장음표시 사용
161쪽
Quinta. Augmentatio & diminutio fiunt absque penetratione dime sonu Sexta est. Augmentatio partim fit peradditionem dis sim1lis ,& per additionem similis.
In quarum proprietatum recta intelligentia.tota Vas est augmentationis & diu inutionis collocata. e illud tamen aduertendum est,quod in tertia proprietate dicitur,id quod aug tur secundum omnes tuas partes augeri .intelligi debere non deo nibus partibus, etiam minimis &.imperceptibilibus, sed de partibus notabilis alicuius quantitatis. Quemadmodum dum infans totus augmentum minit, videmus Omnia membra perceptibilia a capite ad ungues usque, proPortionabiliter augeri,nisi forte in aliqua vi pia in parte praua sit dispositio. particularent membri illius auginentatione impediens. Hac enim ratione fieri poterit, ut non qualis fiat partium augmentatio.Vnde seri nonnunouam videmus, ut in nus habeant aliqui non aequalis longitudinis,aut pedibus in-:rq talibus claudicen etiam qui a natiuitate aequalia crura acceperant eo quod in corporis augmentatione pars altera praue disposita non potuerit cum ii embiis caeteris iustastr
CAP. Vn CDequatuor modis se tangentium. γ Voniam autem generatio & corruptio non sunt si- ne actiCne N pastione: agens vero & patiens ut gant dc patiantur se debent tangere, iccirco de his quoque nobis erit dicen dum. Tangentium autem plures sunt nodi. 'mis eorum qui habent diuersas magnitudines, de diuersis locis sitas quarum ultima simul sunt: sed non agunt neque patiuntur,neutrum ab alio. Ft secundum hunc modum tangun. se coelestia corpora,nec in se inuicem agentia,nec ab inincem parientia. Ver una proposito, modus iste non conuenit cum generationi atque corruptioni nihil conducat.
Alius modin est,eorum quae habunt diuersy magnitud
162쪽
nes contiguas, & agit quidem alterum in alterum, sed non est actio mutua passi in agens. Atque hoc modo se tangiane coelum lunae & orbis ignis. Agit enim & influit coelum lunae in sphqram ignis: sed non econtrario, cum non sint coelestia corpora vilius impressionis ab his inferioribus susceptiva. 8 Tertius modus est,eorum quae habent diuersas magnitudines contiguas,inter quq etiam a uiua est actio: ut ignis de aer. Estque hic modus omnium propriissimita , & maximo physicus, generationi quoque corruptioni & alte rationi accommodat: simus. E Quartus modus est,quando agens de passum vel non habent magnitudines, vel non coniunctas sea contiguas,virtus tamen agentis in passum transit sic sol agit& tangit virtuali contactu liaec infima in quae agit & corpus Iangit animam & molettia seu tristitia dicitur tangere homine n Et hic modus sufficit ad actionem, tametsi rarius sicit. Iuiusmodi mutua actio. O iod igitur dici solet, Omne agens .n agendo repatitur mon habet veritatem,nisi in iis quae tertio modo contactu scilicet phy sico mutua actione , dc co trar Ietate agunt & patiuntur adinvicem. Et est aduertendum quod illa quae in materia communicant, ad inuicem agunt & patiuntur,id est,quae materiam habent similiter susceptiuam actionis vel impressionis ab agente,haec nata sunt ab inuicem pati. Ouippe materia est passionis principium, sicut forma actionis. illa vero quae materiam vel omnino non
habent,ut spirituales substantiae vel non habent susceptiuam impressionum extrinsecarum,ut sunt coelestia corpora respoctu inseriorum in his non inuenitur mutua actio oc passio. Formae enim coelestium corporum, utpote persectissimae in agendo, suam materiam in qua insunt sic perficiunt,solidissi- nisque qualitatibul stabiliunt, ut alienarum impressionunt non sit ullo uacto susceptiva. Alienarum dicimus,hoc est, Inferiormn.Nam verissimile est, coelum supremum dc immoribile innuere in omnes inferiores coetarum Orbes.
CQuomodo apens aliquo modo simile debet esse passis, Raliquo modo distimilς,
163쪽
Ilud autem quoad actionem est yduertendum omisΙ itino sinule non posse agere in sibi omnino simile. pulchre Aqua enim calida,non potest agere aliquid in lapi Lee omnia dem penixi S eiusdem caloris: sed u sit minus calidus quam Aristo aqua,calefiet adhuc ab ea:sin magis,tepefiet ab ea donec ata similetur caliditati eius. QRursum,omnino dissimile non potest agere in omnino sibi distin ile:quemadmodum in coele- tia hac inferiora propter omnimodam dissimilitudinem agere nequeunt. Iccirco homo in brutum, docendo non potest agere,quia brutum non est nec in potentia simile homini,secundum disciplinam atque scientiam. Ad agendum enim S patiendum hanc oportet inter agens & patiens esse similitudinem,ut tale sit patiens in potentia,quale est agens in actu. Omne enim agens,in agendo assiae ilat sibi passum,ut i te fiat ipsum patiens, quale actu est ipsum quod agit , idque vel formaliter,uel secundam virtutem. Sol enim calefaciendo non sibi calefactum in caloris forma assimilat, quam non habet sed assimilat sibi calefactum ipsi imprimendo id cuiu, virtutem effectivam in se habet. Quanquam enim sol in se formaliter calorem non habeat,id est, accidentariam illam qualitatem quae dicitur calor cum sit una primarum qualitatum,quarum coelestia nullo pacto sunt susceptibi Ita est tamen calidus secundum virtutem,quatenus in se virtutem hahet S efficaciam producendi in inferiorem calorem,quomo
do etiam aromaticae species multae secundum virtutem tam tum calidae nominantur.
CAP. X. Dequatuor ele: ventis,& actione eorum adinvicem. Est at nunc , ut de mutua actione elementorum spe. R. cialius differa inus Pro cuius intelligentia primum est aduertendum, quaedam esse corpora simplicia. quaedavero ex simplicibus commixta, de quibus dicetur posterius. Nunc autem de simplicibus primum dicendum.
a 'hῖ . Sunt aute corpora simplicia quae noco pontitur ex aliis priorib' aut sipliciorib' corporibus. cici habet materias
164쪽
& sormam, partes ipsa constituentes.
Horum sunt quaedam ingenerabilia & incorruptibiIia, eo quod qualitatum activarum non sunt susceptiua, ut coe mahorpor a. Alia sunt generatione,& corruptione,& alteratione transmutabilia. Haec sunt nimirum quatuor elementa, quq cum ex nullis simplicioribus componantur, ex ipsis tamen componuntur omnia caetera,quae in his inferioribus mundi partibus gignuntur,idque per mutua actionem Sc passionem eorum adinvice. Principium autem huius actionis & passionis est a quatuor qualitatibus tagibilibus,st quib'est Ois actio corporalis:quae proinde qualitates primae solet nominari.
Qirae sunt calor,frigus , humiditas,& siccitas.
sunt autem aliae tangibiles qualitates,quae activae non sunt grossum subtile,durum molle , lubricum aridum thae enim sunt secundae qualitates tangibiles quide,sed per se non acti-u quanquam ad actione aut passione possint esse bonae dita positiones. Secundae autem qualitates rech e hae dicentur,quia
ad primas illas quatuor possunt reduci: ut subtile ad humido,&grossum ad siccum Idque propterea quod sicut humidum est bene trepletiusi ita etiam subtile:& sicut sicciim minus, itaec grossum.Similiter de lubrico & arido dici potem CAP. XI. Re quatuor combinationibus primarum qualitatum,
di distinetione elementorum. X his igitur qualitatibus, omnis procedit actionis, E omnisque generationis 6c corruptionis initiu. Sunt enim adinvicem contrariae,hae qualitates, & continua pugna res in interitum cogunt atque deducunt, nouaq; generari faciunt. Et iuxta combinationes, quatuor innusitur elementa.Caliditas siquidem & siccitas,igni: humiditas & calor aeri:aquae frigidum & humidum.terret denique , sicca derigidum conueniunt. Reliquas vero duas combinationes icilicet calidum Sc frigidum,niimidum & siccum quoniam imposii biles sunt ob contrarietatem, constat non constituere Muid a praedictis elementum.WEx ena autem sola qualita non sumitur aliquod elementu.vnumquodque enim elemε Respondent ista
165쪽
eum duas habet qualitatum harum primarum & activarum
atque earundem alteram in excellentia,alteram in mediocritate temperatam. Quippe ignis,summe calidus est & temperate siccus,terra summe sicca Zc temperate frigida, aqua sumine figida dc temperate humidaraer summe humidus & temperate calidus, quanquam id sensus non ita iudicat, neque experitur. Propter enim influxus certos coelestium corporum,& propter aptam habitationem animalium sicut est aqua nostio naturali loco relicta in quo erat ab initio condita, ita Scaer non est in sua naturali dispositione relictus . Non enim conueniret id tanta humiditate hominis respirationi, propter quem claret facta esse & elementa,& mixta omnia. C Attamen praeter rationem .etiam experientia fluxus aeris satis testatur,quod diximus de humiditatis in acre Pr cellentia quantum ad naturam eius attinet j verum esse & indubitatum: quoniam inulto se facilius aer diffundit & spargit,quam aqua,& magis repletiquae diu humiditati posterius appropitari dicenius. Relinquitur ergo,non nisi quatuor esse ele
CAP. . XII. De elementis symbolietantibus δc non symbolietanti tuis.
Nier haec eleinenta,quaedam adinvicein communII cant in altera qualitatum, ut ignis& aer inhcalore
quem habet ignis summe,& aer moderater ignis de terra,in sicco aer & aqua,in humido: aqua de terra, in se igi- .Et haec Hementa vocantur Graeca appellatione symbolietantia, id est communicantia,seu ad iniucem conuenientia. Q Quaedam secundum utranque qualitatum contrariantur
ut ignis de aqua,aer & terra. Igni enim calor de siccitas: aquae frigidum & humidum conueniunt. Iterum aeri,calidum Echumidii. terrae frigidia & siccum appropriata sunt, haec suntquet non syn. boli et alit,id est in nulla qualitate comunicant si-ue.conueniunt. ei De his autem quae symbolizant, dicit Aristoteles,faciliorem esse transitum ab uno in alterum , qu imita non symboli et antibus.Vt facilius est ex igne aerem fieri, quam aqua ni Solo enim humido superante fit aer. Cita etiam de facilis est generatio aquae ex aere cum solo frietido supe-Tante calidum gign itur aqua. In altera enim qualitate erat Conuenientia. At vero ut igne fiat aqua, oportet de calida
166쪽
, inci a frigido ,& siccum ab hunudo.m utraque enim qua
C A P. . XIII. e De proportione qualitatum primarum & 'elementorum
x his quatuor qualitatibur sunt duae maximae acti E uae caliditas atque frigiditas:propter quod igni s de
aqua in quibus hae qualitates dominantur elementa fiant prae caeteris magis activa.in virtute autem resistendi minus etiam caeteris siccitate dico & humiditate valent Vi de aer & terra, maiorem habent resistendi virtutem , quam ignis & aqua. Quomodo enim haec in.agendo atque pugnando praecellunt,sic illa in resistendo. Et est profecto admi- .rabilis haec harmonsa a naturae conditore Deo ordinatissime disposita, ut quae magis sunt a ct tua minuet resistant, citiusque patiantur: quae vero minus agunt, magis se si stant, neque itae facile pariantur. Alioqui subito oporteret tota uniuersum ab ignis sphaera absorbeti,si sic inferiora haberet caetera elemεta in tesistendo, quemad induin ioeagendo ea superat & excell: t.ESed di illud operaeprecium fuerit in hac Elemeato rum differetilia considerare, quod superius semper excedit quantitate,proximum sibi inferius elementum , proportionudecuplarita ut infimi elementi a iupremo secundum magnitudinem distantia sit secundum proportionem millecuplamis Ignis quim sphera,quae sub lunae concavo a Philosophis ponitur immEdiata, milies maior est globo terrae . Nam 'uno pugillo terrae decem fundpugigi aquae: ex uno νςrQ pugillo. aquae,decem aeriMex uno autem pugillo aeris , decem ignis Ex uno erga eos pugillu, astra per multiphςatione arithmeticam , fieri mille pugillos iguis,centum aeIis, decem aquae:tamcisi non plus materiae babeat tantus ignis sub iniste-wpla quantitaIe,quam tantilla terra sitb simpla quantitate. Horum simplicium cor tum seu elementorum conditione ponit sex Aristoteleq.
Prima est, Vnu quodque elementu m-Uenitur no simplex sed mixtu , & licet
sit quale simplex, no tamen est 1lli ides
167쪽
euliis causa ex prius dictis patet,non enim hominis naturae Hementa omnino simplex couenit, cui ola tame sunt creata.
Secunda est. ignis est sume calidus, ut
glacies summe frigida,atq; ob id ex hisce sic sumptus nil generari potest.
Ratio est,quia generatio mixti non fit nisi contrariis qualitatibus primis ad concordiam quandam & contemper amentum redactis. Tertia est.
Duorum elementorum locus est sursum & duorum deorsum,
Ret enim & ignis sursum sunt,aqua vero dc terra deorsum.' Quarta est.
Duo elementa extrema,sunt simpliciora mediis elemetis. Quinta est. Vti ignis iuxta utranque qualitatem aquae aduersatur, ita & aer terrae.
Istud qualitatum primaru cobinatione pate Sequitur sexta.
Elementoru unumquodque habet tatum unam primam qualitate in summo,& alteram citra summum.
Igni in sum no habet calorem,& citra summum siccitaterraraer Eu niditatem in summo,& citra,caliditatem, aqua frigiditatem in summo, & humiditatem minus . terra siccitateria cxcellenter frigus vero minim E excellenter. CAP. XIlII. CDe mixtis corporibus & mixtione. X his quatuor simplicibus eletuentis diuerst colar-E gut reru species iuxta varias horu si vplicium et metorum,ad inuicem comixtiones.Quicquid enim inter corpor non est vel coelu.vel elementum. est ex elemen
168쪽
tis mixtum. De mixtione igitur & his quae miscentur, id est, mixtilibus & quae per mixtionem generantur quae mixta vocari solent) erit dicendom,si plena debeat haberi generati
Μixtio itaque est mixtibilium alte
Quando enim elementa que mixtibilia dicimus alterata Ilaee dodi contemperata, ad mediocritatem & certam proportionem mixtione mutua actione & passione redacta,concurrui simul ad unius tradit Aria alicuius corporis compositionem, mixtio fieri dicitur: pro- 2.li O S prie accepto vocabulo. Non ignoramus tamen aliquando voeabulum mixtionis improprie accipi, ut dicantur commisceri aliqua, quorum tamen utruque suam speciem seruat, ut aer commiscetur terrae vel lanae, vel aqua pani,quando intra partes eius subintrat per poros. Aliquanto etiam proprius dicitur aqua vino misceri, quando aqua infunditur vino,& vertitur vinum in aquae speciem. Neque tamen haec proprie mixtio est dicenda.Siquidem in mixtione,necesse est mixtibi lia usse aequalis virtutis, ut redigantur ad contemperamenta medium .nec debet unum mixtibilium penitus dominati. Si enim in hominis mixtione totaliter ignis dominaretur, iam oportet elementa in ignem verti. Agens enim habens domi-mu supra passum, sibi ipsu in astimilat. sicque nihil aliud qua ignis esset totus homo. ΓΑd haec,oportet in mixtione qualibet partem ipsius mixti esse mixtam: quemadmodum in augmentatione diximus qualibet partem eius quod augetur debet augeri. Ex quibus satis est mani festum, non esse proprie dictam mixtionem clim aqua vino sic miscetur, ut in eius speciem atque naturam transeat cu hic mixtibilia neque simplicia sint,neque virtutis aequalis,neque oporteat partem quam Iibet vini commixti cum aqua mixtam esse,sed partes tantum
vicinas quibus infunditur. CAP. XV.C Quomodo in corporibus mixtis remaneant vel non maneant simplicia de qualitates eorum. Randis vero est inter philosophos atq; medicos si G per hac re alteratio, num in mixtis corporibus elementa secundum suas formas permaneant, an ali
169쪽
aliquo modor quibusdam dicentibus,ea formaliter manere
sed tamen per sor mam totius cohiberi, ne separetur unumquodque suo loco . Oui sibi ex orientiam assumunt, ex eo quod admoto igne ad ligna quaedam ligni pars reditur
igni, quaedam aeri: egreditur etiam luimor quidam atque aqueus vapor,licet ob ignis voracitatem id non semper percipiatur, terrae quoque cineres relinquuntur. Vnde secun- . . dum faciem apparet, coniuncta ibi & colligata fuisse non . secundum virtutem solam, sed etiam secundum sormam elomerata. Actionem vero mutuam, dicunt impediri a forma to: tius compositi,& quoniam ad mediocritatem sunt redacta. Atque ex hac radice posuerum Empedocles & Anaxagoras, omnia esse in omnibus, & per congregarionem & segregationem omnia generari atque corrumpi. Hinc quoque illorum manarunt sententiae, qui principia rerum litem & amicitiam assignarunt: de quibus non est nunc dicendum per singula. Ill: enim abierunt viam uniuersae carnis, S nos euestigio eos subsequimur. Si eos quiete Deus optimus dignatus Piu iudi- est sempiterna. aliis en im nouit consilia eius, aut quas concisi de ve speetit in libro signato iudicia eorum praeter agnum qui oc-teru Philo ςisiis est t) Si inquam, piissimus Deus, eorum iussit vel cor- sophoru pora,vel mentes quiescere , nos illos non impugnemus, nec sevientiis. fit nobis gloria cum eorum umbris digladiari. Quod enirn
ad sententias antiquorum istorum attinet, verisimile est,Obscurioribus verbis eos, nonnulla indicare subinde voluisse, quae si a nobis recte intelligerentur , Disitan pen:tus nobis Viderentur no improbanda, quς tamen nunc prima facie, dii
non intelliguntur , velut absurda ridentur, ac vel ud philosophis indigna abiiciuntur . Nos vero quae veritati consentanea nouimus, S sacratissimae nostrae hdei non dissona, abGque illorum vel inuidia vel iniuria, diligenter commemo-τemus. EErgo ut illuc reuertamur unde digressi sumus
qui sic ponunt ele inenta in mixtis remanere etiam in suis formis, omnia violenta faciunt, ignis enim violenter in Ioco humanorum corporum detinetur At vero Deus naturae,durucis opifex esse & sicut attingens a fine usque ad fine fortiter, ita cuncta dispones suauiter. Alij proinde melius posueriit,
non quidem formas elementorum sed tantum eorum qualitates in mixtis remanere, ad inuicem temperatas dicersies.
170쪽
conteperationem qualitatu mutua actione & passione fuctam,non extingui subito corpora. Vbi tamen aliquam eora contigerit deficere,vel excedere extra debita proportione necessario ia rem corrupi. Id quod experientia testatur, super excrescente in homine siue calore ut in pestiferis & iebricitatibiis frigido, ut in senibus: humido, ut in hydropicis: sicco,
ut in pti licis. in quibus omnibus fieri oportebit mot bos varios atque etia corruptione, nisi statim per forma substat tale prospiciatur, ut restituatur in sua proportione naturale qualitates illae activae. Ponit autem hetc sententia, etia cori r arias qualitates in eode subiecto & secundia eanda partem lubiecti,
sed contemperatas ad inuice. Qine sane opinio non est penitus improbanda, imo doctoru orthodoxorii sentetiis satis videtur colantanea. Dicit enim beatus Gregorius.quatuor elementis,taquam quatuor baiulis,hominem deportari ad sepulchrii. Alij ponunt, neque formas.neque qualitates Elementor umin mixtis remanete, sed tantum unam qualitatem, quae ex illarum proportione ad inuicem contemperatione efficitur, per virtutem seminis .vel alterius quomodolibet agentis de Marer antis,cum concursu causarum superiotuna. Quemadmo- du vero qui prioris sententiae sunt, certam illam qnalitatum primaru proportionε, vocant complexione ua posterior hic sententia,qualitatem istam unicam ex cCntemperatione qua litatum effectam complexionem vocat. Et quide inter duas has opiniones atque sententias non tanta est distantia, qua ta prima facie videtur.Hanc enim unam qualitatem utcunque se res habeat constat,uirtute illam qualitatum coplexione,& Proportione, vel temperata copositionem in se continere. Qua propter superflua fuerit, hac de re sollicituis aut perintinacius digladiari. Similis fere quaestio est qualis de aqua tepida feruide solet moueri,dc ardenter disputari: cum sit alio . qui frigidior quam ut pro ea frequentius debeat contendi. His ergo supersedentes,ad alia transeamus.
CAP. XVI. An ad cuiuilibet mixti generationem, quatuor de ara his a
clementa conuenire . libet ini-
Erisimile est . a J cuiust bet mixti compositionim libra. V quodlibet elementoria concurrere,& quamlibςt di eo neu ita