장음표시 사용
411쪽
gnitio sngularis concretiua omnium infima est intellectus operatio quoniai ea ut supra diximus eu sensu comunicat.
Cognitio aut abstractiva est, qua in git tellect' separatim ipsam forma intellis .git absq; materia, vel sine sub1ecto in
quo secundia rem existit, aut naturam
Habet enim hac uran intellem ages, ut ex cognitione coneretiua repraesentate subiectu sinu loc forma possit formare speeie solius formae repraesentativa, per qua disticte ae separatim forma possit intelligere absq; subiecto .Talis est cognitio qua eognoseo hane albedine, hue sonu, si ue odorein Et in hae notitia excipitur sensus ab intellectu, quonia sensus nequit materia abstrahere,sed sole est intellect' hoe offieiu Et lieet superi' dictu st,phatastieae veritati eouenire eo- positionem & diuisone no lainen diximus illi omne diuisionem eouenire. Potest enim ut diximus species in imaginatiua seruatas reru In exterioribus sens bus perceptarum simul coponere adinvicem & diuidere, Ut humano capiti eeruicem equinam Iungere,dc varias coniungere formas,item homine sine eollo,& sne ventre effingere No potest tame forma a materia, aut aceides a suo subiecto diuidere,quoniam una eademque specie subiectu & accidens, simul una seκ satione percipiutur. Sie ut aute exemplis ia declarauimus eognitiones intellectivas singulares, ouacia esse cocretiuas , quasdaabstractas. ita di de uniuersalibus di intellectioibus dleedu.
Interdu eni uniuersaliter & cocretera A 'itelligim', quado videlicet no ipsa co '
mune natura seorsu& diuisi sed pariter cu illis i quib' i existit, itelligun'.
Vt eu intellectus in seipso generale hominis facit notitia, eogita do no de aliquo ra siculari homine singulariter, neq3
412쪽
Hia de ipsa in se huana natura, sed generaliter de eo quod isse habet humana natura. Homo enim si resoluatur,valet ha-i bens humanam nati: ram,vel individuum humanae naturin Item cum generaliter albi formamus notitia, non huius albi partaculariter, neque albedinis ipsus abstractae , sed generaliter albi, huiusmodi notitiae uniuersales sunt & eoneretiue.
Vuiuetita Vniuersaliter vero & abstracte intel rhi, ligimus,cu ipsum illud comune i quo multa particularia couenitit cognoscimus, absq; cointellectione corii in qui
bus comunis talis natura exviii.
Vt eum absolute humanam naturam eogitamus,de nullo homine cogitantes ed tantum ipsam naturam illam omnibus hominibus eommunem in qua omnes particulares homines coueni ut in semetipsa co*deramus, huiusinodi e gnitio utiq; abstracta est Similiter cu in generali albedinem intelligo, no facta comparatione ad aliquid eui in se, abstra quodammodo ennitio est,quantum ad subiectum,quoniam videlicet nullum subieetiam cointelligitur, CSignater diei mus talem eognitionem esse quodammodo abstractam, videlizet quantum ad subiectum. Nam albedinis eonceptus Mneralis non penitus abstractus est,sed est partim coner Ius .comparatione videlicet ad sua indiuidua,id est,ad partiaculares albedines. Quomodo enim Omnes particulares homines in una natura conuelaiunt,quae dicitur natura homi- nas vel humana,sic omnes particulares albedines eo uenitie in una communi natura specifica,quam appellamus natura albedinis. Quapropter, sicut se habet homo adsita indiuidua,ita se habet albedo ad particulares albedines. Sicut er go uniuersalis notitia hominis est concreta,eo quod simul naturam dc ea in quibus natura illa inuenitur partieularia indiuidua repraesentet ta & notitia communis albedinis simplieiter concrcta est quantum ad indiuidua,id est, hane Ex illam albedinem, non autem quantu ad subiectum. Illas enim smul eum natura communi albedinis repraesentat, a subiecto autem abstrahit.
413쪽
RIvs OFFICI Is LIBER XI. t tWQuare dicuntur abstracta eo nereia, de de duplitibus
abstractis. Vare autem huiusmodi notitiet diectui abstractet Q. seu concretς,au abstractiuς,vel eoereti uae, nouadmodu obscura ratio est,quonia videlicet noticia illa quae abstractii dieitur vel abstractiva bstrahitur di a-υellitur a subiecto,ita ut forma repraesentas non simul reprς sentet subiectu:vel naturam e si munem repraesentans, non simul reprςsentet singularia, quet in ea eo munieant. Coueret aaute notitia dieitur, a c6cernendo quod simul respiciat suecocernat subiectu di fortunam , veI individuum de naturam.
Cum autem sit ommmoda abstract1o,tam scilicet ab indiuiduis quam a
subiecto, talem notitiam appellat abstractam ultima abstractione.
Cuiusmodi est notitia humanitatis, quae magis no potest abstrahi, dc post quam notitiam non potest fieri ulterior abstractio.Aliam dicunt notitiam abstractam abstractione non ultima, cuiusmodi est notitia communis albedinis quae lierea subiecto se abstracta, nondu tamen a singularibus di ideo potest fieri ulterior abstractio,die edo, natura albedinis .qua Proprio nomine efficto non male appellant ad rei signifi- .cationem commodius exprimendam) albedineitatem. Hare autem abstractio estvluma, post quam nequit fieri ulterior. Secundum praedictam vero conlyderationem etiam dialecti ei abstracta aut coereta appellat sua voeabula, iuxta quod abstractivam vel concretiuam habent significationem. ut nomen albus coneretum appellant, albedinem vero abstractu, sed abstractione non vltima: humanitatem autem vel albedi-neitatem, abstractione ultima. EQuo vero modo di qua ratione id fieri possit, ut intellectus agens eirea idem phantasma operans, ct ad idem poenitus phantasma se eo uertes, possit in se formare ita diuersas notitias videlieet modo abis fractivam,modo eoncretitiam, modo uniuersale,modo partieularem tam eis difficile captu vIdeatur,per exemplum ta- me sensibile luminis super eolore cadentis, vinuque poteris
414쪽
seti manifestii m. Q emadmodum enim in splendidis eoid-bae pennis, diuersas contingit apparere coloris differentias, iuxta quod lumen super ipsas diuers mode eadit, & iuxta qd
oeuli ad ipsum respectus siue conuerso variatum ita existente in phantasia eodem phantasmate intellectiis potest vario modo se ad ipsum conuertere, & velut modis variis ipsum illustrare,iuxta quod intelligere Uulsivniuersaliter vel partieulariter, abstracte vel concreter atque ita secundum varia hane conuersionem,uarias producit species Intellectu passibili, variasque notitias efforinat.
De memoria intellectiva. emadmodu autem in rebus naturalibus vide- in mus, id quod a sorma in materia effieitur,amaseria dc in ea coseruari, ueque in sensibus ia supra ostedimus, species sensibiliti exterioribus sensibus pereeptorum,in imaginatiua seruari, & intentiones phantasticae vi tutis in memoria senstiua: ita de intellectu passibili dieenda est,quod non solum specierum sit ab intellectu agente productarum susceptiuus,veruin etiam laseepiarum conseruati uus. ita ut possit species intelligibiles etiatn eum actu non fieintellectio in in se reseruare, ad quas cum intellectus agens se Voluerit couertere, fit intellect' in actu, per eiusm odi speeleano de nouo formatas ,sed in ipso seruatas, tantu per nouam conuersionem intellectus agentis super ipsas, ad eum modii quo phantasia eum se conueriit super speetes vel intentiones seruatas in memoria, efficitur in ipsa phantasiatio atquestimatio, absque nouae speciei vel intentionis productione, talum per veteris resumptionem & nouam sui eonuersicinae Et haee est intellectitia memoria, quae in homine ponitur. Omnino enim necessitas cogit fateri nos, quod sit in homine praeter memoriam illam senstiuam de qua supradicta est priori libro quae suam sedem habet in organo eOrporeo, videlicet in posterioli ventriculo cerebri alia memoria, tanto superior quanto intellectus superior est phantasia,pro e 5 seruatione videlicet specierum intelligibili una ab agente intellectu efformatarum, scut illa est eon seruatiua intentionaphantasticarum,et sensibilium ab aestimatiua sue phantasti--a virtute eliciorum. Impossibile enim foret, species intellia
415쪽
Eivs OFFICI Is LIBER XI. r axibiles quibus mediantibus fiunt intellectus operationes
seruari in organo corporeo, scut foret impossibile, species fen s biles siue intentiones eon seruari in intellectu Sut enim hae crassiores, quam ut altissimam intellectus potentiam pos snt ingredi: dc ille nobiliores sunt quam ut in eorporea crassa di materiali possint seru ari. Et quoniam haec memoria se .gunda nobilior intellectui seruit, intelligibiles species & intentiones conseruando, iccirco ad differentiam alterius memoratiuae virtutis appellari solet memoria intellestiua, ut iula a sensu eui seruit,& eui species intentionesque retinet dicitur memoria senstiua,vel corporea EEstque inter has duas memorias differentia lata, ut possit altera a corpore separari,altera non possit. Quae enim eorpore si habet organu αsenstiua memoria dicitur, deficiente corpore di ipsa descit, quemadmodum caeters illet omnes potentiae quς organa habent eorporea, s mul cum corpore creduntur interire. In teulectiva autem memoria corpore moriente, in anima permaret, & ea quae seruat non perdit,sed retinet: eo quod immacerialis lit potentia,& nulli corporeo organo alligata es Neutra autem harum duaru memoratiuarum vitium sola homini sufficeret,pro statu huius vitae, propter duplicem in homine eognoscitiuam virtutem, senstiua scilicet di intellectiva. Propter quod, duplici etiam memoratiua opus erat. Neque enim memoria sensitiva posset intelligibiles species e seristiate, que intellectiva species intentionesque sensibiles.
AEterum, ad haec potentia de qua nune loqui- ά , C mur intAlectiva videlicet memoria. vere realiter sdistinguatur ab intellectu passibili, id profecto 3
difficultate non caret. Sum enim in v tranque partem proba 'μ' --biles rationes . Pro distinctione enim reali faeete videtur, ς μ''. quod consetuare di suscipere in sensibus nusquam videtur ad eandem potentiam pertinere sensus enim exteriores reciapiunt primo dc ab illis sensus comunis, no autem coseruanti sed habet imaginatiua co seruante. Ite ςstimatiua quet recipit in se ipsa in tetiones,quas elicit ex specieb imaginatiuet adiacta habet eo seruatiua memoria. Et certii est In sensitivis pci tenis,memoria conseruantc realiter distingvi ab aestimauia.
416쪽
videtur ergo nisi ratio possit dissimilitudinis debita asis
gnari) etiam ita de intellectu & intellectiva memoria dicendu . EPrcterea, si species intelligibiles eo seruaretur in ipso-m et intellectu, no in distincta potentia. quae esset causa, quur non seinpet intellectus intelligeret actu omnia quorum haberet speetes Tune enim fit sensus in actu, quando habet in se speciem sens bilem. Item quomodo non impediretur intellectus a reeipiendis nouis speciebus & comparandis notitiis
nouis rerum non ante cognitarum, eum plenus esset speeiebus apud se eontentis Nam intus existens prohibet extraneum. Item quomodo saluabitur in homine ratio imaginis, quae se eundum tres Istas potentias, memoriam,& intellectu,& voluntatem , solet in homine ab orthodoxis patribus a s gnati, si eadem est memoria eum intellectu Hare sere sunt, quae pro diuersitate solent adduei. In eontrariam autem partem , pro identitate reali multum eo n*derationem nostram inouet nobilitas intellectus humani,qui per se videtur sumetens ex sua natura ad fungendum ossieso illo,euius gratia alij volunt nouam ponere potentiam. Et quia n6 est ab ove neeessitate vel utilitate euidenti constituenda pluralitas, si omnia eommode saluari possint absque reali distinctione, videbitur id magis ad nobilitatem humani intellectus pertinere, quod talis interimatur distinctio. Supra enim ostendimus, quanto paucioribus potentiis, & formis res quaelibet attingit maiorem perfectione, tanto ea esse nobiliore. Undes eadem omnino & tota perfectio dicatur hominie 6 uenire per duas has tantum potentias, qua alij per tres illas realiter distinctas dieunt conuenire, aliquo gradu eleuatur dignitas
animae rationalis. vero quae pro reali diuerstate o
lecta sunt, facile videntur eo gruis 'responsionibus dissolubialia. Faeile enim qui pro identitate loqui voluerit, respondebit intellectum ob suam perfectionem id habere peeultare quo- num prio modo multa alia habet etiam maiora't simul&suseipere in ria opinio sese de eon seruare in semetipso possit,tametsi id in senstiuis Dir. viribus minime inueniatur. Itemque persectioni asseribi poterit intellectias, quod species priores coseruare possit, absq3 prohibitione aduenientium. Nam intus existens prohabere extraneum, manifestum est de eorporeis intelligi.In spiritualibus namque, mille angeli in Ioeo aliquo existenter, non Solutio
417쪽
I93 Impediunt quin & alij mille adueniant in eodem penitus I co . EItem quod obiici lint,intellectum semper fore in actu
per illas species,quod semper eas haberet praesentes, respondebunt alii,malo inferri consequio.Non enim sessicit speciei inexistentia, nisi fiat intellectus ad ipsam speciem conuersio. Imo & in sensu exteriori contingere potest, ut specie in oculo recepta,non fiat actu visio . Ratio quoque imaginis per distinctionem rationis satis potest saluari,ut illa rationis diuersitas quae est inter memoriam & intellectu absque disse-
retia reali similitudo quaedam sit diuersitatis personalis,quae est inter patrem & filium absque distinctione essentiali. Veiassignabitur trinitatis imago in memoria, intelligentia id est,actu intellectus qui ex memoria gignitur & amore ad
intelligentiam ex memoria consequente, Nos vero impraesentiarum nihil super hac re firma asseveratione definire volumus,contenti,dubium & dubii causas proposuisse: tametsi ex praecedenti capite nos identitati magis fauere indicauerimus.Hoc tantum certum relinquimus, intellectivam memoriam esse ponendam.
CAP. XVI. EDe multis in quibus ratione intellectus,
homo caetera excellit animalia.
Vanquam ex praedictis liqueant quaedam praeceia α lentiae quibus superat homo ratione intellectus cς tera animalia utpote quod intellect' in seipso porsit efficere species omnium rerum intelligibilium, cu no possit sensus emcere in se species rerusensibilium,ite quod posse uniuersales 3c abstractivas notitias in seipso formare, quod non potest sensus,& alia qu dam huiuscemodi: ad pleniorem
tamen intellectualis naturae cognitionem, volumus & alias quasdam hominis excellentias super animalia caetera distinctius aperire,quae illi ratione intellectus coueniunt. Inter quas una non minima est quod homo non solum voces audi- .uore potest,sed vocum etiam significationem percipere. rdsque significatas per ipsas voces apprehendere. Id enim nulli alio. 3Τψς' rum animalium praeterquam homini datum eli. Bruta nan gni ς- que animalia voces quidem audire possunt, ut sunt quidam x ''ς P soni nimirum quomodo alios sonos rerum audiunt inani- ς pyx matarum significationes autem vocum non percipiunt v
418쪽
eum dico ad placitum significatiu .Et licet vocu quarundam
videantur significationem percipere,ut gallinae,cum certa acclamatione ad pastum vocatur,equi,cum in curru certis aurigae vocibus.vel procedunt vel sistunt gradum, item canes, cum suis nominibus,quibiis appellari solent, a suis domestiscis vocati accurrunt, non est quod significationem intellectu percipiant, sed quia per consuetudinem hoc ita est illorumphantasiae impressiim,ut cum talia audiant nomina, debeant vel accurrere,vel fuge te, vel procedere, vel figere pedem. . Quod autem non percipiant laaec animalia significati
nem vocum huiusmodi.manifesto probatur indic: o in tantiabns illis quos sic edoctos videmus, ut nihil accipiam cibi nisi quod nomine certar personae , aut certarum personarum eis porrigitur:quemadmodum sub nomine Caesaris, aut re-. gis,aut alterius,alicuius,cuius nomen fuerit ipsorum impressum phantasiae Cum enim cibum oblatu audito nomine Cae saris, vel regis illius in citius nomine institutus est acceptat. ac manducat caniculus non hoc inde est quod intelligat quid nomine C saris aut regis significetur.Neque enim quid sar sit neque quid rex nouit neque minus sub trunci aut vespertilionis nomine faceret.si sic esset institutus. Sed propter consuetudinem multis verberibus & multa ieiunii maceratione acquisitam inaestimatiua ita naturaliter mouetur ad certas actiones ad quas fuerit e domu,sive verius assuefact'. Non autem quod ullam vocis significationem percipiat. Est quomodo per assitefactionem fieri potest, ut irraticinalia quaedam certas voces pronuntiare discant,nequaquant autem ut quod proferunt intelligant, aut significationem vocis percipiantrita in proposito licet per assuefactionem instituantur ad certarum vocum auditum hoc vel illud agere. non tamen possunt ita edoceri, ut significationem vocis intelligant. Haec ergo est hominis praecellentia ratione intel-
Iectus ut solus possit vocum ad placitum signi ficantium percipere significationem. QDod autem de voce dicitur, idedc de scriptura intelligitur. Imo & de nutibus certis ad placitum significantibus, quibus homines mi uos, vel linguam ad verba laxare nolentes videmus fui animi conceptum exprimere,eisdem loco vocum,aut scripturarum, utenter. HςQenim Omnia,scilicet vocer,scripture,nutus,ad placitum fg
419쪽
sicantes,non nisi illis conueniunt in usu, quae intillectu sunt praedicta. Quae autem sensum tantum habent,non nisi illa ravociam significationes percipiunt,quae naturaliter sunt significatiuae. aut quae ex cosuetudine quae altera est natura alis quo modo eis signi ficant.
CAP. Xut L in12d solus homo docere stet doceri possit,d'ue duplici magisterio.
X quo deinde alia consequitur hominis praecellenis E tia, solum videlicet hominem esse capacem disti plinae,soliamque hominem inter omnia animalia pota se docere,vel doceri.Omnis enim instructio fieri debet per signa aliqua ad placitum significantia quae dum ex partev-na docens proponit discipulo,& ex parte altera discipulus accipit a docente,percipitque significationes signorum qine ille proponit,ita in intellectu comparat sibi rei quam docetur notitiam. Unde nisi signa aliqua communia habeant doctor Sc discipulus quae ab utroque intelligantur. impossibile est fieri doct ranationem. Veluti si doctor utatur ser mone Indico,aut Arabica scriptura cum docedus non nisi latine nouerit,impossibile erit sic doceri discipulum. EDe modo tamen docendi notandum est,quod cum homo unus alterum docet,ipse docens nou format in discipulo speciem intelligibilem rei quam ipsum docet. E li enim id homini pro hoclia tu impossibile,ut per suam actionem imprimat speciem, vel cognitionem in intellectu alterius Sed docens tantum ministrat discipulo, unde sibi formet speciem rei quam ipsum docet,dc unde intellectus ipse agens in passibili efformet notitiam eius rei quam docet doctor .EUolumus aute hqc intelligi de instructione illa,qua homo homine docet, nimirum quod homo docens non possit in intellectu discipuli speciem Imprimere,neque notitia efficere, signisque egeat quibusdavi per illotu ministerium docere possit vehit mediate) discipulum Deus enim benedictus cum intellectui nostro insederit,per fidem iuxta Apostoli vocem in corde nostro inhabitans, vere essicere potest in nobis cognitionem omnin e rum quae ipse nos docere voluerit,absque ullis signis vocum aut scripturarum Qu a in re patetissima est hominis foris
420쪽
verbo vel scripto docentis diuersitas, ab eo qui menti instadens hominem docet interius.Ille enim tantum ut minister laborat intellectui subministrando unde sua virtute possit itast formare rerum cognitione.Hic vero non ut minister, sed ut principalis effector,operatur in nobis rerum cognitionem
Psal.93. Vnde de eo scriptum est , inii docet hominem scientiam. Et
3.l Oan.2. iteru unctio eius docebit vos de omnibus.Ac rursum ex ore Ioan.I6. veritatis, Cum venerit paracteius quem ego mittam vobis, di 14 docebit vos omnem veritatem. docebitque vos omnia quar-
Gregori ' cunque dixero vobis mam iuxta beati Gregorii sententiam mox ut tetigerit mente spiritus,docet:solumque tetigisse,docuisse est. Neque ullis eget doctor iste signis, quibus hominε doceat cum homo hominem docens egeat vo Cibus, vel scripturis, vel ut minimu nutibus. CCuius quidem diuersitatis causa oritur ex praedictis. Quia enim Deila interius docens, per semetipsum efficit cognitionem veritatis , idcirco signis non eget ministerialibus . Homo vero qui per se non potest agere in intellectu alterius,signis eiusmodi indiget, quibus velut ministerialiter in altero cognitionem alicuius veritatis inducat. Propter quod, verius dixerimus discipulum seipsum docere,quam doceri ab alio,veriusque seipsum efficere scientem quam ab alio scientem fieri.cu ipsemet intellectus principalis fit effector talis cognitionis quae in ipso acquiritur doctor autem exterior tantuni ministerialiter cooperetur.Cuius etiam est euidens indicium,quod illos qui boni sunt ingenii & vivacis intellectus ex paucissima magistri instructione videamus multo maiorem cognitione rei de qua erudiuntur acquirere,quam alios minus ingenio pollentes ex instructione multo copiosiori. Et in quibusdam frustra omnis im- Iediuir labor. peritque omnis praeceptorum opera,cu vide icet tam est hebes discipuloru intellectus ut non possint exvllis vel vocib',vel scripturis ad scientia in se gignenda pertingere. Atq; hinc rursum inter docente extrinsecus hominE. de interius docente Deu alia disserentia est,quod illi docenti obstat discipuli hebetudo liuie utem non obstat. Tam enim facile est sancto Spiritiit,rudi sim si maximEq; hebetem ho- minem docere scientia su a unctone, fusique interno magi- . sterio,u homine ea naturali dono foeticissimo ingenio praecellente id qd in piscatoribus de teloneariis Apostolis aper-