장음표시 사용
201쪽
De tua foecunditate scaturiunt fontes aquarum,in te sunt vetue fontium,qui vena es aquarum viventium. Sed de caetera omnia qu cunque miratur homo, dc non siit scit,abs te uno procedunt :confiteor hoc tibi, ad laude de glo
Multa diximus,& pauca omnino sunt atque exilia: no enim Pro dignitate explicare suffiicimus maiestatem operum tuo-xum,quae sunt mirabilia. Confitebor tibi domine Je psallam donec fuero: magnus emim tu es,dc nimis nimium laudabilis. Gloria patri,& filio de spiritui lancto. Sicut erat in principio di nunc , oc semper: dc in sicula laesaeorum Amen.
Osteaquam In libris supelioribus de reru naturalia P principiis oc causis deq; motu de aliis quibusda reranaturaliu accidentibus nepe infinito. ac finito, loco. acuo,& tepore,de rersi quoque naturabu generationibus,dccorruptionibus,ddque meteorologicis impressionibus determinavimus.restat ut de totius uniuersi dispositione dc partiustu deque coelestibus illis orbibus quae simi omnia corpora secundum corporis ratione nobilissima specialitas aliqua di- Caluus: de numero videlicet ordine, dispositione, virtute,d'; moribus eortide,& in haec inferiora influxibus. Peculiariter cvero de duobus illis luminaribus,quet Deus prae emeris insigniter, in temporum distinctionem de rerum vicissitudine in coelis constituit, ad bo mim utilitatem Solem dico de Lum deque horum peculiaribus motibus,quomodo dies annos atque menses nobis .instinguant,generationes adducant atque corruptiones , quomodo nobis plenilunia di novilunia ab eis continguant.Vnde eclypses siue Ωlares siue lunares, unde solstitia atque aequi uia, de inuiolabilis iste procedat
202쪽
temporii ordo. Vehementer enim ista sobria cognita ad Delgloria ipsuerint cote plaimbiis,& ad ea que de generationib ec corruptionibus dicta sunt,no paria prς stabui adium cli. Pramu itaque totius naudialis machinae dispositione de situ figuraliter describemis, ac deinde,ad coelestiu co deratione tras bimus. Praemiisis interim aliquot diuisionibus,& desniti nibus, hisce atque horti cognitione nonihil lucis adferetibus. C A P. I. CQueda diuisiones & definitiones sequentibus necessaris.
EOxum quae natura sunt, alia sunt
corpora magnitudinesve, alia corpora ac magnitudinem habent, alia principia habentium sunt.
Quae verba hunc habent sensum,eorum quae in rerum natara existinat,quaedam sunt quantitates corporeae,aut laneae, aut
superficies: alia sunt corpora praedicamenti substantiae , quae an se uti accidentia habent huiusmodi quantitates . alia sunt. principia substantiae corporeae.quippe materia & forma, alnilius diuisionis notitiam subduntur definitiones continui, de specierum ipsius quarum est haec continui.
Continuum est, quod indivisibilia, semper diuisibile est.
Id est,quantitas continua permanens est, quantitas quq Potest secari in partes proportionale , ita ut nunquam sit peruenire ad partem in alias non diuisibilem, nec inconueniens est sic processum esse in infinitum, cum hoc solum potentia Scnqn actu sitse parte proportionali quid sit prius est dictum. Dictu quoque est prius quantitate cotinuam, ex indivis bilibus non componi,cuius oppositum sequeretur,si ad parte indivisibilem deueniretur.Patet hinc excludi tempus & numerum, continuum autem cum in tres diuidatur species, rect Egngularum definitiones subduntur,quarum est corporis hecis
Corpus est, quod est diuisibile omni
203쪽
Id est corpora quantitas,est quantitas longa ala & prohinda seu quae mensuratur longitudine,latitudine,& profunditate seu crassiue quae tres dimensiones sunt.
Linea est magnitudo quae ad unum est diuisibilis.
' Id est linea est quantitas continua permanens, unica dimensione.scilicet longitudine, potens secari.
Superficies est ea quae ad duo est diuisibilis.
Hoc est, superficies est,qualitas cotinua permanes,que duabus dimesionib' tantu scilicet logitudine & latitudineὶ est diuisibilis. Hisce itaque definitis comodu de motu locali corpori quato attributo,nonihil dicendu videtur, qui diuiditur sic
Motuum locesium seu sui dicit Aristot. lationum, alius est rectus, alius curuus, alius ex hisce mistus.
Cuius membra,ex subiectis eorumdem descriptionibus, euadent manifesta.
Motus rectus est, quo sursum itur atque deorsum.
Id est, motus elementorum naturalinaci locum videlicet nituralem,rectus est, qui per lineam quae diameter mundi est. sit siue sursum,siue deorsum sit.
Motus sursum dicitur quo e medio pergitur.
Id est.inotus rectus sursum dicitur,quo e centro terrae ten ditur per rectam lineam.
Motus deorsum dicitur, quo ad me-
204쪽
Id est,quo ad centrum terrae per rectam tenditur lineam.
Mot' circularis est, si circa mediu sit.
Hoc est,mot' circularis est, qui si circa cctru terrae seclida Partes equaliter distantes a centro. Atque horum moti tu, soli rectus ti circulares simplices dicuntur,eo quod pet linea simplicem funi, videlicet rectam oc circularem, Describitur autem linea smplex sic.
Linea simplex est, quae in omnibus sui partibus xnisormis est,secundu re
Quales sunt linea recta,& circularis. atqui haec quae dς motu dicta sunt,ipsis simplicibus corporibus esse tantum applicada iuxta Aristotelis sententiam non vi quequaque fuerat di scite aduertere, quibus precipue liuit, modi motus competunt. Colligatur tamen ex dictis admodum facile, quis motu Tectus,quia cuI uus,quis sursum,nuisue deo; sum,etque ita deinceps ivata vulgi accipiendi modum.
Motus nustus est qui fit secundum magnitudinem partim rectam, S partim curua .
Vt motus per arcum & neruum, se motus venti obliquus. ἐmo propeniodum cuiusibet misti motus. Quoniam cor- Porum quaedam graiva quaedam laeuia,quaedam neutra sunt, Pretium operae videtur,horum degnitiones lubiicere.
Est igitur leue, id quod aptum est cmedio ferri.
Id est,quod e centro terrae,aptum est sursum moueri, vi
Graue est id quod aptum est ad madium serue
205쪽
Hoc est,qd ad centrsi terret redit ex naturali motu &Pprio, ut aqua &terra. porro hic animaduerte du est,qtisda simplici . ter levia esse,ut igniri simpliciter leuia aut grauia ut terra:alia latsi respectu alteri',ut aqua si co feratur terre, leuis est.& no simpliciter:& aer collat igni grauis no in sipliciter. Vnde L.
Leuissimum dicitur id, quod super Omnia collocatur, qu ς sursum pergunt.
Gravissunu est id quod sub his omnibus collocatur, quae deorsum sertatur
Vt sola erra hinc infertur coelestes orbes neque gratae', neque leues esse, non enim aut sursum aut deorsum ferri apti sunt,sed solum circulariter, qui motus perfect :ssimus est, vici ipsa circularis figura. Q d aurein dicitur leuissima poni super omnia, &c. intelli Senda est inter elemenra, ne coelo ipsi competere putetur. C A P. II. GDe toti' uniuersi dispostricie, & ordine olum qu sui in eo. Vniuersitas mundi, atque mundus uniuersus, simplicibus constat atque mixtis corporibus.
Simplicia corpora sunt, quae motus secundia naturam principium habent
Id est,quib' motus simp'ex secu a natura propria no ab aliis participata competit.Hitiusmodi sunt quatuor elementa.
Composita sunt quc mouetur ad nutum simplicis dominantis.
Qualia suntoia mista corpora simpliciu sunt quaeda,quet nulla luscipuit primatu qualitatu,nec proinde secodatu, quae exprimaru certa ip portio e cosurgut.Ηec sunt coelestia corpora. quet nec grauia nec leui a sunt alioqui eni sursum moueretur Arist. r.lia aut deorsu sed naturaliter mou&Rr motu circularitu mot'cu de corri. st psectissim'oim .sicut & circulus est figura plactissim A & Ide.8. lib. maxime uniformis,couenit corpori placiissimo sphirica figit Phy. li. a habenti. EAlia sunt simplicia corpora, q qualitates Primas a. de ceti
206쪽
Ebi habet deterani natas.Ipsa sunt elemcta quatuCr, ignis, aer, . . Aua,terra.Inter quς propter repugnatra qualitatu activaru , cu sit pugna atq; inimicitia perpetua, Db proportione tamen activet virtutis insuperiori di resistetiae in inferioribus,haud dubie oldinatissima nullusoru corigit ab mitio descere Horu, ignis vis utrime leuis raris, imus atque purissia.. . sursum habitat sua conuera superficie habit simul cu es , tua superficie orbis lunae. Pos igne sequitur per tribus partibus si uoxegionibus ut in pricedente libro Ibit declaratu distinctus Reri proxima est aqua,quq in principio quide creationis re-ra sic terra ambiebat per circuitu de respondebat iuxta suam super ficie convexa superficiei concauet aecis, quia modo nunc ignis ambit aerem di superficiei concaua coeli lunaris securi, du suam convexa Laperficiem adciquare respodcr. Veru Pr
et Lenesi. pter habitatione hominum,ex Genesi pater, oaenipotentis iursu aquam congregatam esse in locum unum, vet appareret arida,hoc est terra,fieretque apta Labitationi hominii, & fructificationi gignendorum ex ea. I Mixta vero corpora,in locis elementorum suam habent mansionem. Vnumquodquo Quinque iuxta suae natur et constitutionem qfuedam qitide in aere quς-r adus dam in aqua,alia in terris. Possunt autem mi: a cottara uni mixtoru uersa quinque gradibus summatim complacti. In primo gracciso iij. dii & infimo sunt mixta imperfecta, id e t, ... presiiones meteorOlQgice, de qnitidis ia in pedi eod ei libro determinavim In secundo gradu sunt lapidea & m: neralia in terris gignuntur,& ob longiorem durationem merentur altiori gradu a praedict is reponi.Atque haec omnia sunt inanimata.Tersius gradus habet omnes plantas arbores di herbas,& quaecuque vitam habent vegetatiuam,id est, quae nutriuntur augentur,& generant sibi simile. Qil artus, continet omnia animalia bruta. In quinto aute& perfectistiano gradu est species humana,ad quam ut finem ordinatur caeteri omnes gradus inferiores, in cuius iudicium sexto demum die,omnibus dispo iis di perietiis,nouissime deus creauit hominem.
CAP. Ill. De elemento ignis specialis determinatio.
Vanqua autem de elementis in libro quinto tractatum es, quantum ad rationem elementi & qualitat ea es e utares pertinet, hoc tamen loco aliqua
207쪽
sunt specialiter dicenda quae alias ipsorum conditiones respiciunt,ut puta de modo existendi, de periectione , de silii
locali,& huiusmodi,quae huic loco inagis competunt. Fi primum quidem de ignis elemento,quomodo & ubi existat, Scquam ob causam non videatur,est dicendum. GDe hoc enim elemento quidam addubitant, nonnulli plane negant,sensui magis quini rationi credentes: ab hoc scilicet quod oculis ipsum non videant,credere rationi recusantes Putant enim elementum tantum nimirum decupla proportione aeris sph tam ea cedens non posse penitus latere
oculorum corporalium aspectum,ita ut nec serenissimis noctibus videri possit quando neque a nubium obiectarum de state,neque a solis lumine, vlluin videtur impedimentum. Verum isti ex luce candesarum,carbonum,& lacum quae apud nos suiu seipsos paralogizant atque decipitant,somniantes veIcarbonarium vel lignarium aliquem iguem esse debere eum quem Elementarem dicimus . QEa in re manifestat ratio crassissime illos iudicare,non attendentes maximam dissitata litudinem quae est inter ignem materialem qui nobis in usu est ad illuminandas tenebras aliaque necessaria peragenda & illum Elementarem,qui ad totius uniuersi decorem cario proximus,locum quartum possidet. Ignis enim quo utimur,non ignis est ut in libro de generatione & corruptione
diximus sed igneum aliquid.Non enim corpus sim: lex est. sed mixtum. longissimEque abest ab illa raritate quae igni copetit elementari. Est enim ignis iste nostri vis, admodum coparuis spissus & plane opacus in seipso,minimeque transparens. Quod vel ex hoc facile patere potest, quoniam candelacandelae apposita umbram facit:quod certe non faceret, si ignis candelae corpus perspicuum esset siue transparens. Docet item experientia, quod directe trans ipsum ignem nostri usus,nihil videre possumus,quodque visum impediat ne sua percipiat obiectum.TAt vero ignis Mementaris, in sua natura & in sua sphaera decuplo rarior est,quam sit aer etiam purus & nullo vento commixtus. Et si ullum elementum purum est Aristotele teste creditur esse ignis: utpote coelo proximum.ubi difficilius est fieri ullam commixtionem. Vn les aer decuplo densior,non potest terminare visum nostrum,
sed est transpareas di perspicuus, quanto maῖis non poterit Ignis cle
208쪽
terminare visum,ignis decuplo rarior, sed erit transpare tior & magis perspicuus aere in proportione decuplae G Quod autem visuin nostrum non terminet aer, manifesta est lenius experientia Nam nasi motu & flatu ventollum experirentur rudes homines quibus tamen aeque sunt sensus vedoctioribus plane negaturi essent aerem, assereruntque vacuum esse usque ad coelos. Sed expellentiis solas, iisque certissimus & inanifestetssimis,de aeris existentia certificantur De igne vero quoniam nimium est a nobis elongatus nota possunt sic haberi experientiae: propter quod, ad credendum eius exi stentiam quidam inueniuntur tardiores. Ratione tamen effcaci est demonstrabile, talem qualem iam diximus ignis sphaeram esse regioni coelesti contiguam. οἱ Praeterea nullia in corpus diaphonum, id est perspicuum, vel transp rem,per se terminat,propter sitam trans parentiam ,sed solum corpus opacum,& non transparens visum terminat & penetrare non patitur. Quapropter si ignis in sua sphaera talis esset qualis apud nos,essetque v: sibilis & visus nostri terminatiuus ut corpus opacum, necesse laret omnes stellas firmamenti & planetas ipsum quoque solem perpetuo nobis eclipsari, neclpossent a uobis unquam videri. Cum enim per circuI- tum undique ambiat ignis totam aeris sphqram,ex omni parte lumen coeleste impedirctur a luce ignis Totum ergo decorem coeli talis ignis nobis absconderet, & penitus auferret. Quapropter voluit illum deus disponens omnia suauiter,in
maxima raritate uti eius naturae conueniebat constituere. CQuod si quis interrogettignis ille elementaris tantus,und habet nutrimentum. Videtur enim totus aer tanto nutriendo igni non sufficere. Attamen debere ignem nutriri continuo aliquo combustibili. videtur monstrare experientia.
Dicendum est,ignem quidem in aliena materia non posse subsistere neque teneri,nisi continuo nutriatur adiecto combustibili. In sua autem sphaera in materia propria, non egetvlluis combustibilis nutririone, ut in naturali loco sito strue-tK.r,nihilo certe magis quam aer,aqua vel terra ullo indigento utrimento. Q Haec propter si implici uin quorundam sensu, lem dubitationem de ignis elemento dicta voluimus, ne ob sensus nostri angustiam Diuinae maiestatis amplitudini aut Anagnificemiae operum detriemus.Tam amplam enim di ex
209쪽
praecipuli munJialis machinae partibus unam abnegue creaturaim,ac per hoc pulcherrimum illum ordinem de proportionem ortinatissimam quae in quatuor elementis consideratur,propter sensus crassitiem destruere,quid aliud est, qui in ob nostram angustiam Diuinae potentia: de sapientiae ampli- Ait Jει tudinem constringere.
De situ elementi aquae,& terrae dissicoopertione. E aquarum etiam situ non inutiliter mouetur ΔαD ficultas ex eo quod iam ante primo capitulo dictu est,& ad oculum manifeste cernimus, terram non esse ex omni parte aquis circundatam , sed secundum partes aliquas esse discoopertam aquis. Talea tuem aliquid in nullo omnino aliarum sphaerarum accidere videmus. Nam aer ex omni parte ambit aquam,& ignis ex omni parte aerem, ac deinde in coelestibus orbibus quilibet superior ex oin parte an bit inferioremNude apparet hunc aquae situm qua nunc habet,non esse prorsus illi naturalem sed iuxta situ naturalem debere ipsum ambire & circundare ea oa ni parte sphaeram teIra . G aeriae. us ergo ad cognitionem operis dei,an sola d utana virtute absque cooperatione naturae ista terrae discoopertio,& aquarum separatio facta sit .an simul vlla naturalis virtus ad hanc rem concurrerit. Ft si sola Diuina virtute id factum dicamus in principio , die tertio distinctionis re linan usque nunc eodem modo,deus auraculose sua sola virtute
e De hac re quorundam amonomorum sententia est,terram sua siccitate obsistere humori aquae, sicque eam velut fugare atque a se pellere per tuam activitatem , in aliquod Partibus quantum pro mixtorum conseruatione, & specialiter pro viventium atque hominus a vita conseruanda est ne .cessarium. Cur autem terra ab una parte plusquan ab alia aquam pellat, caussam assignant ex adiutorio coelestis corroris . Dicum enim in parte septentrionali iuxta polum
nostrum esse stellas quassam de natura Saturni , frigido M siccas , quarum assiduis impressionibus atque efficacibus influentiis ipsa terra vehementer adiura fortificata
210쪽
ta corroborata in sua siccitate possit sese discooperire, re quas propulsare. In cuius signitio adducunt, quod id terra a parte Septentrionali scin per manet de tecta. Aiserunt insit per etiam si per i aculum deus die tertio non congregasset a quas quod eruporis tamen successit naturaliter hoc ipsum effectum fuisset per virtutes naturales praedictas: impossibile tamen fuisset sic cito & subito id Seri aliter quZm virtute dei: quoniam agentia naturalia nihil agunt in instanti, sed successive.in operationibus naturalibus.CAlii dicunt, etiam si non fuisset virtus praedicta sufficiens cataffa, ad efficiendum in principio terrae denudationem & discoopertionem sussicere tamen eam posse, ad sic terram in sua discoopertione coseruandam. Minoris enim virtutis est,quippiam in statu aliquo conseruare,quam primo in eum perducere:quemadmodum medicinae ars in vita hominem seruat, quae tamen vitam minime donare potest non habenti. G Verum enim praedicta sint omnino incerta quis enim definire nobis poterit an virtus aliqua talis sit in terra, vel inc estibus constellationiblit ad eam rem sussciens praestat ut eo quod certissimum est contenti simus hoc autem est,
quod ex infallibili doctrina sanctae scripturae didicimus,
nempe Diuina virtute terram esse discoopertam , verbo &iussione otimi potentis dei dicentis ut primo capite Genestos scribitiir Congregentur aquae quae sub coelo sunt in locu in Unum,& appareat arida.Cuius verbi sane Potentissimi essicacia,credimus usque nunc permansisse aquam in eo situ 3e loco quem tunc accepit,& In quo nunc cernitur ita scilicet veterram non quomodo ab initio eΣ omni parte circundet,sed ex magna parte nudam velut circumlambat. Et licet forsitan veritatem habeat,quaedain astra sua viruite ad hoc cooperari Deus enim per causas secundas stulta conseruat,quae per te ipsum secit ab initio quia tamen sancta scriptura de hac re loquens,non nisi deo totum tribuit, iccirco neque nos adiicere quicquam volumus. Nam praeter iam sirpradictam Genesis aut horitatem ita in prouerbiis clamat Sapientia Quando circundabat mari terminum suum,quando legem ponebat aquis ne transirent fines suos, ego aderam cum eo cuncta componens. Et Prouerbiorum. 3o capi .Vircum quo loquiitus est deus interrogat dicens. Quis conclusi: