장음표시 사용
371쪽
in memo iam reuoluam apud me ipsum Ioca omnia in quimbus pridie fui,& eos cum quibus habui colloquium,& nego
tiorum quae in unoquoque locorum egerim,sicque ex memoria alicuius horum deuenio in cognitionem loci illius ubi librum reposui. iam dicor huius loci reminisci, cuius tamen simpliciter non potui memorari. Ex quo patet,quod ad reminiscendum plura requiruntur , quam ad inmorandum Nam ad memorandum sufficit,quod de re prius cognita iterum cogitemus, ut praeterita est de ante cognita. Id enim adiici oportet quoniam non dicitur simpliciter memorari, quicquis de re ante cognita iterum cogitat. Na si quis rem aliqua
ante cognitam penitus obliviscatur, eandemque post annos vel dies aliquot denuo addiscat,ita quasi nunquam ante cognouisset, neq; aliquando se cognouisse in praeterito attendit. hic non memorari rem illa dicetur,sed denuo addiscere.Qui enim memoratur,is ex specie conseruata apud sese mouetur ad cognitionem rei ante cognitae. Qui aute no ex colaruatione speciei apud se mouetur ad cognitionem , saltem secundu partem aliquam is non memorari dicendus est. Aliqua da vero haec comixta sunt,ut rem aliquam partim memoremur partim de nouo addiscamii LVeluti eu mihi alicuius hominis noistia pene exciderat memoria,nondum tame penitri seruatur enim adhuc aliquo modo in memoria eius species sed tam debilis,ut per se sola in vix sufficeret ad talis rei cognitionem reddcenda usi simili aliquid ei trinsecum accederet,quod secundum partem aliquam denuo docendo memoria adiuuaret. Ad memoradum ergo requiritur de sufficit rem ante cognitam ut tale iteru cogitare. Reminiscentia aute plura exigit. Requiritur enim pr cedens obliuio,& vehit di scontinu ata, siue interrupta memoria Quorum enim non praecedit obliuio,eorum non reminiscimur sed memoramur. Non tamen quaelibet rei oblitae resumpta cognitio: reminiscetia dicitur alioqui iter u discere esset reministi sed cum stilla notitiae resumptio ex aliquo memorato & non oblito ex quo procedimus ad ulteriorem notitiam eius, citius memoria exciderat. E Neque satis est quod aliquantum tempus intercesserit quo illitis rei non habuimu actualem
memoriain .ses necesse est ita trisse rem e 1 tra memoriam, ut
volenteν ipsius memorari no potuerimus per Propriam spe
372쪽
maxime quaeritur minime inuenitur.
ciem.Vnde quod ante diximus iuxta Aristotelis senientiam
reminiscentiam esse memoriae discotinuaret & velut interruptae .id non est intelligedum secundum aetum . sed lectandum habitum.Tunc autem dicitur secundum habitum memoria discon inuata, auando etiam volentes memorari non possumus. C Patet insuper,pssse nos reminisci eius rei cuius species adhuc seruatur In memoria. Frequenter enim id contingit ut species in memoria sertiata tunc non Occurrat, neque se offerat phantasiae,quando maxime quaeritur. Nam id saepenumcro nobis accidit,cum rem aliquam maxime cogitare volumus,tunc eam velut effugere, & quantumuis requiram' non Occurrere,ita ut laepius hac ex causa nobis ipsi grauiter impatientia conturbemur. in tali ergo statu positi, si propter rem illa cuius propria species non occurrat,& quae ultro sese non offert iterum cognoscendam, ad aliud aliquid quod actu memoriae occurrit conuersi, ex tali aliquo redeamus ad cognitionem rei quam quaerimus, utique reminiscimur rei illius eo quod ex altero memorato non per speciem propriam,illius notitiam In nobis recuperauimus mansit tamen vere in nobis species talis rei, licet non tum occurreret cum quaereretur. Id enim frequenter nobis usu venit, ut quod hae hora volenti memorari nequaquam occurrit, hora sequenti etiam ultro non requisitum sese offerat: quod utique non fieret,si penitus species ipsa emigrasset. EQuomodo enim in ampla suppellectili contingit' interdum , ut illud quod pene
ante oculos est no inueniamus etiam tunc cum maxime quoerimus,qtiod posti nodum Vbi quaerere desinimus .vltro sese a fert conspectui, ita & in speciebus,intentioniblisque seruatis in memoriae cesario sunt enim illae supellex memoriae) contingit saepenumero, tunc minime occurrere ipsa etiam quae vere secundum speciem suam praesentia sunt,quando diligentissime sollicitistaneque quaeruntur,quae postmodum abeunte talicitudine sese non requisita produnt
C Quare bruta non possint reministi,de quid sit
Olligimus ex praedictis verum esse quod ait Aristo
C teles memoriam quidem & in irtationalibus animatibus inueniri,reminiscentiam non item.zaperien-
373쪽
ita enim cesta discimus, animalia memorari queadmodum canis videns eum a quo aliquado caesus est, recordatur verberum & inimicitiae, propter quod latrans in fugam se con-aicit. Reminisci autem non possunt. Qui enim reini nascitur, rem illam de qua vult cogitare non osterente seipsam cogitationi,d ponit per aliud velle inuestigare ,& ad hoc faciendum medium quaerit ordinatu per quod possit in illius deuenire notitiam.Tanta autem facultas non est irrationabilibus animatibus, ut ita ordinate a proposito possint ab uno procedere ad aliud. Quanqua in enim ex uno possint venire in aliud, per sensus cognitione & stimationem , non tamen nisi quanto naturaliter unum ex altero cosequitur quemadmodum ex apprehensa forma lupi, ouis ad inimiculae aestimatione transit , dc ex voce prolis apprehela transit ad amicitiae aestimatione. Verum id non nisi ex naturae est ordine, quoniam videlicet secun 1si naturalem inclinationem ex uno illo rit,in eis alterius cosequitur aestimatio. Non possunt autem bruta id quod ψltro no sese offert proponere sibi inquirendum atque inuestigandum, atque propter hoc medium quaerere,eligereque ad illud rememorandum quod quaeritur oportum. Hoc autem, ad reminiscentia requiritur. 4IQiia tum ergo ad actus reminiscendi atque memorandi, videtur Memorla manifestum quod non unum memoriae & reminiscentiae a- & reminictus diuersi lint.Quod si de ipsis potentiis interrogetur. qua- scientiς a- Iis sit ipsa reminiscendi virtus,an sit ipsa potentia memo a- ctus di tiua in homine nobilior quam in aliis animalibus, unde hoc vers. habeat ut sic possit discurrere, in alia aliqua sit potentia distincta ver i similior videbitur responsio, quod non una aliqua potentia singularis debeat poni ab aliis pridictis distincta, unde habeat homo ut possit reminisci. Neq; tamen cum memoria videtur esse eade potentia Memoria enim ad hoc non sufficit, ut ita ordinate proponat inquirere quod no occurrit , neq; eius est medium sibi proponere ex quo ordina te procedat alteruta Haec tame ad reministentiam diximus spectare.Non eidetur ergo virtus reminiscit tua.eadem esse potentia cum memorativa. Evirtus aute ςstimatiua secundum eam nobilitate qua in homine obtinet uti supra dixi- mus QTcere videtur ad reminiscedi actum Potest enim ita homine discurrere in particularibus eaq; ad inuicem conse
374쪽
Bene ingeniati bene remini scutur,sed non semp
rEdo ex uno ad aliud ordinate procedere, atq; ex alio aliud Peruestigare,queadmodum ratio in uniuersalibus. Neq; so lum in seipsa potest ex una intentione elicere aliam,verum- etiam in memoria quod ipsius est cellarium ex una offerente se specie ducatum accipere poteli perueniendi ad alteram
CQlli bene reminiscatur,& quomodo debeat fieri bona reminiscentia. T quonia reminiscentia non ad memoriam spectat E fieri potest, ut is qui bonam habeat reminiscentiam id est , qtii bene racileq; reminiscitur mala sit memorians vero qui male reminiscitur,bona sit memoria pr ditus. Imo plaerunq; ingeniosi in quibus est bona aestimat ua & bona imaginatio γ non ita bonae sunt memorix, attamen bene admodu reminiscuntur,quoniam bene de ordinare sciunt procedere ad eius quod quaerunt inuestigationem. Contra vero contingit, admodu bona esse memoria eos qui malae sunt reminiscentiae,ut homines male ingeniati mem ria polletes optime memorantur, male tamen reminisci pos sunt siquid non occurrat, eo quod aestimatiuae de femi non possint ordinate procedere, Ze per media cogrua quod i tendat per uestigare. Sciendu aute est quod ad reminiscendum oportet accipere medium conueniεs secundu aliquem modii ad id cuius volumus teminisci. Oportet enim id quod accipitur ad inuestigandu aliud, habere cum illo aliqui habitudinem, vel similitudinis vel coexistentiae vel ordinis vel
dissimlitudinis, vel contrarietatis , vel cuiusibet colunctionis. Solemus enim rerum'gestar um quarum nos cepit obli uto,ex iis quae simul tempore gesta sunt recordari. Et cum quid eoru quae memoriter tenemus forte nos fugerit, ut non ad voluntatem mox succurrat, ad ea quae antecediit conertimus memori a .sicq; ex iis quae praecedunt ea quae secundum ordinem subsequuntur reuocamus ad memoriam. Item ex uno contrario in rec ordationem alterius obliti contingit deueiure ex similitudine quoque rei mniscimur similium . item ex vicinia de ex ordine quolibet unius ad alterii. Et quia una
eademq; res habitudine liabet ad plura, suntq; ex uno plura irata cosequi secundu diuersum ordine , hinc est,quod etiam
375쪽
conuenienti asi impio medio ad reminiscendu non sempercontmgit reminisci eius quod queritur. Sepe enim medi ii in quod assunt itur, ducit nos ad id quod non quaerinnis,& Impeditur qui siti recordatio. CAP. XVIII. De somno & vigilia.
Rius autem quam sensititiarum virium claudamus P determidationem, superest, ut desonino Sc vigilia vel pauca dicamus.sunt enim haec e sensus passiones ut ait Aristoteles & circa sensum habent fieri. Neque enim in ulla specie inueniuntur somnus & vigilia. nisi ubi inuentis tur sensus. Nam plantas nemo dicit vigilare aliquando aut dormire, quoniam sensum non habent. Caetera autem animalia sensum habentia,interdum vigilare,interdum dormire percipimus. Quyd tametsi non de omnibus compertu sit . experientia, ob quorundam sensitum imperfectionem putat 'μ' . tamen Aristoteles rationi consentaneum, omne quod sen- - 0 'nosum habet vel unicum ut pote solum factum aliquado dor- fing '
mire,aliquando vigilare.Sunt' autem somnus de vigilia con- x 'trariae possiones,ac proinde circa idem habent fieri,adeo ut cuicunque conueniat vigilare, eidem 3c dormire. atque econtrario.Contraria enim circa idem habent fieri subiectsi.V de nullum animal vel semper dormire potest . vel semper vigilare , sed aliquando quidem dormire, aliquando vigilare debet. e Est autem vigilia,sensuum libertas atq; solutio,cum sensus animalis liberi sunt ad operandum suas operationes, obiecto oblato.& impedimento secluso. Somnus vero, sen suum vinculum est , atque ligamen, quo ligantur sensus non possint suas exercere operationes etiam si obiectum offera-
. tur & impedimentum omne extrinsecum remoueatur Nam
id manifeste in dormientibus cernimus, nullo sensu eos do- Q ' . . nec somni passione premuntur quicquam percipere. Ne- nus&vique enim vident coram astantes, neque auditam. neque tactu gilia aliquid percipiut,donec expergiscantur. Non sufficit autem Vniim aliquem sensum animalis ligatum esse , c teris solutis: sed necesse est omnes sensus otios animal ipsum habes esse pariter ligatos. CNon qii xlibet tamen sensuum ligatio, somnus dicendus est. Sant enim morbi quidam priuantes hominem setasu atque motu-dicunt esse venas quasilain in
376쪽
collo quas siquis apprehenda' atque constringat , ipsum animal. mox sensti ac motu priuatu in collabitur. M amfestum quoque id est in morbo apoplexiae , quae penitus hominem motu & sensu priuat. Non appellatur tamen huiuimodi se suum ligatio somnus.Somnus enim , quies est sensuum a natura illis deputata, ad recuperationem virium. In morbis autem huiusmodi nulla est sensuum quies aut reparatio , sed potius destructio atque debilitatio.
CDuplex somni utilitas in animalibus.
T autem cognoscatur,quod no temere neque frWV stra Deus naturae in animantibus somnum posuerit,aduertendum est duplicem ipsius somni in animalibus esse utilita em,uno necessitatem. Primuin enim,ad animalium virium facit reparationem. Omnis enim virtus naturalis, quae non absque fatigatione perpetuo potest exerceri aliquatio indiget quietis intermissione , ut possit instatirari qmete,quq nimia fatigatione deficeret. Id manifeste videmus in motu proarestiuo a Ri in alium. Quia enim in peypetua continuitate ambulare non valent, necesse est subinde quaelcant ac demum rem mittis viritu, progrediatur. Eita& organa sensuum, quoniam nimia vigilia fatigantur, indigent intermissione quietis, ut resumptis reparatisque virib', iterum ad suorum officiorum possint aptam functione redirαsunt autem vires isti. tam exteriores sensus,quam interiores , maxime tamen videtur propter interiores sensus somnus esse necessarius. Secudo est sommus utilis atque etianecessarius,propter virtutes vegetatiuas. In animalibus enim virtutes vegetatius nutriti uastalicet, auginentativa ct gene ratiua impediuntur per exercitium virtutum animalium. Quanto enim vires animalis. id est sensituis & motiuae,ma gis intenduntur,tanto naturales, id est vegetatiuae magis re mittutur. Propter quod in hominibus studiosis N in re qualibet multum sensu occupazis,peior fit nutritio atq; augmentatio : in hominibus autem ignauis quique animalibus viribus minus utuntur melior fit nutritio atque augmentatio maior.Ft multum vigilantes macrescere videmus atque paIlescere Dinniculosos autem vehementer impinguari. Quoniam ergo virtutes naturales per exercitium virtutum anse
377쪽
LIBER X. 373nialium impediuntur, ideo propter salutem animalis ipsiusque valetudinem se mandam provide naturae aullior tempus somni instituit: ut animalibus viribus ligaris,naturales virtutes s sine quarum operatione no diu potest animal subsiste te tum possit liberius pleniusque suis actibus vacare .
atque ea quae ad animalis vitam intertenendain sinat nece saria,conuenientius operari. Atque hinc est,quod vulgo dic: solet,somnum non minus qtiam cibum ad bonam valetudinem conducere, lamnoque moderato non minus quam cibo hominem ni itrari: econtrario autem, nimia vigilia non minus quam immoderato ieiun,o corpus exiccari atque tabe fieri. Non quidem ob hoc quod ipse tomnus sit hominis
nutrimentum,led quia efficit, ut naturales potentiae suas co- uenienter operaciones exerceant & quia eius desectiis impedit alimenti debitam conuersionem in subitanti in rci,pro
pter impedimentum virtutum naturalium, per immodera. tum & nimis diuturnum animalium virium exercitium.
Huic apte per Sapientem dicitur , Vigilia honestatis,ta- Eecl.3i. befaciet carnes Et prudeter viri sancti, quibus cura est edomandae carnis , eiusque moletlijs & afflici ionibus debilitandae,ne supercrescat spiritiri, vigilijs aeque atque ieiuni js insi- stunt scientes, carnis vigorem non minus sonini quam cibi subtractione infringi atque imminui. Hoc enun est quod qucrunt,carnem videlicet atterere dc veli supprimere,ac ill i Cor xta Apostolum Fastigare,& in seruitutem redigere,ut donat 'netur spiritus. CAP. XX. Quomodo somno viliter iuxta Dei institutione utendit Voniam ergo ad duo haec somnus ab authore natu- rq Deo est institimis, videlicet ad sensuit reparatione is
de vegetatularum virium adluinentum nequaquam
sapientis hominis fuerit,prorsus sibi somni velle quiete lilb- trahere. Non enun minus peccatum habibit huiusmodi, qsi alimentum sibi :psi velit in totum subtrahere,aduersus sipientisi mi Dei ordinem & institutionem . Vnde & benedictus Dei filius cum in mundo nobiscum conuersaretur, somni necessitate nequaquam a se repulit, sed quomodoc teras humanae n mirae infirmitatet, ita etiam hanc sensuum a somno ligationem in sese voluit sit scipere. Nam & in naui
super ceriucat cum dormiuisse legimusina discipulis fuisse
378쪽
excitatum EEst autem capientis eatenus somno moderare uti,quatentis ratio dictat eunde esse conducibilem quomodo ali meto vir bonus frugaliter uti debet pro i ntertenEda corporis vita,non pro eodem enutriedo ad lasciuiam. Et hac in re .necesse est unusquisque attendat sui coplexionis qualitatem,Quomodo enim in alimento sumedo non omnibus una est mensura ponenda, ita nec somno. Quod enim huic ne satis quide est,illi est nimisi. Quida enim ad sensusi eorum quo organorsi reparationem pauco indigent somno, etiatu. post multa vigilia: moxq; ρ bi paululum quieuerint,exurgunt alacres ad pristina animaliu virium exercitia. Alij vero logiori egent somno antequam possimi eorum vires recuperari
Evidetur autem ista diuersitas ex varia dispositione siue c6plexione cerebri prouenire. Et sollicite quisq; sibi debet attεdere, ut discat qitantii sit sibi ad viri u reparatione necessarisi. Quomodo enim modehatus somnus cuncta organa virium animaliu apta reddit.& bene disponit ad sibi congruas operationes,ita cum nimius fuerit,reddit ea pigra, arda atq; imhabilia ad exercendas couenienter suas functiones.Vnde homines nimio somno deditos videmus esse pigros, desides, scitabudos, graues.& velut immobiles, malae apprelaensionis inali iudicij,tardi motus, imo non ita limpide videntes oculis, neque euam si diligentius quis aduertat lingua ita ex acie gustantes: & omnino in omnibus qMe ad vires animales spectant operationibus inueni utur intabiles. Cum econtrario qui moderati sunt somni cospiciantur ad om uia pronapti de alacres,vivacitate quoque sensitum gaudenter.
Quomodo generatur in animalibus somniis
It autem somnus ex evaporatione, cum videt cet a F corde eleuantur vapores sursum versus cerebrum
qui illic in frigidati a cerebri frigiditate & condensati opplent meatus spirituum sensitivorum, ne possint a cerebro in organa sensuum diffundi. Cum enim vapores isti Dc incrassati meatus illos occupauerint, per quos cerebrum diffundit spiritus sensitivos ad organa sensuum , itemque aposteriori parte illos meatus per quos spiritus motiuos drDMindit ad organa motus, tunc contingit sensus omnes ligari
sicque animali contingit A motu N fueritiari Per spi-
379쪽
rituum sensithiorum & motivorum desectum Non enim potest in oculo fieri visio.nisi mediante spiritu sensitivo, qui illi a cerebro per neruos ad hoc a natura dispositos quemadmodum aperte in anatomia est videre) dissim litur sie & de
omnibus sensibus aliis dicendum. Hoc ergo visionis instrumento absente nequit in oculo visio fieri. lia non possunt se membra mouere secundum locum, nisi per spiritus moti .uos,qui similiter a cerebro transmittuntur ad membra.
Omnes enim spiritus animales i d eli tam sensititii qua motitii in cerebro gignuntur, de a cerebro in caetera organa atq; membra derivantur.Sensitivi tamen .suos meatus habent maaime in parte anteriori,ortum habentes a sensu communi, a quo nerui oriuntur,ad organa singulorum sensuum . Motiui vero suos habent meatus a parte posterior .a ventriculo m moriae. a quo in micam subiacentem diffunditur spiritus motivus: atque ita per nucam consequenter diffunditur adola corporis membra. E Fit autem somnus fortior, aut debilior, iuxta quod vapores isti plenius occupant meatus spiriti tum sensitivorum.Cum enim vapores multum fuerint grossi . &ita multi ut totos meatus sufficienter oppleant, grati s est Hismnus,neque leuis est excitatio: quemadmodum in illis est qui multo potu sunt obruti. Cum vero vapores fuerint subti-ha neque multum ingrossati,aut cum no ita inulti fuerint vemeatus ipsos suffici aut penitus opplere somn' est debilior,&est facilior excitati quemadmoduin illis qui frugaliter funeresecti. E Unde etiam fit,ut ii qui venas habent valde amplas, non admodum fortis sint somni .facilliineqtie excitentur reo quod vapores non sufficiant meatus spirituum opplere, sed propter latitudinem aliqua ex parte facile transeunt spiritus,velut cedentibus vaporibas in via latiori. Qui autem angustiores habent spirituum meatus, somno grauiori premuntur.& excitantur difficilius:eo quod obsistens vapor facilius impediat transitum spirituum: quemadmodum aloculum videmus , in via angustiori consissentem , facilius prohibere occurrentis cuiuspiam ingressiim ac transitum, ἄHa via latiori,in lata enim via facile est,tr ansire volentem si celer agilisque extiterit ad partem aliquam sese iniicere , &ocytis transire . Ita sane qui amplos habent meatus, frequeniet expergiscuntur etia vitte, Ne leuissimo excitatur strepitii. Motu crupta uentur
380쪽
Trequenter enim,propter amplitudinem viarum, spiritus animales su a celeritate illabuntur in organa sensitiua atque m tiua,& facilem aliqiram sibi parant celerem transitum sicquefiequenter de facile contingit alumalia eiusmodi expergisci. Expergiscitur enim animal, mox ut spiritiis ipsi animales trasitum acquirunt ad sua organa. Q unc enim si sensuum so Post cibu lutio in quo consistit vigilia. C Fit etiam somnus maxime maxime. post sumptum cibum,quod tum eleuentur copiosius vapor sm lamn . lamnum generantes:& maxime cum talia fuerint alimenta cibi atque potus quae multas de se fundant fumositates, aut admodum crassas,ac pingues. Non quilibet tamen vapores causant somnuin. Quidam enim potius somnum impediunt ut vapores acuti & falsi. Item cum fuerint cum cholera multa commixti Tunc enim somnus impeditur, quemadmodum docet experientia cum vinum nimium acutum biberimus, aut nimium calidum,& cum choleram in nobis moueri se timus.Oportet enim vapores somnum inducentes esse dulces
facile in cerebro ingrossabiles, pinguesque de velut mulcc-bres. Alioqui non parumtur se ligari spiritus, qui sunt in cerebro,magis timentes destructionis nocumentum quam reparationis profectum.
CSomni pars aliqua pro nutritione, aliqua pro generatio.
ne,aliqua pro sensuum reparatione. Vamqua autem supra diximus somnum naturaliter
Q. ad duo ordinari videlicet ad subsidium auxiliumq;
vegetatiuarum potentiarum quae in animalibus per virtutum animalium usum & exercitium impediuntur,& ad reparationem virtutum animalium quae in suis exercitiis fatigantur continuo labore, videtur tamen ipsa vegetatio tano animalis subsistentiae magis necessaria priorem locum secundum temporis ordinem obtinere, di tempus etiam ampliusquam animalium virium reparatio sibi vendicare. Na quod ad animalium virium reparatianem attinet, videtur illi modicum tempus posse sufficerer quemadmodum experiuntur
interdum studiosi,cerebro vicoque defatigato, facile illi posset subueniri,si vel sedentes in sella studii capite aliquantu-