장음표시 사용
141쪽
Quomodo secundum quantitatem res naturales locum occupent,& de impossibilitate penetrationis dimensionum. D loci autem perlaetam con derationem exigitur, A vi de occupatione quoque & replentia aliquid dicamus: quoniam loco conuenit, occupari atque reple-
ri. Est ergo attendendum quod sicut color rebus natura datur ut per ipsum res existant coloratae, unde consequitur, vesnt etiam visibilest ita data est rebus qu4ntitas, ut secundum ipsam sint res quantae primum, ex quo deinde consequitur diuisibilitas. sicut enim qiueque res quanta est, sic est diuisibilis: nempe si per se quanta, per se erit diuisibilis: si per se
accidens, ratione coextensionis, per accidens erit diuisibilis tantum :& quod longitudine vel latitudine quantum sic solum est diuisibile. Super haec tamen superficies rebus coueniunt, ut contineant inuicem & contineantur: corporea quoque quantitas vel corpulentia, ut res secundum eam occupare possint azque replere. Nam & lineae simul in se inuicem esse possunt & superficies. Quippe superficies concaua
continentis corporis, & superficies convexa contenti, semper sunt simul in inuicem Sola corpulentia sic suum sibi Io- cum occupat, ut aliam corpulentiam simul eodem in loco nequaquam admittat. Atque hoc videlicet eli occupare, sic implere locum, ut simul ab alia corpulentia impleri non possit nisi dum illo cedente aliud adueni at. si Hoc autem si contingeret,nempe duas corpulentias simul eundem locum adς quate replere, penetrationem diceremus fieri dimensionum, dimensionum inquam corporearum:quam sic abhorret naturan damnant philosophi, aeque constanter atque vacui po penEtra sitionem.In utroque enim horum peccatu in naturam admit- tibiit,qui vel vacui vacuitatem,vel penetrationem dimensionum sitiniim corporearum quomodocunqtie constituit.Vtrumque siquide . - 'extremum falsum est, & secundum naturam impos ibile.Meri imbordia autem veritas est, omnem locu ab aliqua corpulentia oc- i e pari, ut nihil sit vacuu:& eadem cedente vel expulsa succe
dere aliam. ut non habeatur corporearum penetratio dimen
sionum. Caeterunt,de dimensionibus longitudinis & latitudinis, ut iam diximus, nullum est inconueniens, eas simul esse aut se penetrare.
142쪽
CAP. XIII LEQitomodo in loco esse intelligantur,quae quantitatem
Vomodo igitur in loco sunt, quae tactui patent, es
rum est omnibus.Ea vero quae no sunt quanta,quomodo in loco esse possint, aut debeant, intellectu videtur difficilius: praecipue quod dixerimus in hoc datam egTrib' ino se rebus quantitatem, ut locum occupent, & contineantur 1 dis res sut loco. Qua in re est aduertendum, tribus modis aliqua ego in loco. in loco primo quidem, ut circunscribente, ad eum modum quo coelum inferius est in superficie concaua superioris coeli, & quaelibet res corporalis a suo loco circunscribitur, quiacius una pars huic parti, altera alteri respondet. Esecundo definitive, quando res loco non circunscribitur,ita ut diuersae partes locati diuersis partibus loci respondeant: secundum
tamen certum quendam terminum in eo includitur, ut non sit extra ipsum. Sic animal rationalis est desinitive sn corpore, & angeli in loco. Vno tamen gradu superant angeli animam rationalem r quoniam anima non longiorem nabet locum, quam sit ipsius corporis quantitas. Angelus vero lo siorem & ampliorem, quam etiam corpus quod interdum vissumit. Tertio autem modo longe diuerso a prioribus. Deus est in loco, non utiqtie circunscriptus ruata partiuna dimensionem correspondentium. Non definitus etiam neque certis conclusus limitibus, sed super excedenter: quia cacmnem locum repleat, non tamen suo loco congustatur,
sed in infinitum pertransit immensus. EIn primo grada
sunt primum omnia corpora , & deinde omnia accidentia corporalia,quae sunt materiae coextensa:imo & formae substatiales omnes, praeter rationalem animam quae ista non coextenditur materiae ' sicut autem dicitur anima rationalis esse
in corpore quia ipsum vivificat cita vet in rarefacto membroaeon fit ut in loco, quod non vivificat sic dicuntur substantiae spirituales non quantitate corporea esse in loco, sed maris secundum virtutem &potestatem. Quoiasoue enim e xsi virtus funditur & efiicatia, eatenus locus eis est assignaridus.Et quae sic sunt in loco, poli' cotinere qua cotineri sunt
dicenda. Illa autem quae primo modo, contineri simpliciter loco, non ipsum continere dicuntur. Atque hinc est. quoa
143쪽
deus omnipotens cum in omnibus existat, nullo tamen continetur, sed magis ipse continet omnia omnibus inexistens, ut verum sit de indubitatum quod per Prophetam dicitur, Coelum de terram ego impleo dicit dominus omnipotens.
QDe occupatione & replentia,& de variis replendi modis.
Mne autem quod occupat, occupando replet. Aeo non cotta fit versio. Multa enim ieelic: ssime replet, quae non occupant. Spiritualia enim 3c non quanta replent sua loca, sed non occupant: quoniam alia non e cludunt,nec ipsa quidem corpora. Replere enim Occupando,
imperfectissimus est replendi modus. Quae res ut clarius intelligatur, ponendi sunt aliquot replentium modi. Eptimus est corporum, quae corpulenta sunt, de locum quem replent simul ab alio non permittunt repleri. Et haec quia occaPando quodammodo impediunt pleniorem replentiam,dum alia non admittunt, iccirco imperfecte replent. secundus est gradus rerum quae per se vania non sunt, sed per accidens sunt coeatensa quantitati. Vt formae corpo Tales, & accidentia caetera corporalia. Horum cum sint plurima simul, constat ipsa foeticius quam priora replere, quoniam se mutuo non impediunt, nec obstat alteram alteri. Tertius modus est, quo anima rationalis replet materiam vel corpus proprium, dum in ipse est Quae profecto excellentius replet aliis formis, quoniam singulas corporis paetes tota replet. Caetere vero, habent partes suas partibus corporis respondentes. Quartus gradus est aoimae separatae&spiritualium suboantiarum, quae positam excedunt animam in corpore,eo quod sit quodammodo quanta, quanuis non coextensa corpori. Nam finitur eius vis & replentia, quantitate corporis in quo hospitatur. Non sic est dum separata per se existit, neque in spiritibus, qui nullos terminos secum deferunt. Quo Iliam tamen horum replentia alicubi finem capit, nimirum ubi desinit praesentia virtutis eorum, ideo non optime I
pleo: Supremus gradus est eius quod replet absque ter urino, S proprio di alieno, cuius virtus non pruest unxi a
144쪽
aliquando finem capere, cuius tota virtus similiter toti pra sto est loco,& singulis partibus: quod proinde sumere replet,
de omnia replet intime atque penitissime, ut nihil no coli neat in sese, imo vero ut i pium semper contineat & concludat in se omnia, & a nullo concludatur. Ipsum est unicum ens summum primum bonum, deus verus & unus, cui est honor s li & omnis gloria minc,imeternum & vltra. Amen.
e vacuo & eius descriptione. Ost loci alutem consideratiotaem congruo ordine P subiungi debet, vacui determinatio. hst enim vacuum loco oppositum, & oppofitorum semper recte iuxta ponitur detei minatio. Vacuum ergo antiquI varias modis assignabant. Quidam arbitrati sunt, extra coelum esse quoddam infinitum vacuum. Alij dixerunt vacuum corporibus immersum,propter augmentationem seruandauidi diminutionem. Prima rudis est opinio. Secunda, in iis quae de generatione conscribemus si sic erit voluntas domi- Ibis letur. Esecundum autem veritatem, omnino nurulum debet poni vacuum. Proinde definitionem non habet qua rei natura explicaretur. Quod enim neque est neque esse potest,definiri nequit, tali utique definiticiae, quae rei e plicaret naturam. Caeterum nominis,definitione vel interpretatione,sic definitur. ς
Vacuum est locus s corpore careat.
Id est, vacuum dicitur imperficies concaua, nullum corpus continens aut in se concludens. Vt si concavo lunae permanente, deus destruat omnem substantiam elementorum, ad nihilum redigendo, esset concauum lunae vacuum: S pera Due aliud quodlibet continens, si non impleret eius contine:iam aer, neque aliud quippiam, sed intelligatur prorsus nihil in illa superficie contineri, esset locus eiusmodi vacuus. In praecedente autem definitione, cum vacuum dicitur locus corpore priuatus, aduertendum est, locum non accipi proprie. Nam sic falsum esset vacuum esse locum,cum sit vacui & loci proprie accepi repugnantia: sed locus pro siper-
145쪽
ficie ipsa qualibet concaua accipitur,qui petens est per uiam
continentiam locare aliquid ,etiam si actu nullum habeat locatum. Quoi Lodo enim locum intelligimus superficiem continentem ita vacuum,superficiem continere potentem id est concauam,sed nihil a diu continentem,intelligimus.
QVacuum iuxta naturam non posse existere, pluribus probatur experientiis. vanquam autem vulgato sermone loca vel vasa di- cere soleant homines vacua, in quibus tantum aer inest aut ventus paullum tamen secundum Veritatem potest in natura vacuum inueniri. Nullus est enim quantumlibet paruus locus,qui corpore careat colento. Atque ad hoc uniuerta creaturae naturaliter laborant,etiam cum suae propriae naturae quodam dispendio, atque velut nocumento, ut nullo modo permutant vacuum fieri: facientes & quae contra naturam propriam videntur sponte sua,& quae secundum naturam sunt propriam dimittentes. ENam ad impediendum vacuum,leula deorsum mouentur. Vcdum foditur puteus profundissimus,etiam usque ad terrae medium, sequitur
aer, ut impediat Vacui positione . Aquam insuper contin 'it Praedicta ratione,sursu in ascendere, & deorsu ti nihil impeditam non descendere Euxu cessare,omni etiam remoto obstaculo. Ad probandum autem quod natura abhorreat positionem vacui, plura adduci possunt experimenta. Prima Experien- cnim aqua in Wa se non congelabitur,etiam in frigidissimo Io tiae.quibus co,si sit ita obstructum, ut nullus omnino posset aer ingredit monstra- quod si cogatur congelari vas dirumpetur.Si enim fieret co tur nongelatio,& nullus ingrederetur aer , Oporteret esse vacuum: pota va- quoniam in congelatione constringitur aqua, & aliquid loci cuum exi-Prioris necesse est ipsam relinquere, quem oportet suppleri stere. Per aduentum aeris .Loquimur autem de vase pleno aqua. Nam ubi aliquid aeris est, poterit aer propter vacui impeditionem subtilior effici atque rarescere, ut modica fiat aquae congelatio sine nocumento vitri . Ei ursum,siun.e clepsydram qua irrigatur hortus si supraponas pollicem illi iaranum quod uisummo est,non egredietur aqua, nisi sorte ui
146쪽
dicissime per in at ora subi' foramina,vi simili possit aliquid
aeris introire. EIterum sume vas pleni stimum vino,aqua, oleo,obst ructum penitus desuper,non sinit liquor etiam patefacto transitu, nisi desuper aeri aditus itidem praebeatur. Praeterea,in fortibus id ipsum perspicuum est,in quibus continuo fluxu aqua sursum agitatur,ne vacuum alicubi incanalib' relinquatur quod ad oculum claristime patet, si duo stramina per pendiculariter coniungantur . sic enim piae runque S supra domoria fastigia scandit aqua, ne vacui hiatum aeris attractu, non subsequente aqua,contingat euenire . Quae etiam patent in attractu vini per stramineum ciatmu , absque quo nec duplo fortiore tractu qiricquam conseqtieretur: postremo follis undique conclusus non poterit lateribus distendi,quantunnus labores illud efficere nisi disrumpatur. ut habeat aer ingressum . Igitur certistinuim est experientiis,vacuum naturaliter non posse existere: quoniam sic uniuersa rerum natura abhorret 1 vacuo,atque praecauet, ut graura sursum leuia deorsum moueantur: ut non sit usquam vel minimus hiatus,aiu discontinuitas uniuersi.
- . CAP. XVI1I. Quod motus isti qui contra naturam videntur,sint secundum
N quo contuendus est ordo uniuersae creaturae pulI cherrimus.& n. ira atque benignissima dei circa creaturarum impulsus drspensatio ,Deus siquidem optimus naturae instinitor.& prouidissim' director sicuti rebus singulis instinctiis donauit particulares, quibus singula creata suas per semones peculiariter sibi conuenientibus motibus quaerunt,atque congruis operationibus operantur rita unum dedit omnibus desiderium,ut super omnia totius uniuersi quaerant perfectionem idque si opus erit etiam suo detrimento:Ob quam naturalem inclinationem, aperte videmus& acrem naturaliter descendere,fc aquam sursum scander eamque nullo impedimento detentam,tamen permanere starsum. Quae omnia a formis rerum naturalibus,secundum illam generalem inclinationem fieri naturaliter creduntur.
.Qu quam enim motus ille grauiusi sursum & leuium deor
147쪽
isam repugnet materiae x formae rerum,secundum suas particulares incliuationes quas habent,conueniens tamen est naturae & formae,propter vacui impeditionem, secundum generalem quam habet ad perfectionem totius uniuersi inclinationem.Vnde si ab his motibus detinerentur ,grauia deorsum violenter permanerent , & leuia sursum. Generalis
quippe inclinatio & uniuersa non immerito praepond*at Nota aha
particulari inclinationi.EQue iii conatum si homo velit in- tente tueri,non suam quaeret voluntatem supremae unquam, imo nec superiori ulli voluntati anteponere:fiEtque ut facile dicat iuxta saluatoris exemplum Non mea voluntas, sed tua Lucae.11.
tiaemon quod ego volo,nec quod mihi bonum videtur , ac Muti. α placitum , sed quod tu ordinator & legislator domine deus nostet d ecreueris, id super omnia volo ego quoque haberς placitum de gratum.
CAP. XIX. CDe tempore & eius definitio .
B soluta nunc ininus infiniti,loci,atque vacui determi Λ natione superest postremo loco, ut de tempore suo ordine pertractemus,et iisque naturam quantum poterimus explicemus.Tempus Itaque definit Aristoteles hoc mo
Tempus est numerus motus, per ip- suin prius posterius Vς ne istis.
Quibus verbis signatur, tempus eae quantitatem continuam Arist.tem &mensura,qua motus numeratur, id est mensuratur secun- poris. dum partes successionis.Mensuramus enim motus durationem,dum dicimus cum tot horis,vel annis, vel mensibus vel seculis durasse.Nam motus quantus,per se non est,neque cci tinuus,nisi ratione temporis. Quanquam autem motus duplices habeat partes,scilicet secundum extensionem mobilis. di secundu taccessione: solae tame illae quae sumsitur secundia prius & posterius,mensuratur tepore,no illae quae secundum extensione subiecta accipiuntur: Na hae potius secundum extensione permanentis quantitatis,mensurantur. Atque id dicitur tempus numerare vel mesurare motu secunda partes
Oo quastibet,sed eas quae sumatur seceida prius atq; posteri'
148쪽
CAP. XXI. QAn essentiale sit hoc tepori,quod mesura est primi mobilis.
Otandum vero,non esse hoc tempori essentiale, ut hu-N ius fit primi mobilis quod nunc eit primum mobile. Si enim Deus faceret aliud coelum mobile uniuersalius atque mensuram generaliorem , aut aliud mobile prius isto coelo quod nunc est primum mobile , iam tempus non esset amplius in hoc coelo quod nunc est primum mobile, sed numerus illius alterius primi motus esset tempus: & cuius ante erat tempus mensura imrinseca,iam fieret mensura extrinseca.Tempus enim vocamus mensuram primam & uniuersalissimam,& accipimus secundum motum pria iam & uniuersalissimum. numquodque enim mensuratur, primo sui generis. Ex quo ulterius consequi videtur si nullam aliud esset mobile nisi rota figuli, iam mensuram motus illius fore tempus, ita vere sicut nac tempus dicitur esse primi coeli moti.Esset enim illa facta hypothesi primi motus numerus,quo oportet omnia mensurari. Item quod ante motum coeli fuit tempus in mutatione angelicarum cogitationum de volitionum,prout stcundum prius dc posterius sumuntur: non secundum eas quae simul erant,in diuersis, vel in eodem. Concluditur praeterea,quod quemlibet motum conlaquitur aliqua mensura temporis,& qu 3ntitas successiva eiusdem generis,cuius est tempus nunc primi coeli muti. Quae tamen omnia non dicuntur tempora. Neque enim nisi unum dicimus tempus propterea quod tempus significat mensuram talem, quae sit uniuersalis& generalis omnium motuum. Similiter quoque de aeuiternis dicendum erit.
CAP. XXII. CDe triplici mensur a,tempore,quiternitate, & sternita e & de earum disserentia. Riplicem vero inuenimus partim naturali eruditione Tipartim diuina illuminatione in durationis mensuram. Aeterni Illud enim esse quod transmutationi non subiacet, ne- tas. que etiam transmutationem patitur secum cuiusmodi est solum esse Dei est aeternum,imo ipsa aeternitas. e Illud geris esse quod est intransmutabile lacundum se, compatiens tamen transmittationem aliquam siue secundum locum,ut coe-
aestia corpora,sive secundum assectiones,ut angelicae substari
149쪽
tiae est aeuiternum id est, mensuratur aeuo quod est mensura
deficiens ab aeternitate,quia non est mensurati penitus iid mutabilis,sicut aeternitas excedens vero& superans nobilitate temporis mensura, quoniam in ensuratrem secundum id in quo est intrivismutabilis,tempus vero mensur at rem secundum id in quo est mutabilis. Vnde coeli S spiritus, secundum suum csse sunt aruaterni,& esse eorum mensuratur aevo, temporaliter Iair.en coeli mouentur,& angeli temporaliter temporalia intelligunt liquia tam vicinum est aeuum aeternitati,ideo a tuterna dicuntur quodam modo hoc est participatiotie aeterna,quantum ad ea secundum quae ni intrasmutabilia.Vnde dicuntur coeli stare in aeternum , & angeli secta dum cogn: tionem diuini verbi in qua sunt confirmati dicuntur .viuere aeternaliter,& spirituum damnatio atque i 'nis dicuntur aeterna.SOlus tamen Deus, per se ac proprie dici debet aeternus.Caetera autem,participatione solum aeterna sunt Proprieque euiterna nuncupanda . e Insuper attendenda est
in tribus his mensuris etian ista distinctio, & quidem ut procipuaequoniam te v pus non totum simul est,sed est in coni nua partium saccessione Reuiternitas vero S aeterilitas , totae simul sunt,nescientes successionein. In hoc tamen aeuiternitatem superat aeternitas,'quod nec successione n aliquam compatitur secum,cum reuiternitas pariter successionem per nutiat. Atque haec sane est in ensur rum distinctio atque separatio. Mensurata vero sic ab inuicem distinguuntur ,quoniam temporalia principium habent & finem in tempore. Aeternum autem,nec principium nec finem sui potest bal, re.Aeuiternum autem alterum habere potest, ut coeli & angeli principium habent .finem autem non habebunt. Quare si poneretur motus fuisse ab aeternodotus quidem motus non esset temporalis,sed quaelibet circulatio assignata esset temporalis. Eporro de aeternit te constat non nisi unicam esse.& ab ipso Deo non distingui mensuram:sicut nec ipsum esse diuinum quod aeternitas tuensura a deo distinguitur.Aeuum tamen distinguitur ab aruuerno,quoniam esse creaturae omnis abire ente distinguatur:quod de tempore in ordine ad
rem tempor alem etiam apertius est atque n. amfestius. Quemadmodum autem diximus , tempus esse numerum
Uiua motus,& mobilis primi mensuram intrinsecam: ita va
150쪽
visi iiii liter dici potest,unicum esse aeuum,quod prii mini: aruiternum mensurat intrinsecesscilicet primum angelum. etera vero extrinsece,quaecunque praeter ipsum quiterna sunt.
CAP. XXIII. CSuccessionem impedire durationem,quomodo occupatio
impedit replentiai X dictis liquet successionem quae in tempore est &E non in aliis mensuris, sic impedire durationem rei, sicut occupatio quantitatis, declarata est impedire replentia in .Nam corpus, locum aliquem occupando impedit quo minus ab alio simul repleaturisicque impedit replentiam corpore quantitati annexa occupatio. Unde & illa quae longius recedunt ab occupatione, magis & perfectius replent, iis quae magis sunt occupationi subdita. Lumen enim maxime replet,quoniam replendo non impedit id quod replet, quo minus ab alio pariter repleatur. GFaci armis enim declarationis gratia duos esse lotes exaduerso sibi onpositos, alterum in Oriente, alterii non occidente:& alterum quidem ut sit di- sinctio ἰiumnis aurei, alterum luminis argentei aeque splen didi: nihil dubium, quin inuisque solis lia men totum sit repleturus aerem.Vnde illa quae longius recedunt ab occupatione ut spirituales substantiae quae nec extensionem quidem ad iiittunt. adhuc melius replent. Unde possimi angeli totos illas orbes coelestes quos mouent replere,iuxta virtutem a domno eis datam. Et Deus qui longilsime recedit ab occupa tione,maxime ac foeticisti me replet,uinta illud propheticum: Coelum & ierram ego impleo dicit dominus. EAd eun flem sane modum illa in quibus plus est successionis, minor em ha
bent durationem quae vero amplius recedunt a luccessione; ut omnia aeuiterna,magis durant temporalibus. Id vero quod in infinitum omnem successionem effugit atque excludit, in infinitum super omnia durabile est , totum suu in esse simul Ilabens de totam durationem suam in aeternitate pr. Esentem tenens ac possidens , eodem inodo sicut temporalia
fuit in instans praesens habent. C Unde fit, ut Deo iiiiiii niti esse conueniat. Fuisse autem Sc fore non in illo sunt , quanquam balbuties nostra quae aeternitatem nequit
attingere sic de deo ut de temporalibus subinde loqui solet, Ilii