장음표시 사용
271쪽
plures ponendae sint hae animae, an ratione tantum differen- in hominetes, ut una anima haec tria sortiatur officia atque nomina. Sic sim animi item de duabus animabus in brutis quaestio formari pote- solutio. rii GSane haec ambiguitas solet scolasticis exercitationibus
magnum campum praebere:& sunt hac de re contrariaesentientes philosophorum sectae. Nos vero nostri instituti memores propositain breuitatem tenere cupientes, hoc tantum quod uidetur verisimilius citra praeiudicium eorum quihus contraria magis placet sententia,asserimus, in bruto quolibet secundum rem unicam inesse animam , quae a sentiendi officio sensitina: a vegetandi officio, vegetativa nominatur: diuersis utique sicut per se claret rationibus,& hanc animam vegetantem pariter atque sentientem , per totum quod informat corpus esse dilatatam,quanquam Operationum quarundam certas & determinatas habeat sedes vel officinas, in quibus ipsae aut solum aut e 1cellentius perficiantur,quam in caeteris partibus.Sic &de hominis anima sentiendum , eam videlicet unicam esse in omnibus corporis partibus, eandem& vegetatiuam & sensitivam & rationaleima qua corpori sit ut vegetetur,& sentiat,quaeque homini ratiocinandi potestatem donet.
Q Includit autem rationale sensitiuum & vegetatiuum , si- Arist. .cicut tetragonus includit trigonum. id est,quadrangulare tria- Σ .hrudegulum.& sicut perfectum includit imperfectum absque ulla aulaea, compositione. Quod ita debet intelligi quia in quocunque io
uenitur potentia ratiocinandi,in eodem liant anima vegetatiua de sensitiva, at non econtrarior& in quocunque est sensus est etiam potentia vegetatiua,at non econtrario. In plantis enim est vita vegetatiua,non autem sensus vel ratio, Aue-
admodum in quadrangulari includitur triangulare sed non ecotrario.Non enim usi tres anguli sunt,statun adsunt quatuor.Vnus enim deest, & uno superatur triangulus a quadrangulo.
CAP. III. es Quod sit potentiarum animae subiectum, & an possint ab
Ursum & illud de potentiis animae quaeri solet , an subi R. sint in anima an in coniunctoZid est corpore & ani potenma pariter iunctu.Itemque,si ullae potentiae possint v xa alae.
272쪽
ab anima separari,ut absque eis perdurare pbsiit anima EQuibus erit breuiter satisfaciendum dicendo ,quasdam vires animae in alum a sola esse eas m nitrum ad quarum exercenda officia corporis organum determinatum non habet: visunt voluntas N intellectus, quarum potentiarum operationes exercet anima, non per ullum corporis organum deter minatum, etiam si corporeorum Organorum iuuetur adminiculo. Quasdam vero esse in coniuncto,id est corpore & anima ,seu in ipso composito:eas nimirum,in quarum exercitiis anima eget organo determinator ut sunt potentia visiva in oculo,memoratilia corporalis,& imaginatiua in cerebro ,α ita caeteris . C Inter has igitur vires illaeqliae perficiunt suas operationes non per organum corporeum non possunt via- quain ab anima separari nec sine eis esse anima aut permanere potest. Quae vero sunt in aliqua parte corporis, δέ quae veperficiant suas actiones egent organas corporeis, hae animam non consequuntur emigrainem e corpore t de potest utique rationalis anima absque hum smodi suosistere. Unde anima a eorpore separata non habet potentiam vegetandi, neque sentiendi quanquam ad huiusu odi actiones possibilitatem habet.Non enim idem existimanda est possibilitas sentiendi,& sentiendi vis naturalis,sive naturalis potentia. Omnino tamen in ipsa anima.potentiae istae radicaliter manentrita ut si iterum in corpus mitteretur ad informandum, rursum in organis determinatis eas efficeret:quia tamen a corpore separata est,non actu & formaliter in se habet, nisi eas potentias quae immateriales sunt.
CQuod sola rationalis anima manere potest a corpore separata,& quod sola non educitur delpotentia materiae. Onsequitur insuper ex his quae praedicta sunt, cum C antina vegetatiua & sensititia in plantis 3c brutis,
nullam habeant vim neque potentiam naturalem, quae non sit colligata corpori, non possie eas extra materiam& corpus separatim permanere , sed necessario interire simul ut a corpore expelli eos contigerit.Anim a vero rationalis , quoniam aliqua supereminet corpori, di vires aliquas
273쪽
Cperatiorisesque naturales habet, quae a materia non pende- anuiccirco quatenus rationalis est,corpori non penitus im-rxersa,sed aliqua ex parte corpus excedens.& modo quodam per se subsistens potest separatim subsistere. Nec mori
ipsam necesse est,cum a corpore migrat. Ea vero Parte qua sensitiva est & vegetans non esset separabilis a corpore. Atque hinc est quod solet dici. animas sensititiam de vegetatiuam educi de potentia materiae,non autem creari. Latent enim in materia ex qua vivens concipitur rationes seminales eiusmodi formarum,sicut & caeterorum quae animata noscant.ita viliae animae sicut dc omnes formae corporeae er- trahantur de materia quae est in possibilitate ad omnem for- Animi ratamam per actionem agentis creati. Anima autem rationalis tionilis noquia prae nobilitate virium a deo sibi datarum secundum bilitati quas imaginem dei in se gerit superexcedit corporis grosiiciem atque ignobilitate,ideo de materia virtute naturalis actionis elici non potest. Neque latens in materia generationis,sed creatur a deo sigillatim rationales animae omnes, sicut sigillatim infunduntur in sua quaeque corpora: testante
Psalinista,quoniam dens finxit sigillati in corda filiorum ho
e In hoc tamen coni leniunt omnes vires,tam animae lacun dum se,qtram totius coniuncti quod fluant.omnes ab essentia animae: sicut a forma subitantiali procedunt & construantii raccidentia rei quae in materia seruantur. Propter quod in anima separata licet realiter non insint potentiae illae corporales quae in exercitio suarum actionum indigent organo corpo reo secundi Im radicem tamen in ipsa ad buc latent, & propter solum desectum stibiecti in quo reciperentur deficiunt,
non propter animae impotentia O,aut naturae eius permutationem
C A P. V. De diuersis in anim a potentiis.
vanquam autem superius animam secundum tres in tantum polentias diuisi nus,in vegetatiuam, sensitiuam,& rationalem vel intellectivam sunt tamen patentiae primo conueruentes animet quinq; nua ero, videlic
274쪽
vegetatiua,sensitiva, appetit tua motiva & intellectilia'. Qua re autem animam triti embri tantum diuisione dissecuimus, ratio est quia duae illae potentiae , appetiuia a & motiua , non inueniuntur separatim absque aliis. In quocunque enim est vis sentiendi,in eodem est di vis appetendi & secundum i cum semovendi, atque econtrario: neque in ullΘ viventium haec separata inueniri possunt,propter quod ex neutra potentiarum illarum mpta est animae diuisio.Sic neque stoluntas quae tamen ab intellectit distincta potentia est) specialec aliquod men brum facit in diuisione animae, quoniam non inuenitur in ullo viventium ab intellectu separata . In quocunque enim est intellectus,etiam & voluntas, & econtrario. Vnde sub intellectivo compi ehenditur volitiuum, sicut sub sensitivo appetitiuuiri,& n Otiuum secundum locum. Vnde po- CGeneraliter autem distinguuntur in anima diuersae virestentiarum atque potentiae,secundum operationum differentiam. Quot diuersitas enim in homine sunt ab inuicem differentes operationes,quet . colligatur, ad unum non spectant organum, tot sunt potentiae ad inuicem diuersae.Vnicuique enim operationi correspondet in anima vis aliqua naturalis ad talem operationem efficiendam. Et quidem si operatio corporalis sit in Organo aliquo corporali aut in ulla parte corporis singulariter apparens r ipsa etiam potentia corporalis videbitur,& ab anima quidem radicaliter effluens,illi tamen organo peculiariter insidens. Quemadmodum exein pli grati a boaini operatio quaedam in oculo adesse cognoscitur per quam colores percipit de res coloratas,gratia coloris,dinoscit. Vnde consequitur esse in oculo vim quandam atque potentiam talis operationis effectivam.quae dicitur virtus visiva. In lingua vero operationem aduertimus, qua saporum percipimus differentias quod in nullo aliorum membrorum percipimus. EVnde Oportet huic operationi, vim quandam ipsius effectivam respondere quae dicitur virtus gustandi. Cum vero operatio ipsa per totum corpus & singulas partes similiter extendi videtur, o-- portet S ipsam vim ita per totum corpus expandi.Vnde quia actus tangendi singulis men bris competit, necessario S ipse adius per corpus totum expanditur, ac singula occupat alientira.lum de nutritione dicendum & potentia nutri M
275쪽
e Ex hoc vero intellige,q ia variis sit anima potentiis atque
naturalibus virtutibus adornata, utpote a qua tam multae ta variae,iam nobiles tam eximiae,procedere conspiciuntur operationes, ut eis contemplandis vix homo sufficiat,ut ne dicam enumerandis aut plene comprehendendis. C A P. VI. Partim esse a perfectione partim ab imperfectione, quoahomo tam varias habeat potentiati Vod vero tam varias vires habeat homo secundurilQ. naturalium operationum multiplicium diuersitate; partim quidem ab imperfectione est quonia in omnis discessus ab uno & simplicitate.ex imperfecto est partim vero persectionis est indicium,quod per multas has vires ad multas ac v arias operationes aptus conspiciatiir homo,atque naturali efficacia idoneus . E Vnde est considera dum quasdam res esse quae paucissimas habeat operationes quas proinde multas potentias non habent Aliae sunt, quae multa 'sunt per fessionis, sed hanc non nisi per multas obtinent potentias,& varie separatast ut patet in hominis visa, auditu. phantasia,memoria uitellectu, affectu, vi generativa digestiua, ac caeteris. sunt praeter has res aliae simpliciores,quae imagis ad unum & summum bonum accedentes, multam nimis perfectionem paucissimis attingunt potentiis. Hi sunt spiritus illi coelestes,qui intellectu & affectu,nullovientes sensu nullisque corporeis organis,multo possunt ampliora quagenus humanum possit uniuersum. super omnia est Deus mus perieculorum qui summam perfectione simplicissima habet po sectissim' tentia atque unica virtute,quae nec ab ipsius essentia secerni- actus & Ptur. Quandoquidem quicquid in Deo ponitur, ab eius essen sectissima ria no distinguitur. Ipsius summae atque simplicissimae, virtu- virtutis. ti omnes nosti ae deseruiunt multiplices vires: ut magnificent gloriam nominis eius,quae est sempiterna. Ipse est enim , qui simplicissim a sua perfectione, nostra nos multiplicitate facie
licet imperfecte perfectos:cuius proinde magnificae bonitat, nos decet in omnibWi dare laudem de gloriam. CAP. VI i. Consideratio pulchra de correspondentia admirabili corporis di animae.
276쪽
Liud vero attentius cosiderantibus quantam praebet I suauitatis dulcedinem,quod cum corpus res sit cras.
, materialis,& ignobilis,anima vero spiritus & res nobilissima.talis nilullo minus & tanta inueniatur unitis ad alteram correspondentia, talis harmonia, talis consonantia, ut maior vix possit cogitari. Sicut enim corpus hominis super omnia mundi corpora mirabilissime est organizatum atque pulcherrime distinctum,artificiosissin eque fabricatumrita 8c anima quet huius corporis inhabitationi deputatur, notatissima est atque pulcherrima sic corpori correspondens.
vi iuxta suam capacitate & dignitatem ipsum totum impleat eiusque omnia organa uiuificet & informet, omnibus illis - tam dii tersis organis dando vitam,sensum,& motum ', atque
β operationes peculiariter cuique conuenientes. Et quem a VRUς β' modii in corpore eth maxima & ornatissima diuersitas or-φ' ςψ PQ ganorum,quae tame omnia secundu pulcherrimum ordinena F ψ μὴ Net adimuce eoiuncta una corpus efficiunt,nec obstat tama partiu diuersitas,quin in unu possint corpus compingi :imo tanto pulchrius,tanto ornatius 8c spectabilius est hominis corpus,quod ex tata sit varietate artificiosissimὸ copositum, quasi eiusde dispositionis essent omnia nicbra. Ita proportiona biliter anima habet multiplicitate nobilissimaru potetiarum di dignissimoruossiciorst,quoru quaeda aperta sunt& sensib
exposita plura vero latent interius certissima tame experiatia a nobis percipiutur Zc cognosesitur.Habetque anima diuersa ista offici a,iuxta proportione & exigentia organorum corporaliu ta ut quot sunt i nembra organica distincta secta dum qualitates,totidem sint etiam virtutes & officia distinet a ipsius animae. Diuersitas enim organorum & instrumento- crum in corpore,arguit diuersitatem potestatum,uirtutum .dcossiciorum ex parie animae. ENec tamen tanta haec multiplicitas scindit sed ornat animae unitatem. Quemadu odum enim mus idὀmque homo diuersa potest habere officia, Martes diuersas,quas exercet per varia & dissimilia instrumenea,sic anima diuersas habet virtutes , quas exercet per dissimilia organa. Est autem hoc in magnum animae ornatum Sc
oriam quod ita diuersis sit instructa praeditaque virtuti-Dus quae Omnes radicaliter ab ipsa in corpus effluant, ut nullum omnino sit in corpore membrum quomBdocunque dis-
277쪽
positum,quod non sua maiestate impleat, & cui non pro sua natura debitam virtutem atque impotentiam infundati ita ut nullum membrum relinquat vacuum,cui non vita, sensum di motum concedat:nullum etiam sit organum, quod no pro suae naturae exigentia debitam sibi virtutem ab animae plenitudine recipiat, ut oculus su et it vidend virtutem,auris audiendi, lingua gustandi,manus operandi, pedes ambulandi, enua sese incuruandi atque voluendi, di ita in singulis memris. EEcce reto mirabile istud inter corpus & animam mirimonium,ecce pulcherrimam consonantiam & admirabirem coniunctionem inter membra corporis organica ex una parte,& virtutes seu potestates alae ex parte altera. Vide.quomodo singula organica membra,singulis virtutibus desponsantur ac velut nubunt 8c coniunguntur inuiolabili inseparabilique societate.Vides ex parte una corpus velut substratum inim multitudine diuersissimorum eorumdemque pulcherrimorum organorum,ex aduerso autem anima vides hoc corpus sibi demonsantem,in corpus istud intrantem, totam plenam nobilissimis potentiis,& talibus potentiis , quae singulis corporis membris respondeant,Quid hoc matrimonio pulchrius quid hoc spectaculo iucundius Uere qui hcc iunxisti. 'magnus es Domine,& mirabilia opera tua tu es Deus solus, di praeter te non est alius. ubique gloriam canit omnis com- Pago corporis nostri & uniuersa animae plenuudo,qui vivis Denedictus in aeterna secula. Amen.
CAP. VIII. . CDe potentiis animae vegetatiuae in speciali, T autem per ordinem nunc de singulis determin V mus,primo consideranda est potentia animae vegetatiua,quae alio nomine nutriaua appellatur.
Habet auten1 haec potent1a Vegetatiua tria praecipua officia, alere, augere, S generare.
Vnde potentia vegetatiua diuidi potest in potentiam nutritidam siue altricem augmentativam.& generativam; quα tres potentiae reperiuntur in uitam habentibus. Prima est ror:er conseruationem substantiae ipsius viventis
278쪽
, Omne enim vivens quandiu viuic
Quia enim stabilia non sunt viventia,sed in fluxu continuo,propter virtutem igneam perpetuo consumentem & partes aliquas deuanstantem. ccirco ad conseruationem substantiae animalis operatur anim a circa alimentum ,ut ex eo continuo instauret,quod per resolutionem depcrditur . Nam ubi continua est absque reparatione resolutio, fieri non potest. ut durabilis sit talis rei subsistentia. Quapropter recte dixie Arist. 1. Aristoteles vivens eo usque nutriente in irgere,quousque per-li. M ania seuerat, alin ento autem priuatum non polse su bsistere. et Serva. 4.ca. cunda vis est augmentativa, quia nimirum anima ipsum corpus iniustam & natur conueniente potest perducere quantitatem . Nullum enim viventium ab initio habet perfectam suam quantitatem, sed per pusillum est cum vitam recipit. Anima vero continua operatione sua, circa alimentum occapata non solum curat id quod defluit restaurare. verum etiam aiorem adiicere quantitatem,dum plus infulsit sua actione quam sit consumptione deperditum. Est autem huius virtutis a priori differentia quoniam non oportet vivens omne qua adiu vivit augeri,nutriri vero & ali simpliciter omnibus viuentibus necessariu n est. Est tamen secundum rem harum duarum potentiarum ide tu obiectum,sed ratione tantum diuersum. Alimentum enim & nutrit & auget,sed quantum reparat quod deperditum est nutrit,inquantum vero etiam maiorem quantitatem reddit quam praesiit, auget. Et est qui dem anima principalis harum operationum effectrix, pro instrumento tamen habet naturalem calorem per quem concoquit & alterat nutrimentum quod ante nutritionem est alito contrarium & dissimile ut fiat simile,& aptum quod traiiciatur in membra corporis alendi. Quia enim nutrimentum
dissimile est ipsi quod nutriri & augeri debet impossibile foret ex alimento fieri nutritionem aut augmentatione in , nassipsum alteraretur, ut simile fieret alito. Haec autem alteratio rectissime attribuitur calori , quo tanquam instrumento de
causa secundaria utitur anima,de quo plura suo loco dicem in sequentibus capituli .
279쪽
Em virtute attractiva. digestiua, retentiva,& expulsiva. Vnt autem particulares quaedam vires, potentiis ias dictis subser mentes, ut pote sine quibus fieri no pocstilauiritui, vel augmentatio.
Et sunt, viri' attractiva, virtus rete tiua, virtus digestiua, & viri' expulsiva.
Quia enim in per tecta nutritione singula membra Oportet nutriri ideo necesse est, ut in quolibet membro virtus i equaedam, perquam nutrimentum attrahat quo nutriatur, nos us qiram in magnete virtus est quaedam & eficacia ad se attrahendi ferrum Evertim quia non potest membrum ex attracto nutrimento ali siue nutriri, nisi ipsum quod attractum est, omnino secundum speciem simile fiat ipsi membro nutriendo: ob hoc virtute digestiua opus habet, per qua nutrimentum concoquatur de transmutetur. v simile sit membro alendo, sicque ipsi sussiciat nutritioni. Nam impossibile est nutritionem fieri, nisi prius ipsum alimentum simile factum fit nutriendo Nutritio enim cut supra indicauimus fit ex alimento prius dissimili. facto tamen fimili. antequam fieri possit nutritio. Quia vero non potest virtus na turalis agere in instanti,sed tempore eget, ut digerat alimentum ac simile reddat alito, iccirco ne dissipetur materia attracta, retentiva virtute est opus. Nihil enim ad muritionem P ficeret attraxisse ali mei utina, si deesset virtus ipsum retinendi, donec secundum qualitatem conuenientem esset immutatum . quemadmodum videmus nonnullos interdum sumere cibum vel potum sed ante concoctionein siue digestiolia congruam , statim vel per os vel per posteriora eiicere. Q ed quoniam in omni alimento impuritatum est commix tio, quae per digestionem separantur ab eo quod nutritioni est accommodum,iccirco ne illae impuritates ad nutritionem perficiendam ineptae in hominis corpore remanentes putrefactionem & morbos Renerent,necessarium fuit virtutem in esse membris ad expellendum.ejiciendumque mi od'nti tritiOni non conuenit. De his autem particularius disserere, Medicorum potius est quam Physicorum. - .potεtiae Al. ractiva
280쪽
desumpta est particula. Quod autem non in omnibus ani Quae non
malibus, neque in omnibus viventibus inueniatur per expe Puer trientia est manifestu. Nam quida sum animalia lpontaneam μις- generatione habentia, quae non ex seminis propagatione, sed Putrefactione nascuntur,quanquam inter haec quaedam indifferenter, vel ex putrefactione nascantur, vel ex semine. Illa etiam quae ex diuersarum specierum commixtione generantur, non sunt nata generare sibi simile. Vnde mula quae ex comixtione equi & asinae gignitur nescit generationem. Est autem huius potentiae a prioribus duabus differentia,quoniacperationis illarum effetius completur 3c manet in ipso subiecto in quo insunt potentiae. Effectus autem Operationis virtutis generativae,extra subiectum est ipsius potenti .Polemia enim nutritiua dc augmentativa, ipsum suum individuum in quo est, nutrit atque augmentat. Nulla autem res per pote tiam generativam stipsam generat. sed aliud chstinctiim i diuiduum, simile tamen secundum speciem. Ex quo manifeste patet, nobiliorem ac digniorem esse virtutem generativam duabus potentiis prioribus.Siquidem ista ad speciei conseruationem immediate ordinatur, illae vero immediate ad sustentationem de perfectionem indutidiit. Species autem nobilior
est inditii duo, ut pote quae per se pars est uniuersi, no hoc aut illud individuum. Vnde quemadmodu supra diximus nutritiua Sc augmentativa ad generationem tanquam ad fine ordinantur. Aduertendum insuper, quod circa idem obiectu aliquo modo versatur Potelia generativa, circa quod versari diximus nutriti Iam Sc augmentativam.Quomodo enim pol tia nutritiua ex alimento nutrit, & augmentativa ex alime
eo quando auget sic Sc generativa alimento utitur ad suae operationis exercitium Semen enim ex super fluo est alimeά
Erito vero con*deratio seminis Ruo utitur virtus M generatiua ad suae operationis exequutionem) videri debet profundius cotem plantibus,nimi uin ad- Aduerte mirabilis.Q iid enim An non superadmirabile est, ex modi- huc are,aeo semine quod de herba aut arbore qualibet decisiam fite foectat, rit in terram coniecto,pullulare viren em herb1 Uel arbore, reru notia eandemque temporis accessu,sumpto ex terrae visceribus con rum