장음표시 사용
321쪽
prop'er nutritionem ad sibi conuenientis acceptationem . et ' ' disconueniemis abiectionene. Alterum vero est soluiti boni S commoditatis gratia, videlicet loqui & verbera formare: quod simpliciter non est necessarium humanae vita quando - quidem de uiuuabsque hoc officio vitam seruant. Propter . . Cquod etiam primum ossicium in omnibus hominibus cernitur habere lingua, donec vivunt:secundum vero quibusdam defici De vocali aurem arteria ad quam superius dictum Vocalis arest fieri debere collisioneni aeris ad formandam voce, nota- te Ia quid dum est,quod distingvitur a via cibi. Est enim alius meatus sit. Per que cibus trunsit ad stoniachii,& alius per quem aer per respirationem attrahitur, voxque formatur. Nam via cibi ad stomachum tendit, via autem aeris siue vocalis arteria ad pulmone, cui adfert acrem pro cordis refrigerio: istque via aeris multo arctior& angustior qira sit via cibi. Et quia non lo-ge a via cibi vocalis arteria distat,iccirco prouidissimus nature aut hor operimenta ei desuper posuit quod dii animal cibum sumit via vocis claudat ne aliquid alimenti a suo tramite deuians,inclite ipsam incidens, animali adferat vitae pericii lum,ipsum suffocando aut strangulando, quemadmodum nonunquam accidere videmus iis qui inter epulas p tofusius solent cachinnare:quod ubi contingit, non cessat pulmo tussim concitare,& aerem versus partem superiorem ii tirer pellere, ut vel impetu adiiciatur si fieri potest) quod aer is trami tem impedit,& nisi pellatur, animal strangulat.
CAP. X l. bie De vocibus articulatis S inarticulatiq. Vaedam autem voces sunt,quae certis articulis pos-Q suur distingui & secundum particularum aptam distinctionem ita percipi, ut etiam respondentibuς literarum figuris describi possint, quemadmodum experieneia monstrat,illa nos certis characteribus depingere,quae abetio Nimbus vocibus articulatis proferunt tir. Est enim inter articulos vocis 3c characteres hiatii odi mirabilis q taedaui corresprindentia. per quam fit ut unum horum alteri respondeat possit te alterum alterius fungi ossicio.Quicquid enim per vocem praesentes facimus, id per scripturalia correspondentem absentes quoque agimus: suntque literae ipsae quaeda vi vicariae absentium voce .
322쪽
illa autem vox quae nullis certis distinguitur articulis, vepossit correspondentibus charact eribus figurari,sed prorsus indistincta est & membris non distinguitur, dicitur vox in-' articulata. Cuiusmodi sunt voces brutorum animalium,ut boQuid vox vis mugitus,ouis balatus,canum latratus, equorum hinnitus, inarticula Irumque auium garritus, quanquam per artem & humanam industriam harum quasdam videmus pauculas aliquot articulatas voces formare,quod ab illis famis inedia, & importuno prccentu potissime ea torquetur. Id quod de Psitaco ac corvis Satyricus Persius testatur his versibus, Quis docuit Psita cum suum chaere Corvos quis docuit verba nostra conari Magister arris ingeniique largitor,venter.Voces item puerorum clamantium,& ebriorum atque furiosor uni vociferantium iussique consimiles,articulatae non sunt,cum nullis figuris respondentibus ponunt depingi. Ouis enim bouis mugitum,quis canis latratum aut eiulatum depingat ullis characteribus sic& muti vocem quidem dant, quia tamen eam 1ion debite articulateque distinguunt, vocem non proferunt articulata in .eI Vbi attendendum est quod longe aliud est loqui aliud vocem formare.Neque enim quicunque vocem sormant loquuntur. Loqui enim dicuntur illi tantum qui verba
formant. Non omnis aut ea, qui vocem edit, verba format. Non format enim verba nisi qui articulatam profert vocem Nam voces marticulatae verba non dicuntur. Procedit autem haec articulata eloquutio e T mentis conceptione , neque
anuenitur nis in humana specie. Ex ratione enim & mente oritur articulata eloquutio:quae dum id quod ordinate concipit & apud se cogitat, suae naturae consorti,id est,conuenietibus hominibus cupit significare vocem talem edit secundum suos articulos Ae membra apte distinctam.quae id quod in mente est possit debite & ordinate iuxta quod in ea est repraesentare. Puerum quia vos non potuit nisi ad praesentes fieri, neque sonare potest ad nimium distantes, frequenter.autem usuuenit, ut quis longe absentibus proditum velit animi sui conceptum hinc & scriptura in adinvenit humana ratio articulatam,qua vocis defectiani suppleat. Nam literae apud absentes vocis vice funguntur.Est autem dc scriptura quaedasn inarticulata,non minus quam vox :qualis videlicet
est quam paruuli antequam characterum formam effingere Literae
323쪽
LIBER IX. I ssint edom Uncerto calami trami depingunt. EAduertera
men non esse solum voces articulatas eas, quae in id: Omale
aliquo determinatam habent significatione a. Nam cum interdum homines ad iocum animi gratia, linguam peregrina aut barbaram se loqui fingunt veluti si fingens peregrinumine idio. xa loqui, pleno ore dicam buthanabar bucachum, vel alia huiusmodi ψoces utique sunt articulatae , non ta I en in ullo idiomate quod equidem sciam quicquam significant Attamen porcst omnis vox articulata ad significandum imponi,& vox ad placitum instituentium fieri significatiua: quε admodum voces nouas quotidie videmus recipi ad significationem,quae ante hac in nullo idiomate fuerunt significaritiae. GSciendum est etiam,quod solae voces articulatae ad placitum instituenti uni significant . Oirnia enim idiomata quantumcunque barbara, vocibus Guntur articulatis ad sui animi conceptus exprimendos. Neque ullum est idioma aut esse potest,quod inarticulatis utatur vocibus . Pleraeque ta- vox hali, men voces inatticulatae sunt significatiuae naturaliter, nimi- raliter si is Tum omnes illae quas ex naturae instinctu videmus animalia gnificati- bruta ad aliquam sensus passionem indicandam formare.Ne ua. que soIum in brutis, vel umetiam in hominibus, ut ploratus Infantium, gemitus infirmorum suspirium dolentium; In animalibus etiam brutis,latratus canum, mugitus boum, balatus ovium. Ad huiusmodi autem articulatae vocis sormationem,non suffcit pulmo & vocalis arteria, sed alia insuperii, Requisita frumenta sunt necessaria quae voci dant articulationem. Na -d voce ni Praeter illa duo quae ad simplicem vocem formandam suf- articula sciunt requiruntur etiam lingua palatum, demes , ut mini- tata murra quatuor, ad quos fiat velut limatio atque colatio,& duo labia ,per quae fiat expressio. Et in quibus haec instrumenta deficiunt, aut fuerint impedita eoce hi efficiunt in articulata. Vnde vetulas dentibus deficientes videmus vix articulatum vixque distinguibilem sermonem posse edere, item de eos qui linguam non habent iii: egram, vel non liberam & liga
Esed haec de voce articulata & in articulata dici a sufficiant quae ob hoc prolixius aliquanto deduximus. quod ab aliis Plaerui que videremus onussa, cum sint tamen valde digna consideratione physica . vox enim huiusmodi articulata est
324쪽
DE SENSIBUS E XT ER IO RI B V s
qua homo manifesto N speciali Dei beneficio citet a anima-ia praecellit: propter quod totus etiam peculiaria ad eana habet init tumen:a quae illa non habent.
CAP. XII.' rebo CDe sono qui appellatur Echo.
Vandoque aute in auditur sonus quasi rediens illi Q unde fuit emissus, di velut sonus soni vestigium sub sequens. Quod fieri occipiendum est per refluxionem soni repercussi ab obiecto corpore, sicque reuertentis ad amem qui sonus.cum longinquior adueniat ad aureae 3tpote reflexus & repercusicis , admodum pilae resilientia a loco ad quem directe fuerat proiecta merito posterior tem
pore auditur. Fit autem haec reflexio & repercussio niari e circa montes aut sylvas S aqtias,aut in corporibus concauas
ut in templis habentibus restinentes instudines. Et illic tardius subsequitur Echo primum sonum , ubi latior est reuer-- beratio distatque longius id ode fit repercussio. In templis - ii vero breui 3c aptates ludine coaptatis. vix Echo auditur sub ari sequi. sed simul cuni prima voce se adiungens, quasi sonum
duplicat, & mirum cantantibus est subsidium, si pauci sint:
quemadmodum contra onus glaue si nimii., eo quod subsequens fortis reflexio prioris emissi soni, grauet & velut o primere laboret lonum directum emissu in posterius.
sis Vbi notandum,quod iuxta Aristotelia, sententiam) semper
Hi s fit soni repercussio & ressexto , quamuis non semper perci piatur. Interdum enim ita debilis est reflexio, ut non valeat percipi:quemadmodum lumen quidem semper resectitur de reuerberatur,sed plerunque tam infirma est verberatio, ut lumen non iudicetur , quemadmodum in umbra candelae per noctem contingit, ubi in umbra ei quaedam luminis refle-Σio sed non iudicatur a sensu propter debilitatem . Nam si, non esset reflexio luminis, sequeretur per diem loca omnia plena esse tenebris ad quae non pertingeret directus solis radius,atque ita loca plurima destitutaeinent lumine . Sed quia lumen solis admodum potens est,iccirco etiam rest cxum ip- sius lutinis facile cernimus. Ita ergo dicunt in omni sono sieri reflexionem .sed non semper auditu percipi. e fit quanquam communiter Echo non nisi In terminatione soni auditur sit tamen priorem partium soni xque re nexio, sed nonii i
325쪽
aduertitur,propter parte soni subsequentem quae sortius immutat auditum cum sit sonus directus quam Echo, cum sit
sonus reflexus. Verba autem Aristot.sunt haec.
Fit Echo cum aer factus unus ob vasuci locum qu ς terminauit ipsum atque dis lui prohibuit, inde resilit veluti pila repulsus.
Quorum sensus ex praecedentibus claret. CAP. Xi II. Quoil visus nobilior est auditu, α qnomodo visus auditu. anticipat. Voniam vero visus mouetur a suo obiecto, absque in motu locati,dc absque reali sui obiecti in medium effusione,tantum speciem obiecti absque omni corporali immutatione,per medium deferens suscipiendo .Audi
tus vero non nisi per exteriorem motum corporalem, δέ rea
lem obiecti propriis in medium effusionem: iccirco visus spiritualior & nobilior iudicauir, quam auditus, ac per consequens ceteris etiam sensibus auditu minus spiritualibus. i-sus enim omnium sensuum spiritualissimus est, & per consequens maxime sui obiecti facillime perceptiuus. EAtque hinc etiam est quod dici solet, visum anticipare, siue anteuertere auditum.Prim enim ad organum visus peruenit obieci: uipsitu secundum suam speciem . quam ad auditum perueniat ipsius obiectum. Quia enim sonus diffunditur per motum localem, qui successive fieri debet & tempus postulat cum sit motus corporalis color autem absque motu corror ali sua in speciem diffundit in oculo ad eum modum quo lux suli di fundit lumen id est.in momeruo absque successione j iccirco non mirum videri debet si visus citius percipiat colorem aut lucem quam auditus sonum. Hoc aute est, visum anticipare vel anteuertere auditu, C Jod ea perientia quidem nobis ad oculuin nonnullis manifestat. Qui enim a longa spectant caedentes ligna in filius,prIus vident securim ferientem truncum . quam sonum ex percussione sequeiate in aduertant. lino prius in altum elevasse eos securim ad iterum feri edu cernat,
326쪽
ipiam prioris imis sonittis ad autem fuerit delatus. Idem vident qui a longe mulierculas super aquas lineorum immim licias eleuato ligno excutientes spectant. idipsum quoque min corruscatione contingit, dum prius tuiminis spledorem Oculus cernit,quam ad aurem tonitrui soniis pertigerit,cum tamen secundum veritatem tonitrui concusuo praecedat.
CAP. XIIII. Quomodo in homine visus M auditus ad singularem filε
Llud autem in con*deratione operum Dei & nata I rae valde admirabile est ,quod in humana specie nosolii plura voluit ponere organa,M nobiliora quam snt in speciebus inferioribus brutoria animalium, veruttiam eadem illa quae communiter dedit honuni & aliis animalib in humana specie ad usus quosdam peculiares & secundum
singularem aliquam excellentiam constituit. Visum enim&auditum communem fecit etiam aliis animalibus,eatenus videlicet quatenus suae conueniret naturae, ut scilicet a longe possent alimentum & sibi conuenientia videre ac prosequi. aut disconuenienν& inimicum fugere,itemque personiam vel incitari ad id qd conueniens est , vel absterteri ab eo quod disconueniens. Peculiariter ei iam propter hominis utilitatem
cui a natura caetera sunt subiecta ut per humanae vocis δε- illum possent dirigi & gubernari quemadmodum animalia domestica videmus ad vocem hominum vel accedere δε- mench pabuli gratia, vel effugere & attentare desistere,propter vocis terroiem. aut etiam moueri & gradum sistere, secundum directionis imperium. GIn homine autem peculia liter hi sensus ali roris boni ut Aristoteles ait) id est discipli- . . nae & prirdentiae gratia sint. Ostendunt enim ut ipse ait plu-' rimas rerum differentias,ex quibus consurgit tein platio,& circa agibilia humanasque aAiones disere: io. inc senes ple-ς- rumque prudentiores sunt, utpote plures habentes diuersaturerum experientias, quae ex particularibus rebus saeptiis visis vel auditis gignuntur in bomine, per comparationem intellectus. GEst tamen disserentia quaedam inter visum & auditum , quod visus est plura per se dinoscenda secundum se melior prompti6rque habetur, & quantum ad ea quae corpori suiu necessaria magis homini deseruit, quoniam ubiqu*
327쪽
sese offetunt visibilia no item audibiliai neque se ad animistis bonum & vitam inter tenendam est necessaria sonor um. vecolorum perceptio atque discretio. Omnia enim corpora occurrent: a colorem habent, insuper etiam sensibilia communia magis visus discernit quam auditus. Soni vero in paucis inueniuntur, di non ita passim occurrunt. Vox autem in paucioribus reperitur. EPer accidens tamen auditus melior est de quantum ad animam vere utilior, quoniam disciplinae plurimum consert,propterea quod ad disciplinam capienda hic sensus optime subseruiat. Sermo enim quo docens utitur non nisi per auditum capitur,atque ita reruin utilissimarum & dignissimarum cognitio,auditus ministerio in nobis comparatur. Vnde fit ut qui a natiuitate caeci fuerunt, nullum habeat
impedimentum quin euadant doctissimi atque sapienti Dimi. Nati autem surdi non ad modum possunt esse sapietes,tametsi ex visis polsint habere magnam in particularibus experientiam ad ea. Haec tamen utilitas de qua loquimur ipsi audirui per accidens conuenit. Sermones enim illi pleni disciplinae, quantum ad ipsum corporis ad auditum nihil amplius emciunt in homine quam si aliam quamlibet edas vocet quomodo in brutis animalibus videmus quod nisiil amplius accipiant ex sermonibus plenis prudentiae, si in aures eorum insonentur,quam ex vocibus nihil significantibus. sed intellech est, qui per auditus ministerium tantam homini conseri lublimitatem Visus ergo per se ad plura eaque animali secunda Vitam corporis magis necessaria est melior, auditus vero per accidens ad ea quae mentem oblectant, Ze intellectui condi cunt utilior habetur.Qua de re forsitan in libro da intelle tu& voluntate latior fiet determinatio. C Λ P. X v. olfactu εe eius obiecto. Ost visum atque audita tertio Ioeo ponitur olfact', P qui perciptiuus est atque discretilius odorum. Est autemnaec potentia sita in duabus carsiculis, quae sunt Olfactus
intra nares similes capitibus mamillarum,quae sunt organum instrume olfactus.Estque hoc organum secundum aliquam participa- tu&obietionem naturae igneae & igneum aliquod quemadmodum or ctum. ganum visus supradiximus esse de natura aquae,& auditus de natura aeris. Ad quod organum cum odor a corpore odorifero diffusus pertingit,fit odorati A
328쪽
C De modo ante quo odor a corpore odorifero diffusus contingit ad ollactum, notandum sicut de solio dictum est ,ad eius diffusionem requiri moria in localem , ita ad odoris diffusionem sumalem quandam euapotationem siue exhalatione. Corpora enim odorifera dactantur evaporariones quasdam& ut dicam essumationes aliquas efficere, per tenus vapo ris ab eis resolutionem. Cuius si mun est,quod temporis successu minui videntur, id quod per evaporazionem satis probabiliter videtur contingere. Vnde per diem quando calcet viget flores experimur magis odorem diffundcre,quam per Doctem. Cuius non alia videtur causa, nisi quod calor diei educie fumositates aut vapores a corpore Odorifero, frigus autem noctis,quodammodo condensat atque consti ingit odobalia, ne tunc ita fumositates effundant. Mam se sit ne vero ad oculum cernimus cum odorifera ut thus & ligna boni odoris cremantur per multam fumo sitatum exhalationem copiosi firmum effundi odorem. Vnde licet hanc evaporationem oculus aperte non semper percipiat, est tamen omnino rationi id persuasibile ex his quae cerninnis, a rebus odoriferis virtute caloris citiusdam qui in odorifero est aliquam fieri evaporationem, per quam odor dita funditur ad organu olfactus in quibusda quidem grossiore a quibusdam vero subtilioru nixta narii ram & disposui ne corporis odorem fundentis. EFx quibus ratio claret, ob quam corpora quaedam nullum de se fundunt odorem, quia scilicet
nullam de se fundant cvaporationem neque essimi abiba sunt: quae etiam temporis su essu non videntur minui.lmo nec in igne posita minuuntur, quemadmodum aurum quod dicunt esse minime odorabile, quoniam ex eo nihil resoluitur propter quod & igne nihil deperdit. GAduerteiadum tamen PMulta corpora aliquem de se odorem fundunt, Jc aliquam e Naporationem , quem tamen non facile homo percipit,eo homo fit impcrfecti odoratus, neque, possit nisi excellentiores odores percipere. Vnde dicit Aristoteles, terrum habere
dCre,& magis ars,aurum allic nequaqua. Nobis tamen vulgo ut non aurum, ita nec serrum, neque argentum videntur
odorem diffondere. Quod autem homo impersectum habeat hunc sensum odoratus, experientia satis monstrat. quoniam quidem animalia qusda acutius exactivique olfaciunt,
329쪽
ut canes δἰ vultures. Vnde hunc sensum prae omnibus dicunt in homine esse imperfectissimu causam assignantes, eo quod
iuxta cerebrum eius Organum sit, P sirum. Homines au in incerebri magnitudine & frigiditate,caetera animalia excedere,compertum est. de oportet organu olfactus quod igneqnaturae est calidoque& sicco perficitur impedimentum aliquod accipere ex vicinitate cerebri in qualitatibus contra riis excellet iis, ut no ita exacte possit singula percipere qu0- modo in aliis animalibus in quibus non est tanta cerebri fri- viditas aut magnitudo, aut in quibus non est tanta vicinitas: huius organi ad cerebrum.
CAP. XVI. Quomodo odoratus in hominibus secundum aliquid persectior est,secundum aliquid imperfectior. Idetur tamen quodllic dicitur de imperfectione o V doratus in homine, secundum debitam moderationem sane intelligendum non quidem ut simpliciter
si peior olfactus in homine, sed quantum ad aliquid. Simpliciter enim dicendum potius, quod praecellat bominis odoratus. cuius intelligentia aduertendum est. quosdam OVpkς esse odores,qui grati sunt aut ingrati olfactui,ipsique vel de- ψψψς
Iectationem vel tristitiam adferunt per accidens tantum RPropter alterum, nempe propter sapore dc alimetrem quemadmodum odor carnis igne concoctae & ad esum aptae ipsi
olfactus gratus est, & propter saporem & propter cibum. vescilicet ex odore tali grato attrahatur ad appetedum & qu tendum huiusmodi cibum. Nam sicut sapores cibariorum sunt delectabiles & grati esurienti, ita & odores. Odores tamen ad sapores ordinantur. Vnde saturatis & expletis posteaquam sapor fit ingratus non amplius gratus est odor ille. qui propter saporem experitur,sed incipimus fastidire quod ante appetebatur. Vnde etiam fit, ut odor idem qui uni ani, mali est ingratus & execrabilis, alteri sit placens & delectabilis,propter saporem ad quem ordinatur. Quemadmodum exempli gratia) cani est odor cadaueris gratus, eo quod &s,pore oblectetur. Homini vero, quemadmodum sapor, itata odor detestabilis. Sic allii odor, iis qiii saporem & esum amant, non est ingratus: contra vero, illis est abominabilis
330쪽
Odores odor,quibus sapor displicet. Hi ergo odores qui sic propter
non Ppter saporem appetuntur, sunt per accidens appetibiles. EAlijsaporem vero sunt odores qui per se adierunt delectationem,& P-ῖ ati. pter alterum cuiusmodi est odor florum, ita & aromatum odoriferorum, quae non nisi ad olfactum pertinent. Haec enim non proptet gustum expetuntur, neque gratia alimenti,
sed propter ipsam odoris in sese gratiam. GInter hos autem duplices odores ponit Aristoteles talem differentiam, Pprimos communiter & homines & bruta percipiant, quoniam aeque scilicet utrique alimentum accipiunt, quod per odorem cognoscunt esse naturae conueniens vel disconueniens.
Secundos autem odores solum dicit hominem odoratu percipere Non enim videmus canes quanquam acuti admodum olfactus ullo modo moueri ad storum odorem l & si canis in gramine locum sta quaer at cubandi,non videtur magis ad ii cum ubi flores sunt odoriferi,caput reclinare, quam ad loesialium ubi similes non fuerint. Si tamen florum odorem perciperet, videtur quod magis ad locum boni odoris naturaliter olfactus organo ferretur. CCum ergo homo non solum odores illos qui propter alimentum expetuntur aut fagiuntur olfactu percipia veru metiam illos qui per se & nullius alterius gratia olfactum oblectant, mani festum apparet quod simpliciter in homine quam in aliis animalibus olfactiva potentia nobilior sit atque sublimior. Quanto enim potentia quaelibet latius se extendit, lauto videtur nobilior.Et precipua ratio ob quam homo praeter animalia caetera etiam odores per se appetibiles percipiat, videtur esse nobilitas de praecellentia ipsius potentiae in homine supra potentiam similem in brutis aliis: quemadmodum in homine auditus nobilior est & sublimior, quam in aliis animalibus, eo quod non solum sonos discernere, sed articulatas voces distinguere posst. Ein1od autem superius diximus imperfectum esse hominis olfactum propter cerebri magnitudinem, frigiditatem,Sepropinquitatem,ita accipiendum est, quia si fiat comparatio olfactus humani, de olfactus canini ad unum aliquem odore qui utrique sit perceptibilis. id est ad odorem comestibilis, talis odor citius & longius mouebit canis olfactum quam hominis. Et huiusmodi odorem aliquem contingit canem percipere suo odoratu, quem minime percipiet hominis odoratas.