장음표시 사용
121쪽
est omnibus per suam essentiam ineffabili modo praesentiamque & potentiam quasi dator essentiae & existentiae rerum, eiusque custos S sustentator, in omnibus mouentibus & motis ipse tu existens atque inhabitam,prorsus immutabilis.
R. egula generalis pro iis, quae motu physico rvouentur. Erebus aute naturalibus quae per se mouentur phy Hanc conD sico de naturali motu .dari solet haec generalis regi:- clusione uala. Omne quod mouetur ab alio necesse est moueri. ponit &Quod ut veritaten. habeat intelligendum est, vel de mouen- demo 'te extrinseco, ut in us quae mouentur violenter, vel de princi strat Ariapio motus intrinseco,quod est Mima substantialis rei. Agens sto. ini- enim naturale, non potest seipsum primo mouere,id est , to . ti Q. F. lib. taliter & secundum utramqne partem essentialem neque ite physico primo .id est .secundum utranque essentiale ii partem noue- xum rvsed altera semper est per se movens & agens, forma: altera per se mota atque patiens nempe materia. Didium est autemsgnanter de iis quae mouentur motu physico,& de mouentibus rebus naturalibus,quoniam anima quae res naturales no 'est seipsam primo mouere potest.quia seipsam in actu facit,& ad intellectionem atque volitionem per se mouet. neque hic opus est diuersitate moti atque mouentis, sed eadem aru ma & mouet seipsam,& a seipsa mouetur.
CAP. XXI. EDe mouentibus subordinatis & non subordinatis. Voties vero ad aliquod mobile plura contingit concur Quis ordo Q rere silvul mouentia talis inter ea debet esse subordi- debeat esse natio,quod movens proximum mobili mouet in Vartu pluribus
te moueos prioris quod a re mota est elongatius,ut cum la mouentipis mouetur a baculo, & hic , manu, & manus a corde ,ba- bus cocurculus est ri ouens proximu ii moto,& ideo est minus princi- rentibus.
pale in illo motu: & cor est ibi primum in mouendo & principalitas,qua i uis remotius . Vnde patet Deum eo quod sit
prin us in omni motu,in cuius virtute mouent alia omnia secundaria mouentia esse principalissimu in mouendo, eumq; omnis mot' in his inferioribus causa primaria atque praecipiti assignari debere quant uuis secundaria alia agentia adeundε effectu videantur concurrere .eINotandu vero huiusmodi subordinatione mouentium esse duplice . quandana es
122쪽
sentialem,ubi scilicet agens proximu non potest nisi per virtute pariter mouentis prioris stilina motu a, efficere, ut homo pater non potest sine coelestium de dei concursit filium generare. Ideo haec sunt essentialiter subordinata: homo pater,ccnlestia corpora deus. es In his aute sic essentialiter subordinatis,no potest procellus esse in infinitur alioqui,motus naturales essent indeterini nati. Quod enim ab infinitis pederet, non haberet determina a causalitate. Sequeretur quoque positio infiniti actu secundu mulcitudine , cu necesse sit caiisas sic essentialiter subordinatas simul existere. Q laeda vero mouentia, tu subor lata accidentaliter: ut pater, anus, attala trita uus, Sc. qua 'o scilicet mouens immediatum no requirit coexilientia vel cocursum mouent.s prioris mediati, ut efficiat vel moueat:quo admodum pater, ut filiu generet,nihil Opus habet neque coexist entia neque concursu aut patris sui. neque alta ui,neque tritavi. Suiu tam haec mouentia qliod inodo subor jinata,quatentis molles vltitia id est, pater g neras) viriline accepit a suo patre,atque hic rursum a prior illόq; iter u a suo patre, atque ita cosequenter .pcededo. V ru in his mouet ias, nihil prohiberet ponere in infinitur ut si uitandus poneretur fuisse aeterniis, & ab sterno homines aliquos tu isse ioc modo infinitar essent reru naturalia cauta ,&mouentia infinita. Ex his enim neq; tollitur rebus determinata causalitas eo quod mouentiu ii huiusmodi non requiritur coexilientia,neque infinitum actu sequitur , sed successione tantum: quod non est inconueniens admittere.
CAP. XX n. De multiplici proportione & comparatione in
uentis ad mobile. Voniam autem mouere aliud tersectionem habet: moin ueri aute secundum suam rationem habet imperfectionem,constat mouens,quatenus huiusu odi esse moto dignius,& mouens mobili supraponi secundum relationem.Vt autem mouens moueat mobile, portet ipsum fortius esse mobili.& quasi dominium habere supra resistentiam niobilis. Gluxta igitur proportionem viri tuis mouentis supra mobilis resistentiam vel in dispositionem contingit mobile veloci tardius vel uniformius vel difformius vel regularius moueri vel non moueri.Non enim fit actio ,nisi a proportione in al
123쪽
laris inaequ alitatis A propo mone aut e minoris inequalitatis no fit actio qtieadmodulii vulgata habet philosophoru sen. . tentia Cuius dicti,est hic intellectus : Agens no posse agere , t m in passum,nisi virtute sit per et ipsius resistentiam, & potentia P ii i ' sit inaequale secundum excessum. Id vero quod est minori, P ν δ virtutis & potentiae,non posse agere in id quod est inaioris virtutis & maioris resistentiae. ignis enam fi fit virtute potentior ad calefaciendia,quamn ad resisten 'Mm aqua,tunc aget L gni ,& patietur aqua.Si econtrario doluinetiir aqua , patieatur ignis.& iusta ampliorem resiste Illiam passi plus aut minus mouebit agens. Ex quibus silem deduci septein proportionum rei ulae ab Aristotele positae in septimo physicotaim libro,quas hic quom subnecti muti C A P. XXIlI. Ponui Hir sepia regultiquas vocant regulas proportiona ponuntur
pi ima regula. Si aliqd moues mo- regulaeueat aliquod mobIle, aliquam tepo fine. .phyre,& aliquato spatio, eade v1rtymo β-ψ um iauens mouebit mobilis medietate, per
duplum spatium, in aequali tempore.
Qualis enim eis proportio totius virtutis motiuae ad tota resistentia an mobilis,non squalis est totius virtutis illius motiuae ad medietatem resistemue mobilis sed dupla est proportio.Vnde cum si uxta principium supraposita n in secundum proportionem maiori aut superatis in qualitati, fiat actio. sequitur .eande virtute mouentem, bilis illius medietatem 'duplo velocius mouere .quod facio,quando inaeqttali tempore per duplum. spatium ipsam mouet. Erecunda regula.
Si aliquod moves moueat aliquod mobile, aliquato tepore,& aliqto spatio. idemouens mouebit mobilis medietate per ide spatium, in medio tempore.
124쪽
Ratio est eade quae supra posita est septer proportione virtuttis activae,quae dupla est respectu medietatis ipsius mobdis. Tertia regula.
si potetia aliqua moves moueat aliquod mobile, aliquato tepore,& alici .lo spatio, ea de potentia mouebit idem mobile per mediu spactu .m medio tepore . Quaria regula. SI aliquod movens
moueat aliquod mobile, aliquanto tepore & aliquato spatio media virtus mouens mouebit mediu mobile p idespacium, in aequali tempore.
Harum duarum regularum eadem est ratio:quoniam vide- Iicet,qualis est proportio mouentis ad mobile, in comparatione ad totum tempus & ad totum spatium,talis est mouentis ad mobile in comparatione ad medium tempus pariter Mmedietatem spatii:& qualis est proportio totius mouentis ad totum mobile , aequalis de eadem est , medietatis ad medietatem, in comparatione ad idem tempus θc idem spa
S 1 aliqua viri moues mouet aliquod
ptu mobile per mediu spatium in eO- de tempore, aut per ide spatium in duplo tepore. Esexta regula. SI aliqua virtus
mobile, aliquato tepore, & aliquanto spat1o .no est necesse eada mouere, du
125쪽
mouens moueat aliquod mobile, aliquanto tepore,& aliquanto spatio, noest necesse medietatem Virtutis moue
re idem mobile per medium spatium, in aequali tempore: Vel per idem spatium in duplo tempore.
Harum duarum regularum ratio est', quia a proportione minoris inaequalitatis, non fit actio. Non est autem necesse, ipsum mouens habere dominium , & superioritatem,& inaequalitatein vincentem ac superantem, super duplum inobile. Neque medietatem virtutis mouentis necesse est maiorem inaequalitatem εc superioritatem habere, supra ipsum totum mobile. septima regula.
Si plures virtutes motiuae moueant aliqua mobilia, aliquanto tempore,&aliquanto spatio, virtus ex illis virtutibus motiuis collecta, mouebit mobi
le eg 1llis collectum per idem spatium,& aequali tempore.
Ratio autem est, similitudo proportionis. CAP. XXIlII. Praedictis adiiciuntur aliae duae regulae. Is autem regulis ab Aristotele sic positis super addi H possent aliae duς,octaua& nona. Octaua regula. Si aliquod movens moueat aliquod mobile, aliquato tepore.& aliquanto spatio,duplia inouens mouebit duplu mobile,per ide spatiu in aequali tepore raut per duplum spatiu in duplo tepore. Nona regula. Si aliquod movens mouet ah quod mobile, aliquato lepore,& aliquanto spatio,duplu m uens mouebit ide mobile, per duplu spatiu in aequali tepore,
126쪽
aut per idem spati si in dimidio tepore. Haru duaru regulata rationes,facile patent ex pr dictis. Ehi notandum quod licsuprapositae reguls,tametsi peculiariter de mouetibus de mobilibus secundum locu datae videatur, possum tamen si militer
aptari etia ad alias species motus, ad augmentatione, diminutione,& alterationem:qiiemadmoda docet Aristoteles in hi ac modii, Si augmentas,diminuens,aut alteras,augmentat aliud aut minuit,aut alterat aliquanto lepore,aliquanta quantitare.
aut qualitate,ide augmetat, minuit, aut alter at dimidiu, duplasti. inritale,aut qualitate, in eode tepore, aut dimidia dimiditatempore, atque ita per rcgulas singulas disciirrendo.
CAP. XXV. Quid per mouens & mobile truella g tur in proposito
Duertendiam autem est, cu in his regulis de movete Λ & moto duplo vel aequali loquimur,no velle nos sermone facere de quantitate molis. Sic erum no est tineesse si homo certe quantitatis aliquid pessit, idctico abu m te di quantitate duplo maiore duplu posse:cum frequenter soleat in exigito corpore virtus regnare maior. Sed de virtute sermo debet accipi ita ut per mediu movens intelligatur virtus ipsa, atque poteti a mouEtis.' per mobile, irtus resiliendi Praedi si mouens. medietas virtutis mori et per medi si mobiler medietas resistentiae ipsius mobilis per duplum mobile dupla resistentia per duplum moueus,dupla vutus motiva.
Olumus autem in igne alter ante atque calefaciente V aquam, per singulas rehulas, quod dicta est excplo declarare. Ponatur ergo virtus alter atiua sue cale actiua ignis octo graduxi.& resisten. ia mobilis,scilicet aquo in sex tanm gradibus Iuxta prima regula,s virtus moaua ut octo ipsius ignis, alteret aquam habentem resistentia ut sex, tepore horet unius,ad calore duoru graduu ergo eadem virtus motiua ignis, medisi mobile . i. aqua habente media resistentiam,scilicet triti gradusi, alterabit ad dupla calusitatε,videlicet quatuor gradita, in quali ic pore. Et iuxta secundam regulam eadem virtus motiua ignis, dimidium mobile, aqu-diuridis resistentis,alterabit ad eandem caliditate,in dimidio
127쪽
tἴpore.Et iuxta tertiam regulas adem virtus motiva alterahit eande aqua ad dimidia caliditate, in dimidio tempore. Et iuxta quarta,media virtus motiua ignis squae est ut quatuor alterabit aqua dimidiae resistentiae, ut tria, ad eande caliditatem duorum graduum, in aequali tempore. Et secundia qui tam regula, no est necesse, si virtus mouens ignis ut quatuor, aqua habentE resistentia ut tria, alter et ad caliditatein quamor, ut Ob hoc eadem virtus motiva aquam dupla resist entia habentem ut sex, alteret ad mediam caliditatε inaeauali te pore, aut ad eandε caliditate quatuor,in duplo tempore. Nequo iuxta sexta,necesse est, ut media virtus activa ut duo alteret aquam eandem resistentii ut tria habente, ad dimidiam caliditatem in aequali tempore, aut a l eandem caliditatem in duini plo tempore. Denique iuxta septimam reguli,si tres ignes: quorum quilibet est lex graduum) sigillatim calefaciat aquai resistentia habenἰe ut quatuor, ad caliditatem duoru gradu ai in certo tepore, necesse est ignes illos tres simul iunctos, quat illam ex tribus collectam alterare ad eandem caliditatem, ine aequali tempore. iuxta octauam quoque & nonam regulas . si, ignis virtutis activae trium graduum, aquam resistentiam hai hentem duorum certo tempore aberet ad caliditatem gradus unius, necesse est ergo ut virtus motiva sex graduum a s quam habentem resistentiam ut quatuor, alter et ad caliditatem aequalem, aequali tempore vel caliditatem dupla m duplo tempore 3c ignis ille ut sex duplae virtutis .aquam dimidiae teli sistentiae,id est unius gradus alterabit ad duplam caliditatem,
id est. luorum graduum, in aequali tempore,aut ad caliditat tem eandem unius gradus , dimidio tempore. Similiter pra-a ctieari potest & in aliis motibus. Nobis,uno exemplo re mo . strasse sufficiat.
EMouens secundum proportionem, ad mobile mouere de- 1 bet, de quemadmodum deus in mouendo potentissimus est atque liberrimus. X his ergo omnibus manifestum euadit, quemad- n modum semper mouens moueat, secundum praetportionem virtutis motiuae ad resist Elia eius quod si mouetur. Patet etiam , quandocunque in mobili est aliqua
di resistentia quae ipsum mouens impediat aut detineat, non
128쪽
posse moueri tale mobile a sito mouente in instant . Vbi . ro virciis activa nullam patitur a mobili resistentiam, potest suum effectum iii intianti est cere, quemadmodum est in illuminatione solis. e Oinni parens ergo deus, cuius infantiae virtuti nihil potest contra uenire, cui nulla prorsus creatura potest resistere, cuius virtus in infinitum stiperat omne creatam resilientiam, quaecunque vult pntest in instanti mouere, sicuti vult,& quocunque libuerit genere motus iue generare siue corrupere, siue alterare,siue augmei, are,siue diminuere, siue secundu locum mouere. Neque ante deum differetia est in mul:o vel bre tu teinpore,in Omnibus quaecuque voluerit. Cui insuper, quoniam nulla illi resistentia e t in moliado,nullus etia labor fatigation dabore, aut moleitiam addiscit omnia mouenti.No mouet tame omnia, neque agit in imitanti neque subito di quoniam in mouendo est liberrimus, ira
arbitrio di potest ate habes sic vel sic mouere. Ipse vero a nurio moueri potest,qui prius aliquod moves no Imbet.lmo neque ipse se potest ii ouere tui nilni potest quod ante non habuit acquirere neque perdere quicqua quod ante habuisset. Huic itaque de primo, & sunmio, di generalissimo, ac Pindo esticacissimo mouenti,soli deo, hi Iaus,honor,gloria,& benedictio,ab omni mutabili creatura in eterna tacula, Amen.
Finit conjderationis Physicae liber tertius.
omnipotenti,uniuersali ac primo,r erum Omnium motori immobili. Omine,quis snulis erit tibi ne tacete labia, confes- D sionem & laudem ne contincte super eo. Super coelorum altitudinem residet in arce cesitudinis atque fortitudinis suae: ab aeterno triumphat in ea gloriosus ab initio. Priusquam coelum formaretur Sc orbis, tu eras ante omniarinteipso perscinis & beatissimus,in plenitudine tu a. Tu semper immutabilis moues Omnia generas, corrupinaugmentas,ac minuas, alteras & rotas, mouesque Omnia. Tu vero ingenerabilis es,& incorruptibilia: augmentari ri sciens aut minui.
129쪽
Neque steti tu pntes, qui nan variaris accidentariis rebui apud quem nulla est transmutatio, neque vicisiitudinatis
Loco non moueris qui imples omnia : neque ut hominu sunt itinera gressatim tuorum Incommutato loco accedis de recedis quo de unde volueris non est hoc datum crassuiei filiorum hominum. Praevales omnibus in fortitudine sua super excelsi: proque tuo placito rotas agi asquc Omnia. Mon est neque moles neque varius in omni creatura quae ob staculum praebere queat actioni tuae,super immensa enim virtute absque proportione excedis uniuersa. Homi nes,& iumenta tu perducis ad augmeta congrua, arbores quoque.& ligna, plantas,& Omnia umentia super terra. Suis quaeque statui istu perficis ea iuxta coditionem generis sui . mensuram tu tenes omnium descrip am in officina glo
Ipse aurem augnasiarum nescis, neque immutationem pateris nihil accrescit neque decrescit maeternum plenissimae pleia udini tuae. Qui pro tuo placito omnia facis altera, quis ipse alter fieri potentia,sapientia. de omnis tua perfectio non immutabitur in taculum taculi. Nagne deus princeps regum terrae. dominator omnium in virtute tua: quis te agnoscet aut collaudabit pro dignitate sc gloriose immutabilem Ecce qui seruiunt tibi,astantes perpetua conspectui tuor non sunt stabiles omnimodis. Corporea vero creatura uniuersa, mille est ration bus vix mometo stabilis: mutationibus ac volutationibu in eis per
Sol de luna cur su suo regulari volutata semperi sic in instabilitate permanent miro modo stabilia. Qiar vero his subiecta esse voluisti, cum seipsis quoque sunt
in suis motionibus prorsus irregularia. Tu vero deus in eadem semper tua stabilitate fixus permanen Mcumitis mutabilibus praesides,ipse immutabilis. A te vero cum omnis exeat motus, lonEsque moueri onuub' in te nullus tamen valet ingredi.
130쪽
Immutabilis potentissime deus, Dominator omnium: tibi omnis tua factura canit gloriam. Mirabilis tu de vere miranda opera tua robtupescet in eis anima mea cum intenderit in illis aciem mentis sua . Exultabit cor meum domine. in cunctis operibus magni K-ceritiae tuae. lingua quoque mea laudem meditabitur gloriet
Benedictus deus dominus uniuersae creaturae: ita sat ta fiat, deus potentissime. Gloria patri,& filio,& spiritui sancto. sicut erat in principio & nunc,& semper,& in facula setculci
de infinito, loco, vacuo, & tempore.
Esau T clarificetur in agnitis creaturarum sitarum con-v ditionibus dominus deus noster, qui solus essentia sua infinitus coelum 5e terram & omnia sua immeristate implens, neque loco tamen capitur, neque tempore:atque ut paten er clareat quanto interuallo omnem naturaliis rerum ordinem post secreator ipse relinquat quae uniuersa loco & Iempore,angustis nimium mensuris secundum eius dispositionem sunt coarctata atque constricta in animo est nobis,post motus utrumque descriptam naturam, etia illud deo donante explicare, quomodo in rebus finitum vel infinitum aut inueniatur, aut ab eis excludatur: post quae, loci & oppositi vacui erit consideratio. Extremam sibi partem, tempus occupabit. Sunt enim re haec ad plenam rerum naturalium considerationem non minus quam motus, ut tractantiu .uos uia. e