장음표시 사용
361쪽
Vnde etiam interdum ratio particularis appellatur. Esti enim
collativa intentionum indiuidualium, sicut ratio intellectiva. uniuersalium.Vnde homo ex apprehensiorae formae lupi,non naturaliter mouetur ad fugam. Nam si videat eum ligatum catena forti, aut alio modo constrictum, ut non timeat nocumentum,non solum non fugiet ab eo, sed etiam accedet ad videndum & contemplandum propius, tan Nam dignum curiosa inspectione spectaculum. Verum per quandam collationem, dum videt eum ad se hostiliter accurrere, & conspicit sortem impetuose accurrentem, apprehenditque ut se fortiorem & ii quo timet superari, ita fugam eligit aut resistentiam ita ala quod facta collatione) magis videtur eligendum. Subseruit quoque haec potentia rationi, cum illi fuerit coniuncta. ut in hominibus. per eam etiam ratio & intellectus dirigit hominem in omnibus actionibus particularibus, quae
ad corpus spectant. Quomodo etiam intellectui ad intelligendum sitbseruit, dicetur posterius suo loco. CAP. VIlI. De Ioeo & dispositione huius aestimatiuae. Aestimari-Abet autem potentia ista phantastica& aestimatiua ua cur p Id locum in m 'dio vetriculo cerebri sita in medio,in- sica in meter memoratiuam a parte posteriori & imagina- dioceris itiuam ex parte anteriori, tanquam indifferenter ad utranque bri. sese potens conuertere. Nam circa species quae in imaginatitia seruantur manifestum est eam operari,dum ex eis ut iam
diximus elicit intentiones non sensatas, dum species illas componendo & diuidendo format sibi quas vult imagines
de intent: ones. Ad memoriam vero se conuertit, quando in
ea ut posterius dicemus suas intentiones reponit, de quando
vult rursum eas inde accipit,vi circa eas phalasietur.
Medius autem cerebri ventriculus in quo hanc potentiam sta dicimus,locus est admodum calidus ad quem multi spiritus continuo ascendunt: propter quod in continuo motu est, plusquam aliae vires praedictae. Atque hinc experimur mirabilem huius potentiae in phantasiando componendo & d iudicando celeritatem & instabilitatem,& facilem de una ad aliam transitum. Maxime vero febricitantes id experiuntur 'propter spiritum inflammatorum continuam sursum agitationem qui in phantasia operantur mirabiles composiaoncs
362쪽
N diuisiones. De virtute autem huius potentiae,miranda trindunt Medici, quod frequens in humanis corporibus ex ea fit realis it riuatio quem adnaodum etiam quotidiana nos docet experientia E mi vero qui hanc potentiam qua vi unam Phantasiae tractauimus) in duas malHnt diuidere priorem vocant phandi aestimati iasiam,quae componit & diuidit species in imaginaritia serua offici u. tas posteriorem vero dicunt aestimatiuam,quae tui dictu est intentiones elicit ex speciebus in Imaginativa. seruatis. De memoria sensitiva. CAP. IX. Vomodo autem sensiam communem diximus habere proximum sibi repositorium suaru specierum a sensibus exterioribus susceptarum' ita & haec vu α- minatiua proximu sibi habet a posteriori parte cellarita, atq; repositorium suaru in intentionum a speciebus imaginatiueti, compositionem di. diuisionem elicitarsi. Quemadmodu enim necesse futi sensiim comunc habere tale repositoriu. eo quod ipse species in absentia diu seruare non posset, propter continuo noua occurrentia sensibilia, atque etiam propter cople-Monem organi sui quod ad suscipiendum no ad coseruanduest a natura dispositum: ita virtuti astimatiuae necessariu fuit habere cellariu in quo suas intentione3 reconderet, eo quod non posset in se eas diu conseruare, propter continuam aliarum aduentantium suscep:ione atque efformationε i propter quod adiunctum debuit habere tale cellariu, in quo ia in elicitas intentiones absconderet, ac velut in thesaurario reponeret, ad quod oportuno tempore posset recurrere,quoties sibi Nemoria. placitum esset huiusmodi intentiones resumere. CHςc autem virtus intentionum eiusmodi conservativa, appellatur memoria siue vis memorativa. quae ob causam praedictam rectὸ thesauiis intentionum potest appellari, sicut imaginatinam nuncupare solent ibesaurii in formarum. Quemadmodum
enim imaginatiua conser uat species rerum, sic memoria co- seruat intentiones speciei tim. Licet autem utrunque hoc cellarinna imaginatiuae scilicet & memoria) deseruiat aestan. a-tiuae siue phantasiae, memoria tamen praecipuus ipsius est thece paratio l/Wxu - Ex Vt mamfesta id comparatione ea sensibili pulchia. bu. declaremus) imaginatiua comparata ad aestimatiuam velut fouea est,unde effodit homo argentum vel aurum & tanquam ager in quo metitur numinum, memoria vero est
363쪽
Isctanquam arcesin qua effossum infertur atque recossatur aura vel :argentu,& tanquam horreum in quod congregatur frumentum ab agro. Quomodo enim ex terrae venis effoditur aurum:sic ex specieb' in imaginatiua seruatis aeli imatiua e- Iicit inteliones. Et quomodo auru effossim infert holm in aream,sic erutas elicitasque intentiones tecondit in memoria. CAP. X.
Virtutis memoratiuae locus quis,& quomodo dispositus.
Ccipitur autem nomen memoria tripliciter. primύ .
A pro ipso actu memorandi, cum videlicet ad inten p ςxtionem seruatam in mem tria phantasia excitata, mςmQxigactu rei praeteritae recordatur. Secundo, pro habituali me- RςςςPu moria.quomodo rem illam dicimur vulgo habere in memoria, cuius intentionem sic seruatam apud nos habemus, ut cuvoluerimus. possumtis actualiter de ea meditari, vel phanta-sari, etiam si actu nihil de illa cogitemus. Tertio ut in prς- senti loco principaliter oportet accipi pro ipsa virtute & potentia,quae intentiones ab aestimatiua accipit & retinet.
CQuae quidem virtus locum habet iii posteriori parte cete-bti Nest nouissima potentiarum interiorum. Unde ex Occipite, phy sionomi recte coniiciunt memoriam. Qui enim bonum occiput habent, de quasi tumorem quendam magnum in occipite, hi plaerumque bonam habent vim memoratiua, quemadmndum experientia ad oculum monstrabit animum aduertenti. Et quoniam sicci est bene conseruare,oportet hanc partem cerebri magis siccam esse, & aliquantulum duram, nimiisque humidam, & molle quam lint partes aliae cerebri priores. Neque sufficit siccitas talis de durities qualis et in parte imaginatiuae, sed est subiectum memoratium maioris siccitatis quam imaginatiuae. Nam imaginatiuae non incumbit tam diu seruare, susceptas a sensu communi species, quam retinere debet memoratiua su as ab aestimatione vel pliantasia acceptas intentiones. Imaginatiua enim maxime propter phantasiam siue aestimatiuam est , ut tandra
teneat species rerum, donec conuenienter phantasia intentiones elicuerit, & vellit negociata operataque fuerit circa eas. Non autem propter sensum communem, ut ipse rursum
inde accipiat in rei absentia sensationem. Memoratiua vero ordinatur ad firmam retentionem intentionum su2e2tarum,
364쪽
qtias in ea recondidit a stimatiua, ut post longum etiam tempus cum oportunum fiterit possit haec ad illam habere recux sum.& vehit depositu reposcere,cum iterum uti placuerit.Unde b virtus memoratiua, dici debet pisclua virtus consex
CAP. XI. De memor atiuae virtutis diuersitate ex organi dissipositisie. Celei iter X P κdicti de perfectione memoriae in siccitate.'
apprehen- P tς x x xi , quare qua excellenter sunt botuς ap- dente, o P xbςnsionis Plaesiique non admodum valeant melae iunt hie me iVJuomam videlicet in eorum cerebro nimia est humi- . ditas a qua bonam illam & celerem habent apprehensionem. Illi vero qui mediocris & utcunque tardae sunt apprehensionis,plaerumque magis pollent memoria. Nam tarditas illa apprehensionis,argumentum est maioris siccitatis:quae tarditatem illam essicit ut apprehendendo, m conseruando aut c apprehensa,confert. Illi vero qui omnino sunt non dico tardae sed malae apprehensionis, ut sunt nimium hebetes quibus vix quicquam potest imprimi, nequeunt esse bonae memoriae p-pter nimiam duritiem, quae difficillime recipit impressione. - Possumus autem memoriae disserentias . secundum diuersitatem figularis impressiorus dissinguere, hoc modo.Sigillumai multi- ςnim si ιmprimatur Φn materiam valde mollem,suscipiet qui . - dem facile impressionem,& figuram accipiet a sigillo imples ' sam. sed nimium leuiter ab ea deperibit, neque est impressio Α μ stabilis. ita sunt quida quibus ob nimiam humiditatem sub stantia cerebri est nimium mollis.st hi facile quidem recipiti ut impressionem . ntentionemque transinissam a phantasia cito suscipiunt quemadmodum facile est in luto imprimere vestigium sed no diu retinet quod impressum est, moxque eius obliuiscuntur,& evanescit quod fuerat memoriae commedatum. Est vero materia sigi lianda sit nimirum dur a utpote cornea adeo ut vix possit qualemcunque suscipere impresesonem,ne sic quidem bona erit conseruatio, eo quod sufficio ter non potuerit imprimi imago. Atque huiusmodi sunt quibus est cerebru nimis durum, ut vix suscipiat a phantasia impressionem, aut nimis tenuiter suscipiat. Quς impressio quoniam nimium superficialis est, facile obruitur: 4uemadmo
365쪽
LIBER T. rsydum in tenaci & compact a terra modice impressum vestigium,qui anq magna Violentia impressum , facile latren oppletur pulue te,nec perdurat ad ullum tempus vero in materiam satis mollem non tamen nimis mollem sed vicunm. dura, fiat impressio,apta ac bona erit sigillatio. Efficiet enim mediocris mollicies quae ex teperata est humiditate ut ad suscipiedum sit materia Idonea.Mediocris autem durities quae ex mediocri est siccitate boc pret stabit,ut firmum permaneat quod ei tam pressu huiusir odi lunt,quibus subiectum me-marativae bene tempcratum est, ut neque nimis durum sit neque nimis molle. Hi enim non dissicultes recipiunt impressionem,& difficulter deleri auferrique permittunt quod fuerit impressum. Quorundani vero uella Oria, secundum aliquid bona & secundum aliquid mala dicitur . Qui enim ita durum habent cerebrum ut difficulter satis impressionem accipiant non tamen ita duram quin forti impressione sid est. magno labore.& longa frequentique meditatione bene pos. sint & perfecte tandem imprimere, nan minus etiam quam aliqui videntur facile receptiui,hi secundum aliquid mala dicuntair esse memoria,quatenus nimia exigitur disticultas mimprimendo. Non tamen omnino mala, sed secundum ali-ruid bona , quatenus videlicet id quod ita magno labore &iligentia bene tamen & perfecte acquisierunt,foelicissime
retinent ut per omnem vitam vix possunt obliuisci. Atq; huiusmodi videin' nonnullos,ea quae ante multos annos probo valde labore memoriae insculpserui,potius quam impresserunt,in longam aetatem ea ipsa Optime tenere: adeo vita in senes possint grammaticorum rudimentorum canones quasi ex recenti depromere memoria. Est autem hoc signum magni laboris,quem in huiusmodi ediscendis impenderunt adolescentes.Nam quae paruo negotio ediscuntur,ine
moriEque imprimuntur labore modico, haec ut plurimum facile excidunt: iuxta quod vulgo dici solet, cito deperire. Zod cito acquirituricontra vero,fixius haerere quae cum difcultate acquisierimus.
senes de pueri quare non bene memorentur. X his patet ratio,ob quam senes pleruque videmus E esse obliuiosos,ac malet memoriae. Facit enim in eis
366쪽
continuus desectus humiditatis,& nimia exiccatio cerebri 'pariter & frigiditas calore naturali deficiente nimium excrescens, ut cerebiu plus iusto exiccatu di induratu non bene pol sit impressiones suscipere. Propter quod vix tenui relicto vestigio intentionis impressae facile ipsum obliteratur,que aduodsi supra diximus, de iis qui sunt sit pra modii hebetes. I intelliginius aute hanc mala memoriam in m nitia senibus, quanti ad ea quae in senectutis tepore comendant memoriae '
isti, tur tacite. Quod enim cerebro donec molle esset ac bene di ci ' positu na bene perfectee; semel fuit impressum, in senectuteqq durescat atq; exiccetur, nihil per hoc impressioni nocetur,imo magis ipsa videtur hoc ratione firmari. E Jemadmodu erepti gratia si in cera ia molle imprimatur sigillum
apteq; ac plene ipsa suscipiat imagine,impressa aurem conuenienter imagine fingamum certa illa in modii cornu indurescere,manifestu est. per hoc susceptat figurae nullii fieri detri-rventu. Imo vero fit tanto ipsa firmior atque solidior quanto magis indui uerit materia. Caeteria quod ad notias impressiones attinet suscipiendas,nihil dubium est duritie ista superuenientem magna praestate impedimentu. Atq; ita profecto se
Dabet senu menio a. pueri vero .propter ratione contra-De puer, ria,n emoria in principio nulla habent,vel admodum modirum me- ca propter nimiu humiditatis excessum, quae in eis maximemoria. abundat in annis prioribusImpedit enim ista ne impressio-nc possint retinere,quonia humidum male retinet. imo verocii nimia fuerit,impedit etia susceptione. QuEadmodum vi delicet si in aqua aut lutu nimia comixtum aqua sigillum imprimas,nulla relinquitur impressio. Tam ei si enim verum sit humidia esse suscepi iuu, id tamen intelligi debet de mediocriter humido. Oportet eni in latam esse siccitate, ut sufficiat ad suscipiendum. EAristo. vero in libro de memoria & reminiscentia, liam assi glia in senibus & infantibus causam Vtruque comunem, videlicet quod in continuo sint motu : illi 'utilem, propter decrementum: hi vero, propter augmentum tuebitur tamen diligentius rei veritatem contemplantisausa alia superius assignata esse potior magisque praecipua
367쪽
LIBER X. I 68 CAP. XIII. Q Iare quaedam memoriae diutius inhaereant, quae timcitius abeant. Pon solum autem inter homines diuersos secudu nN organi diuersam dispositionem considet an iis lasemoriae diuersitatem , veru metiam in eademe maria quae da n attendimus fixius haerenda, quaedam citius euanescentia.Nam id unu queque in sese docet experientia, quαdam eorum quae cogitaurimis. Huius autem potissima causa esse videtur bona & fortis in memoriam impressio. Quanto min fortius aliquid in memoriam impresseris, tanto minus potest effugere C Contingit autem id dupl:citer. Prima quidem unica vehementi impressione,cum intentio ipsa multo, vehementique spiritu a phantasia in memoriam defertur, illique a phantasia seu aestiirativa diligentissime commendatur. v velut in profundo collocatur,fortiterque ex phantasie Vehementi ad ipsam conuersione memoriae infigitur. Ac tuc quidem ita se habet phantasia tanta diligentia & vehementia memoriae hanc re sic commendans, quomodo solent homines rem quam nequaquam perditam vellent,custodibus magna attentione de multa vehementia fideliter commendam Et quomodo ea quae bene seruata volumus. & nequaquam perdi sustinemus,in profundo &intimis penetralibus tepo- maius Quae enim in propatulo aut in ipso stati in vestibuli ingressu exposita sunt facile auferuntur ita ea quet nolumus nobis excidere,& de quibus alias aliquando pira nasiari volumus atque cogitare,quasi in profindo reponimus me noriae. Himisi odi autem sunt vel ea quae nos vehementer offendunt.& de quibus ultionem oportuna tempore intendimus meditari,que nadmodum do Iunone apud Virgilium m-... dicitur,Manet alta mente repostum iudiciu n Paridis . sic &' canes eorum a quibus grauiter affecti sunt plagis, agnitione profundissima re inem me noria. item beneficia singularia solent grati i profundo collocare memoriae, si quando oportunam possent referre gratiam. Cuius egregiu etiain in bruto animali exemplum describit Aulus Gellius, in libro No- Aulis, ctium Atticarum, te leone quodam, lamnatum ad bestias ser Gelli .
Muiri, propter veteris anicitiae beneficium,memori sua gra-μtudine a morie praestruan e.
368쪽
secundo n odo infigitur aliquid irremoriae non quidem Propter unam aliquam veheirentem impressionei di , sed per. frequentem ipsus quod in memoria repositum volumus reuolutionem,& st pius iteratam talis rei cogitationem quomodo facere solemus in disciplinis, ubi aliquid didicimus quod
seruatum volumus Frequenter enim illius cogitationem retiolum us,ut singulis cogitationibus aliquo in memoriam relicto phantasiati vestigio tandem firma solidaque quasi per
Iiabitum relinquatur impressio. Et hic modus est disciplinae maxin e accommodus.Non enim potest memoria melius foeliciusdiae stabiliri in re apprehensa semel & cogitata quam per frequentem eius meditationem & Imaginis crebram reuolutionei'. e Nam prima illa per vehementiam fortis im- gessio maxiine ex rebus insolitis fit,accedente aliqua perturatione insolita in bomine ut cum Iiotro ex nimia sibi facta iniuria vehementi salive irascitur,aut ex magno accepto beneficio plurimum laetatur, potissimum cum praeter opinionem di spem istae uenerint,vicum ab eo quis accipit iniuriam , a quo miniae credebat, aut ab eo beneficium a quo minime sperabat. Item cum de praese nil malo aliquo graui grauiter tristatur, aut cu ex re aliqua admodum insultra magna consurgit in homine admiratio. in huiuslixodi enim absque frequenti meditatione facile fit impressio tantum per una rei cogitatione. In iis aute quς ad disciplina spectat,pletruque non ira euenit,sed frequcti meditatione est opus. Neque difficile fuerit ista incorporabilis per analogiam declarari. Potest enim t a fortis fieri unica sigilli impressio in materiam,vt alte Atimsez ra adiicere no sit opus. Quod si unica impressione no sit perde memo- fecte expressa imago frequens expressio , repetita perficiet, ria& rei- quod fortitudini prioris in pressionis deerat. Atq; hoc est qdn iniscere. in libro de memoria & reminiscetia ait Aristotele meditationes .i. crebras imaginum repetitiones tueri memoriam atque confirmare. C A P. XII ll. memoria angusta,& ampla,& Pitida dei dispensatioe. Nueniuntur aut e quidam memoria qui de haben-I tes bona sed angusta & modica neque nisi paucorii suscep tua. Alii vero amplam habet & plurimorum coseruatiuam. Priini plerito, ex hoc cognosco tur, quod tumorem in occipitio habeant no magnum, sed tamen apte
369쪽
disposuit m. Atque huiusmodi frequenter sunt, qui magno
pollent ingenio dc Donrem habean. cornutam , magnumque sinciput. Posteriores vero magnum habent tumorem,&in altum utcunque ascendentem, vel a posteriori parte protensum. Et hi pluerunque non ita magno sunt ingenio. Non debet autem utrisque horum eadem esse ratio studii, neque Dilio eleeidem in memoriae commendando conatus.Non enim omni- attende. bus omnia conuenuini,sed unicuique iuxta sui ingenii qua- Iitatem,susque complexionis dispositionem sunt instituenda sua studia. Eprimis expedi pauca ea quq optima un mem ria reponere maximeque necessaria & cauendum illis est ne in augustum hospitiolum nimis multa velint per vim intrudere atque simul cogitare, amplius quam possit augustia serre memorialis horret Non enim linc illis cedet prospere , si tentaverint. Eligant proinde optima,& scitu dignissima ,maxillaeque necess. iria,quae in memoria recordant maxinfi autem generales veritates & uniuersaliores notitias , ex m. ibus
alia possint plurima elicere. Qui vero alterius sunt conditionis, his magis licitum est per multa vagari,& plura sibi in memoriam recondere. Habent enim horrea ampliora,& in quae
plura possint inferre. id tamen prouideant, ut haec multa secundum congruum disponat ordine, alioqui paruum ex multis possessionibus fructiim relaturi.quod hi liusmodi hominibus sepe numero solet acci ere.Vbi enim non est ordo,adest mox confusio. Attenla autem.quam provide qtiam sapienter,sua dona bonorum omnium largitor distribuit , unicui- Vide pro que prout opus habent ad mensura in dispensans, nulli vero uida Dei I eus omnia dedir.illi enim qui bono sunt ingenio quibus bo dispenta . na est appreliensio. bona imaginatio, bona aestimatitia siue tiQnc . pliantasia lii pleriique memoriam cernuntur habere angustam. Qui aute in prioribus utcunque deficiunt in posteriori frequenter supplemeinu accipiunt. Nimirum, qui a bene ingeniali id est bene apprehendentes se aestimates in no ita multis eget in memoria conserii andis Ex pauculis enim q in sua angusta memoria tenent absque magno negotio possunt plurima per suu ingeni v & inuentione efficere . Non est autem Opus multorsi iam perfectorii co seruatione, si absq; negotio propte possis ea ex tepore prout ii ecessaria fuerit fabricate. Neque necesse est multa secum deferat praeparata antequam'
370쪽
egeat,qui omnia quibus eget,mox ubi indiguerit, ex sese poterit adinvenire. Atque ita qui magno sunt ingenio, & stimatiua praecellunt,cum ex seipsis plurima possint ad inuenire,atque ut fuerit oportunum de nouo labricare, nihil opus habent ut multa secum iam fabricata iam adinventa semper circunfera r. illi vero qui ingenio sunt tardiqz es,qui per sese ad inueniendum vel fabricandum non multum sunt idonei, bis opus est, ut ea quae operata sunt diligenter custodiant.& quae adinvenerim vel per seipsos,vel per alios diligenter conseruenti Quemadmodum verbi gratia si quis artem habeat,ubilibet locorum fuerit ex terra aut lapidibus passim obuiis facili labore modici pulueris,quem ipse nouit, admi-xione)fabricandi aurum,huic quorsum opus erit si peregri nari velit,milito se auro onerare,quod per omnem viam secum circunserat 3Nonne huic sufficiet quod secum serat puluerem aut substantiam illam modicam,per quam possit ubi libet locorum ex materia obuia facere si ui aurum , quantum indigueruZIlli vero qui hanc ariem nesciunt, necesse habent pro totius intineris necessitate copia auri secum deferre. Ita iane prudens omnium bonorum largitor Deus mirabili sapientia cuncta distribuit,ut in omnibus ipse laudetur & glorificetur benedictus in secula,Amen. CAP. XV.CQuomodo reminiscentia disserat a memoria.
On est autem idem reminiscentia & memoria , ne- N que reminisci de memorari, cum hoc etiam brutista ' conueniat illud solis hominibus. Reminiscimur e- 'I rim alicuius rei.quando ipsam prius cognitam sed obliuio-miςimV ni data in& elapsa me memoria,per alterum inmemoriaco seruatum iterum reducimus ad memoriam. Hoc est, cum rei alicuius habuimus notitiam. si iam rem non possumus memorari cum volumus,atque Ita ex aliquo quod adhuc in memoria n0bis remanet, procedimus ad illius rei oblitae cognitionem .si enim exempli gratia sesterno die librum aliquo in
loco reposui sui iis loci hodie nequeo memorari,& quantumcunque de hoc cogitem . non mihi occurrit locus. exciditque memoria,ira ut non possim illius pro meo placito memoraris deinde ad rem illa obliuioni datam reuocandam