장음표시 사용
191쪽
. Emod si iuxta terram pendeat sterilis vapor,id est, non ca-
. tis linividus, ut ex eo possit aqua generari , neque iatis cali-- diis ut possit sursum elevari, dicitur nebula vel caligo ε quae . solis virtute dissipata praesignat serenitatem diea.Testimoniuenim dat,quod non sufficiat pro reliquis impressionibus vapor ele uatus. Ros autem ut natura calorificus, rora lentas segetes collectas putrefacit , calor enim Onmra externus putri factivus est.Ouibus quoque letalem ventris fluxu gener at, ob humorem multum vis cosum, nec satis excoctu, unde pastores non pi ius oves educunt, quam sol sitis radiis rorem sum ..mis graminibus bellisque hae rentem, deliorauerat. Irruina piarumque foetet,ob terrestrae admist si, & frigore impediente,non consumptu: quare di aqua, ex pruina dissoluta insaluberrima est,& maxime noxia. Fruina descendens serenitatis.
diei indicium est uiusum vero vecta, oppositi praenuncia est. CA P. VII.
De fontium & suuiorum generatione. E fontibus autem & fluuiis non est credendum ge-
D nerari ipsos ex concauitatibus, in quibus aquae cotlectae per pluviam hiemis tempore reseruarentur, ut fluentes fluuios facerent vel fontes. Sic enim non esset co
satis neque stabilis cursus fontium & fluviorum, sed aliquando possent deficere, euacuato illo receptaculo. Generatio C Igitur hoc pacto intelligenda est eorum vera generatio. sentiu & Aer enim qui in poris terrae includitur seque ipsum scuto suuiorum maxime sit natura suidus ac subtilis) terrae per poros immi- ex Arist. scet, per nimium frigus quod in terra abundatὶ condensa- sententias tur facillime in aquae guttulas, quae paulatim in unum locum descendentes, fonti principium praebent aut flumini. Huius signum est,quia iuxta montes & ea montibus conspiciuntur egredi fontes & fiumina:& sicut ex magnis montibus magna flumina,& quasi maria quaedam,ita ex paruis
montibus modici fontes egrediuntur, & modici velut riui li. Non autem in locis planis videntur generari. Cuius est causa quoniam cum sit mons a terra eleuatus, potest ex omni
parte aer facillime ingredir& insuper dubium non est montes habere poros & concauitates maiores, quanto sunt soli Caligo. pruina L
192쪽
viciniores 3c magis expositi quam terra in locis planis, intra quam non sic potest aer sese in inittere neque immiscere. et Quod si quis incredulus neget tantum aquae posse congre ari, manu fi tuti inde generentur, videat quemadmodum
umiditatis tempore circiter domorum vitra, aer in aquae guttulas versus in unum conssuen ,saepe ti agnam aquam circum vitra fundat, ita ut etiam in terram defluat copiositis. Attendat rursum,quomodo byemis tempore, ex vapore ad littente unguibus, ratione frigoris , generatur statim aqua. Attendat ni riciam fluxibilitatem aeris & terrae frigus valde κondensatum:& his omnibus consi eratis .desinat ess e inci
dulus fati iis fidelis. Si quis obiiciat, prius dictum eis aerem
decuplo aquam excedere,& ob id cauernas terrae dc ii otium tantae quantitatis aeris capaces non esse rilli respondetur,tantum aerem non contineri simul, sed uno corrupto . alterum mox succedere necessario , ne vacui illi recessus maneant, quod natura maxime abhorret. Ad haec in montibus multos
cauos recessiis esse. C Magnificet igitur hac in re diurnam ma nificentia i ,quae sicut pro terrae Decunditate , plituras, im-res,grandines,niues, rorem , donat atque pruini, ita desubtus facit scauari re aquas nostris viibus familiaribus aptas, vel is indeficienter recreati,non deficia a tis coram eo squi nosci abunde semper.consolatur in ulla gratiarum actione. CAP. VIII. CDe maris salsedine,eiusque fluxu εe regu xu.Aris salsedo generatur,ex permixtione exhalatio-M-num adustarii virquae permixtae cum vaporibus, copiose in mare patentissimum incidentes ipsum faciunt amarum dc salium . Calidum enim adustum humido Permixtum,facit saporem amarum, quod patet in lixivio de urina. Aquae tamen pluuiales,quae ex mari evaporantur, non sunt amarae:quon m elevantur vapores puriores,dc alterantur per virtutem coelestium. E item flumin a .si quae fluunt ex nari ima ediate, permeatus terrae transeuntia , colantur ut perdant suam au aritudinem, de accipiant dulcedinem,dep ratam. Huius etiam signum est,quod aquae maris quae in cereum vas undequaque conclusum Per Poros ingrediuntur,
193쪽
dulces Aint quoniain illa terrestreitas crassior, foris manet.
es Dicunt tamen quidam mare ab initio amarum fuisse creatum:quae sen:entia priori penitus non repugnat, sed constat pariter,ut & secundum naturalem conditionem amaritudinem habeat sitae salsedinis,& nihilominus idem est ciat amplius, causa quam dixi inus. EDe fluxu aurea. & refluxu maris si causa requiratur,ex luna eam oportet assignari,quae dominatur humidis Luna enim ascendente supra liorizontem in quo est mare, ab orientis puncto usque ad punctum meridiei fuit mare. A puncto aurem meridiei ad occasum declinante refluit. Iterum ea ab occidente ad angulum noctis pergente fluita ab angulo noctis, ad orientem,refluit. Quod autem fluxus nunquam eadem hora incipiat, sed quotidie paulo minus una hora serius,lunae motui quo ab occidente versus orientem tendit,est adscribendum .inde enim est, quod serius quotidie exoriatur,conficit siquidem proprio motu quotidie tredecim gradus cum undecim minutis:& gradus quindecim horam efficiunt. Quod autem maria aliquando fortius fluant & refluant, quam alio tempore est ex vicinitate lunae ad maria Quando enim luna directe respicit mare, existens supra horrizontain. ulto fortius mouet, quam quando existeus sub horri et onte ,per reflexionem virtutis tantum Operatur eundem effectum. Virtus siquidem tantum reflexa, est minor, c directa debilior. CEodem etiam modo,aliquando mare crescit, aliquando decrescit: nunc condensatur,nunc rarefit. n novilunio siquidem
utriusque de solis & luna lumen impeditur ne valeat aerem subtilem seruare.quare ingrossatus,in aquam magis tum veri titutapropter quod mare in novilunio substantialiter crescit. In plenilunio etiam viri usque lumen non prohibitum rare- facit aquas maris Ac crescunt per rarefactionem,non per substantiam: quae de hoa ines in se facile, si aduertant, experiri
GDe ventis N eorum generationibus atque diuersitatibus. Misy. quae I nti generantur per solis virtv:em , evaporata a sequirn ur V terra exhalatione calida & sicca,quae quaerens sur- uallat D ta sum ascendere,& a frigido obuian:e repulsa,secun-
194쪽
gum gitiersos occursus de repulsus, diuersimode circa terra li
agitatur & mouetur lateraliter. Qui etiam a regionibus ex iubiis flatum conspiciuntur habete,nomina accipiunt,& naturarum suarum conditionem diuersam. Ex regione nan que orientis,fit ventus orientalis:qui eli itigia conditionem suae regionis calidus 3c siccus conueniens cum cholera,aestare iuuentute,& igne,in qualitatibus naturalibus.Regio occidentalis cum suis ventis est humida& frigida , conueniens cum fi gmate,hyeme,s ectute,& aqua. Regio septentrionalis,quae a septem stellis quae triones nominatae sunt a poetis, hoc sumpsit vocabulum .habet ventos frigidos & siccos.Qua in re conuenit cum melancholia, autumnis aetate decrepit a.dc vltima senectute,atque cum terra. Ex parte meridionali, australes flant venti calidi & humidi , similes sanguini, veri, aeri,& adolescentiae. Vocantur autem hi quatuor venti principales,subsolanus,Zephyrus,Boreas, & Auster , qui de alios habent sibi collateralis hinc de inde.quos non laboramus nunc curiosius distinguere, ut dc nautis sua relinquam quibus nos antecellant. Hos roget, qin 'tiis ea volet cognoscete exactius,atque distinctius dinoscere. EGenerantur autem venti ex sicca exhalatione,sicut pluuia ex humidaeua POratione,& a sole generantumqui etiam rorem dissipat maiore exortus ardore, resoluens in aerem atque disiiciens. Nonunquam autem cum vaporibus humidis commixti simul, iceis coniuncti,pluviam faciunt. In terram quoque possunt resolui, sicut vapor in aqi iam verum id Sc difficilius est, & rarius.seneca quoque dicit ventum esse aerem morum, asserit de aeri quandam spirandi atque seipsum mouendi vim esse innatam .nimirum,cum putandum non sit,aerem prae caeteris elamentis,inertem ab ipso omnium conditore esse relictum,
De terra motu. Vando autem contingit intra viscera terrae pluri- mas generari exhalationes in concauitatibus ipsius , per virtutem solis atque astrorum ex materia ipsius terrae , de humiditatis terrae inlinersae, si egrota
195쪽
Nota de fulmine. Visus anticipat audi
nec eant,ob nimis c mpactam terram ,& nimiam ventorum grossitiem,necesse est terrae fieri ir otum in aliqua parte . Qiu si in latum fiat,tre inor dicitur: ubi vero eleuatio fit collis in altum,dicitur pulsio. Et hoc terrae motu contingit ciuitates opprimi, & montes generari,& etiam subrui. CNeque est mirandum , tantam habere vim exhalationem inclusam intra terra,quoniam videmus ex modicis spiritibus in hominibus exitum quaerentibus,magnos subinde tremores fieri. Auditur autem aliquando sonus tu ulto ante terraemotum,ex concussione ex balationis ad latera terrae,genitus.Caeterum durationem habet taxia exhalationis ii agnitudinem.& firmam solidamque terrae compactionem. Signa aliquot futurae terrae motus sunt.Primum,si mare nullo vento spirante subito intumescat. secundum,si aves solo pavide infideant.Tertium,si aquae in imo puteo turbulentae sunt. CAP. IX. De tonitruo & fulmine. It quandoque, ut pariter eleuetur vapor calidus de F humidus,atque exhalatio calida & sicca,pariterque
ascendant in mediam aeris regionem: ubi quando contingit calidam S siccam exhalationem nube ex dicto vapore genita, velut pelle circundari, propter antiperistasi ira
contrariorum,vehementius exhalatio ipsa incalescit, & exitum hinc inde petens, nubem concutit: quam cum a parte Inferiori,quae debilior est frangit,egreditur fulmen, hoc est exhalatio inflammata , vel ante egressum per nimiam caloris vim, vel in ipsa concussione sicut ex concussione lapidum naturae igneae,exoriuntur scintillae quae ad terras prcculta, propter suam subtilitatem,corpora rara' paruia ab ite nocumento citius pcrtrantiens , in interiora solet magis denta magisque resistentia plaerumque desaeuire,ipsa confringendo vel adurendo.Nam intacta veste hominem consularit, dccarnibus ille sis .ispe ossa adurit, gladium quoque frangit, vaginam nil ledens . secundum tempus prius se nobis coruscatio,per lumen manifestet. constat tamen prius
tonitruum esse.& fulminis coruscatione ua ex nubium concustione quae tonitruum dicitur generari. Idque hac de ca
196쪽
ta ononia a sicut intellectus o T. nem sensum pr uolat ,ita visus c .:Mensibus spiritualior anteuertit auditum. Cui rei argumento sunt,qui ligna caedunt in siluis,quos videmuς Ω- . curam iam in altum elevasse ad denuo feriendum,priusquam
aures ad nostras primi ictus sonus deuenerit. Quemadmo Aristαώdum veto in terra,ex coniunctione vaporis cum exhalati O- lib.Metine generantur lapides, caeteraque in ineralia, ita cotingit insuperioribus quoque,lapidem generari ex inclusione diutina exhalationis,& eius coniunctione cum nube quae eli frigidaci aquosa:qui cu fulmine deiectus,cuneus fulminis vocatur.
Patet ergo quemadmo 'um & ventorum & terrae motus αtonitrui atque fulgurationis eadem pene sit materῖa, apsa videlicet exhalatio.super terram enim agitata,facit ventum:m terra terraemotum,in nube autem tonitruum. Aduersus fulmen,reivedia sunt loca subterranea,no enim profundi' quinque pedibus terram intrat. Secundum est,pellis vituli marini. ex quibus ob id imperatorum tentoria fieri solent. Tertium est,taurea corona,nam laurus fulmine non laeditur.
CAP. XII. De halone siue corona.
Et refractionem autem luminis in nubibus aquosis, P contingit diuersas fieri apparentias. Cum enim nubes unifo imis & in omni biis partibus aequam raritatem aut densitatem habens directe sub sole.luna, aut astro inuenta fuerit,incidit in eam ab obiecto lucido actio luminosus radius,& nubis occursu restingitur. Prohibetur eni directe ulterius procedere,propter nubis uniformem densitatem. atqile ita per extremitates nubis ubique diffunditur. Et per hanc refractionem apparet sub astro magnus circul lumine collustratus,in modum lucidae coronae qui halon dicitur. CFit aurem & sub sole,& sub luna & sub planetis aliis. Haloti,
saepius tamen circa lunam, uam circa solem.Nam sol serui- sub solado suo calore, materiam nunis disgregat,neque diu eam sub luna de se consistere permittit. Luna autem non tantam habet vim astris dispergendi materiam,quantam sol & ideo facilius potest apparere sub ea halon. Eadem ratione & circa astra 'pius apparet quam circa solem.Verum id fit cum nubes de uilis estia sterilis, ut nec ventum valeat nec pluviam parere.In nubibus enim aquosis & spissioribus, non videretur astrum, ita
197쪽
suum lumen posse spargere propter virtutis debilitatem CAP. Xlli.' GDegeneratione iridis. R is autem sic generatur,in nube aquosa & ut In I I brem soluatur parata. e regione opposita soli aut la. - nae,refringuntur radii luminosi solis aut Iunae,eiu
que imaginem obscure& imperfecte exprimunt, propter nin i ani diit antiam,dc interiectionem vaporum inter solem dc Iri, trico- nubem. Et inde apparet in ea nube arcuatis figura: Iras,tri-iori bus distincta & adornata coloribus videlicet puniceo, viridi S purpureo. Quae colorum distinctio inde tumitur quia radius tum tuosus quanto longius protenditur.tanto debilio, Lade minus habet luminosae claritatis, & magis ad obscuritare atque nigredinem tendit: prcpter quod, radius fortior illa qui prius puniceum babebat colorem,debilior factus conuectitur in viridemGolor enim viridis inagis ad nigredinem tadit,& obscuritatem,qua puniceus. Ac rursum,idem radius factus debilior,tandem conuertitur in purpureuir,qui ampli quam viridis ad obscuritatem accedιt. Disserui autem Iris di halon quia Iris fit ex opposito solis aut sui astri halo autem diretae semper sub astro. Iris etiam propter nini iam distantiam a sole, apparet nigrior halon autem, albior & fulgidior propter breuiorem & fortiorem radii refractionem,ratione vicinitatis ipsius ad astrum. Rursum non tantae durationis est halen sub sole,quantae Iris ex opposito solis Quia exim ille soli est propinquior iccirco citius dissipatur & dimgregatur ab eo. Haec autem longius distar.Vnde non ita cito dispergitiir,diutiusque valet consistere.Praeterea halon sen: Per integer circulus apparet,& vere est. Iris autem nunqua, nobis apparet integer circulus aut portio maior semicirculo:sed vel semicirculus, una extremitate unam nostri horrizontis partem tangens,& altera opposita, aut est portio mi- momo' nor se uicit culi .es Nolanditin autem quod nonnunqua videdo sin ut te contingit simul duas trides, aut interdum licet rarius et plures Iri plures. Dilae autem irides cum simul apparent, eosdem quidε des videri colores habent sed situ diuersor ita ut altera habeat ounrceu,
contin- viridem & purpureum altera auic contrario ordine, purpu-gati reum, viridem.& putu ceu. Et illa quae apparet debilior imago est alterius fortioris. Quando autem tres apparere com
198쪽
ringit tertia usque meo debilis est ut vix videri quaeat.Nam
tertia cum apparet debet illa fieri ex refractione radiorum secundae qui valde sunt debilis virtutis. Et habet tertia dehi- Iissima semper colores similes primae & fortissimae, punicea scilicet viridem & purpureum . Neque enim contingit plures duabus simul apparere aut fieri in colorum positione differentes,sed tertia semper primet est si ratis.ES ed & hoc notandum est,quod quanto sol supra nostrum horrizontem in agis eleuatiir,tanto minor apparet tris.Atque ob hoc in meridie, tris fit quam minimaan ortu vero vel occasii , maae ima
quae fieri potest conspicitur. Eadem quoque ratione in medio aestatis circa solstitium aestiuato, quando prol. xiores sunt dies,in meridie non potest o innino apparere . Post vero e- inoctium autunnale,quado sunt dies breuiores potest per
omnes horas diei sese mani sellare. CAP. Xi III. De paraheliis.
AEterum parahelii generantur ad hilila modum. CaC enim nubes bene densa S continua regularis vinfor mis,sita fuerit non sub sole, neque ex opposito, sed ad latus eius propinqua,ut vertatur in plumam,nondum ea seu versa,in illa sol per suorum radiorum refractionem suam exprimit. ora atque imaginem , sicut suam imaginem effingit sol.in aere polito & bene tersa. Haec autem imago solis ad eius latus consistens,dititur para helius ; a para, 'quod Pm si
Graecis iuxta significat,& helios quod solem: ut dicatur para Ni thelius, quasi iuxta solem. EDictiroi est autem nubem illam debere esse densam, ut melius refractionem faciat continuam ut interiorem solis suscipiat lixaginem: regularem quoque α omnino vi magis uniformem veriorem & perfectiorem ex Primat imaginem propinquam etiam verti in pluuiaret , ut commodius in ea representetur solis imago sicut in aqua pellucida, attamen nondum conuersam:quia si conuersa iam esset, partibus d: scontinuatis non esset apta solis imaginem suscipere neque exprimere.
CAP. XV.CDisserentiam parallelii .ab balone de Iride. lffert autem parallelius ab halone & Iride. prID msi quide ex situ loci quia neque sub sole fit vi lialon,nel ex opposito ut Iris.Na illic quide sol Lit
199쪽
materiam sua virtute dispergeret hic vero propter nimiam distantiain refractio esset ni nitu ii debilis,quae non tufficeret ad imaginem solis essingendam.Sed medio modo ad latus costituitur parahelius, ut sol nubis materiam nimia propinquirate dissoluere nequeat,& copsosius ad nubero a dii peruenire possint, quae sust cientem faciant refractionem, ad solis imaginem efformandam.Qiiemadmodum autem ad latus solis in nube erit si noda, qualis supra descripta est exprimit soIsiam imaginem,ita potest facere 3c luna quanquam caetera astra ad perfectam talem imaginem dc similitudinem omni- Nodam efformandam non videantur sufficientia 3 propter quod sub parabello etiam imago lunae comprehendi debet. Contingit autem hoc solii in unum parabatur ii, verum etiam plures simul apparere.Testatur enim Plinius, tres simul li nas G i. mitio de L. Annio consulibus, apparuisse. No quo secundunt veritatem tres lunae fuerint , sed quia una vera de duae imagines. Propter similitudinem enim commune habent nomen, quemadmodii ii hom nes imaginem ipsius, cuius imago est nomine solemus se designare. Et in tempore natiuitatis saluatoris nostri Dei feruntur tres si i ut apparuis soles id est sol unus vertis cum duobus paralleliis: qui tando in unum coeuntra & conueni entes,significabant ut 'recte credimus sanctissimae trinitatis in unitate ii ysterium , quod iaper Christi ortum erat palam in toto orbe faciendum, quodque is qui mundo tum nascebatur sol iustitiae inhabitantem in selaberet plenitudinem totius diuinitatis. Et quod cu nCluil o homine de pater & spiritus sanctus una essent si ib-
stantia dc unus Deus, una lux, unum lumen increatum de aeternum,quod est benedictum in saecula. Amen. GHaec sunt mirabilia magna admiranda atque stupen3 a, quae solis & astrorum virtute atque efficientia liue in coelo stirsum siue in terram introrsum,sive super terram deorsum
fieri qilotidie conspicimus:quaedam qui lem frequentius,alia
rarius,iuxta quod naturae cursus expostulat,&iuxta quod author naturae Deus voluerit atque mandauerit. Omnia enim haec,nempe ignis, grando,nix , glacies, spiritus turbinis ac tempestatis,caeteraque quae supra tractata fuere.facisit verbum eius eiusque iussa obedienter perficiunt, ad laudem
gloriae eius,qui in sublimibus inhabitans, errain infima pos-
200쪽
fidet reg t ac moderatur, secundum beneplacitum voluntatis suae qui in trinitate pet se die unus,& in unitate perfecte uin vivit Jc regnat in secula seculorum Amen.
CFINIT LIBER SEXTUS PSALMus ADMIRATIONIS MI-
rabili domino. Vita iam dirimu ,& explicasse videmur nobis plu-M rima: quae erant occulta naturae opera sorsitan nonnulla patefeci miri. Terrores ignis qui in supernis apparent explanavimus bii 3 q loque, foueas, 3c puteorum voragines. Pluuids,grandinem,uiuem,rorem, pruina, caliginem: haec omnia dei cripsimus. Fontium venas & fluuiorum origines scrutati sumus: nraris salieaciem fluxum atque refluxum considerauimus. . Ventorum qui terram perflant ortum distinximus: motus quoque dc tremores in visceribus terrae. Tonitru .im se fulgurii quibus terrentur homines,exposuimus Ortuna halonem de Parahelium di irrides signauimus in nubibus desuper. Haec omnia tractauimus, tr ea plica se nonulla videbimur. tu enim Deus reuelasti nobis opera tua. Veruntamen quae adhuc occulta sunt nobis,plurima sunt. Separua nimis est portio eorum quae nouimus, si conferatur ad ea quae seruantur occultata a nobis. Quae cognoscimus sunt pauca nimium, Fe ea ipsa quae sorte cognouimus, sunt heu nin ium tenuiter a nobis cognita. Nimium tenuis est cc obscura scientia nostra, neque est vesvirum ex cunctis operibus altissimi,quod a pro dignitate sua nobis cogniti in . Mitto caetera fontem cosidero qui staturit de visceribus terrae: quem per umbilicum suum resudando ebullit ipsa, iactu
Quis pro dignitate spectaculum istud vel modiQim contemplari poterit, quis expendere QTiciet ortum aquarum tantarum.& fluxum perpetuum
Surge diluculo, accede ad fontem, qui est in planitie ista, persta iuxta illum, neque abscedat vique ad meridiem.