장음표시 사용
281쪽
gruo alimento , iustam sibi quantitatem adiicere& partes omnes sibi iuxta naturae suae conditionem adaptare varietate
tam pulchra , dispositione tam spectabili tamque admirabili ordine, et hominis ingenium nec herbulae unius sufficiat coprehendere artificium. Consydera enim tu arboris e semine Processione, quo modo in terram inferiae radices mittit easque ita infigit solide , ita hae tere facit in intimis terrae visceribus, ut post modicum vix euelli aut dimoueri nisi vi magna non possit, quomodo sursum stipitem ac truncum mittit, quEeTterne quidem vestiet cortice velut indumento aduersus aeris inclementiam, & frigorii aestusque iniurias. Intime vero medulla posita est & circunquaque venae maiores atque minores per totum corpus trunci dispersae, eaeque mirabili ordine abinuicem minores a maioribus procedentes, per quas nutrimentum singulae partes ad se attrahunt. Insuperiori vero parte, quam intrabiliter prodeunt de stipite folia. in quibus similiter venarum & arteriarum conspicimiis stupendi nnexionem. Et est qui de foliorum eadem figura eadem it uitas .el asperitas similis fere longitudo, latitudo, color idε, idem sapor , idem odor, & per Omnia maxima est arborum eiusdem generis similitiido. Taceo florum pulchritudinem,
α fructum dulcedinem, ac in utrisque mirabile artificium. Haec videlicet omnia originaliter ex seminis unius prodie- Re virtute. & in semine animalis, atque ideo ex semine hominis ex quo videlicet proles humana secundum corpus nascitur nonne illud vel maxime stupendum est, quod ex virtute illa quae in tam vilissima atque penitus deformi de
sordida materia inest,talis oriatur membrorum tam pulchra compositio, tam conuenientissimus ordo tam efficax dispositio membrorum, tam eximia singularu partium colunctio.
Videlicet ut in infimo pars aliqua lata fabricetur,super quam ipsum corpus debeat firme consistere. & qua debeat moueri de loco in locum cuius partis e tremum multiplice habeat diuisionem, ut sit velut in particulas dissecta materia,hoc est, 't pes habeat suos digitos in extremitatibus: atque hae rursum partes talem habeat ordinem. ut quae prim loco ponitur, caeteris sit & altitudine & crassitie maior, atque ita deinceps suo ordine, ut sit nouissimus digitus omnium tenuissimus &minimus. Item ut partes hae sic diuisae, in extremo pedis se-
282쪽
sundum quinarium numerum ita regulariter & uniuersali-xer distinguantur, ut monstrum iudicetur, si quando in una pede senaria inueniatur disti ramo.Iterum ut harum parti uni quaelibet in sui extremitate ex parte superiori duritiem habeat unguis, mirabili artificio & subtilissima coniunctione ita adglutinati carni & pelli, ut nulla postit excidere violentia quantumuis comprimantur pedes, aut urgeantur multi Haboribus. Item ut singulae hae partes, suas habeant iuncturas. in quibus possint incuruari, & prior quidem maior non nisi unam huiusmodi habeat in sui medio, caeteri vero binas. Et haec quidem omnia in pedis & manus compositione manifeste apparent etiam extrema tantum constiteranti. Ex aduerso autem in lupremo loco quomodo artificio maximo pars componitur rotunda, quae cranio uno in superiori parte tegitur ,hoc est Oileo tegmine ita durissimo de in Jii lubili, ut per annos plurimos in terra iacens non possit omnino consumi. quod quidem cranium carne decute operitur, unde crinium egreditur defluxus, partem illam unde quaque circum uestiens. Sub hoc autem cranio, nobilis quaedam 8c tenerrima formatur substantia, quam cerebrum dicimuς ea que secundum diuersas partes varie formata. ut diuersarum
virium aptam possit esse susceptaculum & organum diuersarum nobilium operationum , in qua insuper rotun a parte suprema ab anteriori parte consistunt oculi, in sua concauitate pulchre firmati t sic tamen ut facillime mobiles, quibus sunt etiam sua cilia & supercilia. Sub lus sunt nares, ad latus autem aures: sub naribus autem oris apertura ad ingressiim cibi, de per circuitum mandibulae dentibus plenae quorum i iqui in ipso ingressu cosistunt. tenues sunt & acuti, ad dissecandum atque scindendum impositum cibum .posteriores vero crassiores sunt de plus quam duplicati, qui partes cibi
iam anterioribus dentibus concisas possint velut molendo inminutissimas particulas conterere. propter quod etiam molares appellantur. parte autem capitis posteriori, Om nibus clausis nulla conspicitur apertur a r sed Mrui fortes, &itincturae mirabiles illic consistunt, qui caput partem supremam cum humeris parte inferiori conglutinanti ita ut cum caput humeros non contingat, pulchre tamen absque onere
ter colli interpositionem ab eisdem gestetur. Hinc vero ab
283쪽
humeris vehit duo rami extenduntur brachia duo, ad opus
quodlibet peragendum , eaque in medio curuabilia in cunito, extremitates autem similiter in digitos ordinate diuisas habentia, ut de pedibus supra diximus. EDeinde nobilissimum membrum cordis ita mirabiliter in medio animalis positum consistit, habens ad sui caloris temper amemum circu- iacentem pulmonem, aerein sua r spiratione continuo in modum follis attrahen:em, sicque suum calorem temperantem: vicinum etiam habens epar sanguinis officinam, & stomachum velut totius corporis coquum, alimenti totius suscepti-lnim. Habet insuper splenem, habet renes,habet intestina omnia, mirabili connectione & conuolutione disposita.
EQuod haec inquam omnia quae tantum figuraliter attingimus, & alia intus recondita multo mirabiliora ita ordinare, ita perpetuo in corpore hominis siue etiam animalis alterius ex seminis tam vilissimae substantiae virtute essicientur,quia non ista maximum reputet miraculum Nonne recte ubi videtur domino dixive Psalmista. Mirabilis facta est
scientia tua,ex me confortata est,& non potero ad eam mone & nos in praefatione Iibri huius recte videbimur hoc a seruisse, quod prodigia semper secum circunferant homines, quibusvis miraculis magis admirabilia Et quidem non ita multum videtur admirandum, si totam hanc connexionem dispositionemque membrorum, quam in nobisipsis conspicimus per semetipsum ita sua omni potEti virtute laesi asseramus condidisset si quomodo in principio Adam creauit de terra, ct de eius costa Euam, absque ullius virtute seminis, terram solam pro materia accipiens, & totam virtutem per sese administrans, ita & nostra corpora in sua dispo. sitione atque pulcherrima proportione per se idem ipse similiter fabricaret. item si ut in princtio arbores & herbas creavit,absque virtute seminis,lta & nunc potentissima sua iussione eas de terra faceret prodire. Scimus enim quoniam no est ei impossibile, neque dissicile omne verbum. Non nouum est nobis si magna faciat ille, de quo scriptum est. Qui facit mirabilia magna solus. Verum quod haec humani corporis dispositio ex operatione est virtutis, quae latet in paterno tem ne laeti dissima & vix nominanda substantia,qua absque abominatione nemo conspicit quodque in eo im praeciar a lae
284쪽
teat virtus, corpus tam admirabile se efficiendi atque fabricandi quod tota illiu s admirabilis dispositionis efficacia in illo realiter inexistat, id nobis merito in immensum aggravat Pondus cosiderationis nostrae, id prorsus stupidos & attonitos reddit, cogitque exclamare nos, & voce aperta confiteri. quod no solum ipse magnus sit in semetipso neque solum magnus in magni si, sed Se in abiectissimis, contemptibilii simi oue,& minimi s gloriosus.
CAP. XII. EDe longitudine & breuitate vitae & primum de calore naturali atque humido radicati. Nima autem ipsa vegetativa, per Virtutem vegeta-Α tricem licet vere prima sit, de praecipua causa supradictarum operationum nutritionis & augmentationis, eget tamen ad hoc ut supra tetigimus calore naturali pr o uti trumento, quo mediante suas istas operationes perficiat.Cuius quidem naturalis caloris , tanta est necessitas in corpore humano, & operationibus illius sustentationi necessariis, ut absque eo nequaqua possit an: ma in corpore permanere ipsoque deficiente, omnino necessarium sit animalist vitam deficere.' es Hic autem calor naturae igneae est,& perpetuo nutriri debet atque foueri in corpore hominis r quemadmodum flammani candelae & flammam quae est in lychno lameadis ini-
triri ad oculum cernimus, atque ita necessario nutrir1, ut nutrimento consumpto mox flamma euanescat. Oportet ergo
donec calor iste in homine permanserit, nutrimetum aliquod illi suppeditari in quo foueatur atquς conseruotur. Humidimi Q Hoc autem nutrimentum est humidum radicalet ut appςl hidiealei lant medici) id est humiditas natur a s, de ab initio gene
rationis simul cum calore naturali siue radicali congenita animali per principia generationis. Natura enim quae In corporibus omnibus viventibus per virtutem principiorum generativorum positit naturalem calorem, eadem ad conserua tionem rei,& naturalem dispositit humiditatem,qus calorem velut cibaret atque foueret, ad eum modum quo ab oleo .Pastitur flamma quae in lampade cernitur. CHoc autem radicate x naturale humidum, cum continuo
285쪽
Maeat pascere vorantem igneum colorem , esimque in humano .corpore S fouere, facile minimo tempore absumeretur, si non ipsius fieret continua reparatio, quemadmodum statim oleum in lampade deficeret. si non statutis horis oleum infunderetur nouum. Atque ad hoc necessaria est sumptio alimenti cibi atque potus ex quibus separatum humidum reparat humiditatem radicalem & inter tenet. Ipsum ς ero siccum quod inde accipitur, ad reparationem est sicci, quod per actionem caloris resoluitur. Non enim solam humiditatem racorpore gnis absumit, verumetiam partes carnium,ac cate- Torum membrorum ex omnibus tam siccum quam humiduresoluens,propter quod tam cibo quam potu animal indiget. Q Humidum autem istud radic, te nutrimentum radicalis caloris, non debet esse hurrida omnino aqueum, sed potius aereum pinguitque & visicosum sue unctuosum: quomodo stanima non simplicis aquae humido nutritur in lampade sed humiditate pingui & vnctuosa, cuiusmodi est oleum, aut cuium modi est in candela seu iam.Oportet ergo tale esse etiam humidum nutrimentale, quo radicate humidum debet reparari,id est non pure aqueum sed pingue,dulce, viscosum. Quare etiaad humidi radicalis reparationem no videtur potus ipse per se susscere.Non enim videtur ex ipso solo sufficiens posse elici pinguedo,sed concoctio cum cibo & ex cibi substantia solidiori facta commixtio. ad dit humido illi viscosam pinguedinem.Et quanto humidu illud pinguius fuerit, tanto ex ipso
minus calor consularit, quemadmodum videmus flammani in candelis ex sevo recenti atque pinguiori factis minus im quum destuire, diutiusque illis conser uari.
De causa longitudinis aut breuitatis vitae. X horum ergo duorum proportione, id est calore E naturali & humido naturali attenditur in omnibus viventibus longitudo vel breuitas vitae, secundum videlicet proportionem calidi ad humidum: ut illa in quibus optima st horum proportis, longissimae vitae iudicentur.
Ea vero in quibus minor proportio, vitae breuioris.
Ad quod tamen plenius intelligendum aduerte, quoa
286쪽
ympliciter sola quantitas materia: alicuius rei nequaquam vitam faciat longiorem vel breuiorem. Nam ad oculum videmus quasdam arbores parti uias diuti' pcrdurare alus multo secundum molem maioribus.Idem & in herbis cernia iis, in brutis quoque de hominibus. CNeque uniuersaliter caliditate excedentia maioris sunt durationis. Si enim fuerit non proportionatum huufidum,citius etiam aliis deficiunt,in quibus non tanta est excellentia caliditatis. Fuit enim immodicus calor non praesente humido sufficiente ad pabulum, ad rei celerem consumptione id ,ut in hominibus multum cholericis. Rursum frigiditas multa viram non ficit longam sieni o calor non fuerit proportionatus, ut possit sufficientet donaurari abundantia frigiditatis extinguitur,& necessario animal suffocato naturali calore perit ut videmus in iis qui sunt vehemen: ex flegmatici, item & in senibus in quibus d minatur frigiditas. Eltem neque siccitas multa per se causa est longi vitae. Nam senes multae sunt siccitatis: per hanc tamen ad corruptionem vergum. Infantes autem plurimos videmus per multam humiditatem deficere, cum videlicet calor multo humido opprimitur: quemadmodum ligna viridia ignem opprimunt & extinguunt subtus latentem.Hinc etiam euenit, at Dores illas quae prope aquas nascuntur minoris esse durationis, εc animalia aquatilia plarrumque breuioris esse .
quam greIsibilia. Abundat enim in eis humidum, idque non Calidum pingue de firmum, sed magis aqueum . CHarum ergo qua- & Eum litatum nulla per sese potest assignari causa longitudinis & dum viii breuitatis viti. sed calidum S humidum aequata ut ait Ari- durati stoteles praecipua huius rei sunt causa od tamen non ita nis cau- 'debet intelligi quasi humiditas&caliditas in aquali virtute sa. causa sint diuturnioris vitae,sed quia in debita de bona proportione disposita.Oportet enim calidum habere dominium
super humidum. Alioqui non conuenienter ex eo posset nutriri. In nutritione enim id quod nutritur oportet agere in
id ex quo nutritur. Actio autem non fit, nisi agente super passo habente qualecunque dominium . Quod ergo Aristoteles
ait,calidum & humidum aequata esse causam diuturnioris vitae intelligi debet bene proportionata:ita videlicet ut humidum non excedat calidui psumque suo excessu suffocet, neque vicia: m calidum sic excedat arique proportione humi- .
287쪽
du m,ut apsum cito ex edat atque absum ata
Quae complexio faciat vitam diuturniorem. X praedictis pateliinter complexiones hominu,diticE turniorem vitam praebere eam quae appellatur isanguinea. Et nim haec calida &humida, Estque humidi & calidi.& humidum est aereum no aqii eum : siquidem aeri respondet ista complexio,qui natura calidus & humidus est. Estque in hac calor temperatus,quoniam hon igneus est, sed aereus, Aer enim non in summo habet caliditatem Cum ergo in bac complexione caliditas sit satis teperata, Mhumiditas multa,eaqile pinguis & viscosa quae nutritioni calidi traxime est accommoda non videtur ad vitae prolongationem alia esse,conuenientior ex quatuor complexionibus. Eln cholerica enim excedit calor igneusn siccitas non prebet sufficiens pabulum excedenti calori. In segmatica, humiditas nimia obruit calorem debilem,& dum non potest super numidum dominari n. odicus calor consequitur non posse recte digeri humidum,sicque multae fiunt corruptiones, & animal perit. In melancholica vero complexione, nimia siccitaseli & calor modicus. Est enim in ii odiam terrae frigida αsicca. Harum autem qualitatum utraque vitae obest , quae in calido & humido consistit. Si tamen fiat harum complexionum commixtio, poterunt etiam aliae bonae compositiones inueniri ad vitaeco useruationem valde accommodae. Complexio enim cholerica & Regmatica, don in ante cholera αproportionato segmate duit urnam praebet vitam. Sanguinea & melanebolica non mala est,ubi melancholia fuerit m nor. Et forsitan talis positi fieri compositio , quae ad vit. melior esset quam pure sanguinea.
Eproportionem. .primarum qualitatum originalem esse causam
288쪽
Icet aut e dicamus iuxta Aristotelem & alios me-L dicos idem asserentes caliduni & humidum aequata & bene proportionata,ad eum modu Ii quo prς- dictum est,causas esse vitae diutulnioris i originaliter tamen po
inuicem proportionata secundum exigentiam v lx animalis ita videircet ut calor obtineat dominium super caetera.uc t inen frigiditate temperetur , nonniinium excedat ipsam humidi quo habet nutriri proportionem, ne subito absani-Pto nutrimento depereati Quomodo vehemens ignis cito consumpta materia mox collabitur,iterumque humiditas ita sis per Idiunctam siccitatem temperata ut non sit nimia, nequ excedat caloris proportionem,ne videlicet nimia humiditate obrutus calor extingatur,quomodo si igni ardenti perfundatur aqua copiosa. Et in quibuscunque huiusmodi temperamentum inuenitur quatuor primarum qualitatum,hI in .
im praecipua sunt, habentque dominium , quibus alia duo dum N humidum esse principia longis Vi . GuM
desset humiditati temperans siccitas utique p
dominari oportet in complexione longioris vitae , qu mai aut nualitates vitae dest viventibus necessariae d. anima rimantiae potistimum consenientes: primario tamenc .
' aemundario humiditas, quae caliditate n liab seuere. zopter quod in complexionet vim ρον:
289쪽
Dum locum calor obtinere debet humiditas vero secundurn Frigiditas aure ni S siccitas,mortis principia sunt ubi inualuerint. Vnde lenes quo amplius ad irortem tendunt eo magis siccos & frigidos effici cernimus. Et mortua st alim corpora maxima occupat frigiditas atque siccitas: omnis autem fugit calor , humiditas. Ex quo patet frigidum & siccum esse
ar Ortis principia,& vitae maxime contraria, ubi contigerit ea dominari .Propter quod complexio illa breuissimae vitae est, an qua istae dominantur,aut etiam eorum alterum, siue per se trigiditas siue siccitas. Nam illa directe calori aduersatur, in
quo est vitae principium: haec vero humiditati,quae est primet vitalis qualitatis fomentum.
CAP. XVI. Quomodo illa quae in principio multam habent humiditatem, ad longam vitam sint bene disposita. Otandum autem quod illa cor para ad longam vi-N tam sunt bene disposita,quae in principio maximam habent sed tan en proportionatam humiditatem: ita ut .ideatur calor aliquo modo latere sub tanta humiditate,ut multo tempore perduret calor antequam possit humiditatem coniunctam penitus euincere,& manifestum obtinere dominium:modo non tanta , sit ut omnino calorem obruat ac sussecando extinguat. Quae vero in principio sui or- tus adaeodum paucam habent humiditatem , ut statun calor possit euincere dc quasi superior apparere, non sunt diuturnae vitae. simile enim videmus in ignibus. Plaerunque enim
ignis ille qui subiicitur lignis viridibus , in quibus adhuc bestinulta humiditas, diutius delitescit,iacesq; absconditus, prius uam possit super materia apposita potiri dominio:& interum quidem prorsus quasi ea tinctus apparet atque oppressus,quandoque tamen vigore resumpto resistens fortiter , a pelnsque viriliter tandem adhuc gloriose emicat, & in altum flammam sustollit quasi in victoriae signum. Et manifestum est talcm ignem multo esse clurabiliorem, quam sit ignis alius stipularum aut straminum aliorum ve tignorum valde Qxiccator um,qui in materiam ob humiditatis defect im statim obtinet dominium.
290쪽
EAtque binc contingit non raro,ut isti qui in infantia, imis in pueritia grauissime fuerint periclitati de vita,& perpetuo
quas in langore vexati,iongi ssimam vita vivant, cernanturque in aetate prouectiori valere bellissime , postq humidum illud,sub quo calor eorum periclitabatur de sub quo mo quo da oppressus delitescebat,iam fuerit euictu, de calor post longa patientiam obtinuerit principatum. Quemadmodum ad oculum cernimus,ignes ex carhonibus sulphureis compositos, aqua perfusos,post paululum multo voraciorem flamma dare.& calorem maiorem,simul etiam durare longius. 4s Hinc iterum contingit eos interdum qui per totam vitam languere videntur,longam tamen vitam ducere. Signum est enim in eis quod nec calor tantus sit qui omnino possit manifeste in humidum dominari, neque tantum humidum et Possit e Itinguere calidia m: sicque calor ob modicitatem non multum potest lium idi consumere,ac proinde humidia minua commiscetur extraneo,remanetque purius,& ad caloris nutritionem magis efficax. Attamen quia calor tantus est ut se possit aduersus humidum defendere de illius saltem aliquid qi ianuis non ita multum ad suam nutritionem excedere, idcirco in vita animal permanet.languens tamen, propter suruficientis caloris defectum,& quia non satis quantum Operationes animali conuenientes expetunt dominatur. NPatet etiam ex praedictis ratio,quare illi qui praecoci sunt ingenio, id est, ante multam aetatem valde ingenio pollentes, plaerunque conspiciantur praematura morte occumbere, ut vix interdum virilem,raro autem senilem attingant statem. Est enim signum,quod ab initio pauca in eis fuerit humiditas de multa caliditas. Humiditas enim multa impedit ingenium. Vnde qui multum habent sanguinem,non sunt ingeniosi, eo quod sanguis sit humidus: sed qui paucum sanguinem dc non ita humidum habent, utcunque cholera mixtum , id est satis sicci im de igneum .Quia ergo in his ab initio pauca est humiditas,cito calor dominatur,dc acquirunt siccitatem ad operationes sensuum de ingenii requisitas. Super uincens enim sua activitate caliditas,cito corpori dat conuenientes Operationes,quas mediante calore corpus habet: ac proinde ante consuetum tempus ambulant,loquuntur,discunt,morantur,phan