Compendium naturalis philosophiae. Libri duodecim de consideratione rerum naturalium, earûmque ad suum creatorem reductione. Per fratrem Franciscum Titelmannum ..

발행: 1542년

분량: 488페이지

출처: archive.org

분류: 철학

401쪽

videlieet ut idem numero intellectus dieatur agens, quaten hoe illi competit officiu efformare et efficere speciem intelligibile, idemque patiens quatenus non in alio aliquo sed in ipso hae speciem per se effectam recipit)nolumus impresen

tiarum euriosus per uestigare. Perparum enim refert,an re,

an ratione sola dicatur, distingui. si hoc modo recte intelliis gatur,duplex hoe officium intellectui eompetere. CAPUT VII. Quomodo omnis cognitio intellectiva oriatur ex sensu. D eognostendum autem modu quo intellectus A agens effieit species in intellectu, notandum est, quod pro statu isto mortalis vitae talis est eolligatio animae in corpore isto erasso dc misero,ut nullius rei co- .gnitio possit venire in intellectum, quae non primordialiter ex aliquo sensuum exteriorum sum spetit initiunii neque ulla

possit species intelligibilis ab intellectu agete formari in intellectu passibili, qua non originaliter ex aliqua speeie sensibili quinque exteriorum sensuum emendicauerit. Propter quod dixit Aristoteles.

Omnem nostram cognitionem debere a sensu habere exordium.

ArQuod tamen non ita est intelligendum quas intellectus libatens immediate a sensibilibus exteriorum sensuu aeeipiat suas species intelligibiles: sed mediate, ratione videlieet pnaneasmatum, id est, intentionum in phantasia siue aestimatiua existentium, quae omnia a sensuum exteriorsi eognitione primordialiter oriuntur. EEsthnim talis habitudo intellectus agentis ad phantasmata in phantasia, qualis est sensus exterioris ad obiectum existens in re sensibili. Nam si eut sensus non potest accipere sua speeie nisi conuertendo se ad sensibi Ie,vel nisi ipsi praesentetur offeraturque praesens sens bile taintellectu s agens ad eomparandum tibi intelligibiles speetea eouertere se debet ad phantasmata, id esε, ad aliquas imagines τel intentiones in aestimatiua sbi praesentatas. Et quemadmodum sens bile ipsum ea si eorporea qualitas,acquiri tur tamen de formatur in sensu,quae est potentia utesique sol. ritualis seeundu suam similitudinc, modo quodam spiritu,

402쪽

DE INTELLECTU ΕΥ

Ii,ita phantasma quanquam res si materialis & imago eras sor quam ut secundu talem eonditionem possit recipi in in telieau, abstrahitur tamen ab ipso species intelligibilis mulato spiritualior & intellectili bene proportionata : idque per

virtutem agentis intellectus, sese super phantasina conuertet tis,euius est tanta virtus, ut a phantasmatibus impuris di materialibus possit sua nobilissima inexplicabiliqua virtutis aseaeia speetem immaterialem educere atque abstrahere, ae velut efformare, quς intellectui co ueniat pro sua operatione exercenda: quemadmodum corporalis luminis est tanta ex-eellentia,ut super eolorem ipso cadente In visu gignatur species,qus absque ipso non potuisset in oculo produci QNon sunt tamen prςdicta sc intelligenda,quasi asserere velimus,omnem intellectus cognitionem debere immediate ex sensu etiam phantasiae accipi. Nam intellectus una habita noticia ex ea format aliam, atque ita eonsequenter, quemadmodu ex notitia prς missar si efficit in se notitiam e6clusionis:&ex notitia intellesstuali singularium efficit cognitionem uniuersalium Atque in his non immediate sumitur cognino intellectus a sensu. Mediate tamen omnis intellectiva notitia a

sensu est, quoniam prima in te Ilectiva eognitio sex qua aliae gignuntur) a sensu debet accipi. Cum enim intellectus de se nihil habet, omnia deforis aequ1ratur necesse est. Attamen cum vel modicum aliquid habuerit, plurima ex illis raucia rotest mirabili suae ineunditatis virtute progignere.

De modo quo intellectus agens eonuertit se super phantasmata. odus autem quo intellectus agens se eouertit saΜ per phantasmata ad forma dum sibi speetes intelligibiles, est ipsa phantasmata illustrando,eaques conditionibus materialibus depurando Phalasmata enim in phantasia rem non nis erasso modo & sensibiliter ut videlicet sensu perceptibilis est in repraesentat, sub eoditionibus

materialibus & indiuiduatibus . videlieet sub loco determinato et tempore determinato, & caeteris conditionibus inditiidualibus determinatis,quo modo a sensu exteriori cogno ritur. Intellectus autem sua nobilitate omnes has materia.

403쪽

les & sngulares conditione: i e parat & speciem tale in intellectu passibili format, quae re absque ei uimodi imperfectio. Dibus repraesentet. es Unde hoe modo intellectus hominia Intellectus ex phantasmatibus materi. libus,& cognitione rei materia. immateria iis quam intellectui exhibe e phantasia, pertingere potest ad lis intelli- cognitionem rerum immaterialium dc prorsus absque mate- git ex sea etia separatarum. Verbi gratia, ex his quae sensibus exteriori- sibilibus. bus percepimus, rebus litis visibilibus di materialibus, quae ut habentia actum eum potentia sid est formam cum mat Tia is phantasia cognoscimus,intellectus agens super phan gasmata huiusmodi se eo uertens,separat & abstrahit id quod materiale est dc imperfectum, formatque sibi speciem quae solum actum nudamque formam absque potentia materiae pet se subsistentem repraesentat, per quam angelicas substantias apprehendit,quae sunt formae separatae absque materia bie ex eogitatione creaturae quam phantas a apprehendit, sub determinatas conditionibus sui pote substantia, qualitate, sub tali materia, sub talibus dispositionibus accidentalibus, sub tali colore,in tali tempore,in tali loco,&c.) intellectus agens ab omnibus his condicionibus materialibus abstrahens, format sibi speciem quandam atque smilitudine iii

in intellectu passibili repraesentantem ens immateriale, absinque magnitudine, absque omni accidente,absque omni mutatione Ic motu, absque omni generatione, corruptione, &passibilitate, abique mitio & sne durationis, absque omni tempore & loco,absque omni compostione & permixtione, absque ullo ente sinpliciter priori, & ita in caeteris,sie abstrahendo ab omnibus imperfectionibus quae inuoluumur in i - .phantasmatibus : sicque in nobis Dei speciem sormamus ex .es vilissimis creaturis, quas in phantas a cognoscimus di qua . tum cognitionem primam hausimus ex sensibus.

CAPUT IX. EQuomodo Dei .eognitionem duobus modis potest

intellectus agens in nobis efformare. Acit aute intellectu 3 agens duobus modis in nobis F Dei eorumque quς ad Deu spectant cognitionem. Primo quidem,per abnegatione,ad eu modii quo supra dictum est: eum videlicet omnes materiales conditiones di imperfectio es quar eernimus in creaturis circa quasai

404쪽

DE INTELLECTU ET

phantas a mur) abnegamus atque abiicimus , ita ut ex ipso quod in phantasmate est solum entis conceptum seruantes, reliquum omne quicquid adiunctu est imperfectionis,quie Deu ς quideratam,qui equid imperfectu in per abnegationem abii RDOstixur ei altius, imaginantes videlIcet non generabile, non corrupti P ν abnς- bile, non comptaehensu in Ioeo,non accidentibus Variu, non 2-xiona, mobile secundum to eum, non vlla ratione mutabile, non compos tum ullae ompositione, non habens initium durationis neque terminum, non vis bile, Ron ullo sensu sensibile, atque ita in caeteris Omne quod imperfectum est abnegan. o. Dicimus signanter abnegando omne quod imperseetiim est Non enim omnia debent. Deo abnegari,quscuque possunt in rebus eorporalibus inueniri, sed ea quae aliquam ineludunt imperfectionem. Non enim dicimus Deum no ens, neque non intelligibilem, neque non amabilem, cum haee nullam in eludant imperfectionem Persectionis nanque est,

esse intelligibile & esse amabile , quoniam quod non est intelligibile, non est ens εἰ quod non est amabile, non est bonum.Sedeter abnegationem Deo attribuimus, quod sit non sensibilis, quoniam sensibile esse includit Imperfectionem.' Non enim sunt sens bilia per se nisi accidentia,neque per accidens nis quae accidentia in se suscipiunt. Atque hie modus, per omnis imperfectionis abnegationem se Deum e

gnoscendi, pro hoe statu nobis est facillimus ti familiarises musiquemadmodu pulchre id deelarat diuinus ille The logorum facile princeps Dionysus Areopagita, in iis quae V ''Ih super Diuinis nominationibus descripsi.'Alius est mo- ς'P-gi quo Deum eognostimus secundum superexcellentiam

'' ut eum ex re quam eonspicimus oculis de vi pulchram aeque amabilem aestimamus per virtutem intellectus agentisse super huiusmodi phantasma dc aestimationem eonverteniatis efformamus in nobis speciem talis euiusdam rei quae fit summe pulchra, summe iucunda, summe amabilis, summe desiderabilis. ita ut non possit res cogitari pulchrior, neque tu eundior, &c. Ita cum videntes ignem fortiter agere,de So. Iem potenter in his Inserioribus di mirabiliter operari ex Cognitio pha Atasmate huiusmodi, per virtutem agentis intellectus es Dei Per ex formamus in nobis speciem alicuius rei maxime activae,ita

stilentia. quod nulla res possit esse aeque a uua, dc ipsa sit omnibus

405쪽

EI Us OFFICI Is LIBER X L ia

magis activa. CS 1e ex rena odicae durationis intelligimus ens maximae & longi si sit ae durationis, ex re modicae perfectionis , rem maximae persectionis, cui nulla dari possit res aeque persecta dc quae omnibus alijs est perfectiori seq3 in omnibus aliis conditionibus quas In creaturis cognosci- imus aliquid perfectionis habentibus Et horum fere modorum altero ,coin paratur in nobis omnis quae de Deo naturaliter contingere po est cognitio CAPUT X. Quomodo Deus cum secundum se maxime sit intel- Iigibilis, a nobis tamen difficillime cognoscatur. iotadum tamen quod huiusmodi eognitiones non N mi intellectui humano secundum suam excellenistiam simpliciter naturales, sed tantum propter col-

Iigationem cum hoc corpore pro statu isto in quo nihil potest intelligere nisi ex sensibilibus & phantasmatibus. Alioqui ipse Deus per semetipsum maxime ab intellectu pereeptibilis,& post Deum Angelies creaturς magis sunt quam eorporeet intellectu pereeptibiles.Cum enim ens sue veru quet ad inuice conuertutur obiecta sit intellectus,queadmodum color visus cosequitur quo unuquodq3 habet persectionem Deus petentis natura & perfectIor e entita te,eo magis esse ipsum per- se maxime eeptibile intellectu : quemadmodu id quod maxime habet cognosci coloris naturam id est,persectissimus eoior per se est maxi bilis est abrae visu perceptibilis : item& maxima perfectissimiq3 lux, intellectu quantum est ex parte sui, maxime est visibilis es Uerum si cui in his sensibilib' no semper id quod ex se maxime visibile est potestimaxime a sensu videri, propter imperfectionem organi, vel debilitatem sensuum t maxima & fulgidissima lux Solis minime potest ab homine videri,non quidem ex parte ipsius huius lucis. qua nihil est magis per se vis bi-Ie,sed ex imperfectione visus nostri,qui initi exeellens sensibile non potest ferre. Ita profecto nobiscum quantumas intellectum res habet, donee sumus in eorpore mortis huius. Corpus enim hoc quod corrupitur iuxta savientis ψerbu)aggravat animam , & deprimit terrena in habitatio,sensum multa cogit te. Tametsenini Deus ipse per se maxime sν intelligibilis a nobis corporea autem creaturae per se minime mos tamen econtrario, quod maxime per se est intellia

a iu

406쪽

DE INTELLECTU EU

xibile igerrime, difficillimeque intelliginalis, quae verJ minime is ulto facilius. Similes enim sumus noctuis di vespertilionibus,quae lumen praeclarum diei aegerr1me eo spiciunt, nociis aut e tenui si lino lumine gaudent. Et queni admodum humanus visus melius faciliusque Solis imagincm contuetur in aqua relueentem quam Solem ipsum iii sua substacia,

eo quod tam lucidos radios directe in se reflexos non ferat oculus ita lucem illam beatissimam primo ex se intelligibilem, melius in speculo & in sua imagine id est,in creaturas aliquo modo representatam, quam in se ipsa cognoscimus.

Rom t. Hoc enim est, quod de sapientibus quibusdam Romanis scri 'bens ait Apostolus. Quod notum est inquiens) Dei,id est,

de Deo manifestum est in illis. Deus enim Illis manifesta. uit Volens autem explicare quomodo illis Deus sui manifestasset cognitionem, subiungit Inuisibilia enim Dei,a creatura mundi, per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur. sempiterna quoque eius virtus di DIuin Itas Haec entin sensu nequaqua pereeptibilia,per ereaturas &in creaturis velute - - . in quibusdam speculu,intellectiis eorum perspicax dc ad moes dum exercitatus in depurandis phantasmatibus de abstr Φς- μδ δ Π heu lis materialibus conditio uibus,quantum opus era - μψης studuerat,vi non esset eis reliei' exeusationis locus, Cum

ς- g - Α- V id me lumini naturali intellemis agentis, additum fue- '' iii lumen aliud spiritualis gratiae,missum desuper rum vere sue mirabilis efficitur intellectus ipsus agentis perspIcacitas, iata ut iam non solum in speeulo ereatura Ium , Verum etiam aIiqua ex parte incipiat in semetipso Deus ab homine cogn osti . Est enim sancti spiritus gratia intellectui agenti in adiutorium , propter nimiam ipsius solius debilitatem,que- admodum s in oeulum aliquem infirmum aquam infundas. rotaceam, vel aliam magnae virtutis,quae oculum prius Solis lumen non se tentem nisi in imagine ut in aqua vel speculo ita confortet ut eum iam possit in sua rOIa contuerLCum autem tali lumine superno adiutus Dei it intellectus agens, poterit in intellectu passibili efformare Dei s militudinςm,absque sonuersione ad phantasmata conuertendosei- licet sese ad ipsum Deum .quod alioqui tali non adiutus lumine minime valeret quemadmodum oculus sc aliquo auxilio conlastatus,non per conuersionem ad Solis imagin

407쪽

vltra aceiperet speeiem eius, sed per couersionem ad ipsummet solem in sua substantia & fulgore Et in futuro quando olim phetetur in nobis Hine istud supernaturale quod nunc per spiritum diffunditur In electorum eordibus , fideis nigmatica obscuritate conuersa in claritatem apertae visonis, perfectissime tunc Deum absque in enus reuerberata ne contuebimur , faeie ad faciem sicuti est : tanquam si usque adeo hominis confirmetur oeulus,ut directissime possit aciem visus in rotam Solis,in tota sua virtute per meridiei tempus relueentis Intendere absque ulla reuerberatione. Et commutabitur tu e quidem in nobis ordo intellectus in do mirabili,ut quomodo nune primum intelligibile, Solem

aeternu & ineorporeum, in corporeis imaginibus tenuiter cognoscimus,lta tunc econtrario eoreorea omnia in Illa inisgorporea luce contueamur omnia nanque m eo ut In specu

Io perscistissimo videbimus,lc multo, perfectius videbimus, quam ea in semetipsis valeam' cognostere, quemadmodum etiam Omnia in Deo perfectius exilitant, quam in semetipsis.Sed nos iam ab hac profundissima Theologia pedem rct trahentes,ad reliqua infellectus agentis Oscribenda ossicin stilum reducamus.

CAPUT XI. Quomodo intellectus aliquando si naulariter,alio

quando uniuersaliter in telligit. Abet autem intellectus varias in sese operationes. Hi Intelligit enim singulariter,aliquando uniuersiliis terialiquando concrete, aliquando abstracte. Et se- eundum hare.

Diuiditur cognitio intellectiva i sin

gularem & uniuersalem, c5cretam &abstractam JEt si inebra 1sta adinvicem Joluerimus comiscere, qucdam est cognitio abstracta singularis, quςda abstracta uniuersalis, quaeda concreta λ

408쪽

Cognitio

Intellecti

Discrimen inter senisitim & i γtellectum.

DE INTELLECTU ET EI Us.

gularis, quaedam concreta uniuersalis

es Cognostit intellectus singulariter, quando notitiam se

mat in seipso,unius alicuius rei singulatis tantum repraesen- , latiuam,& non alicuius rei eommunis, neque plurium singularium simul. ut est notitia qua hunc hominem singulariter intelligo, quae in voce respondet huic dictioni hie licinio vel Ioannes.Uno enim conceptu, uncque notitia sangulari non potest nisi una res singularis reprςsentari Videntur autem dicere nonnulli, quod intellectus talem operationem in se non habeat singularem, existimantes hoc ad sensum tantum pertinere, cognoscere singularia sngulariter , intellectum autem no cognoscere singularia sngulariter, id est, eognitione singulari, sed uniuersaliter tantum, id est, incognitione uniuersali. Probabilius tamen 'est di verisimilius Intellectum etiam sngulariter sui diximus) posse sngularia intelligere, & primam intellectus cognitionem esse singularem. Disseretia autem inter sensum & intellectum haec est, quod sensus solum sngulariter apprehendit. In leeliis vero non die o non singulariter, sed no solum sngulariter,uerum etiam uniuersaliter eognoscit. Tamen hoc notandum est, quod licet notitia lingularis pro statu huius vitas si in intellectu prior tempore, secundum tamen intellectus naturam infima est Multo enim digniori fungitur officia intellectus quando essicit in se ipso operationem qua sup

rat sensum, quam tunc cum officit eam in qua eum inferiori potentia sensitiva communicat. Vnicuique en Im rei illa. actio magis secundum suam naturam competit quae ei est peculiaris,& per quam distinguitur ab alijs. Quapropter magis proprie dicitur operatio intellectus cognitio uniuersalis,in qua sensum exeedit,quam sngularis in qua cum eodem eommunicat. Et secundum hunc modum recte salua veritate intelligi possit praedicta positio,dseentium intellectum non eognoseere singulariter,intelligendo intellectum secundum suam naturam di propri/m eonditionem no sngulariter eognoscere . Veluti s dicamus hominem non sentire,aut sentire non esse humanam operationem intelligendo de operatione hominis secundum quod homo est,&eae tera animalia superat. Elane autem nolitiam sngulareti fa

409쪽

OFFIC.. LIBER XI. eillime intellectus in se efformat,propter similitudinem mximam phantasmatis & talis notitiae. ECognoscit autem intellectus uniuersaliter, quando In seipso efformat notiti- Cognitio am non unius alicuius indiuidui , sed plurium smul reprae intellecti sentativam,vel unius alleuius rei e6munis in qua plura sin ua uniue

gularia eonveniunt. Τalem autem eognitionem intellectus talis.

ages format in intellemi passibili,per abstractionem a conditionibus materialibus, depurando videlicet speciein, quasi notitia singularitia esidationibus huiusmodi indiuiduantibus quae species se depurata & abstracta repraesentat intellectui non rem unam singularem,sed rem aliquam communem in qua multa eo ueniunt singularia di simul omnia singularia quae In communi illo conueniuntiqQuod ve fiae elarius ubij ciemus manifestum exeplum. Cum enim hunc hominem utpote Ioannem singulariter intelligo, non simpliciter in eo naturam humanam consydero, sed tale indiuiduum sub eonditionibus singularibus Indiuiduantibus, quod hie est,& nune,& talis eoloris,ae tali dispositione dispositum intelligo:&in quoeunque hae eaedem conditiones in liuiduantes non reperiuntur id non s muleade in notitia intelligo. Et eum eanditiones indiuiduantes non nisi in isto singulari inueniantur,ideo hoc solum individuum tali notitia fingulari intelligo .At vero eum intellectus agens super hane notitiam etsi 3 speciem se eonuertens,incipit speetem illam atque notitiam depurare ab eiusmodi conditionibus

partieularibus, abijciens quicquid est singulare, & solum iapsam spectas,quae est in indiuiduo, naturam humanam , ita efformat speciem intelligibilem cognitionis uniuersalis e Dfectivam,quae ipsam humanam naturam repraesentat,& g neraliter omnia quae in hac natura conueniunt. Experimur

autem hoe manifeste in nobis, frequenter ex singulari notitia formari eogitatu uniuersalem,singulari omissa quemadmodum si ambulantibus nobis per plateam contingat videte in senestra sedentem simiam,primum quidem in dubie notitiam singulare huius simiae quam videmus accipimus, mox vero abstrahentes a conditionibus indiuiduantibus, de simia generaliter cogitare & loqui incipimus,mirabile animaleste simiam simiam esse imitatrice humanorum operum,simiam vultum habere vultui humano persimilem

410쪽

di in multis gestibus admodum videri rationi propinqua,atque alia huiusmodi cogitamus ae dieimus nihil tame ultra an partieulari huius eonspectae simiae mentionem facientes. C A P v T. X I. De notitia concretiua &abstractivi.

Notitia eo diter du Vero intellectus in sei-Wς δμδ. I pso format notit1 a concretiuam

cta videlicet simul & subiectum& sormam vel indiuiduu, & natura,

una notitia apprehendit.

Ut cia intellig)mus hoc album,lioe dulce,hile hominem, hane simia,&c. in his enim no aliqua forma. vel natura sola sed pariter subiectum eu forma , di Indiuiduu eum natura, una notitia apprehenditur.Na hoe albu si explicetur , tanta valet quatu haee res habens albedine vel hae albedinem. di hoc dulce,haec res habens dulcedinem vel hane dulcedi- Sensus no ne his homo,haec res habes natura humana,atque huiusminricia est eo di sunt notitiae eoncretiuae singulares et Talis autem est,om Muciua. nis apprehenso sensus Non enim visus .hune eolorem separarim apprehedit,absque subiecto in quo est sed ipsum iu rectum ut album intelligit,id est hoc album. Visus enim rem habentem colorem apprehendit, non separatim eolorer tam-

eis no nisi ratione eoloris ipsum videat,sma color id quod per se &suijpsu s gratia percipitur . Quod autem sensus ita

sngulariter eo cretiue coguos eae, argumentu est, quonia animalia de coloratis rebus iudican i, non de coloribus. Ne

que de sono, sed de rebus lanantibus . Vnde plaetique hominum nesciunt omnino,an sit color,vel sonus,vel odQr.rasi quaeras ab homine solo sensu utente,quid videat, respon-.sone promptissima mox respondebit,se hane rem,aut aliam videre utpote arborem , aut domum,aut similem aliquam. substantiam,non autem ipsum assignabit eolorem. N .forte subtiliores aliqui,non ex sensu, sed ex intellectu eo orem Asubiecto abstrahentes , respondeant se eolorem hujus audiithus res videre. Verum hae respousu manifeste ex intellerictu procedit non ex sensus iudicio. Ex quo Paret, quod ca-

SEARCH

MENU NAVIGATION