장음표시 사용
631쪽
is tur:& deniq; in operatione,quae est intellecstio non communicat cum aliqua actio,, ne corporea,& sic separabilis Certe nihil mea quide sententia potest dici, quod magis Aristoteli repugnet. & ut uideamus hanc rem, accipiamus propositionem . DA suam,quam secit in primo lib.tex. primo ubi inquit:Propter utra Ranimae histori-t am rationabiliter utiq; in primis ponemus. Deinde subsequutus eii: Videtur au
'ε tem ad ueritatem omnem cognitio ipsius multum proficere,maxame autem ad n turam est enim tanquam principium animalium. -
ας ε Postremo addi siquid uelit de ipsa cosiderare.que tex.citauimus etia in superioribus, ad aliud probandum, dicens: Inquiremus aut considerare naturam ipsius, reis ipsius substantiam, postea quaecunm accidunt circa ipsam: quorum aliae propriae, , Passiones uidentur, aliae aut communes, di animalibus per ipsam ineste. Qui
hus omnibus uerbis perspicuum est iplam proponere, se uelle loqui de substantia animae. quia sola substantia animae est illa quae propter utra in primis est ponenda. ec sola illa,quae est principium animalium:& est illa,quam dixit inquirere & co Ite in omnes dubitationes quas proponit Aristoteles, di refellit in primo de Anima, intelligantur de substantia animae: di propositio eius in principio, de Anima di definitio quam eo in libro ponit, intelligatur de substantia animae, quia intellis tur de anima quae est substantia di forma intellectus, de quo loquii ius cst
a. ti AH. in a. de Anima, tex. xi de quo dixit uideri genus alterum animae, di intelligitur protex. M. substantia sua quia ut pars est animae. - . ,9 8- Item in tex. 13. 1. de Anima inquit loquens de partibus anims: Necellarium et inquit, debentem de his perscrutationem facere, accipere unumquodq; horum,
is quid est postea sic de sequentibus. si aut oportet dicere quid unoquodet ipsorum, ut quid intellectivum & sensitiuum vegetatiuum sit:prius dicedum est, quid sit intelligere,& quid sentire. - . ἶ- Ais. Item in principios libri quem locum citauimus etiam in ui persorious, in aliami oecasionem dixit: De parte autem animae qua crinoscit&sapit thima, siue sepa- is rabili existente,siue non separabili secundum magnitudinem , sed secundum ratiora nem considerandum est,quam differentiam habeat,& quomodo quando Q sat ip., sum intelligere. Qiribus uerbis apertissime ostedit,se loqui de parte animae pro is substantia,no pro sicultate cognoscendi si igitur omnia quae dicta sunt, perspicue intellipamur de substantia animae: ergo necessie est, quod cum ipse dicat i de Ani 3 Ais ma Immassibile ergo oportet esse,&susceptiuum species, re se habere sicut sensit set 3 o. uum adsensibilia,&intellectiuu ad intelligibilia:&Quod dicat, quare nec ipsius est eta naturam quandam, nisi hanc quod possibilis sit qui uocatur animae intelleis 3 μ λ citus Dico autem intellectum,quo opinatur S intelligit anima. Item cum inquitr Vnde nem mixta rationabile est ipsi corpori: qualis enim uti v fieret aut frigidus. 3δε δ', uut calidus & utich aliquod organum ei erit, sicut sensitiuo: nunc aut nullum est.
i z, u item cum dixit: Sensitiuum aut non sine corpore intellectus aut separabilis, α
' Sie sto si ea vi patetmeremto cogit, ut loquutus sit de intellectu pro subis
stantia , alioquin non praestitisset id quod pollicitus scit in primo libro . nam nihil
profecisset ad cognitionem anim alium,quia non docuisset ipsam ut principiu antimalium di non docuit ipsam ut substantia, ex sententia huius hominis. Ite non docuisset naturam re substantiam ipsus animae,necp eius proprietates :non igitur docui Tet naturam di si stantiam ipsius hominis, ergo nem aliarum rerum: quia non est maior ratio unius partis animae,quam alterius:quod est absurdi sisimum. Item.nuaestiones quas proposuit de substantia animae di definitio animae generalis. quae est de substantia animae ut perspicuum est: quia .- omnis anima in illis libris tra statur quo ad suam substantiam ex sententia huius. Item . quae dicit in M.tex. x de Anima, ubi perspicue loquitur de substantia intellectus frustra fuissent dicta:& tamen neo in his libris,nec etiam in alio loco declararit nunquid inteste stus esset aliud genus animae, di nunquid cotingeret separati sicut perpetuum a corruPxibi: ι ri
632쪽
Li d E R ππα vi. ειτItem non declarasset quid esset una quael pars animae,seut pollicitus erat in v. rex. 1 de Anima: quia non declarat quid esset intellectus, ex huius hominis senten
Item frustra in primo tex.3 libri proposuit,se uelle considerare de parte animae, qua eo gnoscit 5 sapit anima,sive separabili existente magnitudine, siue secundutationenit quia illud intelligitur de substantia animae. 5c patet,quia dubium est,an secundum substantiam sit partibilis secundum magnitudinem,an seci indum ratio.
Item,non loquutus suisset de intellectis,ut loquutus est de sensu: quia non declarasset quid esset intelle 'us, sicut declarauit quid esset sensius.non enim est maior ratio unius partis,quam alterius.
Sed cum omnia ista sint ita absi da, quam quς sunt absurdissima necessitas coogit ut sit absurdissimum,quod asi erit iste homo, Aristotelem no attribuere ista tua praedicata intellectui,ut est substantia aut qualitas sed ut est facultas cognoscendi: quia non possunt conuenire intellectui, nili pro substantia: quia ut substantia non patitur etenim eius substantia non corrumpitur 8c ut est substantia, non est mixtus cum corpore: ec ut est substantia no habet corporale organu: & ut est substantia, separatur a corpore, quia separatur ab hoc uel ab illo corpore licet non simpliciter,ut dictum est,a quo non separatur sensus substantia. Praeterea eo modo debemus intelligere intellect uiri potentia esse immixtum et
separabilem di impassibilem:quomodo intelligimus intellectum agentem esse se parabilem immixtum, di impassibilem. etenim ex hoc quod intellectus possibilis est separabilis N immixtus, impassibilis, probauit ut diximus intellecta age tem esse huiusmodi sed intelligimus intellectum agente,quoad suam substantiam, csse immixtum cum corpore A separabilem a corpore, & impassibilem ut est per spicuum: ergo necelsitas cogit, ut intelligamus intellectum possibilem , quatenus substantia sit huiusmodi esse. alioquin non potuissemus probare illa praedicata de substantia intellectus agentis nisi conuentilent substantia intellectus possibilis. Etenim eo modo debet intelligi cosequens, quomodo intelligitur antecedens. Hoc enim ostendit Aristoteles primo Post. cap. primo,quod insuperioribus ob ua ι .PHLrias occasiones citauimus.si ergo antecedens non intelligitur pro substantia, ergo P- .
nec consequens: N si perspicuum est cosequens intelligi de substantia, in dubium uenire no potest quin antecedens intelligatur de substantia.opinio ergo huius ui
QVod deinde in ultimo op addidit liaec uerba. Quinetia intelligere seipsam rea materalibus absolui,haudquaquam aeternitatem denotat, sed solum habe tare operationem: cum qua operatio corporalis non communcat, cum non habeat reorganum . quae uerba non solum pugnantia asserunt, uerum etiam quod multo Mpeius est negantia . nam si operatio intellectus non communicat cu organo, cum non habeat organum: ergo intelle fius non est mixtus cum corpore, ergo non est mixtus cum materia. corpus enim est materia. si non est mixtus cum materia, ergo non potest interire ad interitum materiae, uel corporis. Probatur consequentia: omnis enim forma quae eorrumpitur,corrumpitur ratione corporis, quia est mixta cum corpore. etenim si non est mixta cum corpore, quomodo fieri potest ut cor rumpatur ad corruptionem corporis no enim in esse pendet a corpore, ergo non
pbtest interire ad interitum corporis.sed hoc repugnat suae sententiae, ergo negantia asserit. Item, si absolui a materialibus non ostendit aeternita tem ex sua sententia, ergo seri non potest ut demonstremus, Deum & intelligentias esse aeternas. Probatur consequentia: quia no probantur ex alio medio,quam ex hoe ut patet s.Phys. iris cr&ia. Meta. quod sunt absolutae a materia, ut diximus etiam insuperioribus. Et NG h oc addisci quia mouent aeterno tempore. etenim dixit Aristoteles ultimo tex. 8.
633쪽
.pis . Phys Primum autem mcnimis perpetuum habet motum, Oc in infinito tempore. tex ult. manifestum quod indivisibile θc impassibile, nullam habens magnitudinem. Et a leti in ta Meta. tex.rs. quo etiam textu usi sumus insuperioribus in aliam rem inquit: 3 im Demonstratum est re hanc substantiam nullam magnitudinem habere posse , sedis partibus carere,atq; indivisibilem esse, quia mouet in infinito tempore. Ex hoc ergo quod non habens magnitudinem, probatur quod sunt aeternae, non alio modo potest probari: ergo si no habere magnitudinem,quod nihil aliud est quam absolui a materialibus, non ostendit aeternitatem: sequitur, fieri non potuisse, ut Aristoteles ostenderet Deum Ac intelligentias esse aeternas , sed hoc dici non po-rest, ergo opinionem suam ab Aristotelis sententia omnino alienam esse liquido Perspicitur. Reiicienda ergo in peripatetica uia. Hate sunt, quae mihi uisa sunt dicenda aduersus Simonem Porcium: cuius sententiam nullo modo esse probanis dam iudicamus,propterea quod ueritatem ec sentetiam Aristotelis, quam tamen Profitetur, ita uidetur labefa stare atque conuellere, ut nullo paeto possit sustine rLaliorum tamen sit iudicium. Maxima enim admiratione afficimur, aliquem in ueniri, quem non pudeat uerba Aristotelis eo modo interpretari, quo modo in rerpretantur omnes illi qui opinantur Aristotelem animi nostri mortalitatem asseruisse.
Coguntur enim meo quidem ludicio ea proferre interpret2tes uerba Aristo
telis, quae ne pueri quidem assererent.Qtiare fieri non potuisse opinor,iit ipsi existimarent eam fuit Ie Aristotelis sententiam sed ipsos ita opinari, timentes ea incommoda, quae possunt sequi illos qui animorum mortalitatem asserunt, ut tuto hoc possent asserere: Ec ob hoc hanc sententiam Aristoteli ascripsisse.uix enim puto fieri potuisse ut aliqui homines tam manifesto errore tenerentur: cum perspicuἐ pateat, Aristotelis nullam sententiam, quae esset alicuius momenti, alicubi unquam
Protulisse tam apertam, tam manifestam, quam animorum nostrorum ina mortali tatem. In omnibus enim locis, in quibus locutus est de animo humano,uel demonstrauit, uel innuit semper animorum nostrorum immortalitatem. etenim licetio
quutus sit obscurε. sicut mos est ipsius: tamen si eius uerba recte fuerint perpensa. non dubito quin homines ueniant in eam quam diximus sententiam,quidquidsia
de rei ueritate propter animorum nostrorum unitatem. Fl Nis LIBRI TR iGEsi Mis Ex Ta
, Vm responderimus maxime Simoni Portio, satiendum uidetur uti l spondeamus Petro Pomponatio, philosopho clarissimo, qui ante Simoa: nem Portium animorum nostrorum mortalitatem ex Aristotelis sentenoctia defendit: dissoluentes eius rationes, quantum quidem opera nostra fieri poterit. Etenim licet ex eis, quae dicta sunt, arbitremur ipsas posse dissoluit tamen separatim ob praestantiam huius uiri, uoluimus aliquid dicere, cum prae sertim eo etiam Praeceptore nos usi fuerimus, de quo etiam in superioribus meis
In primis ergo dicimus, omnes rationes, omnes Atistotelis auctoritates, quaa collegimus in I perioribus, ad probandam di stabiliendam animorum nostrorum immortalitatem ex Aristotelis sententia, omnes dico illas euertere ut nos opin mur sententiam huius clarissimi uiri: ut interpretationes quas ipse asteri, nullius esse momenti,in sequentibus palam faciemus. Sed in primis ponamus eius rationes principales, ipsast dimotuere conemur. Arguere ergo uidetur primo LeaAsim. in cap. sui libri de immortalitate animae, ad hunc modum: Vel anima intellectiva haber
634쪽
Lin BR πππVI I. 6 isthabet aliquam operationem omnino independentem a corpore, tanquam a sublecto ec obiecto uel nullam. Dico,quod intellectus nullam habet operationem independentem a corpore,
quia omnis eius operatio pendet a corpore, quod repraesentat sibi phantasmata. cum dicit, ergo est mortalis negatur consequentia: quia hoc modo pendere a coropore non arguit mortalitate: sed pendere a corpore, tanqua ab organo. Quod
uel o dicit,quod no pendeta subiecto in esse, ergo neq; in operari: dico,quod non pendet in operari a subie sto, tanquam ab organo: sed hene a subiecto pendet in operari quia repraesentat sibi obieeia.at illud quidem uerum est,quod operatio sequitur elle. nam quia intellectus est abstractus, operatio etiam est abstracta, quia uniuersalis licet no intestigat sine phantasmate: quod eo,est necessarium, ut reprae
' tem dum dicit, Cum itam secundum esse intelle stus sit actus eorporis Physici
organici ergo in omni suo opere pendet ab organo, aut tanquam a subiecto, aut tanquam ab obiecto nunquam tamen absoluetur ab organo. Dico,si intelligat, quod nunquam absoluetur ab organo,id est a phantasia, Quae est organica,uerum est: sed tunc non sequitur,quod sit mortalis,ut diximus in superioribus, ad que lo
Si uero intelligat,quod nunquam absoluetur ab organo, id eu quod semper ipse utetur instrumeto corporali, ec habeat instrumentum corporale. hoc est quod negamus,ut ostendit Aristoteles 3.de Anima, tex ε. oc nos declarauimus hoc insuPerioribus:& concedimus,quod anima rationalis est semper aetiis corporis Physici organici. negamus tamen ex hoc sequi ut diximus quod ipsa sit mortalis, quia non omnis adius corporis Physes organici est mortalis, sed solum ille adius qui in sui opere utit in non dico corpore sed instrumeto corporali: quia hoc est id, quod demonstrat ipsiim actum esse eductum ex potentia materiae. 8c ita quod non est separabilis a corpore sed actus ille qui non utitur organo corporali in quo exerceat suum opus, licet non sit separabilis a corpore simpliciter . est tamen separabilis ab hoc uel ab illo corpore:& hoc ostendit immortalitatem.sed concedimus ,animam intelle Huam semper considerari ut anima in philosophia naturali:quia ut est principium animalium di omnibus modis considerata est philosophia naturalis ut diaximus in superioribus di indiget eorpore,quod est subiectum ipsus, sicut quaelibet forma indiget materia,quae ipsam deserat: indiget ergo corpore ut sibiecto. Shoe etiam no ostedit mortalitatem: tria hoc modo omnis sorma esset mortalis, ut intelligentis ipse non possunt stare sine corpore. in intelligendo uero no indigent corpore, quod ipsis obiectum repraesentet: quia nihil intelligunt extra se, sed sunt puri actus. nes etiam intellectus noster agens no indiget corpore in intelligedo, quia est purus aetus. causa autem quare intelledius noster indigeat corpore, non solum ut subiecto, uerum etiam ut repraesentat sibi obiectum, est, quia est in pura potentia: quia caret omni specie, di est natum ad recipiendum uniuersale, di est immortalis. tantu enim abest ut ipse sit mortalis, Quia indigeat phantasia, quae re praesentet sibi obiee um, ut ex hoc manifestissime 1.quatur ut sit immortalis: quia si ei set immersus materiae non indigeret Dhantasia, quia erit phantasia. quate loquotus est Aristoteles disiune iue: quod si intelligere est phantasia, uel non sine phanis rasia, quia haec erant diuersa. Nihil est ergo quod dicit Petrus Pomponatius: αfalsum est quod dicit, quod esse phantasiam, & indigere phantasia, conuertantur simpliciter & quod unum sit declaratio alterius:quia phantasa non indiget phan rata imo illud quod indiget phantasia, non potest esse phantasia. Et hoc patet ex multis locis sed praesertim ex eo in quo dixit,Necesta est intelligentem simul phanitem, sensus non est idem quod illud quod indiget sensit: aliud enim est esse sensum,di aliud est indigere sensu.intelledius non est sensus exterior,indiget tame sensu exteriori: quare perperam,meo iudicio,loquitur Pomponatius.
635쪽
CVm uero inquit, ueriscati intellectum esse inseparabilem siue si phantasia,
siue cum phantasia: dico, ex his quidem duobus sequi, ut sit inseparabilis aeorpore,sed modo diuerso . quia si est phantasia, nullo modo est separabilis a cor pore. quia neq; a corpore simpliciter, neq; ab hoc uel ab illo. sed si est cum phanta, sia est bene inleparabilis a corpore simpliciter, quia semper est in aliquo corpore: tamen est separabilis ab hoc uel ab illo, ut a Socrate uel a Platone, non tamen ab homine simpliciter: sicut materia prima separatur ab hac uel ab illa forma non separatur tamen a sorma simpliciter,quia non esset in re. inrare necesse suit,ut corruptio unius esset generatio alterius: non sequitur tamen ex hoe,ut sit m aterialis, id
est eductius ex potesia materiae:imo sequitur ut sit immaterialis, quia indiget phantasia & non est phantasia. quia si esset materialis,non indigeret phantasia cui dixi- 'Cinde respondentes ad id quod addidit Pomponatius, concedimus intelle.ctum non esse sine phantasmate id est, non intelligere sine phantasmate ut dixismus in superioribus sicut sensus non sentit sine praesentia sensibilium: quia phaim
lasmata ad intellectum habent eam proportionem,quam habent sensibilia ad Len sum de qua propositione longum inferius habebimus sermonem ut declarauit - Am. Aristoteles multis in locis ut diximus superius sed praesertim in tex. ις. ubi in tex. 39. uult di eum speculetur necesse est simul phantasma aliquod speculari. phantasma is taenim sicut sensibilia sunt, nisi quod sunt sine materia. non est tamen phantasia, is ut ex loco nunc citato colligitur. Dico, quod indiget semper corpore ut subiecto quia omnes sorms indigent corpore ut subie sto, indiget etiam intellectus corpore semper,ut repraesentetur sibi obieetum,ut dixit Aristoteles ex iis tamen non sequitur aliquod absurdum. Item dico, ad aliud intellectum nostrum nullam habere operationem , quae non Dendeat a corpore, hoc modo,id est extra corpus: quia nunquam ex hac uia, salsa 1 mori soriaratur a corpore simpliciter. ec hoc etiam modo pendet a corpore: quia
haec lones diuersa sunt. Aristo dies enim demonsi auit, intelle stum non habere
inroarium sicut sensitiuum: id est, non habere determinatam partem corporis , in
in sui opere non pendere i phantasia: quia si Aristoteles uoluisset ipsum separa/
636쪽
non ellei phantasia, quod non indigeret phantasia. sed solum uoluit ostendere, quod erat separabilis ab hoc uel ab illo corpore, non simpliciter: quia hoc non poterat dicere, quia nullum dabatur signum alicuius operationis propriae seor limi a corpore. quare suit necesse ostendere, ipsi am non esse phantaliam, sed non sine phantasia: oc ita concedimus ipsum pendere a corpore, tanquam a subiecto re tanquam ab eo quod repraesentat obiectum: negamus tamen ex hoc sequi, quod sit
Qiod uero subiungit,indigere corpore tanquam subiecto, & esse uirtutem ma raterialem conuerti, quia sua opposita conuertuntur: est ita absurdum, quam quod Mabsurdissimum. etenim indigere corpore ut subiecto, re esse uirtutem materialem, is est ita absurdum quam quod absurdissimum quia intellectus noster,&intelligentiae omnes, & omnes formae indiget corpore tanquam subiecto, quod informent: quia non datur aliqua sema, quae non indigeat corpore tanquam subiecto. quare dixit Aristoteles 1. de Anima, tex. 26. tex. superius citato , uniuscuius P enim actus 1 g. Ariin potentia existente di in propria materia aptus natus est fieri. intelligentiae ergo ita. α 6. cum sint actus,sunt aptae natae esse in propria materia,eo tamen modo,quem dixi mus in superioribux, ec s. Phys ex ultimo inquit: Necesse est aut in medio, aut in s. s.
circulo eite: haec enim principia sunt. sed citius mouentur proxima mouenti. Hu
iusmodi autem est totius motus ibi ergo est mouens, quod movens cum sit in mo- hili & intelligentiae sint mouentes, sunt igiturin mobili. quia omnis forma, ut di- ctum est, est in aliqua materia tanquam in subiecto suo: non tamen omnis forma est materialis. Deus enim,di intelligentiae, sunt in coelo tanquam in subiecto:& ia men non sunt materiales, id est eduelae ex potentia materiae. Perperam ergo dis xit homo iste: ec ita patet ipsum perperam attulisse propositionem illam exprimo Poster. Si affirmatio est causa affirmationis &negatio negationis, quia oc affirma tio ec negatio a veritate abhorrent,dia sententia Aristotelis .
γ Vod uero haee uerba addidit: alii d igitur Aristoteles ad materialitatem a
ccludendam apposuit, praeter phantas non esse sine phantasia peceat enim persallaciam non causae ut causa: quandoquidem praecitan causam immaterialita tis inquit esse no indigere corpore,ut subiecto arae se fert enim ignorationem Aristotelis sententiae, ec salsum asserit. Primum ostenditur, quia Aristotelis propon tum non fuit ostendere illis uerbis materialitatem intellectus,sed ostendere intellectum non separari a corpore simpliciter, ec dixit, si fuisset phantasia, uel non sne phantasia quod non contingebat ipsum separari a corpore simpliciter, re hoc satis erat ei in illo loco. disserenter tamen,si suiu et phantasia non sumet separabilis a corpore ab eo, quod si non fuisset sine phantasia,quia si fuisset phantasia, non fuisset separabilis neq; a corpore isimpliciter, nec ab hoquel ab illo: 5c tunc fuisset materia Iis,quia quod no separatur ab hoc uel ab illo corpore, apparet eductum esse ex potentia corporis, sed si non fuisset sine phantasia, sequeretur ipsum non separari aeorpore simpliciter,non tamen ab hoc,uel ab illo,quod uero separatur ab hoe, uel ab illo, non educitur ex potentia materiae, perspicuum est, praese fert ergo ignorationem rationis Aristotelis. Ealium uero ut opinor) asserit eam praecisam causam materialitatis eme non indigere eorpore, ut subiecto quia ut dictum est nulla sorma est talis. Anima enim rationalis nunquam erit sine corpore smpliciter, quia semper reperietur in aliquo corpore, est enim actus corporis: ec ob hoe dixit Aristoteles, quem locum citauimus etiam in superioribus a. de Anima tex. is. 5c proin et de Ani. pter hoc bene opinantur quibus uidetur neque sine corpore esse, neque corpus rex γε.aliquod anima , uolens significare ipsam nunquam esse extra aliquod corpus, cum ergo dixit alibi ipsam esse separabilem a corpore, uoluit dicere ab hoc, uel
ab ill o, re hoc demonstrat immortalitatem, sed praecisa causa immaterialitatis est non indigere organo, id est parte determinata eorporis, in qua exerceat strum opu ,
637쪽
re. quod facit hominem 5 ita uidetur generare intellectum,& si intellectus gene raretur, necesi: ta, cogeret, ut intellectus multiplicaretur: sed quod ex hoc non sequatur' quod intellectus generetur ab hoc in superioribus ostendimus, praetereagriam homo generatur,& tamen non generatur materia prima, quae est pars hominis. etenim licet partes sint prsexistentes seorsum, antequa constituant homi nem: attamen cum coniunguntur, dicuntur generare hominem, licet ipsae non generentur. quia homo est partes illae coniunctae, non seiuncta . sed quonia de hoc te on uum in supinoribus habuimus sermonem,ad eum locum nos rerὶ cimus.s Ec τι o Q v i N T A.
γ Vantum uero attinet ad ea, quae dicuntur a Petro Pompo. in libro suo de im t mortalitate animae de sensu tuo dc intellectivo dicimus nos asseritisse intel- Iecstum esse alterum genus animae reipsa, oc separari a sensitivo, sicut perpetuum a corruptibili, quia intellectivum est perpetuum, di sensitiuum est corruptibile. quae
omnia colliguntur ex uerbis Aristot. in superioribus citatis dixit intellectu etiam vallibilem non mixtum cum corpore. Et separari a corpore. quod non facit sensiti Quin, ec attulit demonstratione quam in superioribus ostedimus: di significat hocari omnibus locis, in quibus innitu intellectum ei te abstractum a materia. N praesertim lex. io tertii de Anima, quem totiens citauimus, dixit enim, hoc quide impalli Basse est,paisiuiis autem intellectus corruptibilis est,ec sine hoc nihil intelligit: quae η Derba in superioribus tape explicauimus,& in eis, quae sequentur,magis explicabimus,& ad ea uerba, quae dicit cap. . res; ndentes concedimus hominem comporii ex anima intellectiva ec corpore, tanquam ex forma, di materia quicquid dice xent ill aduersus quos argumentatur.
Nos enim loquimur ex ueritate peripathetica propolium est nobis ostendere rationes suas nihil cocludere aduersus ea, qu e nos asseruimus ex Aristo t. sementia de animi immortalitate.
Et salsum etiam eme in superioribus ostendimus, ponere sit homine plures lasemas substantiales, quarum una sit materialis, ec ali cra immateriali, sit repugnare Aristo t. doctrinae. nam tantum abesse opinamur, ut hoc pugnet cum eorum, qui Dere sunt peripathetici,sententia, ut etiam eorum opinioni ita concinit, ut si aliter diceretur, unitieria de animo humano doctrina corrueret: ut ex eis, quae in superioribus libris a nobis disputata sunt, conspicuum ei se arbitramur. iod uero addit hanc sententiam experientiae reclamare: hoc est, quod non damus cum affert probationem, dicens, Ego nanque, qui haec scribo, multis corpo xix eruciatibus angustior idemque ego, qui crucior, discurro per causas medicina
Ies, ut refellam hos cruci tus, quod iusi per intellectum seri non potest, haec d
Cum uelo subsequitur, si igitiar altera sit essentia, qua sentio, εἴ qua intelligo,
quo igitur modo fieri posset ut idem, qui sentio, sim idem,qui intelligo. Dico tam eum abesse, ut sit absurdum idem este, qui sentit, di qui intelligit, ut sit summe ne cessarium: quia hoc potest fieri diueiss principijssentire, uidelicet anima sensiti Ua,ec intelligere anima intellectiva,im θ semper est ita, quia dum intellect iis intelligit, anima necessario sentit . etenim phantasia, quae est sensitiva, sentit: lita ergo non pugnant inter se sentire ocintelligere: sed sor lasse magis pugnarent, si eadem ess t estentia, qua sentimus. ec qua intelligimus: quia sortasse hoc non posset fieri ab eadem essentia, ec si post et .minus pollet, quam si poneremus haec fieri diuersis essent 4s, cum inquit: perinde futurum elle, ac si duo homines simul coniuncti maluas haberent cognitiones. Dico hoc non esse veru,quia ex una tantia harum essentiaru ut more huius loqua otio fit persecte homo, quia no ex sola sensitiva, ne* excola intellectiva. sed ex ambabus simul: est ergo ide homo ex istis duabus et senti j qua ratione unius sentit, Sc ratione alterius intelligit. quς tame sunt ita ordinat s natura inter se ob causas in superioribus allatas, ut intellectiva no pollet esse in aliquo
subiecto sine scitativa, quaestu epraesentat obiectu, alioquin non Pollet Operari.
638쪽
non tamen necessarium est, ut ipsa sensitim si pars intellectivae, quia re ipsa est se.
Me. δε αδε ad eo: madini,& stabiliendam sententiam siram asseri tex. 1i. Σ.de An A ma Dicimus nos insuperioribus ostendisse eum nullam uim aliore lententiae nostrae, propterea quod ille tex. intelligitur de sermis:quae educuntur ex potetia in teriae. quia in illis semper in eo, quod est consequenter est in potentia, quod priuaest in fistulis N in animatis, uisus est tamen generaliter loqui , quia nondu demonstratu iuerat an intelleetias esset aliud genus animi, di nunquid separaretur, licui perpetuum a corruptibili ,quod cum erit in . donostratum, in dubiu uenire non poterit quin sit aliud genus,ec quin separetur, sicut perpetuum a comaptibili: de tunc non dicemus ipsum continere potetia alias partes animi, licet eas praesiapponat in materia.satis enim erat in eo loco Arist. quod pol teriores animi partes, qus
educuntur ex potentia materi continerent priores potentia, praesertim cum ma
ior pars esset talis,quia solus intellectus erat ille,qui non continebat potentia prio res partes. In caeteris uero dieium Arist. ueritati consentiebat, quam quidem lemtentiam uidetur satis indicasse Aristo. in exemplis,quae attulit in hunc modum, ut , in tetragono quidem trigonum,in sensitivo autem vegetatiuum. is Deinde paulo post subsequutus est. Propter qua aut causam consequenter fieri se habent considerandum est,sine quidem vegetativa, sitiuum non est.a sensit Duo autem separatur uegetatiuum in plantis,ijs ergo exemplis uidetur aperte olim disse Arist.se non intellexisse de omnibus partibus animi,sed solum de eis,quae ex potentia materiae oriebantur,quia nullam iacit mentionem de intellectu, de quo
, diau. y'De IEidi' autem,ci perspei a potentia nihil adhue manifestum est sed ut
i. detur venus alterum animae esse, ec separari sicut perpetuum a comi ptibili, cum igitur dixit nondum esse manifestum de intellectu, an esset aliud genus animatui rex. Ei. 8c intex. intermediis nihil docuisset de hac re consentire rationi non vide. tur ut ipse tex. si generali quadam comprehensione uoluisse complectit ipsum imis. i et D tellectum,de quo nondum declarauerat, an esset aliud genus animae tex .ergo M. Amri secundi de Anima ira ostendit,tex.33. non esse in eam sententiam accipiendum, utina r se complexu suo contineret ipsum intellectum, sicut Ex ostendit Aristo. fui ite huiu, sententiae ut opinaretur semper intellectum esse aliud genus animae. etenim si nouidisset esse demonstraturum naturam intellectus no reuocasset in cotrouersiam.
sicut de aliis partibus animi. Nihil ergo mea quidem sententia tex. ille si .sauee opinioni ipsius Pomponatij.
IN capitulo uerὁ octauo uidetur Poponatius refellere ea,quae in . opitulo attulerat ex sententia Diui Thomae sed quia nobis non est propositum tueri ea quae dicit Diuus Thomas. sed Arist. sententiam naturaliter loquentis, non tangemini sigillatim omnia,quae ab ipso dicuntur,sed solum ea quae simpliciter arbitratus est ipse euertoe animi nostri immortalitatem. iare dicimus ec diuum Thomam, Δ ipsum Pomponatium, qui assentiri uidetur in hac parte Averroi, credentes Atili.
'Σ. . Ne est quonia omnia intelligit immixtu esse , uoluita probare intelle cta
esse abstractu a materia, di non a speciebus, longius a sententia Aristo .re a ueritate ipsa abesse, quam coelum distat a terra, sed quoniam in superioribus haec sunt a nobis pluribus disputata , no opus est hic itera proponere eas rationes, ex quibus colligi luce clarius putamus, hos homines,& Auenoem ipsum falsam de hac re,ae contra Aristo.sententiam accepisse opinionem: ad illum ergo locu me reiicio, Pu ians satis sitisse lectorem in hoc loco admonuisse. . Dico igitur me in primis illud mirati, hominem hune celeberrimum allerere intellectum esse secundum quid immortalem,& simpliciter mortalem: quia intel lecὶas non coniunctus materiae est incorruptibilis, ec coniunctus corruptibilis, quia nunquam potest dati intellectus non coniumstus materiae, quia non datur
intellectus sine operatione. etenim illud illustre ac peruagatum est, tolle opera
639쪽
. LIBER XXXVI L GIemnes a rebus, tolles est entias, & necesse sit intelligentem phantasinata speculare. erit ergo semper coniunctiis materiae, ex sententia etiam ipsius nullo modo erit in corruptibilis,quia non habet opus extra materiam.ut diximus in stri ocorruptibilis,quia non habet opus extra materiam, ut diximus in superioribus otiubdit, cum in ista essentia sint quaedam, quae dant ipsam esse morta
Cum uero G III mma ellentia lint quaedam, quae dant ipsam esse morta iem quaedam immortalem, quia argumentum est ad homine, tuentur illi aduersus s Ec Tio SEPTIMA.
res feris assimilantur, quam hominibus, interm climata habitabilia perrari L
riles ulcupari possunt. uerum appellati sunt rationales compara tione ad alios bestiales,dico quod haec quae subsequutus est, ita uidentur infirmare ipse ponit animam rationalem: necessitasia curn IIram. etenim et apte ponit animam rationalem:necessita igitur cogit ut 5 ipse soluat istam quaestionem, quia dicet aliquis, si homo habet a nimam rationalem,ut tu lateris,quomodo sunt ita irrationales homines moc enim
ex ipso qusti posset re fortasse estet dissicilius ei, illas obiectiones solue e. qui p 'nit animam rationalem, idem quod sensitiva, quia ponit ipsam materialem &ed clam ex potentia materiae. etenim ponere ipsam idem in substantia,quod senstiua cogitur, alioquin duae formae substantiales eductae ex potentia materis essent in eodem subiecto quod quidem fieri nequit, propterea quod extenduntur ad extentionem subiecit: sed nos qui ponimus animam rationalem esse re diuersam a sensiotiua, et esse aliud genus animae,respondebimus statuentes in primis intellectum nostrum,cum in nos aduenit esse in Dura sententia acl intell/- - . - . λ H D M,PU, MCDimus ita tuentes in primis intellectum nistrum eum in nos aduenit esse in pura sententia ad intellicendu carere enim 'm
ni specie intelligit it ut in superiGribus ostendimit,eY i ua
ergo erat, ut reduςeretur ad actum intelligendi . quia frustra est illa poten duae non reuocatur ad actum etiam ipsa frustratuisset, nisi habuisset operationem. una
ou odin em est oro ter suum rarae mori in a
qu odq; eria est propter silium opus, non poterat aut reuo a ad actum iri, nisi motus suisi et a rebus exist nil n ' QPς Rur PPUS Ilientibus extra ipsum: est enim pura potentia ad i 'telligendum,non poterat aut moueri ab ipsis extrinsecus existentibus, nisi prius su issent motae potentiae sensitive quia obiecta, quae in extra non poterant mouere sine medio intellectum,quia sunt materialia. fuit ergo necessarium naturam ei dare animam senstitiam, quae sibi inseruiret, praesentando ei obiecta,& quia non pote rat dare hanc animam sensitivam nisi etiam daret animae sensititi; corpus propriuem cuius potItia educeretur,&in quo tanq; in subiecto fundaretur, &anum stiua,5. intellectiva dedit eis corpus proprium :& quia istud corpus non noterat perpetuo tempore durare,natura quae tantum potess enititur,ut conseruet species uidens non posse conseruare in numero,diligentiam adhibuit, ut conseruaret se ciem per Qecessionem indiuiduorum. & quia indiuidua ista non poterant sibi inuicem succedere nisi generaremur,& non poterat generari nisi alerent,nem ali ni si daretur aliquod tempus, fuit necessirium, ut daret eiciuoddam tempus determi natum.sed quoniam in hoc tempore non poterat ali, nisi ab eis quae extrinsecus ad ueniebant, necesse erat,ut natura impelleret ipsos ad semendum alimenta extrinis secus aduenientia, di impelleret ipsos ad coniunctionem cum scemina pro pter generationem: sed quoniam dubiu erat,an homines uellant sumere ho nutrimentum & coniungi propter generationem, erant enim laboriosae, posuit natura sagax uoluptatem in ipsis alimentis, et in illa coniunctione,ut perciperent hanc uo
ae, in qV 'δ -ppςΠ u p orsius languet. quare natura sagax de dat animam sensitivam, qua sentirent alimenta, ec iucunda, ec anima ipsa sensiti Gil iudicareti
640쪽
- E v E R s. y I N G. c E R T A M. iudicaret.Dedit postea ei appetitum maximum, quo postent prosequi bonum nutrimentum, et malum sugere, et coire et quia hoc alimento,& coniunistione etia coseruabantur indiuidua tanto tempore, cc species fiebat aeterna. dedit enim huius modi appetitum, qui quidem exequitur, ut dictum est superius, timens ne relinque rent nutrimentum ec cibum, ex quo & species, oc indiuidua defecissent, ualde potentem: iudicans longe melius esse peccare in excessu, quam in desectu, quia ex cecsu non poterat ita facile deficere, sicut in defeetii. 5c ista in animalibus brutis, in hominibus tamen rationem, & mentis motum illum qui discursus appellatur posuit, quo possent cognoscere excessum, Ac desedium in nutrimentis,ec in procreandi lis hidine: disequi mediocritatem,ipsa posuit illam uoluptatem in rebus dictis, ut magis proni essemus ad excelsus, quam ad de se eius. cum ergo in nobis sit anima sensu ua, di ut seruiat ipsi intellectui faciens praesens ipsum obieeium , ut possit mouere intellectu. 5c etiam ut conseruet indiuidua ratione corporis, quod eii materia, qua informat intelle stus, di est propter intelle etiam quia imperfectiora, sunt propter perseeliora: A intelledius cum in nos ingreditur, sit uacuus omnibus speciebus, re nece ite sit si debet persci, ut homines laborent, ut anima sensitiva repissent et ei obieeta quae anima sensitiva.& ipsa caret obie stis, ut ea repraesentet in telle 'us,ec etiaut sumat nutrimentum ec generent. 5c ob hoc fuit necelle ponere maximam uoluis, ptatem innutrimento,& coitu, quare homines ob hoc potius sequunt sensum, quam intellectum: de ob causas dicias sunt ad ipsum magis proni natura. 5c quia etiam maiori ex parte accidunt hominibus impedimenta, quae impedi ut cos ad per
cipienda ea quae debent percipi ad bine, beatet uiuendum: hinc si ut homines maiori ex parte sequantur potius sensum, εἰ uoluptatem, quae est nobiscum innata
Percipiant.quam intellectum: quare irrationales maiori ex parte uidentur. no ergo mirum est, si in aliquibus regionibus reperiuntur homines, qui magis smiles uideritur feris quam hominibus, propterea quod sortasse ei deest natura, tum etiam ed
ratio. & ita in aliis locis, & desunt illa quae sunt necessaria,& tunc sunt peiores alijs
animalibus, quia non sequuntur rationem. quare Aristo. intelligens maiori ex parte
homines sequi sensum fecit librum de physonomia ut diximus in superioribus ecdocuit mores hominum perspici posse ex moribus animalium brutorum, quia maiori ex parte uiuunt uita sensitiva, qua communicat cum alijs animalibus brutis, α non intelle 'tua & hoc quin carent uirilitibus, qui hanc uitam uiuut. Quamobrem, .Polit. i. Politi in hane sententiani sicribens Aristo. usus est his uerbis quae citauimus etiam is in superioribus in alias occasiones: quemadmodum enim N persectum optima aesis malium homo est, sic separatum,a lege,ec a iustitia est pessimum omnium acerbissiis h ma enim est iniustitia habens arma: homo enim habens arma nascitur prudentia, diis uirtute, quibus in contraria contingit maxime uti, quare scelestissimus, ec acerbissi- , , mus sine uirtute, di ad uenerea, ec ad cibum pessimu est. hoc ergo non euenit, quia
anima si mortalis. sed quia indiget sensitiva ut di istum est quae mouetur ab affo
.Libu ctibus quae mota hoc modo no obtemperat ipsi rationali.& . Eihi. inquit: Impi ba grauitas eius, qui non habet dominum,mens autem est domina: simile autem estis comparare iniustitiam ad hominem iustum, est aut sic utrum speius millies, plura mala aget homo malus quam bestia. Prob; ρει Nostra item sententiam cofirmare uidet Aristo. in problematibus 3. sec. probi s. prob. s. etenim inquit, cur genus hominum, quod dionisiacos technitas, id est artifices ba- ,, chanales, aut hystriones appellamus, improbis esse moribus magna ex parte comis sueuerui. Respondet In quia minime se se studio sapientis dedunt, eo sciticet quod
is in artibus necet Iariis magnam aetatis suae partem constitnunt, uitami plurimum is traducunt i incontinentem, partim etiam cum inopia: quod quidem utrum Nubis tia gignit, ec auget. Patet ergo eum uelle homines fieri prauos, quia operam non dant itudiis sapientiae,id est uirtutibus per quas a quiritur sapientia, id est Prudentia. Hoc em loco uidetur accipere sapientiam i prudentia, & quia uiuunt in continem ter in paupertate: quae est causa ut non possint in studio uirtutis uersari, ne* poset. Eibi. sunt recte assuefieri, non ergo est ratione animae rationalis sed senstitiis, non ergo
ιι s ob hoc est ponenda mortalis . di Aristo. . Et hic loquens de ipso in continente, o sic dit