장음표시 사용
91쪽
citationem ad virtutem conuerti, quod Dariae legimus acci disse cum Crisanto : raro item euenit. ambulantem ad aquas
puerum inuenire, quod accidit filiae Pharaonis cum Moyseri Epuptio. GRursum,
forum quae sunt alia sunt, alia non fiunt, alicuius gratia.
Cuius hic redditur sensus. Inter effect us,quidam sunt intenti ab agente quidam non intenduntur, sed effectum ab agente
intentum eos accidit concomitari, α hi dicuntur effectus Per accidens δε eorum causae sunt causae per accidens. Vt co- sensum in rem veneream per se intendebat Daria suo ad Crisantum aduentu. Ad hoc enitu ornata cultu mirifico illum accessit, ut suis blanditiis in concupiscentiam eius animum inflecteret. Et ille quidem essectus si conatum Dariae fuisse: sequutus, effectus fuisset dicendus per se. Sed praeter intentionem & ordinationem euenit,& Plane ex accidenti contigit ipsius ad Deum verum conuersio. Sic ex intentione filia Pharaonis egredi voluit, ut animum releuaret, praeter interitionem vero euenit,Vt Moysen reperiret AEgyptium,pueraclitellae aquae supernatanti inesti lum.
CAP. XXII. si In quibus habeat locum casus & fortuna, & quomodo in
ter se haec duo disserant Is primissis δc aduertendum,casum Sc fortunam noH nisi in illis locum babere quae raro fiunt, x quae per accidens sunt. In iis enim quae vel semper vel ut plarimum ordinate fiunt,casus & fortuna esse non potest. Suniliter neq; in iis qui P se sunt, Od in iis quae Per accidus tantu.
Vnde effectus casualis definitur, qui ex iis est quae raro fiunt, & per accidens,
Ut in exemplis inprapositis, Dariae illa ad Christum conuerso,effectus est casualis,qui ex eius ad Crisantum accessu co- sequutus fuit.Similiter & Moysi inuetio a Pharaonis filia,respectu deabulationis Casus aute dici solet,ipsa causa essibus casualis, ita ut casus de casualis effectus P relativis habeatur. Exod.2
92쪽
enim casus, causa pertius raro contingentis.
Similiter de fortuna de effectu fortuito dicendum. cINota latamen est disserentia inter casum de fortuna, itemque effecta casualem de effectum fortuitaequoniam fortuna nomen specialius est de commune minus est,quam casus. Fortuna enim in solis est agentibus a proposito casus vero etiam in agentibus naturalibus: similiter de effectu casuali de fortuito dicendum Pro cuius notitia Aristoteles ponit.hanc diuisionem.
Eorum quae fiunt, alia per electionem
sunt, alia non per electionem.
Vnde exustio ligni in ignε cadentis desuperiori loco per actionem formae substantialis ipsum mouentis, dicitur essectus casualis, eo quod praeter intentionem & inclinationem, Naturalem talis accidit essectusmon est tamen effectus fortuitus,neque causa ipsa huius emctus per accidens fortuna, sed tanta casus dicenda est.No enim voluntate libera descensum intendit.Vnde fortuna ab Aristotele definitur hoc p 3cto.
Fortuna est causa per accidens in his ae per electionem alicuius gratia fiunt, extra semper & frequenter.
Per electionem fieri nihil est aliud quam libera volutate N ex propcfito. ra 3 - CAP. XXIII. et nido dictis qiusdam ponuntur conclusione . RIiH. X praedictis patet eoru falsitas, qui omnia ponebat E f.eri a casu de fortunar similiter 5: eotu,qui nihil a
casu veI fortuna fieri admittebat In utroque enim extremorum horu inest falsitas. Media aut sententia veritate tenet,quae neque omnia dicit,neque nulla, a casu fieri δc Ertuna, iuxta declaratione supraposita. EPatet insuper quemadmodum insipientibus de improuidis plurima contingat casu alia atque fortuita: prouidis autem,pauciora.Na improuialis plurima contingunt praeter intentionem dc per accidens,
93쪽
dum suas actiones ea ne per se consequentia no attente considerant. Prouidis vero, diligenter & suas actiones & que cosequitiatur circunspicientibus, non ita multa praeter Intentionem siue per accidens cotingunt ac proinde,non ita multi eis
coringui effectus casuales. Atque hinc rursum colligitur ὁ - uidi silino illi, ac summo sapienti deo cuius ordinatissimam di spositione de praeuisione nihil latere potest aut subterfugere nihil accidere posse ciniale vel fortuiturca praeter illi' intentionem Prsus nihil posset euenire, sine cuius ordinatione, dispositione,ac nutu, neque folia albori decidit. neque pilus
deperit capiti.WEt frequenter ea quς secundit inferiores causas penitus casualia limi aut fortuita eadem quanta ad mente diuinam primamque causam maxime sunt intenta. & secudii ordin itissimam eius dispositionem ita ordinata. Quemadmodi a exempli gratia) generis humani redemptio,legisque veteris cellatio, S. sanctae ii dei ad gentes transitus squae omnia ad Christi mollem consequuta sunt velut casti alia atque fortuita essecta sunt, quantum ad priucipes Iud orum qui Christi mortem effecerant, Sc impiissimos damaones qui ad e- llicitando fuerant conati. Omnipotenti autem deo nihis vi, - uam aeque prospectum fuit intentum, aut ordinarum.SIqiii .em ab aeterno ille ac ratione instaurare decreuit de quae in Cola coeli & quae in terris erant collapsa,& in filio suo superbenedicto omnia adimplere. Et uniuersaliter,nullus omnino con-t:ngit in hoc mundo effectus, quem non plenissima illa & xterna sapientia praeuiderit ab aeterno, atque etiam si pessimussi, nouit tamen ab aeterno, & disposuit apud sese cur illum esset in suo tempore pet missurus, & d: spolitione ordinatissim omnia nouit in debitos usus suos atque fines referre.
Q P causa in genera deo vel competant vel no copetant T autem singula causarum genera ad deum nunc V accommodemus scierula el ,quod prima duo causarum genera nepe materialis & formalis) deo noc eniunt,quoniam habent inperfect ione annexam. Materia enim necesse est esse partem constituente aliquid siue naturale siue artificiale. Similiter & de forma constat. per quam
oportet rem esse. Deus autem nullam prorsus compositio-yein noui., neque pars esse potest, qui est totur, δέ Per-
94쪽
fectum esse omnium rerum, Casus etiam & fortuna illi iam Cinniti fi conueniunt, qui est prudentisiima prouident: a, citra cuius vis est de ' ordinationem dc intentionem nihil potest euenire ECς-tera duo genera nempe efficiens & finis quaten' perfectio
rem nominant,illi sunt Omnibus modis attribuenda. Est igitur dominus Deus omnium rerum finis ultimatus & vltun an quem omnes Omnium particulares fines reducuntur ad quem tendunt toto nisu uniuersis suis operationibus omnia enim naturalia quanquam infima Se vilistima dum omnia ad hoc naturali tendunt conatu, ut illi assimilentur su a opexatione , sicut de ipse summe potens est,summEque efficax in agendo, & dum omnia quaerunt perfici, sicut & ille summe perfectus est. CDuabus enim rationibus Deus omnium finis est, cum ratione finitam particularium, quoniam nihil
bonum est neque appetibile, nisi secundum quod est a Deo.
tum ratione sui ipsius, qui est etiam ut summum bonum immediatus finis omnium.
CAP. XXV. Quomodo omnium effectuum dc rerum Deus est causa efficiens.
Deus est vanium quoque effectuum Deus est causa prima
reru om- o est ciens. de producens dc conseruans: Omnium e-mu causa nim causa est,& ab ipso sunt omnia, non lotum n fieeffciens ri,sed quandiu sunt, continuo ipse eis esse influit,&.omne efficiens particulare in ipsum Deum ut primum reducitur. Ut enim quaelibet res si essiciens, a Deo habet. Et hac ratione Deus ouasi essiciens mediatum est eorum effectuum, quos mediantibus alus agentibus operatur. Ouanquam enim
Deus per se potens sit absque medio omnia similiter. sicut nunc sunt efiicere & disponere, tamen ad magnificentiam gloriae suae declarandam & donandam creaturis perfectionem Est enim magnae perfectionis, virtutem habere quippiam efficiendi perinde ita dispensat rerum ordinem,ut plurima aliis velit mediantibus emcere. Quicquid tamen potest mediate causa seundaria, hoc etiam per se si velit poteth Quid enim per se non poterit, qui per se coelum & terram, angelos de homines potuit creare Non tamen est intel-hgenda haec mediata causalitas , ad eum modum quo in creaturis pater causa est mediata Hij, quoniam medio seminis
95쪽
in quo est tota patris efficientia gignit.Nam δc si deus mediante alio quippiam effici at,m bilisnunus tamen Oportet ipsum esse effectui immediatum n institere in ipsum suum ess eaeque acsi nulla adesset secunda causa. Imo neque seri potest,ut tale in qualibet creatura virtutem accipiat a deo, ut positi per se solam absque immediato dei concursu , aliquid efficere. Patet Igitur,quomodo particularis agentis efficien tia in deum reducitur,sicque deum quodammodo mediatum agens constituit. Deinde immediatus dei concursus ad efficiEdam rem,Deum facit esse Omnium causam immediatam.
CAP. XXVI. Vno in rebus atque effectibus,possit defectus, aut pecca
tum,aut monstrositas inueniri.
N illis autem operibus quae absque particulari cauI sa mediata deus facit,nullus potest esse detanus, neque malum, que peccatum.sed in his quae per causam mediatam facit,potest malum & desectiis euenire inmex ipso primo principio sumine bono atque pecfecto. sed ex particularis alicuius efficientis insufficientia vel imperfectio reapse enim generaliter influit & cocurrit,ad omnem actionem & opus omne, tam naturalis quam ubluntarii a entis. Caeterum,causae particulares & secundariae, quae ad effectum concurrunt,efficiunt facile,ut defectus aliquis siue peccatum contingat. Evnde manifestiim est ,quotiescunque effectus aliqui monstruosi contingunt,debere defectum illum atque monstruositatem in aliquam reduci causarum secundarum.
Effectus autem monstruosus est, qui hsdeformitatem aliquam notabilem strum habet , toti suae speciei extraneam: idque ab origine.
E Quemadmodum si quis nascatur duo habens capita, senos
digitos in una manu ,os habens ad aurem retortum aut ro
strum canimi m. Quae possitiat vel ex parte indispositionis mareri vat ex defectu de superabundantia enenire similiter M
96쪽
ex superabundantia vel defectu virtutis activae, atque etiam aliis diuersis modis,de quibus particularius determinare, ad medicum potius quam ad Physicum spectat. CEt quen admodum in naturalibus istis.defectos siue monstruositas in deum nequaquam reducitur, sed in causam secundam deficientem ita in actibus humanis quia voluntate
fiunt,si quid inest desectiis atque monstri, si quid peccati αdeformitatis quemadmodum est in omnibus peccatorum actibus nequaquam in deum primam causam reduci debet. aut illi quasi aut hori ascribi, sed in causam secundam, id est. in hon,inis peruersana voluntatem: ita ut quicquid est boni in actibus nostris,Deo omnis boni aut hori,quatenus bonum asscribatur quod vero inest defectus atque mali , nobisipsis, id est,nostrae voluntatis prauitati inpiitetur. Iuxta quod per Oseg prophetam dominus loquitur dicens, perditio tua ex te
Israel,tantummodo ex me auxilium tuum, siue saluatio tua in bonum.Igitur domine omnem auferas impietatem, quam in nobis sine te nos sumus operati ,& nunc accepta bonum
placinimque babe.quod tu in nobis es opera: us:& vitulos Iabiorum nostroruin,laudem & gratiarum actionem, sacri eabiaeus tibi.
Conclusio libri in conuersione ad creatorem ex spectaculo creaturarum.
Onstere nunc 5 anima mea domino, & conuertere C in requiem tuam. Ascende in speculam cessirudinis tuae calcatisque subtus te elementorum globis ,bina, sole ,cunctisque.coelorum orbibus,Lena quouiae te supra te,& stans prospice eminus super uniuersam creaturam domitii dei tui. Contuere,& perspice diligenter quemadmodum a sunt 1 illa re prima omnium causa effluat esse omnibus,
quem ddum illo perpetuo influxu etiam minimis creaturis quas hominis fastus vix dignatur aspectu suum cuique
proprium esse influat quomodo ab illo inexhausto fonte, an quam sitibunda omnis creatura suam hauriat bonitatem atque perfectionem.TRursumque contemplare,quanto conatu uniuersae creaturae pro sua virili, certatim ad illud primum & summum bonum colenduiit redire.a quo sunt eSres
97쪽
I Videbis certe,nil aliud omnem creaturam agere,quam nadeum tendere,& nativo ac genuino desiderio incessanter a lilium anhelare illique ut fiat simillima,toto nisu elaborare. QO quam est iocundum hoc spectaculum animae quaerenti deum Ex aduerso autem quam foedum est& abomina dum spectaculum,& monstrum nimis horrendum, cum stavideamus omnem creaturam ad deu ae conari ad quem tamen pertingere nequaquam potest, hominem solum oculos habere in terram defixos,cum sit ipse mus in hoc factus, video sempiterno nexu copuletur. O monstrum horrendum Oexecrabile facinus . O immane scelus homo deum nota quaerens. CNos vero ad illum quem omnis laudat factura spiritalis atque corporea, corda etiam nostra levemus cum ni ambus & ne solos nos tam mlorioso deesse contingat certamini in quo primos iure fuisse oportebat, incessanter illius vacemus laud. bus,ad illum desiderio semper incessanti anhelantes, atque per operationem deo dignam & nobis congrua properantes,qui est unus primus atque beatissi inus, creatorum Ginnium,peculiariter vero humani figmenti, finis & re- qiues vltima, . quo uno sunt omnia,& in quem item tendunt uniuersa.Cui sit honor & gloria in secula seculorum. Anien
causae primae,creatricis omnium. OEli coelorum & qui inhabitatis in eis accediter C terra mare & quae in eis estis,omnia festinate in chorum gaudii. Volucres coeli celeriter aduolantes nemoram nobis faciter etiam quae super terram serpitis ac repitis accelerate gressus vestros.
Venite quaecunque subsistitis collatissemus una dominum se est enim cuius potentia surreximus de nihilo. Non sunt absque illo angelicae substanuae siquidem in prini
ei pio ipse creauit eas in nobilitate naturς Ως, Ccelorum quoque amplissimos orbes tu extentisti solus: tantae molis materiam erat tibi pro nihilo condere,qui er Omnipotens.
98쪽
vi rtutem mirificam indidisti corporibus istis: ut aci essiciem. a dum quoque sint potentia, quomodo tu in omnibus operans omnia,te deαonstras Omnipotentem. Nunc etenim tu deputas ornatum gloriae tuae,si constituas Rcreaturas tibi non in minimo similes.
In omnibus vero quae sursum habitant & nostro aspectui apparent eminus,solis iubar sese monstrat gloriosius. Ipse graditur in magnificentia gloriae suae per nacdium coeli ex omni parte luminaribus mille millibus stipatus atque circundatus. Quasi dominator in medio seruorum graditur in comitani stillarum,& diffundit multo ardore circumquaque flagrates radios.
Quocunque aspexerἰr, illucescit lume diei:suo abscessu atque regressu contristat & laetificat omnia. Cum abscesserit a terris aspectus eius,marcescunt Omniat ipso redeunte in placiditate sua renouatur facies uniuersae
Ipse vulnerat & sanat,mortificat & vivificat:& est in omnibus,o altissime ui monstrans miram similitudinem. Laudet te quoque pallida luna & lumen stellarum i quibus ccelorum moles iussisti clarescere,& illuminari per nocte obscuritatem terrae. Laudetur in ignis natura stupenda potentia tua: cui & ipsi miram' tibi placuit efficiendi communicare virtutem. Tulcher est iocund',atque formosuS: sortis,validus,& in Pugnando robustissimus Luce sua illuminat,& flagrat ardoribus:quae bona sunt perficit absumit mala,commiata purgat. Nunquid non in omnibus bis similitudo tua relucet creator altissilire 3nam de tu ignis consumens es, probans, purgans, atque perficiens. sed & aquae quae sunt sub firmamento habent paratam in se laudem tibi: in quibus virtutem constituisti admirabilirωcunditatis. Iussisti enim paulo post creationis initium producere eas
natalia uiuentia: benedictionem tuam contulisti in illas. ut impletentur inhabitatoribus natantibus..At Vero terra mater communis omnium nolirrum habet le
99쪽
ipsa manus plenas laudibus parata osserre eas ante conspe
Ecce enim quae profert tibi ad obeditionem iussionis tuae herbam virentem,ligna pomifera , dc multum omnino decorem ad necessitatem atque deliti as filiorum hominum. cum tibi rationale figmentum operari placuerit aut fingere ipsa est quae tibi praebet copiosa n. temper materiam in o
Et suis ipsa fructibus quos dedisti ei,sustentat mater hona talios suos o Deus magne,quam es in omnibus creator tu mirabilix Quo pergimus longius eo minus pertingimus: Iaudent te in substantia sua,quaecunque condidit altissima omnipoten
Nos quoque donec vitii: ius filii hominu benedicimus nomini gloriae tuae: & benedicimus amodo dc usque in secula. Gloria patri & filio & spiritui sancto. Sicut erat in principio & nunc & semper,&4n secula seculorum. Amen.
D gloriam Dei summi declarandam,past rerum na-ἰ Λ turas,& causas, motum quoque explicare tentabimus. ipse nanque ut solus penitus perfectus,actus purissimus atque perfectissimus est,omnis expers motus atque mutationis,ita cuncta creata mobilia fecit esse,motibusque variis ac multiplici mutationi subiecta unde est parentissima inter Deum & creaturas distinctio: quod Deus in se ipso aeternaliter perfectus,nihil persectionis neque appo itione anno rum aequirit,neque decursu perdit,neque secundum ulla omnino mutationem potest pertingere ad habendum quod non habuisset,siue ad perdendum quod prius habuisset.Omnes autem creaturae,ad suam perfectionein naturalibus attinguaq
100쪽
mutationibus,acquirentes per motum quod no habeant,per dentes quod habeant. Atque hic finis erit considerationis huius, ut cognoscamus praesidentem Oinnibus, in se semper immotum permanentem, singulis quibusque rebus suos motus prouidissime dispensantem , dominum Deum nostrum i qua moueri nescius singula ut vult,& quando vult, mouere potes
poetius In quiquς Vt diuinus ille ac plane theologissimus philoso-t.b dε eon phiis cecinit Boetius. Immotus ipse manens dat cudia moue latione ri.Ad hui' rei notitia nonnihil profuerit subiicere diuisiones '' aliquot ab ipso Aristotele positas. quarum prima est haec.
Eorum quae sunt, quaedam actu tantus quaedam potentia sunt atque actu.
Cuius hic est sensus,rerum existentium, quaedam est forma ace ide talis aut substantialis,aut res ex illis composita nquantum sub tali serma existens consideratur,alia est res existens inquantum talen formam non habet,& habere potest, ut homo ea ratione qua animam rationale habe .albedinem,talem vel talem dispositionem,sub priori membro, sub consideratione vero carentis aIia forma sub posteriori unde hec niembra tantum ratione differunt.Secunda diuisio est.
Horu, aliud est hoc aliquid. aliud latu aliud tale,& in caeteris simili modo,' quc ei' quod e prcdicam eta diculur,
Id est,entium aliud est substantia,aliud quantitas,aliud qualitas & sic de caeteris praedicamentis.Tertia diuisio est.
Eorum quae sunt ad aliquid, aliud excessione desectioneve dicitur, aliud
activi passivique, atque omnino in tiui ac mobilis ratione.
Cuius hic sensus eorun, quae ad seinuicem quoquo modo reseruntur,quaedam significatione acquisitionis siue generationis referuntur,siue actualis , siue potentialis possibilisvea