunt, e . sed ulciscuntur.recuperant ergo quod perdiderant si bene consideretur. . . Item Vindi sta est, ut expleatur qui iniuria asseeius est: ergo adhibetur ob exple tionem: ergo ob alium finem. ergo falsum est, finem eius qui iniuriam passiis est, esse tantum ipsam ultionem: quia est expletio ex sententia Aristotelis ad quam expletionem ordinatur ultio: N ista expletio, si bene consideretur, nihil aliud est quam recuperatio honoris alioquin non acquiesceret ille,cui ablatus fuisset honor. nescit erno
quid dicat iste Auctor. Item,Appetere uindiciam propter contemptum dc parui pensionem, est appete.
69쪽
46 EVERS. sING. CERTAM.te illam propter honorem: quia qui negligitur, honore priuatur, ut patet ex ipso
Aristotele . Qiod uero subiungit, Si demus,& concedamus, honorem uindicatione conser uari.&c. falsum est quia si aliquis de timiditate ec ignauia accusatust fuerit, magistra tus 5c leges non poterunt eum tueri quin habeatur ignauus timidus,& huiusmo
di ut dicium est stipra di dicetur infra. Item, si accusatus fuerit ut proditor, & non possit probare oppositum, nillil iuvabit magistratus di leges: non ergo illa uindicatio meliori conditione sit per leges tamagistratus, quam per duellum,ut iste alserit. sECTIO SEXTA.
Auctor. Id uero per duellum non declaratur cum in auditorum spectatorumcparbitrio maneat, eum ne cui crimina inserebantur,&c.
Hoc etiam abhorret a ueritate: quia, ut cernitur plerun , alter eorum qui pugnant singulari certamine, superatur: AP sepius ut pugna, ita ipsa causa insorior habetur. Ergo ex singulari certamine declaratur, utrius causa iustior sit. Probatur antecedens ex eo quod dictam est in libris De bonore, valere ob eam rem duellum quia ut dixit Aristoteles Deus existimatur opem ferre iniuria affectis. Qii e go uicerit creditur habuisse optimam causam: & sic ualet duellii. Zc ual et ob eam ra. tionem quam protulit iste aut ior supra, cum diceret perspicuum esse prouocatores ipsos, quemadmodum stulte re nulla cogente causa ad prouocandum impelluntur.
ita etiam stolide certare &ut plurimum succumbere. Ex ipsius ergo sententia, qtii affecerint alios iniuria ut plurimum succumbens. tria sent prouocatores:&sic duellum erit idonea probatio, quippe quod uiplurimum probat. od uero probationes illaeque utplurimum probant fatis idoneae sint ex hoc intelligi potest quia sin5 essent idoneae,nem pertinerent ad artes, euerteretur sere prima Philosophia, Philo, sophia naturalis Medicina, Astrologia,Nautica, Agriculturam breinter otianes huiusmodi facultates quae non sunt mathematica uerae: quia quae tradiantur ab istis,e ueniunt ut in pluribus 5c non semper. Ex quibus conspicuum est, duelli uictoria statui Wconcludi rem ita esse, uel non essta. Illae uero duae causae quas affert, cur duellum id praeliare non possit retelluntur facillime, non solum ex eis quae paulo ante diximus, sed etiam ex suismet ipsius uer. his. tanta enim uis est ac splendor ueritatis, ut nullis salsi quassi inuolucris tegi obscurari possit,ut plurimum liceat. IECTIO SEPTIMA.
libri Hic uero statim mihi opponitur ex Aristotele illa opimo, qua existima
tur Deum affectis iniuria opem ferre dcc.
xvr nna D One Deus, quis non uehementius exclamet aduersus istum Auctore qui Chri sti oletatem profitetur: ec tamen eθ impietatis uenit, ut ausus sit asserere, illud quod ex communi hominum consensu scriptum reliquit Aristoteles Deum affectis is, iriiuria opem serre, salsum effer Quid enim potest excogitari, quod maiora inconi, moda patiat, quod magis homines inducat in perniciosos errores, quam si non cre datur Deum opitulari iusticiaec O' sententiam maxime detestabilem ate pernicio,
sam. tollit enim diuinam prouidentiam di pietatem: euertit communem omnium nationum omnium religionum opinionem. Etenim omnes passim dicunt, Deum liue uel illum defendisse,praeter hominum etiam expectatione, quia erat innoces eum in ,
uicisse propterea quὀdesset iniuria affectus. Quὀd si ista fides ex hominum animi, euelleretur,quae tandem spes reliqua esset illis qui iniuste opprimerentur Considerabone uir considera, quod tibi uerbum exciderit. Jc quanta humano generi incommoda istaec tua opinio inueheret si in animis hominum haereret. Ex tuo igitur illa animo extirpa adhibitassi poenitentia teipsium concepta impieta te libera. An uero id ausus est salsum asserere,quod no modo nos qui Christi seruatoris nistri pietatem profitemur,& quorum mentea ad uirtutem cognoscendam lumine san
70쪽
LIBER III. Q. Ri Spisitus illustiatae sunt. uerissimum esse confirmamus: sed etiam illi qui sellim naturam ducem sequuti sunt in rebus inuestigandis S cognoscendis,pio conscio omnibus 5c comperto protulerunt Caeterum dicat mihi causam iste Auctor,quare qui prouocant sine causa, inpluismum in duello succumbant: ec ego rursus reddam ipsi causam eius quod quaerit. Item, Ut concedam ambos Deum offendere: tamen dico magis diuinum numen offendere illum qui iniuria afficit, quam qui afficitur. Etenim is prouocatur re impellitur ad ira naturaliter: ita o copertu est, Deum ut in plurib. iniuria affectis opitulari. Item, Liceret idem dicere de imperatori b. ec regi b. ac multo quidem magis quam de priuatis hominibus. Etenim quomodo plerim eorum iusti ec boni appellari possunt qui ut alia flagitia oc scelera omittamus natura superbi, dc mori b. esserati tuis enim hoc loco utar uerbis nec ullo tenentur fame pudore nec legibus obtemperar, nec iusticiam sequuntur: ad quas se aptare oc consormare nec potiunt nec uolunt,sea ipsas tibi leges ipsam iusticiam famulari debere arbitrantur, nihil praeter animi sui libidinem uel ut uerius dicam praecipitem quendam furorem sibi exequendum arbitrantur,ita ut recte dixi me uideatur Comicus: Homine imperito niliit quicquam
iniustius est, qui nihil reetum putat nisi quod ipse facit. od si haec potiunt dici
de regibus, ut perspicuum est quoniam si uellent ad iura & leges confugere non o pus esset ut tot bellis orbem terrarum infestum haberent, miser ecp ec crudeliter ue. Narent ec tamen tu concedis. possie illos armis disceptare ec bellum gerere, Deum mopitulari iniuria affectis mo uideo cur neges 1 psum opitulari priuatis, cisi qui in ira reges constituti sunt, cum iniuria assiciuntur. Sed nimirum tibi modo dicas aliquid, nihil curae est quo tua uerba pertineant, ec quid incommodi ipse consequatur. Deinde quod subiungis, Deum quidem solere opitulari iniuria laesis, non tamen omnibus, sed iustis, qui in eius praesidio spem ponui quid aliud quaeso nos dicimus assi amus enim, Deum maiori ex parte iniuria asseetis opitulari, quibus scilicet in mnis spes in eo posita est Itam nihil hoc contra nos. Item potest reddi alia causa,eacn naturalis, cur qui iniuste pugnant, plerunt superantur. IIaec autem est, quia qui falsum dicunt di iniuste agunt, sunt praeter naturam affecti. Etenim homines nati sunt ad ueritatem,& ut in pluribus assequuntur eam,ut inquit Aristoteles. Nati sunt etiam ec facti ad iusticiam: itam ubi agnoscunt se of
ratos esse praeter naturam, repente tristicia quadam assiciuntur, atq; animum contra
ιiunt, ut qui se ab officio suo defecisse intelligunt. Ex quo statim sequitur iudicii meneisl perturbatio,ita ut non queant plane statuere, quam in pugnando rationem insistant, quid caueant, quid tentent, quo* id modo moliantur, ipsacp sortitudinis ope ra exercere scuti secissent,nisi moerore illo ec animi contractione deprimerentur. Adde, quod uires etiam corporis debilitantur. ec quia haec ut plurimum continis gunt, non est mirum, si in duello hi plerianque superentur. Maxima enim est ueritatis uis. id que conspicitur sere semper in eis, qui ob alicuius facinoris suspicionem in carcerem coniceii sunt. nam plerique, quamuis sciant se morte afficiendos fore, si consessi fuerint: tamen nescio quo modo, nullis etiam adhibitis cruciatibus, spli sese perdunt, ec ueritatem indicant. quae saepe etiam ex ipsorum uultu apparet, ecp pror sus ostendit ita repugnat naturae humanae falsitas. Deus ergo Z ueritas existimantur este communi omnium sententia ueri iudices singularis certaminis. Quod si ex eo quod iste Auctor dicit, euerteretur singulare certamen, euerteretur uniuersale etiam: quod ipse tamen concedit . Etenim videmus saepe eos superari qui pugnant pro iusticia: ut mundus sere totus superatus fuit a Romanis, a Caesare, ab Alexandro cuius tamen magna pars eorum cupiditate 5c libidine infesta iniuste uexabatur. Quid uero r non videmus etiam saepe accidere, ut hi qui ad magistratus ec ad leges confugiunt,cum habeant iusta causam, tamen ab ipsa cadunt Etenim reperiuntur iudices, qui uel propter ignorationem, uel amorem, uel odium, uel propter pri Uatam utilitatem praue sententias serant, ec contra iusticiam. Sspe etiam amittitur . causa iusta ob culpam 5c prauitatem, uel negligentiam patronorum. Atm ego quideaudiui multos, cu quererentur se isto ipso homine uel patrono uel discepta tore causa cecidissic sue id eius negligetia, siue alia culpa evenerit: qui tamen ipse no diceret
alienum esse, patrocinium a se peti,si quis ius experiri uelit. dio uidet igitur fortassie,