장음표시 사용
301쪽
Est enim luxuria nimi iu& inordinatus coeundo affect tis.
Coitus autem nimium frequens ad vanam delectationem, Senon tu Ita naturae or dinem speciei conseruationem, sobrie in usum vocatus,facit,ut semen sper quod seruatur generatio non ita potentis sit virtutis ad speciei reparationem. quam ecset si sobrie parciusque ac iuxta naturae ordinem administraretur. GProcedit item ex luxuriae vitio, quod ante debitam maturitatem & perfectionem naturalem ad valida generationem sufficientem, videmus homines ante tempus generationi intendere. Quid enim Z An non ante oculos cernimus , puerulos adhuc atque puellulas copulari coniugio, , ample Tibus vacare, intendere generationi, quorum anni si pariter iungantur vix aetatem attinget virilem ut merito in Prouet brum sit tractum, Pueros nostra tempestate generare pueros. Ecce enim iam de te Ila pullos educunt, quibus adhuc testa e qua iam prodiere,adhaeret. lamnatulos gestant in
ulnis, qui pridie emerserunt e cunabulis. Vix a lacte auulsi. lactant de se genitos: & patres matrεlque appellantur, qui
necdum ex ephebis excesserunt, quibus nomen altius quam Puerorum non competit. Scilicet in brachiis prolem gestant noui patresfamilias , quos adhuc conueniebat praeceptorum
patrumque genibus impositos, ad disciplinae iustitutionem ac morum Informationcm, virgis caedi. EQui aute possit fieri, ut hoc pacto non plurimum debilitetur humana propago
memadmodum enim granum immaturum aut semen non
debita maturitate pei sectiun, gignere non potest fructum couenientem & fortem multaeque durationis: ita & in hominibus dicendum videtur eos qui sic ante tempus suae propriae Iersectionis, generationi vacant, non posse efficaciter suae peciei construationem perficere. Unicuique enim rei tuc co-
uenit generare sibi simile, cum suam fuerit adepta perfectionem. Huiusmodi ergo qui loge adhuc absunt a sua perfectione, quomodo Deliciter sibi simile generabunt 3 Et licet veru sie
hominem in anno decimoquarto. quod ad masculos attinet in anno undecimo. quantum in foeminis ad generatione et plurimum susticere. manifestum est tamen non posse illis tam versectam inesse generandi virtutem, ut posteaquam in robur virile euaserint. Donec enim ad ipsius iudiuidui augmentationem plurimum debet esse intenta, egetatrix potentia,no
302쪽
ila sollicita esse potest de specie, ad generationis semen perficiendum,Verum posteaquam augmentatione debitam indiuiduo induxit quantitatem,tum liberius ad speciei multiplicationem potest intendere: efficitqiae tunc se inen quod de alimento superfluo resoluitur potentius ad generandum sibi simile .. Caeterum, gula ipsa quanquam per se videatur magis ad indiuidui detrimentum pertinere eo quod peripsam nimia fit commixtio extranei cum radicati humido, &calor minuituroc veIut obrutus nimia infusione extranei debilitatur atque extinguitur vergit tamen mediate ad speciei detrimentii m.Nam cum per indiuidua debeat generatio fieri , constat ad debilitationem singularium hominum generantium .consequi infirmitatem generationis. Nam caeteris paribus eos qui fortiores sunt & melioris complexionis, videmus progignere proles fortiores ac durabiliores illis qui infirmi sunt ac debiles. Vnde non dubium est, hominem
frugaliter viventem de conuenienti mediocrimae alimentovientem ad generationem bonam esse magis aptum, eo qui vorator est atque ebriosus. Quemadmodum enim cibo ac potu immodico impeditur bona nutritio & indiuidui diuturna conseruatio .ita etiam generatio & bona speciei multiplicatio. Adde & hoc quod plerique ninna venere seipsos
exhauriunt. Facit enim nimia seminis emisito celeriore exiccatione in.& humidi consumptionem.Vnde etiam in animalibus brutis videmus illa quae maxime veneri incumbunt, celerius morte absum'. Propter quod Aristoteses dixit, pata serum masculos minus vivere sed mellis: eo quod masculi veipse ait plii rimam sequantur venerem. Verum illud ad iniadnii duum videtur spectare, quantum ad ipsum venere utentem. tantum vero ad prolem genitam, etiam in speciem vergit detrimentum. Qui enim immoderate rei venereae indulget& saepius quam natura docet,ratioque postulat , non potest hic nisi debilem gignere prolem, eo quod semen non possit in eo tantae esse virtutis,quantae foret si hac ni re esset moderatior.Cum enim semen multae sit perfectionis & magnae nimium virtutis Wt supra ostendimus verisimile esti tum multo satis egere tempΩre, ut suae virtutis accipiat perfectionem,& ut Plenam acciPiat ad suas operationes effica
303쪽
Erccratio detestatioque gulae atque luxuriae genus humamim instinantium.
st proinde nimium detestanda hominum plurimo-E rum praua peruersitas ,peruersaque pratinas qua hisce vitiis abominandis atque execrandis ita sese e de commaculant. similes facti iumentis insipientibus equisci mulis,in quibus cum non sit intellectus , solam insenue: tes sensus concupiscentiam ad quaelibet leni ui arridentia absque interiori retinaculo suo motu feruntur. Ima vero longe superant iumentorum irrationabilium conditionem homines a deo conditi rationales. In nulla enim iumentoriam specie ita vicieas mala praedicta cibi dico ac potus,reique vene rea: abusum latisiime patere, ut in specie humana ,quae ob ra. . . . tio ιβ priuilegium merito debuit ab illis esse alienissima. NaViaeinomi iumenta mensuram sibi constituunt,sensus voIuptatem, dc cinnum in gratum aliquid propositum fuerit,eatenus inde sumunt qua- temperan- tenus oblectatur sensus ubi autem abscesserit delectatio caiiam. put auellunt,neque minunt ultra
CPropone exempli gratia ) equo aut asino sitienti aquam Iiinpidiisimam,propone inquam in abundantia: videbis donec sitis fuerit extincta, sonec appetitus ille sensus fuerit sedatus,non habituros requiemano x vero ubi impletum sue rit sensus desider uim capite auerso desinunt haurire. Ita & in pascuis uberrimis videmus,posteaquam satietas facit sensuirinen ultra herbis delectari,a pastu cessare animalia,& vel sopori se dare, vel obambulationi. At vero inter homines facile inuenias imo non quaesitos passim obuios videas, qui nulla sibi posita mensura etiam sensibus omnibus reclamantibus atque abhorrentibus, cibum potumque ingurgitant, donec crepet venter,indignum existimantes cessare a poculis, auea conuiuiis abscedere. EItem in animalibus videmus, ea admodum sobrie rarissimeque uti venere, & id plerunque statutis anni temporibus.Homines vero qui per rationem etiaperpetuo se refrenare poterant irrationabilitate superantes irrationalia pecora,millum sciunt modum, etiam ampliora
quam possum foedisiime attenrantes.
304쪽
GRursum animalia irrationalia a natura deputatum sibi
modum seruant,neque nisi quantum natura causa speciei se euandae extimulat,re huiusii Odi utuntur.Homines vero nulla habita ratione multiplicationis speciei,nulla considerata honestate modos indebitos,& quales natura horret coniunctiones adinveniunt sic in omnibus optimi creatoris δc pitui maenaturae donis abutentes, in suam temporalem perniciem, multo vero magis in sempiternum intercum paratum reuelari in die nouissimo.quando veniet iustus ille scelerum ultor, summa districtione exquisiturus rationem de cinnibus humano generi donis collatis.deus in aeterna saecula benedictus. Amen.
CFinit Considerationis physicae liber octauus. PsALMvs HOMINUM GENERI COM-
monitorius.pro donis magni dei futuris atq; praesentibus. Ttendite genus hominum ad beneficia creatoris veΛ stru quanta contulerit vobis, tota mentis virtute coaEx bit audim quae iam praesentitis in tempore istor transitet
ad considerationem eorum quae sunt quidem nunc abscondita ab oculis vestris,sed exibenda in tempore suo. Quod ad tempus hoc attinet,ecce corpus mirabile & nobilem animam donauit nobis:calorem vitalem ad operandum in corpore mirabilia ipse insevit corporibus nostris. bos omnigenos ad abundantiam prinstitu nobis, ut reficiamur ex eis ad abundantiam consolationis nostrae. Ad substantauonem corporis escam donauit ad lassicientiae non desuerunt ab initio quet nostro conducerent pastui. Per annos singulos germinat nobis terra Praestantissimos fructus suos,cuncta semina e matre terra progignunt sce-
Dderi prodire facit benignissimus creator deus firmamentum panis,& vino quod laetificet cor hominis hortos
Neque vero solum necessaria praebet sustentationi nostrae. - sed etiam quae ad voluptatis Notativit oblectationem abunde ministrat nobis.
305쪽
poterat quidem panis sufficere ad confirmandum corda taliorum hominum:& aqua in sitis refrigerium. Non haec tamen ipsi pro sua munificentia videbantur sussicienti aedelicias etiam voluit adiicere dc magnificas cibo rum diuitias. Praeter nanque panem confirmantem dedit carnes iumentorum magnorum atque paruortim: carnes volarilium,natalium, S gradientium super terram. Insuper & fructuum suauissimorum miram varietatem ex consimilibus fele lignis prodire iubet: mellis quoque duia cedinemn vani iucunditatem voluit adiicere. Non erat autem haec omnia humano pastui necessaria: suffecisset utique nutrimento hominum horum minus quis dimidium. Ritamen sic ipse voluit, qui gaudet magnifice bene facem ita illi visum fuit diuiter enutrire filios suos. Ita illi complacuit gustum quendam praebere superuenturae arternae dulcedinis quam licet non sit contemplatus oculus ipse tamen absconditam seruat se diligentibus. O quam magna multitudo dulcedinis tuae domine,quam pretparasti diligentibus te, quam erit beatus qui manducabit panem in regno dei. Si nunc ita diuiter, ita magnifice,ita delicate enutris corpora nostra, mortis corruptioni hecessitatis lege succubituraro quanta praestabilis olim resuscitatis, morteque solutis,inpraesentia vultus tui. Quomodo satiabimur,apparente gloria tua quomodo inebriabimur ab ubertate domus tuae: potati voluptatis tuae
Nunc quidem donec Adar debito subiacemus cibo tuo instauramus corpora nostra: usque dum adueniat terminus quem
constituisti unicuique ad persolutionem debiti. Ud calor vitalis quem insevisti nobis depascit, instaurata limentum a te subministratum nobis: donec tandem virtute deficiente mors adueniat: quam superinduxit nobis iniquitas nostra,& iustum decretum tuum. Illic vero absque metu mortis, & corruptionis pavore persistemus stabiles nihil erit consumens, nihil instaurandum in locum deperditi.
306쪽
Tria enim virtute longe illinc omnis profligabitur consumptiorinteritus dc mors non accedent ad tabernaculum sanctu
Non patiarur cibus ille tum quem apud te manducabimus, imperpetuum dissolui copositione corporis nostri,in perpetua immortalitate gloriosi indissolubilEsque conserit abiimita Panis que ibi propones conuiuis tuis non exhibebit laborem dentibus. molis non egebit dentium ut conteratur in eis. Illabetur per sese duIciter ut mel gutturi nostro de penetrabit suavitas eius usque ad intimum cordis nostri. Implebit luauitate animas nostras Omnia ossa nostra dicent omine quid simile potest esse huic dulcedini Gloria patri de filio de spiritui sancto. sicut erat in Principio.& nunc,& semperi de in secula i culorum. Amen. OI Finit Psalmus. .
sibus exterioribus,eorumque organis 3c sensibilibiis.
Raeter potentias illas vegetati uas, quibus Omne via P uens ab aut bore omnium Deo dotatum conspicimus, vel ad sutipsius conseruationem siue perfectionem,uel ad suae speciei sustentationem,experimur in animaritibus esse alias quasdam vires exteriores, quibus rerum extra existentium mirabili modo possunt species atque simulachra in se suscipere, absque ulla reali susceptione corporum illorum quorum apprehendunt simulachra sicque sit, ut caeteTa Omnia tam animata quam inania ala,possint hisce viribus animalia variti modis apprehendere: quaedam quidem longius absentia ,quaedam vicinius praesentia, iuxta virium ha- .rum diuersitatem,secundum perfectionem maiorem atque minorem. Has antem potentias sensiti uas dicimus, ut vulgata appellatione ab officio sensus appellamus. Horum qui dam organum habent exterius patens. rEsque ipsas non nisi exterius praesentes de obiectas percipiunt, ut visus oculum habet pro organo,de non nisi praesentialiter obiectos oculo colores percipit:quos proinde sensus exteriores res e appellamus. Λc de nis nunc praesentis libri aggredimur deterni ina
307쪽
tionem, te illis qui interius latent absconditi. post expeditum horum qui iam propositi sunt tractatum , sermonem Deo donante famiri. Ita enim ordo exigit disciplinae,ut de iis qlignobis sunt notiora,lensibiisque nostris magis exposita prius absoluatur determinatio, quam ad ignotiora & occultiora sat progressiis. C Λ P. I. De numero sensuum exteriorum ti specialiter de visu. E potentiis quas exteriores sensus appellamus dictis D ri,commod uni quot sint, & quae ipsorum obiecta,
Sunt auto sensus exteriores, quin in ,
visus, audit', gustus , odorat' & tact'. Obiecta quoque totidem sunt, licc videlicet, visibile, audibile,gustabile , odorabilen tangibile.
Omne enim sensibile,vel est uisibile ut colores, lux & lumen: vel audibile, ut soni: vel odorabile,ut odores. vel gustabile ut sapores: vertant ibile.ut calidum,frigidum,siccum, ociatmidum. I Vnde color est obiectum visus,hoc est,id quod per se, sensu visus percipitur, & cuius ratione caetera colorata videntur,ssib colore intelligendo lucem dc Iumen, quae se aiam per se sunt obiecta visus.Sontis,est obiectum auditus: sapor obiectum gustus odor olfactus:qualitas tangibilis, sub qua sunt calor frigiditas humiditas, siccitas.) Obiectum est tactus: ita ut nihil percipiat auditus nisi ratione sonit nihil gas us,nisi ratione saporismihil odoratus,nisi ratione odoris nihil tactus.msi ratione tangibilis alicuius qualitatis. Ad clariorem praediamum intellectum faciunt quaedam diuisiones Aristotelis,ipsuin sensibile in aliquot memora secantes. prior est.
Sensibilium, quaedam per se, quaeda
308쪽
idoeorum quae sensu percipiuntur, alia ratione suae naturae,& non ob aliud inexiliens percipiuntur, alia ob aliud Inexistens.Prioris exempla sane quinque sensuum obiecta, dolor, nus.&c. posterioris sutit omnia horum obiector inrisubiecta,ut homo,equus apis,planta,Sc. Ratione coloris videntur,soni causa audiuntur, odore ab odoratu percipiuntur,dc non ex propria naturae'.Altera diuisio.
Sesibiliu per se.alia sunt iuniuscuiusque propria sensus, alia comunia cunctis. Proprium sensibile est, id quod alio sensu 1entiri non potest, & circa quod error fieri nequit.
id est quod unico sensu exteriori per se seu speciem percipitur.& circa propriam quod sensus non errat seu decipitur ita ut videat non colorem, pro colore aut audiat non sonuiu, & ita in caeteriti
Sensibilia communia sunt , quc nul
lius sunt propria sensus,sed omnibus
Cuius sententia ex despitione praecedenti facile patet. sunt huiusmodi,motus, quies, numerus,figura,& magnitudo selieti aut itas continua permanens. Haec enim a pluribus sensibiis exterioribus percipiuntur,licet non ab omnibus,ut motus Ectactu & visu est perceptibilis,secunduin Aristotelem. EHabet autem hi quinque sensus,ssium quisque organum
organa sunt har c,oculus, aures, sin
pro sono, oretur non odorem pro odo licet ianoret quid sit habens colorem dic.
309쪽
aqueus siue cristallinus: in quo recipitur species ta eius virtute fit . isto in oculo. Dicunt enim in centro huius humoris perfici visionem. Et propter hunc humorem Aristoteles dixit oculum esse aqueum ,cuod probat etiam ex aquae effluxu. cum oculus fuerit conlatura,& ex prouidentia natur ae, quae circa pupillam circumposuit albuginem pinguem & calidam in modum adipis,illis animalibus quae sanguinem habent, item & palpebras: hoc ingeniose factun dicem a natura. vel humor ille pupillae per Digus non aliquando coagularetur vel congelaretur. Ab hoc autem humore ulterius tendunt alcerebrum,a duobus oculis duo nervi,qui in unum conueniunt sese intersecando,qui neruus opacus d est visi ius dicitur. Notanduin vero quod tam oculus,quam aruma,quam etiam potentia visu a,videre dicitur, verum id diuersis intelligitur modis.Oculus enim videt,quia visionis actit in se habet. Anima videt tanquam ericiens praecipuum actus videndi:& vidua potentia tanquam essiciens instrumentale. CAP. 1 f. De cibiecto visus,colore,& luce. Vnt autem que videntur ut diximus colores lux, des lumemquanquam lumen non proprie terminet visum. Est enim lumen species lucis, & lux in lumine videtur,& ipsum de se spargit per messium in organum disicut color diffundit suam speciein in organo,& per eam videtur pecies autem proprie non videtur, sed per ipsam νidetur id a quo diffunditur insensum. C Ubi notandum,quod color ut in oculo suam speciem diffundat, requirit luminis illustrationem. Non enim potest color immutare medium, necue proinde mouere sensum,nisi cadente su per ipsum aliunde lumine extrinseco.Lux vero non eget alieno lumine, qua quidem ipta secum lumen affert,in quo videtur.Vnde si sic esset color semper esset visibilis tam de die quam de nocte. Imo vero per contrarium,superueniente extrinseco lumine lux impeditur,ne videri possit: si superveniat inquam lumen maria Nam maius lumen obfuscae minus: quemadmodum manifeste patet in luna & stellinquae latent donec solis lumen abscedat post cuius abscessum videri incipiunt, si a liud non intersit obstaculum. Attendendum vero quod
310쪽
I3s diximus ut color videatur requiri ad luminis alieni illustratione. Na quaeda reperiuntur duabus rationibus visibilia partim ratione coloris sui,partim ratio e luciditatis vel fulgoris. Patet hos secundu in lignis putridis, uias cattoru, vermibus quibusda,& piscia ossibus. Haec enim in nocte, dc si quando ab eas lumen extrinsecu secludatur, videtur secundsi Iuce qua habent. Per diem autem cadente super ipsa extrinseco lumine secundum colorem proprisi longe alia videntur.Vnde et falli no raro cotingit eos, qui sulphur ala in cattoru oculos impigunt aut aduersus truncos putridos nocte consurgunt, ossatae
huiusmodi pro re qu pia pretiosa decepti colligunt existimarasse aut carbones Widere ignitos.aut homines armatos con-rra stantes,aut pretiosa quaeque metalla reperire. ef Haec ergo corpora sic duabus rationibus visibi lia ratione quide coloris quemadmodum alia corpora) no videntur nisi in lumine, ratione aute fulgoris illius no nisi in tenebris. Ssit aut quς secundo ide & de die videntur & de nocte,queadmodu videlicet fama ignis medio die videtur in lumine etia non Oprio. De nocte vero videtur per lume ppitu, quod de se diffundit. Secundu ide tamen videtur,quanuis non in eodem lumine. CAP. III. Quibus rebus conueniat color. Un inuenitur autε color proprie acceptus nisi tanta N in corporibus terminatis hoc est opacis,& quq trasucentia siue penitus diaphana no sunt.Licet aut solum color ille qui in extremitate apparet corporis opaci,super qd cadit lume a corpore lucido,moueat visum, atque ab oculo videatur est tamen secundu veritate color etiam partibus interioribus ipsius corporis opaci,aeque atque in extrema: quem
admodum ad oculu patet in corporis diuisione iubi manifeste color in utraque parte se offert, qui non per diuisionem illic generatur,sed ante diuisionem praefuit, tametsi no apparuit. Qigod autem non videatur nisi ille qui est in extremitate, inde est, quod hic solus lumine illustretur.Nam ad calorem qui interius est.non potest luminis fulgor pertingere. EAique hoc est,quod Aristoteles in lib.de sensu & sensato.